Η άνοδος της ακροδεξιάς τρομάζει την Ευρώπη

Η άνοδος της ακροδεξιάς τρομάζει την Ευρώπη Facebook Twitter
Tα ακροδεξιά κόμματα πλέον συμμετέχουν στην εκτελεστική εξουσία στην Ιταλία, στην Ουγγαρία, μέχρι πρόσφατα στην Πολωνία και σε κάποιες σκανδιναβικές χώρες, ενώ παλιότερα και στην Ελλάδα. Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0


— Οδεύουμε προς μια ακροδεξιά Ευρώπη; Τι πιστεύετε;
Η άνοδος της άκρας δεξιάς είναι μια τάση που παρατηρείται τις δύο τελευταίες δεκαετίες –αν και με διακυμάνσεις ανά χώρα και εκλογή– στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, με πρόσφατες ενδείξεις σημαντικών εκλογικών επιτυχιών στην Ολλανδία, στη Σλοβακία, στην Πορτογαλία. Είναι μια τάση που ενδυναμώθηκε από τις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2014 και παρατηρείται σε αρκετές εθνικές εκλογές έκτοτε. Είτε σε κυβερνήσεις συνεργασίας είτε μόνα τους, τα ακροδεξιά κόμματα πλέον συμμετέχουν στην εκτελεστική εξουσία στην Ιταλία, στην Ουγγαρία, μέχρι πρόσφατα στην Πολωνία και σε κάποιες σκανδιναβικές χώρες, ενώ παλιότερα και στην Ελλάδα.

Μπορεί να μην οδεύουμε σε μια ακροδεξιά Ευρώπη, καθώς το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα και η Προοδευτική Συμμαχία Σοσιαλιστών και Δημοκρατών παραμένουν τα δύο πρώτα κόμματα με διαφορά από τις δύο ακροδεξιές ομάδες (Ευρωπαίοι συντηρητικοί και μεταρρυθμιστές και Ομάδα Ταυτότητας και Δημοκρατίας) και οι ευρωπαϊστές φιλελεύθεροι (Renew Europe) παραμένουν τρίτοι, όμως συγκεντρωτικά οι δύο ακροδεξιές ομάδες βρίσκονται σε άνοδο σε σχέση με τις ευρωεκλογές του 2019, ενώ σοσιαλιστές και φιλελεύθεροι βρίσκονται σε πτώση και το Λαϊκό Κόμμα συγκρατεί τις έδρες του 2019 με ισχνή εκλογική άνοδο (δεδομένα Europe Elects Μαρτίου 2024).

Σίγουρα έχουμε λόγους να ανησυχούμε πλέον πολύ σοβαρά για τις συνέπειες της εκλογικής αυτής επιτυχίας τόσο στις ευρωπαϊκές πολιτικές προτεραιότητες όσο και στον εθνικό κομματικό ανταγωνισμό αλλά και στις κοινωνικές αξίες και νόρμες που εκ των πραγμάτων αλλάζουν.

«Η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα του ευρωπαϊκού Νότου στην οποία διείσδυσε η ακροδεξιά, καθώς η οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2010 δημιούργησε ένα παράθυρο πρωτοφανών ευκαιριών τόσο για τους ριζοσπάστες λαϊκιστές όσο και για τους δεξιούς εξτρεμιστές».

— Η ψήφος με αντισυστημικά κριτήρια κερδίζει ανησυχητικά έδαφος. Τι είναι αυτό που σας ανησυχεί περισσότερο;
Η αποστιγματοποίηση της ψήφου και η εργαλειοποίησή της, που έχουν απτά αποτελέσματα στο περιεχόμενο της πολιτικής της εκτελεστικής εξουσίας και στην ποιότητα της δημοκρατίας. Η περίπτωση της νότιας Ευρώπης είναι ενδεικτική και σοκαριστική ταυτόχρονα: μόλις πενήντα χρόνια μετά τη δημοκρατική μετάβαση, η υποστήριξη ακροδεξιών κομμάτων αυξάνεται σημαντικά. Το πορτογαλικό κόμμα Chega αύξησε τις έδρες του από 1 το 2019 σε 50 το 2024, σε σύνολο 230. Κατεβαίνοντας για πρώτη φορά στην Ισπανία το 2015, το Vox έχει σήμερα 32 έδρες σε σύνολο 350.

