Όταν οι ασιατικές γιγάντιες σφήκες έφτασαν στον Βορειοδυτικό Ειρηνικό το 2020 έκαναν αίσθηση στα Μέσα ενημέρωσης που αμέσως τους απέδωσαν το όνομα, «σφήκες δολοφόνοι».
Όμως, η κάλυψη από τα Μέσα του είδους, που προέρχεται από την Ανατολική Ασία, και το προσωνύμιο αυτό προκάλεσαν φόβο στο κοινό.
Πολλές γηγενείς σφήκες σκοτώθηκαν κατά λάθος και οι πωλήσεις φυτοφαρμάκων για την εξόντωσή τους αυξήθηκαν.
Ωστόσο, το προσωνύμιο που τους αποδόθηκε δεν είχε ποτέ νόημα, αφού όλες οι σφήκες σκοτώνουν τη λεία τους. Για αυτόν κυρίως τον λόγο, οι επιστήμονες αντιπαθούσαν τον όρο και τον απέφευγαν.
Οι συγκεκριμένες σφήκες, από την πλευρά τους, εύλογα προκαλούν τρόμο. Έχουν μήκος 3,81 εκατ. και είναι οι μεγαλύτερες σφήκες στον κόσμο.
Το τσίμπημά τους μπορεί επίσης να είναι θανατηφόρο για όσους έχουν αλλεργίες ενώ η αίσθηση είναι σα σε «σφάζουν με καυτή βελόνα», λέει ο Shunichi Makino, εντομολόγος στο Ινστιτούτο Ερευνών Δασών και Δασικών Προϊόντων της Ιαπωνίας.
Αλλά η προηγούμενη, ανεπίσημη κοινή ονομασία της, ως η ασιατική γιγάντια σφήκα είχε επίσης προβλήματα. Για αρχή υπάρχουν και άλλες τεράστιες σφήκες στην Ασία. Αρκετά από αυτά τα είδη είναι χωροκατακτητικά αλλού στον κόσμο.
Έτσι, η Εντομολογική Εταιρεία της Αμερικής, η μεγαλύτερη επιστημονική εταιρεία του είδους, επινόησε πριν από λίγες ημέρες ένα νέο κοινό όνομα για τις σφήκες: πλέον η σφήκα δολοφόνος ονομάζεται «γιγάντια σφήκα του Βορρά».
Ο όρος είναι «τόσο επιστημονικά ακριβής όσο και εύκολα κατανοητός και αποφεύγει την πρόκληση φόβου ή διακρίσεων», λέει η εντομολόγος Jessica Ware, πρόεδρος της εταιρείας και επιμελήτρια στο Αμερικανικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στη Νέα Υόρκη.
«Τα έντομα παίρνουν ήδη ένα κακό όνομα, δεν νομίζω ότι χρειάζεται να ρίξουμε λάδι στη φωτιά» σημειώνει.
Οι «γιγάντιες σφήκες του Βορρά» (Vespa mandarinia), που έχουν μεγάλα πορτοκαλί κεφάλια, ριγέ κοιλιά και κεντρί ισχυρό σαν βελόνα, εντοπίστηκαν για πρώτη φορά στη Βρετανική Κολομβία και στο βορειοδυτικό τμήμα της Πολιτείας της Ουάσιγκτον το φθινόπωρο του 2019.
Οι σφήκες καταβροχθίζουν μια ποικιλία εντόμων, αλλά έχουν μια ιδιαίτερη ικανότητα να επιτίθενται μαζικά σε αποικίες μελισσών, αποκεφαλίζοντάς τες ώστε να κλέψουν τις προνύμφες τους για τροφή. Εάν οι σφήκες εγκατασταθούν στον Βορειοδυτικό Ειρηνικό, θα μπορούσε να προκληθεί πραγματική οικολογική βλάβη.
Για το λόγο αυτό, καθ' όλη τη διάρκεια του 2020, επιστήμονες και μελισσοκόμοι κινητοποιήθηκαν για να προσπαθήσουν να τις εξαλείψουν.
Εκείνο το φθινόπωρο, μετά από μήνες προσπάθειας, βρήκαν και κατέστρεψαν μια φωλιά κηφήνων. Τρεις ακόμη κυψέλες εντοπίστηκαν και απομακρύνθηκαν το 2021. Ανάλογη επιτήρηση συνεχίζεται και φέτος.
