Βρισκόμαστε στο τέλος του Τρωικού Πολέμου, οι Τρώες έχουν εξαπατηθεί, έχουν γκρεμίσει τα τείχη και έχουν βάλει μέσα στην Τροία τον Δούρειο Ίππο, θεωρώντας τον δώρο των άφαντων Ελλήνων, που φαίνεται πως έχουν εγκαταλείψει την πολιορκία της πόλης.
Η συνέχεια είναι γνωστή: όταν οι αποκαμωμένοι από τη γιορτή υπήκοοι του Πριάμου θα αποκοιμηθούν, από το άλογο-κρυψώνα που εμπνεύστηκε ο Οδυσσέας θα βγουν οι ένοπλοι Αχαιοί, θα κατασφάξουν τους κατοίκους και θα κάψουν την «Ιερή Τροία».
Μέσα στην καταστροφή ξεχωρίζει η φιγούρα ενός άνδρα, του Αινεία. «Έλα, λοιπόν, αγαπημένε πατέρα, ανέβα στους ώμους μου…» (Αινειάδα 2.707, μτφρ. Θ. Παπαγγελής): με αυτόν τον εμβληματικό στίχο περιγράφει ο Βιργίλιος την αρχή της μεγάλης περιπέτειας του Αινεία, που είναι το θέμα της «Αινειάδας» (τέλη του 1ου αιώνα π.Χ.), του κορυφαίου έπους της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Με τον γέρο Αγχίση στους ώμους, κρατώντας τον μικρό Ασκανιό, τον γιο του, από το χέρι, και με το άγαλμα της θεάς Αφροδίτης στην αγκαλιά του, ο Αινείας −κερδίζοντας με την ευσέβειά του την εύνοια των θεών− θα καταφέρει να σωθεί μαζί με μια ομάδα Τρώων, που τον ακολούθησαν αναγνωρίζοντας στο πρόσωπό του έναν άξιο ηγέτη.
Το ταξίδι του γιου του Αγχίση και της θεάς Αφροδίτης, όπως αποτυπώνεται στην «Αινειάδα», είναι η βάση για την «Πολιτιστική Διαδρομή του Αινεία», μία από τις πιο πρόσφατες διαδρομές που έχουν αναγνωριστεί επίσημα από το Συμβούλιο της Ευρώπης.
Θα ακολουθήσει ένα περιπετειώδες ταξίδι μέχρι ο ήρωάς μας να φτάσει στην Ιταλία, όπου θα βρει τον τρόπο να ενώσει διάφορα λατινικά φύλα, με αποτέλεσμα να θεωρείται ιδρυτής του λατινικού έθνους, ενώ οι απόγονοί του, σύμφωνα με τον μύθο, θα ιδρύσουν τη Ρώμη.
Το ταξίδι του γιου του Αγχίση και της θεάς Αφροδίτης, όπως αποτυπώνεται στην «Αινειάδα», είναι η βάση για την «Πολιτιστική Διαδρομή του Αινεία», μία από τις πιο πρόσφατες διαδρομές που έχουν αναγνωριστεί επίσημα από το Συμβούλιο της Ευρώπης. Έχοντας ως αφετηρία την Τουρκία, η διαδρομή διέρχεται από την Ελλάδα, την Αλβανία, την Τυνησία και την Ιταλία.
Τσανάκαλε
Παίρνοντας τον δρόμο που ενώνει την Κωνσταντινούπολη με το Τσανάκαλε, την κοντινότερη στην αρχαία Τροία πόλη, μια οικεία στους Έλληνες εικόνα θα ξεδιπλωθεί μπροστά σας: πάγκοι με τοπικά φρούτα, κυρίως καρπούζια και πεπόνια, στρατηγικά τοποθετημένοι στα περιθώρια της ασφάλτου, τραβάνε την προσοχή του ταξιδιώτη.
Το Τσανάκαλε −Δαρδανέλια ελληνιστί− «πατάει», όπως και η Κωνσταντινούπολη, σε δύο ηπείρους: την Ευρώπη και την Ασία. Εξερευνώντας την Επαρχία του Τσανάκαλε θα βρείτε πολλά ακόμα κοινά με την Ελλάδα και αυτό δεν είναι καθόλου τυχαίο, δεδομένης της μακραίωνης ελληνικής παρουσίας στην περιοχή.
Με μακρά ιστορία, στρατηγική τοποθεσία και δημοφιλείς παραλίες, το Τσανάκαλε τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται τουριστικά και το λιθαράκι του φαίνεται πως έχει βάλει και ο… Δούρειος Ίππος, μιας και όταν το 2004 ολοκληρώθηκαν τα γυρίσματα της χολιγουντιανής ταινίας «Τροία», με τον κατάξανθο Αχιλλέα-Μπραντ Πιτ να κλέβει καρδιές, η παραγωγή δώρισε στην πόλη το τεράστιο «ξύλινο» άλογο, που έκτοτε δεσπόζει στην προκυμαία, αποτελώντας πόλο έλξης.
