Διανοούμενοι που γοητεύτηκαν από τον ζόφο

«Σπουδαίες προσωπικότητες» και νεο-αντίδραση    Facebook Twitter
Αν όμως καταγράφαμε τις προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών που φλέρταραν, αν όχι παντρεύτηκαν τον ανορθολογισμό και τον ναζισμό, ορμώμενοι από τον αντιδυτικισμό και τον αντιδιαφωτισμό, ο κατάλογος θα ήταν ατελείωτος.
0


ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ
συχνά γίνεται λόγος για διανοούμενους που γοητεύτηκαν από τον σταλινισμό. Οι Ζαν-Πολ Σαρτρ, Σιμόν ντε Μποβουάρ, Λουί Αραγκόν, Ρομέν Ρολάν, Γιάννης Ρίτσος, Κώστας Βάρναλης, αλλά και ο Αντρέ Ζιντ και ο Αντρέ Μαλρό αναφέρονται ως παραδείγματα διανοουμένων της αριστεράς, στους οποίους άσκησε γοητεία ο αυταρχισμός ή και ο ολοκληρωτισμός ‒ παρόλο που οι δύο τελευταίοι έγιναν πολέμιοι του σταλινισμού και ο Μαλρό ακόμη και υπουργός του Ντε Γκολ.

Αν όμως καταγράφαμε τις προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών που φλέρταραν, αν όχι παντρεύτηκαν τον ανορθολογισμό και τον ναζισμό, ορμώμενοι από τον αντιδυτικισμό και τον αντιδιαφωτισμό, ο κατάλογος θα ήταν ατελείωτος. Μεταξύ αυτών οι Τζαμπατίστα Βίκο, Έντμουντ Μπεκ, Τζόζεφ ντε Μεστρ, Αρτίρ ντε Γκομπινό, Τόμας Καρλάιλ, Όσβαλντ Σπένγκλερ, Ζορζ Σορέλ, Ερνέστ Ρενάν, Μορίς Μπαρές, Φρίντριχ Νίτσε, Χανς Γκέοργκ Γκάνταμερ, Ζορζ Μπατάιγ, Μορίς Μπλανσό, Ιππόλυτος Τάιν, Αργύρης Εφταλιώτης, Περικλής Γιαννόπουλος. Τον ναζισμό ερωτεύτηκαν απευθείας οι Καρλ Γιουνγκ, Μάρτιν Χάιντεγκερ, Καρλ Σμιτ, Έζρα Πάουντ, Λουί Φερντινάν Σελίν, Ρομπέρ Μπραζιγιάκ. Το «Ταξίδι στην άκρη της νύχτας» του Σελίν είναι ένα αριστούργημα, ίσως το καλύτερο μυθιστόρημα όλων των εποχών, αυτό όμως δεν αναιρεί το ότι ο συγγραφέας του ήταν φανατικός αντισημίτης. Ο Χάιντεγκερ ήταν πεπεισμένος πως η «εθνική επανάσταση» στη Γερμανία έπρεπε να τεθεί υπό μια οντολογική και όχι βιολογική αιγίδα∙ αυτό δεν τον κάνει λιγότερο ναζί. Ο Γιουνγκ δεν δίσταζε να εγκωμιάζει τη μαγική δύναμη του Χίτλερ, ποθώντας την αναβίωση του αρχέγονου παρελθόντος των «Αρίων Γερμανών». Πολλοί εξ αυτών δεν ήταν απλώς συντηρητικοί ‒ ο συντηρητισμός είναι μια βαθιά ιδεολογική στάση, την οποία κανείς δεν μπορεί να απαξιώνει, ήταν και είναι το αντίπαλο δέος του Διαφωτισμού, αλλά τον τροφοδότησε και με επιχειρήματα. Όμως η εμφανιζόμενη σήμερα νεο-αντίδραση είναι κάτι άλλο.

Το «Ταξίδι στην άκρη της νύχτας» του Σελίν είναι ένα αριστούργημα, ίσως το καλύτερο μυθιστόρημα όλων των εποχών, αυτό όμως δεν αναιρεί το ότι ο συγγραφέας του ήταν φανατικός αντισημίτης.

