Γονική κακοποίηση: Όταν το παιδί χτυπάει τον γονέα

Γονική κακοποίηση: Όταν το παιδί χτυπάει τον γονέα Facebook Twitter
Η γονική κακοποίηση δεν μπορεί ν’ αντιμετωπιστεί αν δεν αποφασίσουμε ως κοινωνία πώς βλέπουμε τα ανήλικα άτομα και για ποιο πράγμα τα θεωρούμε ικανά. Εικονογράφηση: bianka/LIFO
0

Το φαινόμενο

Η ενδοοικογενειακή βία είναι μια έννοια που περιγράφει πολλά ζεύγη κακοποίησης. Παρά το ότι στον προφορικό λόγο ταυτίζεται με τη συντροφική/συζυγική βία που θα ασκήσει ένας άντρας σε μια γυναίκα, στη βιβλιογραφία είναι όρος-ομπρέλα. Αναφέρεται σε όλα τα ταιριάσματα θύτη και θύματος που μπορούν να συμβούν μεταξύ των μελών μιας οικογένειας. Έτσι, δημιουργείται μπέρδεμα, γιατί άλλο εννοεί ο νόμος όταν το γράφει, άλλο εννοεί μια ψυχολόγος, άλλο ένα βιβλίο. Για τις ανάγκες του παρόντος κειμένου, αντιλαμβανόμαστε την ενδοοικογενειακή βία ως εκδήλωση βίας μεταξύ μελών μιας οικογένειας.

Χρειάζεται ο ορισμός να είναι ευρύς για να εντάξουμε σ’ αυτόν το σιωπηρό φαινόμενο της «γονικής κακοποίησης». Αυτό συμβαίνει όταν θύτης είναι το παιδί και θύμα ο γονέας. Η βία μπορεί να είναι ψυχολογική, σωματική ή οικονομική, αν, για παράδειγμα, το παιδί σπάει τα πράγματα του γονέα ή καταστρέφει περιουσιακά στοιχεία. Αναζήτησα πληροφορίες με αφορμή την περίπτωση της μητέρας που ενεργοποίησε το panic button εξαιτίας της επίθεσης που δέχτηκε απ’ τον γιο της. Διαβάζοντας την είδηση, θυμήθηκα παρόμοια περιστατικά που ακούγονταν στο σχολείο και συζητήσεις γυναικών που έχω κρυφακούσει στ’ αποδυτήρια. Συνειδητοποίησα ότι δεν μου είναι καθόλου ξένη η εικόνα ενός γιου που ασκεί βία στη μητέρα. Στην αρχή βρήκα λίγα πράγματα: ότι πρόκειται για την έκφραση ενδοοικογενειακής βίας για την οποία γνωρίζουμε λιγότερα, ότι προκαλεί αμηχανία σε επίπεδο έρευνας και ότι οι γονείς δεν μπορούν να αρθρώσουν αυτό που συμβαίνει∙ ότι δικαιολογούν τα παιδιά ακόμη και σε περιπτώσεις βαριάς κακοποίησης∙ ότι σπανίως στρέφονται στις αρχές, ακόμη και όταν κινδυνεύει η ζωή τους και ότι συνήθως κινητοποιούνται αν υπάρχουν κι άλλα παιδιά, που χρειάζονται προστασία. 

Ένα σημαντικό ερώτημα που διαπερνά την ιστορία της ανθρωπότητας και των πολιτισμών είναι το «τι είναι ένα παιδί;». Η παιδικότητα είναι η επιτομή της «κοινωνική κατασκευής». Ανάλογα με την εποχή και την κουλτούρα που θα διαλέξεις, τα παιδιά είτε υπήρχαν είτε δεν υπήρχαν, ήταν άξια αυξημένης ή ελάχιστης προστασίας, ήταν έξτρα χέρια ή «βασιλιάδες».

Πώς μοιάζει η γονική κακοποίηση; 

