Ο συγκλονιστικός τελευταίος πίνακας του Καραβάτζιο σε μια νέα έκθεση

Ο συγκλονιστικός τελευταίος πίνακας του Καραβάτζιο, σε μια νέα έκθεση Facebook Twitter
«Το Μαρτύριο της Αγίας Ούρσουλας» του Καραβάτζιο /© Archivio Patrimonio Artistico Intesa Sanpaolo / foto Luciano Pedicini, Napoli
0

«Έχω δει εκθέσεις-υπερπαραγωγές που τις βαρέθηκα. Αυτή η έκθεση, αφιερωμένη σε ένα μόνο αριστούργημα, με συγκλόνισε» γράφει ο Τζόναθαν Τζόουνς στον «Γκάρντιαν» για την έκθεση με το τελευταίο έργο του Καραβάτζιο στη National Gallery του Λονδίνου που θα διαρκέσει μέχρι τις 21 Ιουλίου.

Λίγοι πίνακες μπορούν να αφηγηθούν καλύτερα την ιστορία των τελευταίων χρόνων του Καραβάτζιο όσο το τελευταίο γνωστό του έργο, «Το μαρτύριο της Αγίας Ούρσουλας».

Βρισκόμαστε στην άβολη θέση να παρατηρούμε από πολύ κοντά τη βία όπως την αποτυπώνει ένας από τους μεγαλύτερους ζωγράφους όλων των εποχών, με μια περίπλοκη αλληλεπίδραση ένοχων και αθώων χεριών στο ίδιο κάδρο, ενώ η αυτοπροσωπογραφία του μέσα στον πίνακα, πάνω από τον ώμο της αγίας, μοιάζει να μας κοιτάζει με βλέμμα αβοήθητο, λίγο πριν από το ταραγμένο τέλος μιας πολύ περιπετειώδους και γεμάτης κινδύνους ζωής.

Ο πίνακας φιλοτεχνήθηκε τον Μάιο του 1610. Ο Καραβάτζιο βρίσκεται στη Νάπολη και εργάζεται πάνω στον πίνακα που έμελλε να είναι ο τελευταίος του. Στο «Μαρτύριο της Αγίας Ούρσουλας», ο καλλιτέχνης απομακρύνεται από την παραδοσιακή εικονογραφία της Αγίας Ούρσουλας και απεικονίζει τη στιγμή κατά την οποία η αγία, αφού αρνήθηκε να παντρευτεί έναν Ούνο που δεν συμμεριζόταν τη χριστιανική της πίστη, βάλλεται από τον ίδιο με ένα βέλος. Η σκηνή περιβάλλεται από το κιαροσκούρο, το περίπλοκο παιχνίδι φωτός και σκιάς, χαρακτηριστικό των έργων του Καραβάτζιο που εστιάζουν στην ανθρώπινη τραγωδία και μεταδίδουν τη συναισθηματική δύναμη της σκηνής.

Ο Καραβάτζιο έχει φτάσει στη Νάπολη για δεύτερη φορά το 1609. Η πρώτη ήταν το 1606, όταν μετά από μια λογομαχία μαχαίρωσε για άγνωστους λόγους τον νεαρό Ρανούτσιο Τομασόνι. Κατάφερε να διαφύγει, αλλά για την πράξη του καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο. Ο ζωγράφος εγκατέλειψε μεταμφιεσμένος τη Ρώμη και άρχισε μια περιπλάνηση με πρώτο σταθμό τη Νάπολη, όπου παρέμεινε αρχικά για περίπου οκτώ μήνες. Η φήμη του ήταν ήδη πολύ μεγάλη και σε αυτό το διάστημα ολοκλήρωσε αρκετές παραγγελίες έργων, με κυριότερα την «Παναγία του Ροζαρίου», τις «Επτά πράξεις ελεημοσύνης» και τη «Μαστίγωση του Χριστού», όλα τους αριστουργήματα.

Ο συγκλονιστικός τελευταίος πίνακας του Καραβάτζιο, σε μια νέα έκθεση Facebook Twitter
«Η Σαλώμη με το κεφάλι του Ιωάννη του Βαπτιστή» στη συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης του Λονδίνου.