Όπως τονίζει ο Ρίτσαρντ Γουόλιν στο «Η γοητεία του ανορθολογισμού» (μτφρ. Μαρία Φιλιππακοπούλου, εκδ. Πόλις), όλοι αυτοί εξέφρασαν τη δυσφορία της εποχής τους για την «απομάγευση του κόσμου» και επιδόθηκαν με πάθος στην «επαναμάγευσή» του. Για τον σκοπό αυτόν δεν δίστασαν να θαυμάσουν και να εγκωμιάσουν, περισσότερο ή λιγότερο ξεκάθαρα, τον γερμανικό ναζισμό και τον Χίτλερ. Ο Παρασκευάς Ματάλας στο «Κοσμοπολίτες εθνικιστές – Ο Μωρίς Μπαρρές και οι ανά τον κόσμο “μαθητές” του» (ΠΕΚ) και η Έφη Γαζή στο «Άγνωστη Χώρα - Ελλάδα και Δύση στις αρχές του 20ού αιώνα» (Πόλις) μελέτησαν τον λόγο Ελλήνων συντηρητικών διανοουμένων και τις επιρροές που δέχτηκαν από την Ευρώπη.

Μήπως τότε γενικά οι διανοούμενοι ήταν για κάποιον λόγο περισσότερο επιρρεπείς στον πολιτικό αυταρχισμό; Αυτό υποστηρίζει ο Μαρκ Λίλα στο βιβλίο του «Η σαγήνη των Συρακουσών» (μτφρ. Χρυσούλα Μαντζαλίρα, εκδ. The Athens Review of Books). Θεωρώ απλουστευτική αυτήν τη θέση. Αν απαριθμούσαμε τους διανοούμενους που αντιτάχθηκαν στον αυταρχισμό, δεν θα μας έφτανε ένα βιβλίο μόνο για τα ονόματά τους. Όμως σήμερα όντως παρατηρείται μια στροφή των διανοουμένων όχι προς τη συντήρηση αλλά προς τη νεο-αντίδραση.

Αλλά και στα καθ’ ημάς, μερικοί διανοούμενοι και μυθιστοριογράφοι, γυναίκες και άνδρες, γοητευμένοι από τους Αντρέ Γκλικσμάν, Μπερνάρ-Ανρί Λεβί, Αλέν Φινκελκρότ και κυρίως από τον Πασκάλ Μπρικνέρ καλλιεργούν τη νεο-αντιδραστική μισαλλοδοξία, τον αντιφεμινισμό που παρουσιάζουν ως νέο φεμινισμό, την ξενοφοβία, την ισλαμοφοβία, την ομοφοβία, την αριστεροφοβία, ενώ καθ’ ολοκληρία η αριστερά θεωρείται άκρα ή παλαβή και η υποστήριξη προς αυτήν βαριά ασθένεια. Όσοι εναντιώνονται σ’ αυτές τις ιδέες, στην καλύτερη των περιπτώσεων «διυλίζουν τον κώνωπα». Στην πιο δημοφιλή ακροκεντρώα εκδοχή, όμως, είναι σταλινο-ναζί. Κατά τ’ άλλα, είναι αυτοί οι «σταλινο-ναζί» που ασκούν ad hominem επιθέσεις.

ΥΓ.: Σημειωτέον ότι ο όρος νεο-αντίδραση δεν είναι δική μου ανακάλυψη. Αποτελεί κοινό τόπο στη δημόσια συζήτηση στις ΗΠΑ, παρόλο που, εδώ, κάποιοι που έχουν ελάχιστη σχέση με αυτά τον ταυτίζουν με κάτι παρόμοιο με τον όρο «γερμανοτσολιάδες».

