Οι λάτρεις του λένε ότι «το τρένο δεν σε μεταφέρει, σε ταξιδεύει». Ασφαλώς, γνωρίζουν περισσότερα από όσους το βλέπουν απλώς ως μεταφορικό μέσο.
Η αλήθεια είναι πως σε μία διαδρομή με τρένο, ο ταξιδιώτης δεν κερδίζει χρόνο, αλλά ξενάγηση, εναλλασσόμενες εικόνες, γνωριμία με διαφορετικά τοπία. Κι όταν ξεκουράζεται το μάτι σου, εκείνο που πρώτο αλαργεύει και ταξιδεύει, είναι το μυαλό σου.
Στα μέσα του 19ου αιώνα ένας Βέλγος, που επί δέκα μήνες ταξιδεύει με τα διηπειρωτικά αμερικανικά τρένα προσπαθώντας να θεραπευτεί από έναν έρωτα χωρίς ανταπόκριση στην πατρίδα του, συλλαμβάνει την ιδέα ενός σιδηρόδρομου για βασιλείς και πρίγκιπες. Άλλωστε, η ευκατάστατη οικογένειά του, τραπεζίτες με σπουδαίο όνομα και ιδιαίτερες επαφές με τον βασιλέα Λεοπόλδο ΙΙ, του προσφέρει την ευκαιρία να επιδοθεί στο σπορ.
Ο σιδηρόδρομος είναι ανερχόμενη δύναμη και η επένδυση σ΄ αυτόν είναι σίγουρη επιτυχία. Επιπλέον, αυτή την εποχή, ο Αμερικανός βιομήχανος Τζόρτζ Πούλμαν (George Pullman), έχει βγάλει στην αγορά τις πρώτες κλινάμαξες, τα «βαγόνια ύπνου», όπως τα λανσάρει, που απευθύνονται κυρίως σε εμπόρους οι οποίοι αναγκάζονται να ταξιδεύουν συχνά και σε μακρινούς προορισμούς. Μία νέα πόρτα έχει ανοίξει και περιμένει ορθάνοικτη νέους επενδυτές, που προτίθενται να ρισκάρουν.
Να πίνεις σαμπάνια και όλη η Ευρώπη να περνά μπροστά από το παράθυρο του κουπέ σου
Αφού η μεγαλύτερη εξαδέλφη του δεν ανταποκρίνεται στον έρωτά του, ο Ζορζ Νάγκελμακερς (George Nagelmackers), ο νεαρός Βέλγος με την καλπάζουσα φαντασία, έχει βαλθεί να την εντυπωσιάσει με τις επιχειρηματικές του επιδόσεις. Κάποιοι χρονικογράφοι της εποχής μαρτυρούν μάλιστα ότι έρχεται σε επαφή με τον Πούλμαν και του ρίχνει την ιδέα της επέκτασης της κλινάμαξας και στην Ευρώπη, προτείνοντάς του μάλιστα να δημιουργήσουν από κοινού μία σιδηροδρομική εταιρεία, της οποίας οι συρμοί θα «οργώνουν» τα εδάφη της γηραιάς ηπείρου.
Κατά άλλους, η συνάντηση αυτή των δύο ανδρών δεν έχει γίνει ποτέ. Σημασία έχει ότι ο Βέλγος επιστρέφει στην Ευρώπη και αποφασίζει να κάνει πραγματικότητα ένα εξαιρετικά φιλόδοξο σχέδιο. Θα δημιουργήσει ένα τρένο, που θα απευθύνεται σε υψηλά βαλάντια. Θα προσφέρει ιδιωτικότητα, για την έλλειψη της οποίας γκρινιάζουν οι επιβάτες στις κλινάμαξες της Αμερικής, και θα τους κοιμίζει σε πολυτελείς σουίτες, ταΐζοντάς τους με δημιουργίες σημαντικών σεφ, θα τους ποτίζει την πιο ακριβή σαμπάνια, θα τους διασκεδάζει με τις τελευταίες λέξεις της ψυχαγωγίας. Θα δημιουργήσει, δηλαδή, ένα κινούμενο επάνω σε ράγες παλάτι!
Τον χειμώνα του 1870 καταθέτει στη βελγική κυβέρνηση πρόταση υπό τον τίτλο «Projet d' Installation de wagons-lits sur les chemins de fer du continent» («Έργο για την εγκατάσταση υπνοδωματίων στους ηπειρωτικούς σιδηροδρόμους»). Αλλά είναι άτυχος. Τον Ιούλιο εκδηλώνεται ο Γαλλο-Πρωσικός Πόλεμος και η έγκριση του έργου παγώνει. Ωστόσο, προλαβαίνει να πάρει την άδεια εκμετάλλευσης ενός τρένου που εκτελεί δρομολόγιο Οστάνδη - Μπρίντιζι (Νότια Ιταλία). Αργότερα, χάρη στον βασιλιά Λεοπόλδο, κερδίζει κι ένα συμβόλαιο για τη γραμμή Παρίσι - Βιέννη. Με βήματα προσεκτικά και μελετημένες προσεγγίσεις, σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα, ο Νάγκελμακερς «χτίζει» το δρομολόγιο που επιθυμεί. Ονειρεύεται μία διαδρομή, κατά την οποία οι υψηλοί καλεσμένοι του, πίνοντας σαμπάνια, θα απολαμβάνουν την Ευρώπη να περνάει από το παράθυρο του κουπέ τους.
