Πολλές χώρες δεν είναι απλές κρατικές και εδαφικές υποστάσεις γιατί από παλιά έπαιξαν ρόλο στη φαντασία των άλλων λαών, όπως και στη διεθνή πραγματικότητα. Η Μεγάλη Βρετανία ήταν το μεγάλο commercial nation, η εμπορική κοινωνία που οργανώθηκε ως παγκόσμια αυτοκρατορία, ενώ θεωρήθηκε κοιτίδα της εκλεπτυσμένης κοινοβουλευτικής παράδοσης.
Το «βρετανικό μοντέλο» ήταν σταθερή αναφορά ενός κόσμου που σε άλλα μέρη της γης ζήλευε τις ισορροπίες ανάμεσα σε μοντέρνους, αστικούς θεσμούς και παραδοσιακά ήθη. Η παραδοσιακή βρετανικότητα είχε συνδεθεί έτσι με ένα παράξενο μείγμα κίνησης και ακινησίας, όπου ο καπιταλιστικός δυναμισμός συνυπήρχε με τελετουργικά τα οποία σέβονταν ακόμα τους αργούς χρόνους και τα δώρα της εμπειρίας.
Αυτή η εικόνα της Βρετανίας απέχει φυσικά πολύ από το έθνος των τελευταίων δεκαετιών. Η αυτοκρατορία, η αποκλειστική λευκή ταυτότητα, ο καπιταλιστικός δυναμισμός και η τέχνη των ισορροπιών έχουν εξασθενίσει ή αποτελούν πια αναμνήσεις που δέχονται σαρωτικές επιθέσεις.
Στη θέση του έθνους των ισορροπιών έχει αναδυθεί το έθνος των μεγάλων ταξικών χασμάτων και της πολυδιάσπασης των κοινοτήτων. Οι νεότερες ταυτότητες των Βρετανών δεν συντονίζονται με τις κληρονομημένες ταυτότητες της μεσαίας τάξης ή εκείνου που υπήρξε η παραδοσιακή βρετανική εργατική τάξη.
Στη βρετανική παράδοση που δεν έχει πεθάνει –γιατί πολλά έχουν ξοφλήσει και δικαίως– παραμένει η ακλόνητη πίστη στην πολιτική ελευθερία και η απέχθεια για τον ολοκληρωτισμό.
Ο μεταμοντέρνος «υβριδισμός» έχει υπονομεύσει από καιρό την αίσθηση μιας κοινής πολιτικής μοίρας. Και έπειτα, ήρθε το χάσμα μεταξύ των οπαδών του Brexit και των αντιπάλων της βρετανικής απόσχισης. Και πάνω στο τραύμα του Brexit και των κρίσεων που σφραγίζουν αυτή την εποχή βλέπουμε κάτι πιο σοβαρό από τα παθήματα ενός κόμματος ή τις παραιτήσεις των πρωθυπουργών: η Βρετανία έγινε, από σύμβολο προβλέψιμης τάξης, σύμβολο χάους και «μπάχαλου» (mess).
Αυτή η πραγματική και συμβολική έκπτωση της αξίας της Βρετανίας έχει φυσικά πολλούς κινδύνους. Ιδίως όταν συνδυάζεται με την ένταση της ενεργειακής φτώχειας και την καθίζηση της αγοραστικής δύναμης των πολλών, η «θεσμική» αναταραχή επιβεβαιώνει την ιδέα μιας παρακμής. Ο κίνδυνος τώρα είναι η αξιοποίηση αυτών των εξελίξεων από δυνάμεις και συμφέροντα που επιδιώκουν να ταυτίσουν τη φιλελεύθερη δημοκρατία με το χάος και τη διάλυση.
Λένε: ορίστε η πραγματική εικόνα του αγγλοσαξονικού πολιτισμού, το χάος, η γελοιότητα, η αδυναμία! Ήδη αυτό είναι το μήνυμα που θέλουν να περάσουν άνθρωποι της ρωσικής κυβερνητικής μηχανής, όπως ο Μεντβέντεφ, με χαιρέκακα tweets και δηλώσεις τους.
Το ανησυχητικό είναι πως τα φαινόμενα παρακμής και αποσύνθεσης είναι πραγματικά και όχι επινοημένα από τους εχθρούς της Βρετανίας. Παρά τις κρίσεις της όμως και το σημερινό «κάζο», η Βρετανία (όπως και οι άλλες χώρες της Δύσης που βρίσκονται στο στόχαστρο) διαθέτει τις διανοητικές, κοινωνικές και οικονομικές δυνατότητες για να ξεπεράσει το χάος.
Στη βρετανική παράδοση που δεν έχει πεθάνει –γιατί πολλά έχουν ξοφλήσει και δικαίως– παραμένει η ακλόνητη πίστη στην πολιτική ελευθερία και η απέχθεια για τον ολοκληρωτισμό. Αυτό το στοιχείο φαίνεται ευτυχώς να ενώνει πάντα ανθρώπους από τους Τόρις και τους Εργατικούς, παρά τις ιδεολογικές μεταλλάξεις των τελευταίων χρόνων προς τον εθνικιστικό λαϊκισμό (των Συντηρητικών) και προς τον ριζοσπαστικό «ταυτοτισμό» (στους Εργατικούς και στη νέα αριστερά).
Η κρίση στη Βρετανία δεν είναι η «ιταλοποίηση» του πολιτικού της συστήματος. Είναι περισσότερο το αποτέλεσμα μιας πορείας όπου το ιδιωτικό και το μερικό συμφέρον έγιναν πολύ πιο ισχυρά από εκείνα τα στοιχεία που ένωναν το βρετανικό έθνος.
Οι προσωπικές στρατηγικές στο ηγετικό προσωπικό των κομμάτων υπήρχαν πάντα. Αυτό που είναι καινούργιο είναι ο συνδυασμός του ανενδοίαστου οπορτουνισμού των προσώπων με την κρίση του κράτους και των θεσμών. Και εδώ είναι που η Βρετανία πρέπει να βρει εναλλακτικές λύσεις για να αποφύγει την αποσταθεροποίηση την οποία εύχεται ο Βλαντιμίρ Πούτιν και όσοι βλέπουν στη Βρετανία το φάντασμα της κακιάς μητριάς Δύσης.
σχόλια