Στο βιβλίο της με τίτλο «When teens abuse their parents» («Όταν οι έφηβοι κακοποιούν τους γονείς τους»), η συγγραφέας Barbara Cottrel ξεκινά με αληθινές ιστορίες. Εκεί διαβάζουμε για την Έμιλι που βρίζει και χτυπάει τη μητέρα της όταν δεν της κάνει τα χατίρια και για τον Τζέισον, έναν νεαρό 160 κιλά με αθλητικό σκαρί, που χτύπαγε τους γονείς του με μπουκάλια στο κεφάλι και τους χαστούκιζε όταν αρνούνταν να κάνουν αυτό που τους ζητούσε. Η κακοποίηση γίνεται σκληρή, αιματηρή, συστηματική και ο γονέας χάνει κάθε εξουσία. Η συγγραφέας εξηγεί ότι ένα απ’ τα θέματα που προκύπτουν είναι η δυσκολία των γονιών να αναγνωρίσουν την κατάσταση. Μια ψυχοθεραπεύτρια λέει ότι, όταν η πρόνοια τής αναθέτει μια οικογένεια που αντιμετωπίζει τέτοιο πρόβλημα, ρωτά αν το παιδί είναι κακοποιητικό. Και η απάντηση συνήθως είναι «όχι, φέρεται όπως φέρονται τα παιδιά στην εφηβεία». «Όταν οι άνθρωποι ακούν “εφηβεία”», γράφει, «σκέφτονται αγένεια και απότομη συμπεριφορά. Αλλά εδώ μιλάμε για κακοποίηση». 

Περιγράφει μια κατάσταση στην οποία η γονική κακοποίηση είναι απ’ τη μια συχνή και απ’ την άλλη απολύτως αόρατη. Επειδή στα τέλη του 20ού αιώνα έγινε δημοφιλής η ψυχολογική θεωρία της δύσκολης εφηβείας, εξηγεί, με ευκολία κανονικοποιούμε κακές συμπεριφορές λέγοντας «εφηβεία είναι θα περάσει», ενώ πρόκειται για βίαια παιδιά που θα γίνουν βίαιοι ενήλικες και θα βλάψουν κι άλλους ανθρώπους, εκτός της οικογένειάς τους. Σε όλο το βιβλίο είναι εμφανές ότι υπάρχει τεράστια σύγκρουση ιδεών. Στη μια πλευρά έχεις τους ανθρώπους που πιστεύουν ότι τα παιδιά μέχρι να ενηλικιωθούν «δεν ελέγχουν εαυτόν» και η βία που ασκούν είναι φάση. Στην άλλη πλευρά έχεις αυτούς που αντιμετωπίζουν τα βίαια παιδιά ως οιονεί βίαιους ενήλικες και δεν πιστεύουν ότι η βία είναι απότοκο της ηλικίας αλλά ένδειξη κάποιας παθογένειας. Το θέμα είναι ότι η γονική κακοποίηση δεν μπορεί ν’ αντιμετωπιστεί αν δεν αποφασίσουμε ως κοινωνία πώς βλέπουμε τα ανήλικα άτομα και για ποιο πράγμα τα θεωρούμε ικανά. 

Το προφίλ του γονέα που κακοποιείται

Ενώ η συγγραφέας τονίζει ότι έχει συλλέξει αρκετές ιστορίες που καταδεικνύουν ότι δεν υπάρχει «είδος θύματος», σημειώνει ότι όλες οι μητέρες που έχει συναντήσει μοιράζονται δύο ψυχικές ομοιότητες: απελπισία λόγω της έλλειψης ελέγχου και ντροπή που τους συμβαίνει αυτό. 

«Όταν οι έφηβοι συμπεριφέρονται άσχημα, αμέσως κατηγορούμε τους γονείς. Σκεφτόμαστε “πού είναι οι γονείς; Tι έκαναν λάθος οι γονείς;” Και όταν λέμε γονείς, συνήθως εννοούμε τη μητέρα. Γνωρίζοντας αυτό, η Λόρι διαμαρτύρεται πως “δεν κάνουμε τίποτα λάθος στην οικογένειά μας. Ο Κρίστοφερ προέρχεται από ένα καλό σπίτι και είμαστε πολύ δεμένοι με τον πατέρα του. Δεν κάνουμε ναρκωτικά, δεν είμαστε αλκοολικοί.” Λέει ότι φοβάται να πιει ακόμα κι ένα ποτό μήπως κάποιος πει για τον γιο της “δεν απορώ που βγήκε έτσι”. Οι γυναίκες ζουν υπό τη μόνιμη πίεση του κοινωνικού βλέμματος. Τα παιδιά ξέρουν ότι οι μητέρες τους φοβούνται μήπως χαρακτηριστούν “κακές μητέρες” και τις πληγώνουν επίτηδες, κάνοντας σχόλια που εντείνουν αυτόν τον φόβο. Ο φόβος της κοινωνικής απαξίας εμποδίζει τους γονείς να μιλήσουν για την κακοποίηση που υφίστανται».