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Μπερνάρ-Ανρί Λεβί: «Η αληθινά επαναστατική πράξη είναι να πάρουμε στα σοβαρά τη δημοκρατία»

Συνέντευξη / Μπερνάρ-Ανρί Λεβί: «Η αληθινά επαναστατική πράξη είναι να πάρουμε στα σοβαρά τη δημοκρατία»

Εν όψει της θεατρικής του παράστασης στην Ελλάδα ο σημαντικός Γάλλος διανοούμενος μιλά στη LiFO για τη χώρα μας, την άνοδο του λαϊκισμού, τον Τσίπρα, τον Πούτιν και τον Τραμπ
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Θεοδόσης Τάσιος: «Από αμορφωσιά και ημιμάθεια θεωρούμε ότι τα άκρα έχουν τις λύσεις»

Άκου την επιστήμη / Θεοδόσης Τάσιος: «Από αμορφωσιά και ημιμάθεια θεωρούμε ότι τα άκρα έχουν τις λύσεις»

Τι δεν γνωρίζουμε για την αρχαία ελληνική τεχνολογία; Γιατί καθημερινά ευνουχίζεται η γλώσσα; Έχουν οι λέξεις χάσει το νόημα τους; Και τι σημαίνει το γεγονός ότι στη χώρα μας έχουμε 30 συνώνυμα της λέξης «λάδωμα»; Ο ομότιμος καθηγητής του ΕΜΠ και ένας από τους σημαντικότερους διανοητές Θεοδόσης Τάσιος, απαντά.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Γαϊδούρια : Ζώα εργασίας ή σιωπηλά θύματα;/ Ιπποειδή: Ζώα εργασίας ή σιωπηλά θύματα;

Ρεπορτάζ / Γαϊδούρια: Ζώα εργασίας ή θύματα κακοποίησης;

Είναι τα ιπποειδή στην Ελλάδα εργάτες χωρίς δικαιώματα; Ποιες είναι οι συνθήκες διαβίωσής τους, ποια μέριμνα υπάρχει για τη φροντίδα τους και γιατί η νομοθετική προστασία τους βρίσκεται σε μια γκρίζα ζώνη; Μιλούν στη LiFO εκπρόσωποι φιλοζωικών οργανώσεων και τοπικοί φορείς.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Guest Editors / Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Η πατριαρχία είναι παντού: στην οικονομία, στην κοινωνία, στην ψυχολογία, στην αισθητική, στον πολιτισμό, σε ολόκληρη την ανθρώπινη κατάσταση. Όταν σκεφτόμαστε το πολιτικό, δεν γίνεται να μη σκεφτόμαστε το φεμινιστικό.
ΝΙΚΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
«Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οπτική Γωνία / «Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οι παγκόσμιες και περιφερειακές επιπτώσεις της σύγκρουσης στη Γάζα και τα αδιέξοδα του Παλαιστινιακού. Μιλά στη LiFO ο δρ. Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών και κύριος ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Τριαντάφυλλος Καρατράντος.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια ομάδα μαθητών κατασκεύασε ρομπότ που καθαρίζει τις θάλασσες

Περιβάλλον / Πώς μια ομάδα μαθητών από τον Άλιμο έφτιαξε ρομπότ που καθαρίζει τον βυθό;

Το Greek Seabot είναι το υποβρύχιο ρομπότ που δημιούργησε μια μαθητική ομάδα από το ΕΠΑΛ Αλίμου για να βοηθήσει στον καθαρισμό των βυθών από πλαστικά και απορρίμματα. Μιλούν στη LIFO οι μαθητές για τα κίνητρά τους και το όραμά τους για ένα πιο καθαρό περιβάλλον.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Οι αλλαγές που φέρνουν στο μεταναστευτικό η πρόσφατη απόφαση της Λειψίας και η νέα πολιτική του Μερτς/ Μεταναστευτικό: Από τη Μέρκελ στον Μερτς και η αλλαγή που φέρνει η απόφαση της Λειψίας

Βασιλική Σιούτη / Μεταναστευτικό: Πώς επηρεάζει την Ελλάδα η αλλαγή πολιτικής της Γερμανίας;

Μετά την εκλογή του Φρίντριχ Μερτς, η Γερμανία αυστηροποιεί τη μεταναστευτική πολιτική της και αναζητά τρόπους για να εξαιρεθεί από την υποχρέωση εφαρμογής της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, ώστε να μην κάνει δεκτά νέα αιτήματα ασύλου.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες; 

Οπτική Γωνία / Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες ενώ δεν έχουμε να φάμε;

