LIVE!

Δεν είναι πάντα κακές οι βεβαιότητες

0

ΓΡΑΦΕΙ ΚΑΠΟΥ ο φιλοσοφικά λεπτός Τίτος Πατρίκιος:

Μα πώς χωράει τόση αβεβαιότητα

Μέσα στο λίγο μέλλον που μας μένει;

Ο ποιητής μιλάει για τον άνθρωπο που έχει, αντικειμενικά, μικρό διάστημα ζωής εμπρός του, τον άνθρωπο που έχει γεράσει βιολογικά. Έτσι όμως όπως έρχονται τα πράγματα, αναγκαζόμαστε να σκεφτούμε αντίστοιχα και για τις άλλες αβεβαιότητες που προκύπτουν στον κοινωνικό και πολιτικό μας κόσμο. Αναλογιζόμαστε πως ορισμένα αγαθά έχουν πια λίγο μέλλον και πως πρέπει να σπεύσουμε να πράξουμε κάτι, κάτι –εννοείται– πέρα από την πολιτική ρουτίνα και τις αβαρίες της.

Φυσικά στον λόγο του ποιητή η αβεβαιότητα δείχνει κάτι άλλο. Είναι πριν από όλα βεβαίωση της αλήθειας των ευάλωτων σωμάτων –του κορμιού– απέναντι στην τάξη των ιδεών ή των αφηρημένων σχεδίων της Ιστορίας. Η αβεβαιότητα πάει εδώ μαζί με την εξερεύνηση της ίδιας μας της θνητής κατάστασης, αυτό που κάθε ποιητής το βλέπει σαν πρώτο καθήκον της γλώσσας. Η γλώσσα έχει την αποστολή να κάνει υποφερτή τη βία του πιο βέβαιου από όλα τα γεγονότα της ζωής μας: του θανάτου μας.

Αφού όμως σε αυτή τη στήλη θέλουμε να σκεπτόμαστε πολιτικά και ο Σεπτέμβριος είναι ο μήνας που ορίζει πάντα εκ νέου το ημερολόγιο της πολιτικής ζωής, θέλω να μιλήσω όχι για την αβεβαιότητα αλλά για ορισμένες βεβαιότητες, που, παρά τα όσα μας έχουν συμβεί, δύσκολα μπορεί κανείς να τις αμφισβητήσει.

Νομίζω άλλωστε πως η επίκληση της αβεβαιότητας έχει γίνει εδώ και καιρό μια μορφή άλλοθι και μια διανοητική μόδα. Ο καθένας δεν έχει κανένα πρόβλημα να δηλώσει αβέβαιος, ξένος στο πνεύμα των κλειστών δογμάτων, ανοιχτός στα διαφορετικά ενδεχόμενα. Οι άνθρωποι δανείζονται αυτά που έλεγαν από παλιά οι καλλιτέχνες και τα προσαρμόζουν σε σχόλια, αυτοσχέδια φιλοσοφία της ζωής, κουβέντες φίλων. Είναι σχεδόν κανόνας να μην έχει κανείς βεβαιότητες. Έτσι προφανώς μπορεί και να αθετεί τις δεσμεύσεις του ή να μην τις παίρνει στα σοβαρά, αφού έτσι κι αλλιώς «όλα είναι ρευστά κι αβέβαια».

Και ενώ έχουν πράγματι αυξηθεί οι αβεβαιότητες σε όλα σχεδόν τα πεδία, από την οικονομία έως τις συμπεριφορές και από τα πολιτικά δεδομένα έως τα επιστημονικά πρωτόκολλα, δεν κολυμπάμε στο κενό. Όπως δεν είναι όλες οι γνώμες ισάξιες και έγκυρες, έτσι δεν είναι και όλα τα πορίσματα εξίσου αβέβαια και σχετικά. Ακόμα λειτουργούν οι φυσικοί νόμοι (αν πέσω στο κενό, θα τσακιστώ στο έδαφος) αλλά υπάρχουν και κοινωνικά και πολιτισμικά δεδομένα για τα οποία μπορούμε πια είμαστε βέβαιοι.