Παιδιά ή οιονεί ενήλικες;

Ένα σημαντικό ερώτημα που διαπερνά την ιστορία της ανθρωπότητας και των πολιτισμών είναι το «τι είναι ένα παιδί;». Η παιδικότητα είναι η επιτομή της «κοινωνική κατασκευής». Ανάλογα με την εποχή και την κουλτούρα που θα διαλέξεις, τα παιδιά είτε υπήρχαν είτε δεν υπήρχαν, ήταν άξια αυξημένης ή ελάχιστης προστασίας, ήταν έξτρα χέρια ή «βασιλιάδες».

Σήμερα, η συνθήκη της ανηλικότητας συνδέεται με την αθωότητα. Ενώ σκάει η μία είδηση μετά την άλλη για σκηνικά έντονης βίας μεταξύ ανηλίκων, στεκόμαστε αμήχανα απέναντι στο γεγονός ότι τα παιδιά μπορούν να είναι φορείς εμπρόθετης βίας επειδή για μας, τους ενήλικες, είναι οντότητες που δεν συνδέονται με το «κακό», μια καθαρά ενήλικη ιδιότητα. Αν σ’ αυτήν τη νοοτροπία προστεθεί η φυσική εξουσία που ασκεί ο γονέας στο παιδί, δηλαδή η ιεραρχία στη σχέση τους, γίνεται αντιληπτό ότι το να μιλήσεις για μια συνθήκη κατά την οποία γίνεσαι θύμα του παιδιού σου είναι πολύ δύσκολο, αφού το παιδί είναι ο καθρέφτης σου, εσύ το έχεις διαμορφώσει. Αν έχει φτάσει να σε δέρνει και να σε τρομοκρατεί, αυτό λέει περισσότερα για το είδος γονέα που είσαι και λιγότερα για το παιδί. Η γονική κακοποίηση είναι ένα φαινόμενο που μου φαίνεται δύσκολο να συζητηθεί επειδή προϋποθέτει αλλαγή της αντίληψης για την ανηλικότητα. Χρειάζεται να θεαθεί το ανήλικο απ’ τον γονέα ως πρόσωπο ικανό να βλάψει με πρόθεση. Αυτό απέχει πολύ από το πώς βλέπουμε συνήθως τα παιδιά/εφήβους, πόσο μάλλον τα δικά μας. 

To θέμα είναι ακανθώδες ‒ λογικό. Η εξουσία του γονέα επί του παιδιού του είναι σχεδόν απόλυτη. Θεωρητικά ελέγχει τη μετακίνηση, το φαγητό, την αγοραστική δύναμη, μέχρι και την ενδυμασία του. Είναι αρκετά δύσκολο να φανταστούμε ένα σχήμα κακοποίησης με το παιδί ως θύτη. Ίσως γι’ αυτό να είναι τόσο μικρή η βιβλιογραφία. Ταυτόχρονα, ο τρόπος με τον οποίο βλέπουμε τη γονεϊκότητα είναι τέτοιος που η κακοποίηση του γονέα θα θεωρηθεί προσωπική του αποτυχία. Διάβασα σε πολλά σχετικά fora την ατάκα «το παιδί μπορεί να έχει κακοποιητική συμπεριφορά, αλλά δεν μπορεί να είναι κακοποιητικό». 

Το ζήτημα εμφανίζεται ολοένα περισσότερο σε διάφορες χώρες. Ταυτόχρονα, υπάρχει σύγχυση γύρω απ’ τους ορισμούς κι αυτό, φυσικά, δυσκολεύει τόσο την επίλυση του προβλήματος από οικογένεια σε οικογένεια όσο και τη λήψη μέτρων που θα βοηθούσαν τους γονείς να διαχειριστούν αυτό που συμβαίνει ως φαινόμενο και όχι ως ατομική, βαριά και ασήκωτη ντροπή. 

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Εφηβική βία: Σαν να μην πέρασε μια μέρα από τα «Τσακάλια» του Δαλιανίδη

Daily / Εφηβική βία: Σαν να μην πέρασε μια μέρα από τα «Τσακάλια» του Δαλιανίδη

Ένας συρφετός υστερίας, ηθικού πανικού, κοινωνικού κανιβαλισμού, αμφίβολων μαρτυριών και βαρυσήμαντων αναλύσεων από «ειδικούς» της συμφοράς. Κάπως έτσι αντιμετωπίζεται το ζήτημα της έξαρσης της εφηβικής βίας από τα τηλεοπτικά μέσα.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
«Μπαμπά σε κατανοώ, αλλά δεν σε συγχωρώ»: Μεγαλώνοντας με έναν στερεοτυπικό μ*λάκα