Αν νομίζετε ότι η επίδειξη πλούτου προκαλεί σήμερα κοινωνική κατακραυγή, πλανάστε. Άνθρωποι που δυσκολεύονται οικονομικά, αντί να βιώσουν ταξική αφύπνιση, βλέποντας πώς ζει η δισεκατομμυριούχος σταρ του TikTok, θέλουν να μάθουν τα πάντα γι' αυτήν.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανήλικοι στην πρώτη γραμμή: Το νέο πρόσωπο της ακροδεξιάς στη Θεσσαλονίκη

Ελλάδα / 13χρονα παιδιά σε νεοναζιστικές συμμορίες: Πώς φτάσαμε εδώ;

Όλο και περισσότεροι έφηβοι και νέοι φαίνεται να γοητεύονται από ακροδεξιές ιδεολογίες. Τι σηματοδοτεί η έκρηξη αυτού του επικίνδυνου φαινομένου; Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, Άρης Στυλιανού.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
« Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Οπτική Γωνία / «Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Ο επίκουρος καθηγητής Φιλοσοφίας της Θρησκείας της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ και διδάκτορας των πανεπιστημίων Βοστώνης και Λουβέν Χαράλαμπος Βέντης μιλά για την εκλογή του νέου Πάπα, την «επιστροφή» της θρησκείας και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα η Καθολική και η Ορθόδοξη Εκκλησία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει…

Οπτική Γωνία / Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει

Την τελευταία δεκαετία, όλα σχεδόν έχουν αλλάξει στην ελληνική κοινωνία, ιδιαίτερα σε εκείνο το κομμάτι της που βρισκόταν παραδοσιακά και ιστορικά απέναντι στη συντηρητική παράταξη.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πως θα το ξοδέψεις

Ρεπορτάζ / Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πώς θα το ξοδέψεις

Η απόφαση της κυβέρνησης να καταβάλλεται το επίδομα ανεργίας και άλλες κοινωνικές παροχές σε προπληρωμένη κάρτα, με πλαφόν 50% στην ανάληψη μετρητών, προκαλεί την αγανάκτηση των δικαιούχων. Σχολιάζουν στη LIFO άνεργοι πολίτες, ο γενικός γραμματέας της ΓΣΕΕ και εκπρόσωποι κλάδων που πλήττονται.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Empty the Tanks»: Σώστε τα δελφίνια!

Ρεπορτάζ / «Empty the Tanks»: Πότε θα σταματήσει η αιχμαλωσία των δελφινιών;

Η παγκόσμια καμπάνια «Empty the Tanks» εναντιώνεται στην αιχμαλωσία και την εκμετάλλευση των δελφινιών. Πώς εκφράζεται η κινητοποίηση στην Ελλάδα και ποια η τύχη των δελφινιών του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου; Μιλούν στη LIFO εκπρόσωποι οργανώσεων, αλλά και ο ιδρυτής του Αττικού Πάρκου.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Οπτική Γωνία / Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Τα Τέμπη συνεχίζουν να πυροδοτούν εντάσεις μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, αντιθέτως στα ελληνοτουρκικά και στο θέμα της πώλησης των Eurofighter στην Τουρκία που απασχόλησε την επικαιρότητα, η κριτική για τη στάση της κυβέρνησης από το ΠΑΣΟΚ και τον ΣΥΡΙΖΑ είναι σε χαμηλούς τόνους.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Aθήνα / Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Τα πεζοδρόμια στην καρδιά της πόλης έχουν παραδοθεί στα τουριστικά καταστήματα, αποκλείοντας τους πιο ευάλωτους πολίτες, ενώ η Αθήνα χάνει τον βασικό λόγο ύπαρξής της: να είναι μια πόλη για ανθρώπους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Έχετε «επιστροφή φόρου»: Οι συχνότερες περιπτώσεις phishing

Οπτική Γωνία / «Έχετε επιστροφή φόρου, πατήστε εδώ»: Πώς να γλιτώσεις από το phishing

Παραπλανητικά μηνύματα, αποκάλυψη προσωπικών δεδομένων, χακάρισμα τραπεζικών λογαριασμών. Το phishing είναι πιο συχνό και πολύ πιο επικίνδυνο πιο επικίνδυνο απ' ό,τι νομίζουμε. Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Κυβερνοασφάλειας στο Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Πειραιώς και επικεφαλής της Εθνικής Ομάδας Κυβερνοασφάλειας, Χρήστος Ξενάκης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