cover
Λαμπρινή Ρόρη, επίκουρη καθηγήτρια Πολιτικής Ανάλυσης στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Στην Ελλάδα έχουμε 3 κόμματα που συνολικά λαμβάνουν περίπου 13% και μαζί καλύπτουν όλο το φάσμα της ακροδεξιάς ιδεολογίας: υπερσυντηρητικά-θρησκευτικά, λαϊκιστικά, ριζοσπαστικά και εξτρεμιστικά. Καθώς η μνήμη του αυταρχικού παρελθόντος στην Ισπανία, στην Πορτογαλία και στην Ελλάδα εξασθενεί και η κληρονομιά της δικτατορίας σταδιακά αποστιγματίζεται, η ακροδεξιά κερδίζει νομιμότητα μεταξύ των ψηφοφόρων, ασπαζόμενη πλέον όχι τόσο τον εξτρεμισμό αλλά τον λαϊκισμό και τον δεξιό ριζοσπαστισμό.

Μπορεί στο σύνολο των αντισυστημικών ψηφοφόρων οι ιδεολόγοι να είναι μειοψηφία σε σχέση με τους ευκαιριακούς ψηφοφόρους που χρησιμοποιούν την ψήφο ως διαμαρτυρία και εναντίωση στο πολιτικό κατεστημένο, όμως αυτή η εργαλειοποίηση δυσκολεύει σημαντικά τις κυβερνήσεις να λάβουν αποφάσεις για μεταρρυθμίσεις και αλλαγές που ενέχουν πολιτικό κόστος, ενώ η φοβία που δημιουργεί στους συστημικούς κομματικούς δρώντες αυτή η εκλογική άνοδος αντισυστημικών κομμάτων τούς οδηγεί σε στρεβλές στρατηγικές ως προς τις θέσεις, τις στρατηγικές τους και το προφίλ τους.

— Παρατηρούμε ότι η άκρα δεξιά στην Ελλάδα δεν αποτελεί ένα συγκυριακό φαινόμενο, όπως έχετε επισημάνει κι εσείς στο παρελθόν. Ποιοι παράγοντες έχουν ευνοήσει αυτή την τάση;
Πλέον δεν είναι συγκυριακό και δεν σχετίζεται, αν και ευνοείται, από το κρισιακό περιβάλλον. Η παρουσία της άκρας δεξιάς στην Ελλάδα καταγράφεται συστηματικά από τη δεκαετία του 2000, αρχικά με την εκλογική εκπροσώπηση του ΛΑΟΣ στη Βουλή και στην Ευρωβουλή, στη συνέχεια της Χρυσής Αυγής και των Ανεξαρτήτων Ελλήνων, ενώ, μετά την κρίση, Ελληνική Λύση, Νίκη και Σπαρτιάτες καλύπτουν τη ζήτηση των εκλογέων από με διαφορετικές γωνίες.

Η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα του ευρωπαϊκού Νότου στην οποία διείσδυσε η ακροδεξιά, καθώς η οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2010 δημιούργησε ένα παράθυρο πρωτοφανών ευκαιριών τόσο για τους ριζοσπάστες λαϊκιστές όσο και για τους δεξιούς εξτρεμιστές. Οι ξαφνικές και σοκαριστικές αλλαγές που έφερε η οικονομική κρίση δημιούργησαν μεγάλη οικονομική ανασφάλεια αλλά και απότομη αλλαγή κοινωνικού status σε μεγάλα τμήματα του πληθυσμού, ενώ μετανάστες και πρόσφυγες δαιμονοποιήθηκαν ως αποδιοπομπαίοι τράγοι για τον ανταγωνισμό στην αγορά εργασίας, την υποβάθμιση της καθημερινότητας σε συγκεκριμένες περιοχές της χώρας.