Αρχαία Τροία
Το 1871 ξεκινά τις πρώτες του ανασκαφές στον λόφο Χισαρλίκ ο πολύ γνωστός μας Ερρίκος Σλήμαν. Ο επιχειρηματίας −και μάλλον τυχοδιώκτης− Γερμανός αναζητά την ομηρική Τροία, πεπεισμένος πως ο τυφλός ποιητής βασίζει τα έπη του σε πραγματικά γεγονότα. Οι ανασκαφές του είναι καταστροφικές, καθώς για να φτάσει στα βαθύτερα στρώματα, όπου θεωρεί ότι βρίσκεται το αντικείμενο του πόθου του, «διαλύει» ό,τι βρει στον δρόμο του.
Δύο χρόνια αργότερα, το 1873, ανακαλύπτει τον «Θησαυρό του Πριάμου» − όπως τουλάχιστον θέλει να πιστεύει. Χρυσά κοσμήματα −το περίφημο «χρυσό διάδημα της Ελένης» ανάμεσά τους−, ασημένια και χάλκινα αγγεία, όπλα θα κάνουν φτερά από την Τουρκία εν μία νυκτί και, μετά από ένα «πέρασμα» από την Ελλάδα, θα πουληθούν στους Γερμανούς και θα εκτεθούν το 1880 στο Μουσείο του Βερολίνου.
Ο θησαυρός θα «χαθεί» κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και το μεγαλύτερο κομμάτι του θα εντοπιστεί το 1993 στη Ρωσία (!), στις αποθήκες του Μουσείου Πούσκιν, όπου και εκτίθεται μέχρι σήμερα, παρά τις διαμαρτυρίες των Γερμανών.
Πρόκειται, όμως, πράγματι για τον «Θησαυρό του Πριάμου»; Στην πραγματικότητα, ο Σλήμαν δεν εντόπισε την ομηρική Τροία αλλά εννέα αρχαιολογικές φάσεις της ίδιας πόλης, με την ομηρική να υπολογίζεται ότι είναι πιθανότατα η Τροία VI. Ο θησαυρός, ωστόσο, βρέθηκε στην Τροία ΙΙ, που χρονολογείται περίπου το 2550–2250 π.Χ., προηγείται δηλαδή περίπου χίλια χρόνια του Τρωικού Πολέμου – εάν και εφόσον έγινε ποτέ.
Ο επισκέπτης σήμερα θα περιπλανηθεί στον αρχαιολογικό χώρο όπου τα «στρώματα» της πόλης είναι κατά τόπους φανερά, θα δει τον Ναό της Αθηνάς, θα δροσιστεί από τον βορειοδυτικό άνεμο που έφερνε τα πλοία στην «αγκαλιά» της Τροίας, υποχρεώνοντάς τα να πληρώνουν φόρους και να γεμίζουν τα ταμεία της, ενώ, αγναντεύοντας την αντικρινή Τένεδο, θα καταλάβει πώς ξεγελάστηκαν οι Τρώες από τους Έλληνες, που κρυμμένοι με τα πλοία τους πίσω από το νησί περίμεναν τον Δούρειο Ίππο να τους καταστήσει νικητές.
Από εδώ θα ξεκινήσει την πορεία του προς τη δόξα και ο Αινείας, «ο πρώτος μετανάστης», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο διευθυντής, από το 2013, των ανασκαφών στην Τροία Prof. Dr. Rüstem Aslan – αξίζει να σημειωθεί ότι οι ανασκαφές συνεχίζονται αδιάλειπτα.
Μουσείο Τροίας
Το Μουσείο της Τροίας άνοιξε τις πύλες του το 2019, έχει κερδίσει μια σειρά από ευρωπαϊκά βραβεία για τον σχεδιασμό του και αποτελεί από τις μεγαλύτερες πολιτιστικές επενδύσεις της Τουρκίας. Χρησιμοποιώντας ράμπες, ο αρχιτέκτονας επιδιώκει να κάνει κατανοητή τη διαστρωμάτωση της αρχαίας πόλης, ενώ η εξωτερική όψη του μουσείου παραπέμπει σε ένα μεγάλο ξύλινο κιβώτιο.
Περισσότερο εντυπωσιακό από ό,τι φαίνεται εκ πρώτης όψεως, το υπερσύγχρονο μουσείο εκτείνεται σε τρία επίπεδα και φιλοξενεί περίπου 2.000 εκθέματα από την Τροία αλλά και τη γύρω περιοχή.
