Η ανταλλαγή χιλιάδων Παλαιστίνιων κρατουμένων με Ισραηλινούς ομήρους έχει πυροδοτήσει νέο κύμα εντάσεων στη Μέση Ανατολή, αναζωπυρώνοντας παλιές πληγές και θέτοντας νέα ερωτήματα για το μέλλον της περιοχής και τη Χαμάς.
Αυτή την εβδομάδα, λεωφορεία γεμάτα πρώην κρατούμενους επέστρεψαν στη Γάζα, χαιρετιζόμενα από πλήθη που φώναζαν συνθήματα υπέρ της Χαμάς. Για την οργάνωση, η απελευθέρωση των κρατουμένων θεωρείται νίκη και εκπλήρωση «εθνικού καθήκοντος». Για το Ισραήλ, όμως, οι εικόνες αυτές αποτελούν οδυνηρή υπενθύμιση μιας επικίνδυνης «παράδοσης αναγκαιότητας».
Από τη δεκαετία του ’80, το Ισραήλ έχει απελευθερώσει περισσότερους από 8.000 Παλαιστίνιους σε αντάλλαγμα για λιγότερους από 20 ζωντανούς ομήρους. Οι αριθμοί αυτοί αναδεικνύουν ένα ηθικό και στρατηγικό δίλημμα που επανέρχεται κάθε φορά που οι απαγωγές και οι συγκρούσεις φτάνουν σε αδιέξοδο.
Χαμάς: Από τις φυλακές στην ηγεσία - Το «Πανεπιστήμιο της Χανταρίμ»
Οι ισραηλινές φυλακές, σύμφωνα με αναλυτές, έχουν μετατραπεί άθελά τους σε «εργαστήρια» νέων παλαιστινιακών ηγεσιών. Εκεί, μαχητές από τη Χαμάς, τη Φατάχ, την Ισλαμική Τζιχάντ και άλλες οργανώσεις ζουν, μελετούν και διαμορφώνουν κοινές στρατηγικές. Οι ίδιοι αποκαλούν αυτό το φαινόμενο «Πανεπιστήμιο Χανταρίμ» — από τη γνωστή φυλακή όπου βρίσκονται συγκεντρωμένοι πολλοί πολιτικοί κρατούμενοι.
Απόφοιτοι αυτού του «πανεπιστημίου» έχουν υπάρξει εμβληματικές μορφές όπως ο σεΐχης Άχμεντ Γιασίν και ο Γιαχία Σινουάρ, που από κρατούμενος μετατράπηκε στον πιο επικίνδυνο αντίπαλο του Ισραήλ.
Η τελευταία ανταλλαγή κρατουμένων περιελάμβανε περίπου 4.000 Παλαιστίνιους, εκ των οποίων 250 θεωρούνται «ακραία ποινικοί», καταδικασμένοι για επιθέσεις εναντίον Ισραηλινών. Ανάμεσά τους βρίσκεται και ο Αμπντέλ Νάσερ Ίσσα, ιδρυτής του στρατιωτικού βραχίονα της Χαμάς στη Δυτική Όχθη, που μετά από σχεδόν 30 χρόνια στις φυλακές, επέστρεψε ως ήρωας στη Γάζα.
Οι ισραηλινές αρχές τον χαρακτηρίζουν «επικίνδυνο» και παρακολουθούν στενά τις κινήσεις του, φοβούμενες πως θα εξελιχθεί σε νέα εμβληματική μορφή της παλαιστινιακής αντίστασης.
Παρά τις θριαμβευτικές εικόνες, η πραγματικότητα στη Γάζα παραμένει ζοφερή. Τουλάχιστον 75 κρατούμενοι έχουν πεθάνει σε ισραηλινή κράτηση από τον Οκτώβριο του 2023, σύμφωνα με οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πολλοί από όσους απελευθερώθηκαν φέρουν σημάδια κακοποίησης, ενώ αρκετοί δηλώνουν απλώς ευγνώμονες που επέζησαν.
Ωστόσο, όπως τονίζουν Παλαιστίνιοι ακτιβιστές, «οι φυλακές δημιουργούν νέους ηγέτες». Πολλοί από τους σημερινούς πολιτικούς και στρατιωτικούς ηγέτες της Παλαιστίνης έμαθαν τα πρώτα τους μαθήματα πολιτικής και οργάνωσης πίσω από τα κάγκελα.
Η ιστορία έχει δείξει πως κάθε απελευθέρωση φυλακισμένων φέρνει και μια νέα γενιά αντιστάσεων. Για το Ισραήλ, αυτό σημαίνει ότι κάθε ανταλλαγή ομήρων μπορεί να κρύβει τους σπόρους της επόμενης σύγκρουσης.
Με πληροφορίες από Financial Times