Ωστόσο, βλέπουμε την άκρα δεξιά να παραμένει μια ελκυστική επιλογή και μετά την οικονομική κρίση και να προσαρμόζεται στο νέο περιβάλλον. Η Συνθήκη των Πρεσπών, oι μεταναστευτικές ροές, η πανδημία και ο πόλεμος στην Ουκρανία προσέφεραν νέες ευκαιρίες στην ακροδεξιά ρητορική που με ευκολία ασπάστηκε την εθνικιστική και αντιμεταναστευτική διαμαρτυρία, τη συνωμοσιολογία και την αντιεμβολιαστική ιδεολογία, ενώ είναι πλέον κυρίαρχη στο ρωσόφιλο εκλογικό ακροατήριο, δεδομένου ότι τα περισσότερα πολιτικά κόμματα καταδίκασαν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

Μπορεί ο κατακερματισμός της άκρας δεξιάς στο ελληνικό κομματικό σύστημα να μη την καθιστά ευθεία απειλή για τους συστημικούς παίκτες, ωστόσο η ευελιξία της να προτείνει απλοϊκές «λύσεις» και να συνδυάζει πολιτικές από το ρεπερτόριο της δεξιάς και της αριστεράς (π.χ. ο προνοιακός σοβινισμός) ενδεδυμένες τη λαϊκίστικη ρητορεία θα τη συντηρήσουν ως μια αντικαθεστωτική επιλογή για απομαγευμένους, διαμαρτυρόμενους ψηφοφόρους που θέλουν να καταγράψουν τα παράπονά τους τόσο για τις ραγδαίες αλλαγές στον σύγχρονο τρόπο ζωής όσο και για την προσωπική τους έκπτωση, είτε αυτή είναι πραγματική είτε φοβία.

— Έρευνες δείχνουν ότι οι νέοι ψηφοφόροι στρέφονται προς την ακροδεξιά. Πώς εξηγείται αυτό το φαινόμενο;
Ισχύει και δεν ισχύει ταυτόχρονα. Στην Ελλάδα, η ακροδεξιά ψήφος μεταξύ των ατόμων ηλικιών από 18 έως 34 είναι υψηλότερη από το ποσοστό που έλαβαν τα κόμματα αυτά στις εθνικές εκλογές του Ιουνίου του 2023 μόνο στο κοινό των Σπαρτιατών (με βάση τα exit polls περίπου διπλάσιο). Το γεγονός αυτό συνδέεται με την αντισυστημικότητα και τη διαμαρτυρία και λιγότερο, νομίζω, με την αναζήτηση νοήματος μέσα από τις εθνικιστικές ταυτότητες.

Παράλληλα, όμως, συγκριτικές έρευνες τα τελευταία χρόνια δείχνουν ότι μεταξύ των νέων της γενιάς Ζ, δηλαδή όσων είναι χοντρικά μεταξύ 17 και 26 ετών, υπάρχει μια καταγεγραμμένη έμφυλη διαφοροποίηση στις αξίες και την πολιτική συμπεριφορά. Οι νέες γυναίκες είναι πιο προοδευτικές και ψηφίζουν πιο αριστερόστροφα κόμματα από τους νέους άνδρες, που όντως ασπάζονται περισσότερες προκαταλήψεις, είναι πιο συντηρητικοί, ψηφίζουν δεξιότερα κόμματα.

Οι εξηγήσεις που δίνονται για την έμφυλη αυτή πολιτική διαφοροποίηση σχετίζονται με τις εμπειρίες που διαμόρφωσαν αυτούς τους νέους, με το κίνημα MeToo, την έμφυλη βία αλλά και την ενηλικίωση μέσα σε διαφορετικά και κατακερματισμένα ψηφιακά περιβάλλοντα να παίζουν σημαντικό ρόλο.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ευρωεκλογές 2024: Η Ακροδεξιά στην Ευρώπη και την Ελλάδα

Guest Editors / Ευρωεκλογές 2024: Η Ακροδεξιά στην Ευρώπη και την Ελλάδα

Τι δείχνουν οι έρευνες του τελευταίου εξαμήνου ανά χώρα για την παρουσία των ακροδεξιών κομμάτων εντός και εκτός Βουλής; Ένα κείμενο του Παρατηρητήριου της Ακροδεξιάς από το Σημείο, μιας ανεξάρτητης πρωτοβουλίας πολιτών που εργάζεται για την αντιμετώπιση του δεξιού εξτρεμισμού.
THE LIFO TEAM
«Οι ΗΠΑ θα πάνε πολλές δεκαετίες πίσω, αν εκλεγεί ο Τραμπ, και μαζί το σύνολο του δυτικού κόσμου»