Ανάμεσα στα εκθέματα λάμπει η «Σαρκοφάγος της Πολυξένης», που χρονολογείται γύρω στο 500-490 π.Χ. και ανακαλύφθηκε το 1994 στην κοιλάδα του ποταμού Γρανικού. Πρόκειται για την αρχαιότερη γνωστή σαρκοφάγο με πλήρη μυθολογική παράσταση που έχει βρεθεί στη δυτική Ανατολία και συνδέεται −παρεμπιπτόντως− με τον Τρωικό Πόλεμο: η μία πλευρά της απεικονίζει με σπαρακτικό τρόπο τη θυσία της μικρότερης κόρης του Πριάμου, της Πολυξένης, από τον Νεοπτόλεμο στον τάφο του πατέρα του, του Αχιλλέα.
Αλεξάνδρεια Τρωάς
Η Αλεξάνδρεια Τρωάς μπορεί να μην είναι ιδιαίτερα γνωστός αρχαιολογικός χώρος σήμερα, ήταν ωστόσο πολύ σημαντική πόλη στα… νιάτα της – είναι ενδεικτικό ότι υπήρξε υποψήφια για πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας αλλά έχασε στο νήμα, καθώς ο Μέγας Κωνσταντίνος ίδρυσε τελικά την Κωνσταντινούπολη.
Αν και θεμελιώθηκε από τον Αντίγονο, τον στρατηγό του Μεγάλου Αλεξάνδρου, μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου, η πόλη ονομάστηκε Αλεξάνδρεια Τρωάδα, που σημαίνει η «πόλη του Αλέξανδρου στην Τρωάδα».
Από εδώ ξεκίνησε ο Απόστολος Παύλος, το 52 μ.Χ., το ταξίδι του για τη διάδοση του χριστιανισμού στην Ευρώπη, ενώ τον 2ο αιώνα μ.Χ. ο δικός μας Ηρώδης ο Αττικός κατασκεύασε ένα φαραωνικό υδραγωγείο που εκτεινόταν από το όρος Ίδη μέχρι την Αλεξάνδρεια Τρωάδα.
Σήμερα, ό,τι απέμεινε από τα εμβληματικά λουτρά της ρωμαϊκής περιόδου και από το τεράστιο ελληνιστικό θέατρο μαρτυρά τη δόξα του παρελθόντος.
Ναός Απόλλωνα Σμινθέα
Ο Ναός του Απόλλωνα Σμινθέα βρίσκεται στο Γκιουλπινάρ και είναι ένα από τα σημαντικότερα ιερά της Ανατολίας κατά την ύστερη ελληνιστική περίοδο. Χτισμένος σε ιωνικό ρυθμό το 150 π.Χ., είναι το μοναδικό δείγμα του είδους του σήμερα, καθώς και το δεύτερο σημαντικότερο ιερό στην περιοχή της Τρωάδας μετά τον Ναό της Αθηνάς στην Τροία.
Υποθέτω ότι το ερώτημα τώρα είναι «τι σημαίνει Σμινθέας». Δεδομένου ότι «σμίνθος» σημαίνει ποντικός, τότε μιλάμε για τον Απόλλωνα, τον «άρχοντα των ποντικιών», ο οποίος στην ουσία ήταν ο προστάτης των αγροτών από τη μάστιγα των τρωκτικών.
Στον ναό υπήρχε, σύμφωνα με τον Στράβωνα, ένα κολοσσιαίο άγαλμα, έργο του διάσημου γλύπτη Σκόπα, που απεικόνιζε τον Απόλλωνα να πατάει ένα ποντίκι. Σήμερα στο μερικώς αναστηλωμένο ιερό θα δείτε διάσπαρτα μεταλλικά ποντικάκια – μια ευφάνταστη, ομολογουμένως, εικαστική παρέμβαση στο μνημείο. Όσο για τη ζωφόρο του ναού, αυτή βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη και απεικονίζει σκηνές από την «Ιλιάδα» – για να μην ξεχνιόμαστε.
Αρχαία Άσσος
Για να φτάσετε στην Αρχαία Άσσο δεν είναι μακρύς ο δρόμος, είναι όμως ανηφορικός, καθώς είναι σκαρφαλωμένη σε έναν ηφαιστειακό λόφο – «εκτός λειτουργίας», μην ανησυχείτε. Η πόλη ιδρύθηκε τον 10ο αιώνα π.Χ. από εποίκους που κατάγονταν από τη Μήθυμνα της Λέσβου.