Εγκατέλειψε τη Νάπολη για τη Μάλτα, πιστεύοντας ότι εκεί μπορεί να γίνει Ιππότης του Τάγματος της Μάλτας, ώστε να μπορεί πιο εύκολα να διεκδικήσει μια απονομή χάριτος από τον Πάπα και να επιστρέψει στο μέλλον στη Ρώμη. Στον καθεδρικό ναό της Βαλέτας δημιούργησε το έργο «Ο Άγιος Ιερώνυμος». Τελικά εκδιώχθηκε και από το τάγμα των Ιπποτών ως «διεφθαρμένος και ρυπαρός» και κατέφυγε στη Σικελία.

Το 1609 επέστρεψε στη Νάπολη όπου έγινε εναντίον του απόπειρα δολοφονίας, οι λόγοι της οποίας παραμένουν άγνωστοι. Το ύφος του συνέχισε να εξελίσσεται – στην «Αγία Ούρσουλα» που φιλοτέχνησε εκείνη την περίοδο, το τελευταίο έργο του, συλλαμβάνει μια στιγμή ύψιστης δράσης και δράματος, καθώς το βέλος που εκτοξεύει ο βασιλιάς των Ούνων τη χτυπά στο στήθος, σε αντίθεση με τους προηγούμενους πίνακες που είχαν όλη την ακινησία των στημένων μοντέλων. 

Το καλοκαίρι του 1610 αποφάσισε να εγκαταλείψει την πόλη, και μπήκε σε ένα πλοίο πιστεύοντας ότι θα μπορούσε να πάρει χάρη λόγω των ισχυρών Ρωμαίων φίλων του. Μαζί του είχε τρεις πίνακες, δώρα για τον καρδινάλιο Σκιπιόνε. Το τι συνέβη στη συνέχεια αποτελεί αντικείμενο εικασιών που καλύπτονται από μεγάλο μυστήριο. Στις 28 Ιουλίου, ένα ανώνυμο avviso (ιδιωτικό ενημερωτικό δελτίο) από τη Ρώμη προς τη δουκική αυλή του Ουρμπίνο ανέφερε ότι ο Καραβάτζιο ήταν νεκρός. Τρεις ημέρες αργότερα, ένα άλλο avviso ανέφερε ότι πέθανε από πυρετό καθ' οδόν από τη Νάπολη προς τη Ρώμη. Ένας ποιητής,  φίλος του καλλιτέχνη, έδωσε αργότερα ως ημερομηνία θανάτου τη 18η Ιουλίου, ενώ ένας πρόσφατος ερευνητής ισχυρίζεται ότι ανακάλυψε ένα σημείωμα θανάτου που δείχνει ότι ο καλλιτέχνης πέθανε εκείνη την ημέρα από πυρετό στο Πόρτο Έρκολε, κοντά στο Γκροσέτο της Τοσκάνης.

Στην «Αγία Ούρσουλα», ο Καραβάτζιο χρησιμοποίησε πραγματικά μοντέλα με βρόμικα πόδια και βρόμικα νύχια, ζουμάρει στη λεπτομέρεια με δραματικό φωτισμό, ενώ ξεφεύγει από την απεικόνιση της αγίας μεταξύ άλλων παρθένων που τη συνόδευαν όταν πήγε να συναντήσει τον μέλλοντα σύζυγό της και επικεντρώνεται στη σκηνή του μαρτυρίου και τον φυσικό πόνο που προκαλεί το βέλος στο τρυπημένο της στήθος.

Ο πίνακας κρέμεται σε ένα σκοτεινό δωμάτιο, υποβλητικά φωτισμένο. Μοιάζει σαν υπενθύμιση της πορείας του καλλιτέχνη προς τον θάνατο. Η Αγία Ούρσουλα ήταν πριγκίπισσα και υπήρξε θυγατέρα του βασιλέα Δονάτου της Δουμνονίας, της νοτιοδυτικής Αγγλίας, και είχε καταγωγή Ρωμαιοβρετανική. Πριν τον γάμο της θέλησε να κάνει ένα πανευρωπαϊκό προσκύνημα. Έφτασε στην Κολωνία την εποχή που την πολιορκούσαν ορδές βαρβάρων και όλες οι παρθένες αποκεφαλίστηκαν σε σφαγή. Ο αρχηγός των Ούννων τραυμάτισε θανάσιμα την Ούρσουλα με ένα βέλος. Αυτή η λεπτομέρεια από την όλη σφαγή είναι στο κέντρο του θέματος του Καραβάτζιο που προφανώς είχε μελετήσει πηγές του 13ου αιώνα, και συνέλαβε κάτι σε αυτήν που κανείς άλλος δεν είχε δει. Γιατί προηγούμενοι καλλιτέχνες απεικόνισαν την ομαδική σφαγή των παρθένων και όχι μια απομονωμένη σκηνή σφαγής που έπεται της άρνησης του Ούρσουλας να δοθεί στον αρχηγό των Ούνων.