Διεθνή / «Οι ΗΠΑ και όλη η Δύση θα πάνε πολλές δεκαετίες πίσω, αν εκλεγεί ο Τραμπ»

Οι επιπτώσεις στην Ελλάδα και τον κόσμο από μια ενδεχόμενη επιστροφή στην εξουσία του Ντόναλντ Τραμπ: εξηγεί ο καθηγητής Θεωρίας των Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Grenoble, Σπύρος Λίτσας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Μήπως οι εχθροί της «σώζουν» την Ευρώπη (που προκαλεί πλήξη στους άλλους);

Οπτική Γωνία / Μήπως οι εχθροί της «σώζουν» την Ευρώπη (που προκαλεί πλήξη στους άλλους);

Όσο τα θέματα της Ευρώπης θεωρούνται συζητήσεις που δεν «πουλάνε» δημοσιογραφικά ή θέματα επίδειξης λαμπερών ονομάτων, τόσο η Ευρώπη θα συναρπάζει κυρίως τους εχθρούς της.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Guest Editors / Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Η πατριαρχία είναι παντού: στην οικονομία, στην κοινωνία, στην ψυχολογία, στην αισθητική, στον πολιτισμό, σε ολόκληρη την ανθρώπινη κατάσταση. Όταν σκεφτόμαστε το πολιτικό, δεν γίνεται να μη σκεφτόμαστε το φεμινιστικό.
ΝΙΚΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
«Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οπτική Γωνία / «Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οι παγκόσμιες και περιφερειακές επιπτώσεις της σύγκρουσης στη Γάζα και τα αδιέξοδα του Παλαιστινιακού. Μιλά στη LiFO ο δρ. Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών και κύριος ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Τριαντάφυλλος Καρατράντος.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια ομάδα μαθητών κατασκεύασε ρομπότ που καθαρίζει τις θάλασσες

Περιβάλλον / Πώς μια ομάδα μαθητών από τον Άλιμο έφτιαξε ρομπότ που καθαρίζει τον βυθό;

Το Greek Seabot είναι το υποβρύχιο ρομπότ που δημιούργησε μια μαθητική ομάδα από το ΕΠΑΛ Αλίμου για να βοηθήσει στον καθαρισμό των βυθών από πλαστικά και απορρίμματα. Μιλούν στη LIFO οι μαθητές για τα κίνητρά τους και το όραμά τους για ένα πιο καθαρό περιβάλλον.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Οι αλλαγές που φέρνουν στο μεταναστευτικό η πρόσφατη απόφαση της Λειψίας και η νέα πολιτική του Μερτς/ Μεταναστευτικό: Από τη Μέρκελ στον Μερτς και η αλλαγή που φέρνει η απόφαση της Λειψίας

Βασιλική Σιούτη / Μεταναστευτικό: Πώς επηρεάζει την Ελλάδα η αλλαγή πολιτικής της Γερμανίας;

Μετά την εκλογή του Φρίντριχ Μερτς, η Γερμανία αυστηροποιεί τη μεταναστευτική πολιτική της και αναζητά τρόπους για να εξαιρεθεί από την υποχρέωση εφαρμογής της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, ώστε να μην κάνει δεκτά νέα αιτήματα ασύλου.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες; 

Οπτική Γωνία / Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες ενώ δεν έχουμε να φάμε;

Αν νομίζετε ότι η επίδειξη πλούτου προκαλεί σήμερα κοινωνική κατακραυγή, πλανάστε. Άνθρωποι που δυσκολεύονται οικονομικά, αντί να βιώσουν ταξική αφύπνιση, βλέποντας πώς ζει η δισεκατομμυριούχος σταρ του TikTok, θέλουν να μάθουν τα πάντα γι' αυτήν.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανήλικοι στην πρώτη γραμμή: Το νέο πρόσωπο της ακροδεξιάς στη Θεσσαλονίκη

Ελλάδα / 13χρονα παιδιά σε νεοναζιστικές συμμορίες: Πώς φτάσαμε εδώ;