Το 530 π.Χ. οι κάτοικοι έχτισαν στην κορυφή του λόφου τον εντυπωσιακό δωρικό Ναό της Αθηνάς με την εκπληκτική θέα – το μοναδικό δείγμα αρχαϊκού-δωρικού ναού στην Ανατολία. Τα αριστουργηματικά γλυπτά του βρίσκονται διασκορπισμένα στην Κωνσταντινούπολη, τη Βοστώνη και φυσικά στο Λούβρο – πού αλλού;
Αν το όνομα της πόλης σάς θυμίζει κάτι, είναι γιατί εδώ έζησε για ένα διάστημα ο Αριστοτέλης, ιδρύοντας και φιλοσοφική σχολή με επίκεντρο τη μελέτη της φύσης και των επιστημών. Αιτία αυτής του της επιλογής ήταν ο τύραννος της πόλης, Ερμείας, που αρχικά υπήρξε δούλος, μαθητής του Πλάτωνα στη συνέχεια αλλά και προσωπικός φίλος του Αριστοτέλη.
Το 345 π.Χ., μετά από τρία χρόνια παραμονής στην Άσσο, ο φιλόσοφος θα μετακομίσει στη Μυτιλήνη, γύρω στο 342 π.Χ. θα αναλάβει τη διαπαιδαγώγηση του Μεγάλου Αλεξάνδρου και έναν χρόνο αργότερα θα πληροφορηθεί συντετριμμένος τη θανάτωση του Ερμεία από τους Πέρσες.
Σήμερα, εκτός από το ιερό, στον αρχαιολογικό χώρο θα δείτε την αγορά, το θέατρο, το γυμνάσιο, τα ρωμαϊκά λουτρά, τη νεκρόπολη, καθώς και τμήματα από την οχύρωση της πόλης.
Αρχαία Άντανδρος
Κοντά στο παραθεριστικό κέντρο Altınoluk, στον λόφο Καλέ Τασί, βρίσκεται η Αρχαία Άντανδρος. Σύμφωνα με τον Στράβωνα, στην ευρύτερη περιοχή κλήθηκε να αποφασίσει ο Πάρις ποια θεά είναι η «καλλίστη» και να της δώσει το περίφημο «μήλον της Έριδος». Υποψήφιες για τον τίτλο ήταν η Ήρα, η Αθηνά και η Αφροδίτη, με την τελευταία να νικά κατά κράτος, υποσχόμενη στον νεαρό και άμυαλο γιο του Πριάμου την Ωραία Ελένη.
Το μήλο της ομορφότερης η Αφροδίτη το πήρε, την υπόσχεση την κράτησε και η καλλονή βρέθηκε στην Τροία, αφήνοντας τον βασιλιά της Σπάρτης, Μενέλαο, στα κρύα του λουτρού. Κάπως έτσι ξεκίνησε ο Τρωικός Πόλεμος και όταν πια όλα είχαν τελειώσει, ο Αινείας ήρθε εδώ, ναυπήγησε είκοσι πλοία χρησιμοποιώντας τη φημισμένη ξυλεία της Ίδης και απέπλευσε αναζητώντας την τύχη του.
Ο αρχαιολογικός χώρος εξακολουθεί να ανασκάπτεται και παράλληλα είναι επισκέψιμος. Το πιο σημαντικό εύρημα μέχρι στιγμής είναι μια τεράστια ρωμαϊκή βίλα του 1ου αιώνα μ.Χ., που εκτός από την υπέροχη θέα διαθέτει καλοδιατηρημένα ψηφιδωτά δάπεδα και τοιχογραφίες.
Καταρράκτης Sütüven
Αν αισθάνεστε την ανάγκη να αναζωογονηθείτε και να χαλαρώσετε, μια καλή ιδέα είναι η επίσκεψη στον καταρράκτη Sütüven, στις πευκόφυτες πλαγιές της Ίδης, στην πόλη Zeytinli. Οι ντόπιοι συνηθίζουν να πηγαίνουν εκεί για πικ νικ στα ξύλινα τραπεζάκια, τα οποία βρίσκονται ακόμα και μέσα στο σούπερ δροσερό νερό, όπου παγώνουν τα απαραίτητα καρπούζια.
Μην ανησυχείτε για τις σχετικές προμήθειες, μια σειρά από καντίνες περιμένουν όσους θέλουν να «τσιμπήσουν» το κατιτίς τους. Αν πάλι λαχταράτε να βουτήξετε −εφόσον έχετε κάνει καρδιογράφημα πρόσφατα−, υπάρχει μια φυσική πισίνα δίπλα στον καταρράκτη, στην οποία φρόντισε να πάρει το μπάνιο της και η θεά Αφροδίτη, την εποχή που έταζε στον Πάρι την ωραιότερη γυναίκα στον κόσμο, βάζοντας φωτιά στα μπατζάκια του Μενελάου και της πολεμοχαρούς παρέας του.
Η συνέχεια, για να γραφτεί, χρειάστηκε δύο αρχαίες γλώσσες, δύο σπουδαίους ποιητές και τρία ανεπανάληπτα έπη.