Σχέσεις / «Μπαμπά σε κατανοώ, αλλά δεν σε συγχωρώ»: Μεγαλώνοντας με έναν στερεοτυπικό μ*λάκα

Με τη σκόνη της Ημέρα του Πατέρα να έχει πέσει, έξι άνθρωποι της διπλανής πόρτας μιλούν για την άλλη όψη της πατρότητας: τη δυσάρεστη κατάσταση του να σε μεγαλώνει ένας -ας το πούμε όπως είναι- μαλάκας.
ΒΑΝΑ ΚΡΑΒΑΡΗ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«To TikTok πέτυχε γιατί σε διασκεδάζει»

Social Media / «To TikTok πέτυχε γιατί σε διασκεδάζει»

Ο επικεφαλής Κυβερνητικών Σχέσεων και Δημόσιας Πολιτικής του TikTok στη Νότια Ευρώπη, Enrico Bellini, περιγράφει το μυστικό της επιτυχίας της δημοφιλούς πλατφόρμας και εξηγεί γιατί η προστασία των δεδομένων των Ευρωπαίων χρηστών είναι υψίστης σημασίας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πόσο απέχει ένα βιντεοπαιχνίδι για βιασμούς από την incel πραγματικότητα που ζούμε;

Οπτική Γωνία / Πόσο απέχει ένα βιντεοπαιχνίδι για βιασμούς από την incel πραγματικότητα που ζούμε;

Ορθώς μας σοκάρει το «No Mercy» που «παίζει» με τον βιασμό και την αιμομιξία, όμως την ίδια στιγμή ζούμε σε μια κοινωνία όπου η γυναικεία υποταγή πλασάρεται ως κανονικότητα.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Τα νέα στοιχεία για τον Κώστα Αχ. Καραμανλή τον επαναφέρουν στο προσκήνιο 

Πολιτική / Nέα στοιχεία για τον Κώστα Αχ. Καραμανλή τον επαναφέρουν στο προσκήνιο 

Η υπόθεση των Τεμπών επιστρέφει στη Βουλή μέσω της δικογραφίας για τον Κώστα Αχ. Καραμανλή, αλλά στελέχη της κυβέρνησης υποστηρίζουν ότι αυτήν τη φορά είναι καλά προετοιμασμένοι. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
κωνσταντοπουλου

Βασιλική Σιούτη / Ποιος είναι, τελικά, αξιωματική αντιπολίτευση;

Οι δημοσκοπήσεις καταγράφουν πλέον στη δεύτερη θέση το κόμμα της Πλεύσης Ελευθερίας. Θα διατηρήσει η Ζωή Κωνσταντοπούλου τη δυναμική που απέκτησε; Θα αλλάξει σύντομα πάλι η σειρά των κομμάτων; Το σίγουρο είναι πως η ρευστότητα είναι η νέα πολιτική συνθήκη. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Tίτλος: Explainer: Το κίνημα "Cute Winter Boots" και το κριντζ της ψηφιακής πολιτικοποίησης

Explainer / «Cute Winter Boots»: Όσο κι αν το υποτιμάτε, το TikTok παράγει πολιτική

Το hashtag #CuteWinterBoots συγκεντρώνει τους προβληματισμούς των χρηστών για την άνοδο της παγκόσμιας ακροδεξιάς και για τον τρόπο που εφαρμόζεται η δημοκρατία σήμερα. Έχουμε αφήσει πίσω μας για πάντα το «για να συμμετέχω στην πολιτική πάω σε συνελεύσεις και γράφομαι σε κόμμα».
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Τι μας δείχνουν τα πρώτα ίχνη ζωής εκτός της Γης;

Διάστημα / Βρέθηκαν όντως ίχνη εξωγήινης ζωής;

Τι ανακάλυψε ακριβώς το τηλεσκόπιο James Webb; Θα υπάρξει σύντομα κατοικήσιμος πλανήτης; Πόσο κοντά είμαστε στην κατάκτηση του Διαστήματος; Ο αστρονόμος και καθηγητής Φυσικής του Διαστήματος Ξενοφών Μουσάς εξηγεί τι σηματοδοτεί η ανακάλυψη του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης θέλει τρίτη θητεία και τα δίνει όλα για να αλλάξει το κλίμα

Βασιλική Σιούτη / Ο Κυριάκος Μητσοτάκης θέλει τρίτη θητεία και τα δίνει όλα για να αλλάξει το κλίμα