«Το θέατρο του Λονδίνου μπορεί να είναι ακριβό, αλλά εδώ υπάρχει ένα αποκαρδιωτικό δράμα οργής, βίας, θανάτου και ίσως ενοχής, λύπης και αποδοχής – και μπορείτε να το δείτε δωρεάν» γράφει ο Τζόουνς για τον πίνακα στον οποίο το μόνο πρόσωπο που λούζεται στο φως είναι η Αγία Ούρσουλα, χλωμή και απόκοσμη, ακόμα ζωντανή με το βέλος μέσα της. Στο πρόσωπό του δολοφόνου της ο Καραβάτζιο μπορεί να είδε και μια αντανάκλαση του εαυτού του.

Ο τελευταίος Καραβάτζιο, National Gallery, Λονδίνο, έως 21 Ιουλίου.

Πολιτισμός
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Κοστούμια και αναμνηστικά του «Downton Abbey» βγαίνουν σε δημοπρασία για καλό σκοπό

Πολιτισμός / Κοστούμια και αναμνηστικά του «Downton Abbey» βγαίνουν σε δημοπρασία για καλό σκοπό

Από μια τραπεζαρία σε στυλ 18ου αιώνα και την εντυπωσιακή τουαλέτα της Μάγκι Σμιθ μέχρι το ασημένιο ρολόι του μπάτλερ, τα αναμνηστικά αντικείμενα θα προσφερθούν σε ένα φιλανθρωπικό ίδρυμα που υποστηρίζει παιδιά με απειλητικές για τη ζωή τους παθήσεις και τις οικογένειές τους
LIFO NEWSROOM
Τρόμος, Ιμπρεσιονισμός και 5 αριστουργήματα του παρελθόντος από αύριο στους κινηματογράφους

Πολιτισμός / Έχει συμβεί ξανά τον Αύγουστο; Μάλλον όχι. 13 ταινίες από αύριο στα σινεμά της πόλης

Οι νέες ταινίες του Ζακ Κρέγκερ και των Ελληνοαυστραλών αδερφών Φιλίππου, η ωραιότατη έκπληξη που μας επιφύλασσε ο Σεντρίκ Κλαπίς και πέντε μεγάλες δόξες σε επανέκδοση κάνουν τον προγραμματισμό των θεατών σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Πέθανε ο Τέρενς Σταμπ, ο θρυλικός «Στρατηγός Ζοντ» του Superman, σε ηλικία 87 ετών

Πολιτισμός / Πέθανε ο Τέρενς Σταμπ, ο θρυλικός «Στρατηγός Ζοντ» του Superman, σε ηλικία 87 ετών

Ο βρετανός ηθοποιός Τέρενς Σταμπ, γνωστός για τον ρόλο του ως General Zod στις ταινίες Superman, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 87 ετών - Η καριέρα του περιλαμβάνει περισσότερες από 60 ταινίες και μία υποψηφιότητα για Όσκαρ
LIFO NEWSROOM
Tι να δείτε στα σινεμά το τριήμερο του Δεκαπενταύγουστου

Πολιτισμός / Tι να δείτε στα σινεμά το τριήμερο του Δεκαπενταύγουστου

Από την πρώτη κινηματογραφική εξόρμηση του πράκτορα 007 στη θριλερική διαδικασία εκλογής νέου Πάπα στο «Κονκλάβιο» κι από τη δοκιμασμένη χιτσκοκική συνταγή του «Man who knew too Much» στην συναρπαστική αγωνιστική δράση του «F1: The Movie», μερικές επιλογές για όσους αποφάσισαν να περάσουν την αργία στο Κλεινόν Άστυ.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Χίος: Μικρές φθορές από τη φωτιά στον ναό Αγίου Γεωργίου και στο Κάστρο της Βολισσού

Πολιτισμός / Χίος: Μικρές φθορές από τη φωτιά στον ναό Αγίου Γεωργίου και στο Κάστρο της Βολισσού

Στον Ναό Αγίου Γεωργίου Πραστειάς καταστράφηκε μεγάλο μέρος του εργοταξιακού εξοπλισμού στον προαύλιο χώρο, ενώ στο Κάστρο Βολισσού, ζημιές σημειώθηκαν στις υποδομές ανάδειξης 
LIFO NEWSROOM