Για να το διατυπώσω απαλότερα, υπάρχουν και στον ιστορικό μας κόσμο πράγματα περισσότερο αποδεδειγμένα από άλλα.

Είναι σχεδόν κανόνας να μην έχει κανείς βεβαιότητες. Έτσι προφανώς μπορεί και να αθετεί τις δεσμεύσεις του ή να μην τις παίρνει στα σοβαρά, αφού έτσι κι αλλιώς «όλα είναι ρευστά κι αβέβαια».

Ας δούμε έτσι κάποιες από αυτές τις βεβαιότητες μέσα σε αυτό τον σύμπαν της αβεβαιότητας που ισχυριζόμαστε συχνά πως μας έχει κυριεύσει.

Πρώτη βεβαιότητα: χωρίς ισχυρά δημόσια συστήματα προστασίας και κρατικής πρόνοιας, η μοίρα των ατόμων γίνεται πιο ευάλωτη σε σοβαρά ατυχήματα και επώδυνες μορφές εκμετάλλευσης, κατάχρησης και κακοποίησης. Πρέπει έτσι να είμαστε βέβαιοι ότι μια κοινωνία υπεύθυνων ατόμων χρειάζεται λιγότερες ανισότητες και περισσότερη εμπιστοσύνη σε θεσμούς που μπορούν φυσικά να ανταποκρίνονται στις βασικές υποσχέσεις τους. Σε αντίθεση με ένα παλιό επιχείρημα, μια κοινωνία ατομικής υπευθυνότητας χρειάζεται και τη κρατική και τη δημόσια ευθύνη για τους όρους ζωής των πολιτών.

Δεύτερη βεβαιότητα: χωρίς σοβαρές και συνεχείς προσπάθειες για μια διαφορετική σχέση των ανθρώπινων πολιτικών κοινωνιών με τη φύση, χωρίς μελετημένη στροφή στις αναπτυξιακές μας προτεραιότητες, το μέλλον θα είναι μικρό και γεμάτο καταστροφικά και ακραία θανατηφόρα γεγονότα. Αυτό το καλοκαίρι, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά κυριολεκτικά σε όλο τον πλανήτη, δεν ήταν απλή προειδοποίηση αλλά κρούση και σκληρό σημείο καμπής.

Βεβαιότητα όμως έχουμε και για άλλα πράγματα, για όσα ανήκουν στη συναισθηματική σφαίρα της ενδόμυχης ζωής. Αγνοούμε τι ακριβώς θα συμβεί με τις σχέσεις, τους δεσμούς, τις φιλίες μας, αφού κάθε ανθρώπινη συνάντηση είναι αινιγματική και εξορισμού ανοιχτή σε δυσάρεστες τροπές ή ευχάριστες εκπλήξεις.

Είμαστε όμως βέβαιοι πως δεν μπορούμε να ζήσουμε σε συναισθηματικό κενό και χωρίς κάποιους δεσμούς, σαν αδέσμευτα, αφηρημένα όντα που μπαινοβγαίνουν στις σχέσεις τους σαν ψιλοαδιάφοροι επισκέπτες. Είμαστε, με άλλα λόγια, βέβαιοι πως η ύπαρξή μας είναι κάτι περισσότερο από τις συναλλαγές και τους υπολογισμούς κόστους-οφέλους που απασχολούν, αναπόφευκτα, ένα κομμάτι του χρόνου μας, μια πλευρά της εξωτερικής μας συμπεριφοράς.