Ερευνητές όπως ο Chris Looney, εντομολόγος στο Υπουργείο Γεωργίας της Ουάσιγκτον, είναι αισιόδοξοι ότι, με συνεπείς προσπάθειες, η Vespa mandarinia μπορεί να εξαλειφθεί από την Πολιτεία της Ουάσιγκτον.
Ο Looney είναι και ο εμπνευστής του νέου ονόματος. Επινόησε το «γιγάντια σφήκα του Βορρά» για την Vespa mandarinia και «γιγάντια σφήκα του Νότου» για την Vespa soror, της οποίας η εμβέλεια εκτείνεται νοτιότερα στις ζούγκλες του Λάος και του Βιετνάμ. Κανένα από τα δύο είδη δεν είχε προηγούμενη επίσημη κοινή ονομασία.
Ο Looney θεώρησε ότι η αλλαγή του ονόματος ήταν εν μέρει απαραίτητη επειδή κάθε σφήκα, που επιστημονικά ορίζεται ως μέλος του γένους Vespa, με καταγωγή από την Ασία.
«Όλες οι σφήκες είναι ασιατικές», λέει ο Looney. «Είναι σαν να προσθέτεις τη λέξη «ωκεανός» στα ονόματα φαλαινών» είπε επισημαίνοντας ότι ο όρος ασιατικός είναι περιττός.
Επιπλέον, το αντιασιατικό αίσθημα και τα εγκλήματα μίσους έχουν αυξηθεί κατά τη διάρκεια της πανδημίας του COVID-19, όπως σημειώνει ο Looney, και η επισήμανση ενός χωροκατακτητικού είδους που θεωρείται αρνητικά ως «Ασιατικό» μπορεί να είναι επιβλαβής και για άλλους τομείς.
Ο Makino, ο οποίος ζει στην Ιαπωνία, δεν πιστεύει ότι είναι απαραίτητο ωστόσο, να εγκαταλείψουμε τις λέξεις ή παράγωγα της Ασίας στα κοινά ονόματα των ειδών γενικά «επειδή τα γεωγραφικά ονόματα είναι συχνά βολικά και εύκολα να τα θυμάται κανείς», λέει.
«Ωστόσο, εάν υπάρχουν άτομα που αισθάνονται μια διατύπωση άβολη ή προσβλητική, όσο λίγοι κι αν είναι, θα πρέπει να αποφεύγουμε τη διατύπωση όσο το δυνατόν μπορούμε».
Τον Μάιο του 2020, οι New York Times χρησιμοποίησαν τον όρο «σφήκες δολοφόνοι» για να περιγράψουν για πρώτη φορά στα αγγλικά το είδος.
Ο όρος αναμφίβολα αύξησε την ευαισθητοποίηση σχετικά με την οικολογική απειλή που θέτουν τα έντομα. Αλλά το όνομα «δολοφόνοι» έχει επίσης οδηγήσει τους ανθρώπους να συμπεριφέρονται παράλογα, ειδικά όταν συνδυάζεται με μια ευρεία έλλειψη βασικών γνώσεων για τα έντομα, λέει ο εντομολόγος του Πανεπιστημίου της Αριζόνα, Justin Schmidt.
Το όνομα είναι «υπερβολικό και σίγουρα έχει οδηγήσει τους ανθρώπους να φοβούνται τις τοπικές σφήκες», συμφωνεί ο Brock Harpur, ένας επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο Purdue στην Ιντιάνα που μελετά τα ζώα.
Επισημαίνεται δε, ότι η Πολιτεία της Ουάσιγκτον, είναι η μοναδική περιοχή στις ΗΠΑ όπου εντοπίζονται οι συγκεκριμένες σφήκες.
«Ο όρος σφήκα δολοφόνος ωστόσο ήρθε για να μείνει», λέει ο Matt Buffington, εντομολόγος στο Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ. «Στην αρχή ήμουν πολύ απογοητευμένος από τη χρήση του ονόματος από τα μέσα ενημέρωσης, αλλά καταλαβαίνω επίσης την ελκυστικότητά του».
Ο Buffington προτιμά να χρησιμοποιεί επιστημονικές ονομασίες, οι οποίες «αποφεύγουν κάθε σύγχυση». Μπορεί να είναι δύσκολο στην εκμάθησή τους, λέει, αλλά «όπως συμβαίνει με κάθε ξένη γλώσσα, μόλις το πιάσεις, ανοίγει ένας ολόκληρος κόσμος».
Με πληροφορίες του National Geografic