Όλο και περισσότεροι έφηβοι και νέοι φαίνεται να γοητεύονται από ακροδεξιές ιδεολογίες. Τι σηματοδοτεί η έκρηξη αυτού του επικίνδυνου φαινομένου; Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, Άρης Στυλιανού.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
« Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Οπτική Γωνία / «Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Ο επίκουρος καθηγητής Φιλοσοφίας της Θρησκείας της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ και διδάκτορας των πανεπιστημίων Βοστώνης και Λουβέν Χαράλαμπος Βέντης μιλά για την εκλογή του νέου Πάπα, την «επιστροφή» της θρησκείας και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα η Καθολική και η Ορθόδοξη Εκκλησία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει…

Οπτική Γωνία / Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει

Την τελευταία δεκαετία, όλα σχεδόν έχουν αλλάξει στην ελληνική κοινωνία, ιδιαίτερα σε εκείνο το κομμάτι της που βρισκόταν παραδοσιακά και ιστορικά απέναντι στη συντηρητική παράταξη.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πως θα το ξοδέψεις

Ρεπορτάζ / Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πώς θα το ξοδέψεις

Η απόφαση της κυβέρνησης να καταβάλλεται το επίδομα ανεργίας και άλλες κοινωνικές παροχές σε προπληρωμένη κάρτα, με πλαφόν 50% στην ανάληψη μετρητών, προκαλεί την αγανάκτηση των δικαιούχων. Σχολιάζουν στη LIFO άνεργοι πολίτες, ο γενικός γραμματέας της ΓΣΕΕ και εκπρόσωποι κλάδων που πλήττονται.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Empty the Tanks»: Σώστε τα δελφίνια!

Ρεπορτάζ / «Empty the Tanks»: Πότε θα σταματήσει η αιχμαλωσία των δελφινιών;

Η παγκόσμια καμπάνια «Empty the Tanks» εναντιώνεται στην αιχμαλωσία και την εκμετάλλευση των δελφινιών. Πώς εκφράζεται η κινητοποίηση στην Ελλάδα και ποια η τύχη των δελφινιών του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου; Μιλούν στη LIFO εκπρόσωποι οργανώσεων, αλλά και ο ιδρυτής του Αττικού Πάρκου.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Οπτική Γωνία / Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Τα Τέμπη συνεχίζουν να πυροδοτούν εντάσεις μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, αντιθέτως στα ελληνοτουρκικά και στο θέμα της πώλησης των Eurofighter στην Τουρκία που απασχόλησε την επικαιρότητα, η κριτική για τη στάση της κυβέρνησης από το ΠΑΣΟΚ και τον ΣΥΡΙΖΑ είναι σε χαμηλούς τόνους.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Aθήνα / Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Τα πεζοδρόμια στην καρδιά της πόλης έχουν παραδοθεί στα τουριστικά καταστήματα, αποκλείοντας τους πιο ευάλωτους πολίτες, ενώ η Αθήνα χάνει τον βασικό λόγο ύπαρξής της: να είναι μια πόλη για ανθρώπους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Έχετε «επιστροφή φόρου»: Οι συχνότερες περιπτώσεις phishing

Οπτική Γωνία / «Έχετε επιστροφή φόρου, πατήστε εδώ»: Πώς να γλιτώσεις από το phishing

Παραπλανητικά μηνύματα, αποκάλυψη προσωπικών δεδομένων, χακάρισμα τραπεζικών λογαριασμών. Το phishing είναι πιο συχνό και πολύ πιο επικίνδυνο πιο επικίνδυνο απ' ό,τι νομίζουμε. Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Κυβερνοασφάλειας στο Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Πειραιώς και επικεφαλής της Εθνικής Ομάδας Κυβερνοασφάλειας, Χρήστος Ξενάκης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Το χρονικό των χαμένων βίντεο των Τεμπών

Οπτική Γωνία / Το χρονικό των χαμένων βίντεο των Τεμπών

Η υπόθεση των χαμένων βίντεο των Τεμπών αναδεικνύει, για ακόμη μία φορά, λανθασμένους χειρισμούς που έγιναν σε κρίσιμες φάσεις της ανακριτικής διαδικασίας, αφήνοντας πλήθος αναπάντητων ερωτημάτων.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