Αν λοιπόν κάπου μας αρέσει να λέμε ότι πλέουμε πια σε αχαρτογράφητα ύδατα και μιλάμε αδιάλειπτα για την αβεβαιότητα, αυτό δεν σημαίνει ότι «όλα είναι στον αέρα» και αναπόδεικτα. Ορισμένα σοβαρά ζητήματα έχουν κριθεί λογικά, ιστορικά και υπαρξιακά: μετά από αιώνες ασύμμετρων καπιταλιστικών επαναστάσεων, μπορούμε να είμαστε βέβαιοι πως ο ατομικισμός, χωρίς μορφές δημόσιας προστασίας, μετατρέπεται σε σκιά, καρικατούρα ή κενή αξίωση.

Και για να αναφερθώ στο πιο επίκαιρο παράδειγμα, οι αλήθειες που αναδύονται μέσα από την επιστημονική βάσανο και τις μεθόδους της είναι ασύγκριτα πιο αξιόπιστες από πεποιθήσεις που δανείζονται ψήγματα επιστήμης για να αμφισβητήσουν απλώς τα πορίσματά της και  να δηλώσουν «κόντρα στο επίσημο ρεύμα». Η ρευστότητα, η αβεβαιότητα, το σκοτάδι είναι πλευρές που πάντα συγκινούν ή μας συναρπάζουν αισθητικά, δεν μπορεί όμως να γίνονται προφάσεις για την πολιτική ανικανότητα ηγεσιών ή για τη διανοητική τεμπελιά του οποιουδήποτε.

Δεν πρέπει φυσικά να ξεχάσουμε τη βία, την αλαζονεία και το τίμημα που είχαν ορισμένες παλιές μορφές βεβαιότητας. Ας θυμηθούμε εδώ τη βεβαιότητα όσων έλεγαν πως ήξεραν εκ των προτέρων το νόημα και την τελική λέξη της Ιστορίας. Ή τη βεβαιότητα που είχαν εκείνοι που ισχυριζόταν πως εκπολίτιζαν μέσω σφαγών, που «εκσυγχρόνιζαν» μέσω δικτατοριών ή που αρνούνταν τη σημασία άλλων πολιτισμών στο όνομα μιας ιδεώδους αρχιτεκτονικής εγκεκριμένης από τον Θεό. Όλα αυτά μας προκαλούν πάντα απέχθεια και οργή.

Η απόρριψη όμως των αυταρχικών βεβαιοτήτων δεν αρκεί πια για να μιλήσουμε για όσα ζούμε στο παρόν και για όσα αχνοφαίνονται στους επόμενους ιστορικούς κύκλους. Οι κρίσεις των τελευταίων χρόνων δεν έφεραν μόνο αναστάτωση, σύγχυση, απορίες και ανασφάλεια. Έδωσαν και την αφορμή να ξανασκεφτούμε κάποια βασικά κεφάλαια που αποδεικνύονται εντέλει πιο ανθεκτικές από ιδεολογικές μόδες ή εφήμερα πολιτιστικές τάσεις.

Ο ποιητής από την πλευρά του μπορεί να λέει:

Ζω όσο έχω και μια μέρα μέλλον

Σκέφτομαι πως ένα ποιητικό πρόσωπο μπορεί να το αρθρώσει αυτό, να το επωμίζεται. Μια κοινωνία όμως είναι αδύνατο να ζει «με μια μέρα μέλλον». Ο ποιητής μπορεί να διαχειριστεί το σοκ του εφήμερου και ας μην αντέχει να ακούει γύρω του «για την κυριαρχία του τίποτα», όπως γράφει κάπου αλλού. Θα πάει προς το σώμα, τον έρωτα, την συνάντηση με την αγαπημένη του και, έτσι, θα αναιρέσει για λίγο την κυριαρχία του τίποτα.

Τούτο όμως δεν ισχύει για τις κοινωνίες και τη σχέση τους με το μέλλον. Δεν μπορούμε να κατοικήσουμε συλλογικά την αβεβαιότητα, ούτε να μετατρέψουμε την αβεβαιότητα σε χλωμή θεότητα ενός ισχνού φιλελευθερισμού που εγγυάται απλώς τον αναίμακτο χαρακτήρα των διαψεύσεων και των διαφωνιών μας.