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης ξεκαθάρισε ότι θα διεκδικήσει και τρίτη πρωθυπουργική θητεία και τα δίνει όλα με στόχο την άμεση αντιστροφή του αρνητικού πολιτικού κλίματος.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Χριστόφορος Πισσαρίδης: «Με ενοχλεί που η Ελλάδα, σε όλες τις λίστες, βρίσκεται στην τελευταία θέση»

Χριστόφορος Πισσαρίδης / «Με ενοχλεί που η Ελλάδα βρίσκεται παντού στην τελευταία θέση»

Από τον Τραμπ και την AI μέχρι την ελληνική γραφειοκρατία και την παγκόσμια ύφεση, ο νομπελίστας καθηγητής Οικονομικών Σερ Χριστόφορος Πισσαρίδης μιλά στη LIFO για το μέλλον της εργασίας και την απειλή του λαϊκισμού, εξηγώντας γιατί η Ελλάδα χρειάζεται λιγότερο Δημόσιο.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Τζέφρι Σακς: «Η κατάληψη των πανεπιστημίων από τον Τραμπ δεν θα πετύχει»

Οπτική Γωνία / Τζέφρι Σακς: «Η κατάληψη των πανεπιστημίων από τον Τραμπ δεν θα πετύχει»

Ο καθηγητής Οικονομικών και διευθυντής του Κέντρου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια σχολιάζει στη LiFO τη σύγκρουση που έχει ξεσπάσει μεταξύ της κυβέρνησης Τραμπ και των αμερικανικών πανεπιστημίων και πώς βλέπει την επόμενη μέρα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Αθήνα: Τα ηλεκτρικά πατίνια και το χάος της μικροκινητικότητας/ Πώς θα μπει τάξη στο χάος με τα ηλεκτρικά πατίνια στην Αθήνα;/ «Δεν γίνεται να μην έχουμε πατίνια γιατί είναι επικίνδυνο να κυκλοφορήσουν»

Ρεπορτάζ / Τι θα γίνει επιτέλους με τα ηλεκτρικά πατίνια στην Αθήνα;

Τα ηλεκτρικά πατίνια είναι η νέα τάση μετακίνησης στην πόλη αλλά προς το παρόν δημιουργούν αρκετά προβλήματα και προκαλούν αντιδράσεις. Πώς θα μπουν όρια στην άναρχη κυκλοφορία τους και τη στάθμευσή τους και ποιες υποδομές χρειάζονται;
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Τα μεγάλα έργα που αλλάζουν τη χώρα: Ποια προχωρούν και ποια καθυστερούν

Ρεπορτάζ / Τα μεγάλα έργα που αλλάζουν τη χώρα: Ποια προχωρούν και ποια καθυστερούν

Νέοι αυτοκινητόδρομοι, νέες γραμμές μετρό, νοσοκομεία, σιδηρόδρομοι, αεροδρόμια. Στις μακέτες όλα φαίνονται φανταστικά. Πότε όμως στ' αλήθεια παραδίδονται, πόσο κοντά στις μακέτες θα είναι η πραγματικότητα; Και ποια οφέλη μπορεί να προσφέρουν στην κοινωνία και την οικονομία;
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Απειλείται η οικονομία από νέο κραχ;

Οπτική Γωνία / Έρχεται νέο παγκόσμιο κραχ;

Εμπορικοί πόλεμοι, γεωπολιτικές απειλές και ο κίνδυνος παγκόσμιας ύφεσης. Πόσο θα επηρεαστεί η Ελλάδα από τη νέα εποχή Τραμπ; Ο καθηγητής Χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ, Κώστας Μήλας, μιλά στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μπορεί μια φεμινίστρια να είναι χριστιανή; 

Οπτική Γωνία / Μπορεί μια φεμινίστρια να είναι χριστιανή; 

Υπάρχει τελικά ασυμβίβαστο μεταξύ χριστιανισμού και φεμινισμού; Μπορούν οι δύο ταυτότητες να συνυπάρξουν ή πρόκειται για έναν αδύνατο συνδυασμό; Δύο γυναίκες παραθέτουν τα επιχειρήματα κάθε πλευράς.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Το πράσινο της Αθήνας και τα πάθη του

Ρεπορτάζ / Το πράσινο της Αθήνας και τα πάθη του

Το πράσινο της πόλης μπορεί να είναι περιορισμένο, αλλά σε αρκετές περιπτώσεις είναι αξιόλογο - και η άνοιξη το φέρνει ξανά στο προσκήνιο, μαζί με τα προβλήματά του. Λύσεις υπάρχουν· το ζητούμενο είναι να εισακουστούν.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