Σε αντίθεση με τη διαδεδομένη άποψη πως οι κρίσεις καταργούν όλες τις  βεβαιότητες, δεν θα ήταν άσχημο κάποια στιγμή να υπερασπιστούμε με μεγαλύτερο σθένος και τις βεβαιότητες στις οποίες φτάνουμε μέσα από αλλεπάλληλα σοκ και περιπέτειες.

Οπτική Γωνία
0

LIVE!

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μια ομάδα μαθητών κατασκεύασε ρομπότ που καθαρίζει τις θάλασσες

Περιβάλλον / Πώς μια ομάδα μαθητών από τον Άλιμο έφτιαξε ρομπότ που καθαρίζει τον βυθό;

Το Greek Seabot είναι το υποβρύχιο ρομπότ που δημιούργησε μια μαθητική ομάδα από το ΕΠΑΛ Αλίμου για να βοηθήσει στον καθαρισμό των βυθών από πλαστικά και απορρίμματα. Μιλούν στη LIFO οι μαθητές για τα κίνητρά τους και το όραμά τους για ένα πιο καθαρό περιβάλλον.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Οι αλλαγές που φέρνουν στο μεταναστευτικό η πρόσφατη απόφαση της Λειψίας και η νέα πολιτική του Μερτς/ Μεταναστευτικό: Από τη Μέρκελ στον Μερτς και η αλλαγή που φέρνει η απόφαση της Λειψίας

Βασιλική Σιούτη / Μεταναστευτικό: Πώς επηρεάζει την Ελλάδα η αλλαγή πολιτικής της Γερμανίας;

Μετά την εκλογή του Φρίντριχ Μερτς, η Γερμανία αυστηροποιεί τη μεταναστευτική πολιτική της και αναζητά τρόπους για να εξαιρεθεί από την υποχρέωση εφαρμογής της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, ώστε να μην κάνει δεκτά νέα αιτήματα ασύλου.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες; 

Οπτική Γωνία / Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες ενώ δεν έχουμε να φάμε;

Αν νομίζετε ότι η επίδειξη πλούτου προκαλεί σήμερα κοινωνική κατακραυγή, πλανάστε. Άνθρωποι που δυσκολεύονται οικονομικά, αντί να βιώσουν ταξική αφύπνιση, βλέποντας πώς ζει η δισεκατομμυριούχος σταρ του TikTok, θέλουν να μάθουν τα πάντα γι' αυτήν.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανήλικοι στην πρώτη γραμμή: Το νέο πρόσωπο της ακροδεξιάς στη Θεσσαλονίκη

Ελλάδα / 13χρονα παιδιά σε νεοναζιστικές συμμορίες: Πώς φτάσαμε εδώ;

Όλο και περισσότεροι έφηβοι και νέοι φαίνεται να γοητεύονται από ακροδεξιές ιδεολογίες. Τι σηματοδοτεί η έκρηξη αυτού του επικίνδυνου φαινομένου; Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, Άρης Στυλιανού.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
« Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Οπτική Γωνία / «Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Ο επίκουρος καθηγητής Φιλοσοφίας της Θρησκείας της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ και διδάκτορας των πανεπιστημίων Βοστώνης και Λουβέν Χαράλαμπος Βέντης μιλά για την εκλογή του νέου Πάπα, την «επιστροφή» της θρησκείας και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα η Καθολική και η Ορθόδοξη Εκκλησία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει…

Οπτική Γωνία / Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει

Την τελευταία δεκαετία, όλα σχεδόν έχουν αλλάξει στην ελληνική κοινωνία, ιδιαίτερα σε εκείνο το κομμάτι της που βρισκόταν παραδοσιακά και ιστορικά απέναντι στη συντηρητική παράταξη.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πως θα το ξοδέψεις

Ρεπορτάζ / Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πώς θα το ξοδέψεις

Η απόφαση της κυβέρνησης να καταβάλλεται το επίδομα ανεργίας και άλλες κοινωνικές παροχές σε προπληρωμένη κάρτα, με πλαφόν 50% στην ανάληψη μετρητών, προκαλεί την αγανάκτηση των δικαιούχων. Σχολιάζουν στη LIFO άνεργοι πολίτες, ο γενικός γραμματέας της ΓΣΕΕ και εκπρόσωποι κλάδων που πλήττονται.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Empty the Tanks»: Σώστε τα δελφίνια!

Ρεπορτάζ / «Empty the Tanks»: Πότε θα σταματήσει η αιχμαλωσία των δελφινιών;

Η παγκόσμια καμπάνια «Empty the Tanks» εναντιώνεται στην αιχμαλωσία και την εκμετάλλευση των δελφινιών. Πώς εκφράζεται η κινητοποίηση στην Ελλάδα και ποια η τύχη των δελφινιών του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου; Μιλούν στη LIFO εκπρόσωποι οργανώσεων, αλλά και ο ιδρυτής του Αττικού Πάρκου.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Οπτική Γωνία / Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Τα Τέμπη συνεχίζουν να πυροδοτούν εντάσεις μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, αντιθέτως στα ελληνοτουρκικά και στο θέμα της πώλησης των Eurofighter στην Τουρκία που απασχόλησε την επικαιρότητα, η κριτική για τη στάση της κυβέρνησης από το ΠΑΣΟΚ και τον ΣΥΡΙΖΑ είναι σε χαμηλούς τόνους.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Aθήνα / Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Τα πεζοδρόμια στην καρδιά της πόλης έχουν παραδοθεί στα τουριστικά καταστήματα, αποκλείοντας τους πιο ευάλωτους πολίτες, ενώ η Αθήνα χάνει τον βασικό λόγο ύπαρξής της: να είναι μια πόλη για ανθρώπους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Έχετε «επιστροφή φόρου»: Οι συχνότερες περιπτώσεις phishing

Οπτική Γωνία / «Έχετε επιστροφή φόρου, πατήστε εδώ»: Πώς να γλιτώσεις από το phishing

Παραπλανητικά μηνύματα, αποκάλυψη προσωπικών δεδομένων, χακάρισμα τραπεζικών λογαριασμών. Το phishing είναι πιο συχνό και πολύ πιο επικίνδυνο πιο επικίνδυνο απ' ό,τι νομίζουμε. Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Κυβερνοασφάλειας στο Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Πειραιώς και επικεφαλής της Εθνικής Ομάδας Κυβερνοασφάλειας, Χρήστος Ξενάκης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Το χρονικό των χαμένων βίντεο των Τεμπών

Οπτική Γωνία / Το χρονικό των χαμένων βίντεο των Τεμπών

Η υπόθεση των χαμένων βίντεο των Τεμπών αναδεικνύει, για ακόμη μία φορά, λανθασμένους χειρισμούς που έγιναν σε κρίσιμες φάσεις της ανακριτικής διαδικασίας, αφήνοντας πλήθος αναπάντητων ερωτημάτων.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
ΕΠΕΞ Ιλιρίντα Μουσαράι: «Ο πατέρας μου κατάφερε φέτος για πρώτη φορά να ψηφίσει και να αισθανθεί πολίτης όχι στην Ελλάδα, όπου ζει εδώ και τριάντα χρόνια, αλλά στην Αλβανία»

Πολιτική /  Ιλιρίντα Μουσαράι: «Η Αλβανία δεν είναι η “Κολομβία της Ευρώπης”»

Με αφορμή τις αλβανικές κοινοβουλευτικές εκλογές της 11ης Μαΐου, μία επίκαιρη συζήτηση με την Ιλιρίντα Μουσαράι, την αλβανικής καταγωγής πολιτική επιστήμονα και υποψήφια διδάκτορα στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του ΕΚΠΑ.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