Σ΄ έναν χρόνο ο πόλεμος τερματίζεται και ο Νάγκελμακερς μπαίνει πάλι σε γρήγορο ρυθμό δημιουργίας. Το 1873, με έδρα το Παρίσι, ιδρύει την εταιρεία «Georges Nagelmackers & Company», στην οποία υπάγονται οι συρμοί, που στο μεταξύ έχει αποκτήσει και πηγαινοέρχονται καθημερινά ανά την Ευρώπη. Τα τρένα του είναι φροντισμένα, πολυτελή, παρέχουν τις υπηρεσίες που χρειάζεται να έχει ένας επιβάτης, προκειμένου να ταξιδέψει άνετα για τον προορισμό του.
Λίγο πριν ανατείλει το 1876, η εταιρεία του μετονομάζεται σε «Compagnie Internationale des Wagons-Lits (CIWL)» («Διεθνής Εταιρεία Βαγονιών Ύπνου»), δίνοντας το στίγμα της κλινάμαξας, που πρόκειται να έρθει στην Ευρώπη. Την ίδια χρονιά, το πρώτο βαγόνι ύπνου μπαίνει σε τροχιά στις ευρωπαϊκές ράγες. Σε λίγο, ο δαιμόνιος Βέλγος συστήνει την «Compagnie Internationale des Grands Hotels», στην οποία εντάσσει πολυτελή ξενοδοχεία, που κατασκευάζει, ή αγοράζει και ανασκευάζει, κατά μήκος των δρομολογίων των τρένων του. Στόχος του είναι να συνδυάσει στο μυαλό των ταξιδιωτών την πολυτέλεια με το τρένο. Το 1883 ρίχνει στην αγορά το βαρύ πυροβολικό! Είναι αυτό που θα τον εντάξει με χρυσά γράμματα στην ιστορία του σιδηρόδρομου.
Το όνομά του είναι Orient Express (Ταχεία της Ανατολής) και αναχωρεί από το Παρίσι με τελικό προορισμό την Κωνσταντινούπολη. Χαρακτηριστικό του συρμού είναι η πολυτέλειά του και οι βασιλικές παροχές στους επιβάτες του. Οι κλινάμαξες είναι πολυτελείς, με κουπέ στα οποία τα κρεβάτια τη μέρα μετατρέπονται σε σαλόνια, και ατομικά μπάνια, ντυμένα με μάρμαρο και αλάβαστρο. Το τρένο διαθέτει κομμωτήριο, γυναικείους χώρους αναψυχής και αίθουσες καπνιστών. Τα «πατώματά» του είναι ντυμένα με ανατολίτικα χαλιά και οι «τοίχοι» του με μαόνι. Από τα παράθυρα κρέμονται βαριές βελούδινες κουρτίνες και οι αναπαυτικές πολυθρόνες «φορούν» μαλακό ισπανικό δέρμα. Το τρένο παρέχει 24ωρο room service και βαγόνια με σκαλιστά τραπεζοκαθίσματα, όπου σε φίνες γαλλικές πορσελάνες και κρύσταλλα baccarat προσφέρονται γεύματα μαγειρεμένα από Παριζιάνους σεφ και κοκτέιλ φτιαγμένα από κοσμογυρισμένους μπάρμεν. Εννοείται ότι η σαμπάνια ρέει άφθονη.
Ένας ανατολίτης συρμός, αγαπητός συρμός στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα
Το δρομολόγιό του είναι Παρίσι - Στρασβούργο - Μόναχο - Βιέννη - Βουδαπέστη - Βουκουρέστι. Από τη ρουμανική πρωτεύουσα, οι επιβάτες του τρένου επιβιβάζονται σε οχήματα για το λιμάνι της Κωστάντζας και από εκεί σε ατμόπλοια, που, μέσω Μαύρης Θάλασσας, τους μεταφέρουν στην Κωνσταντινούπολη. Το όνειρο του δαιμόνιου Βέλγου γίνεται πραγματικότητα. Ο συρμός είναι ήδη ιδιαίτερα δημοφιλής σε βασιλείς, πολιτικούς, διπλωμάτες και εκπροσώπους της ανώτερης τάξης, που μπορούν να ανταποκριθούν στο υψηλό κόστος του ναύλου.
Ωστόσο, οι κυρίες με τις ταφταδένιες τουαλέτες και τις βαριές αποσκευές διαμαρτύρονται για την αλλαγή των μέσων από το Βουκουρέστι κι έπειτα. Ο Νάγκελμακερ γνωρίζει τη λύση αλλά δεν περνάει εξ ολοκλήρου από το χέρι του. Απλώς, φροντίζει με τις γνωριμίες του να σπρώξει κάπως ένα καράβι που έχει βαλτώσει εκεί στη Βουλγαρία. Αν καταφέρει να ολοκληρωθεί το σιδηροδρομικό δίκτυο σ΄ εκείνη τη χώρα, το πράγμα θα είναι απλό. Ο συρμός θα φτάνει στην Πόλη, χωρίς να μεσολαβεί θάλασσα.
Για την ώρα κι έως ότου στρωθεί το δίκτυο, βάζει κι ένα δεύτερο δρομολόγιο, προς σύσφιξη των σχέσεών του με τις βουλγαρικές Αρχές. Μετά τον σταθμό στη Βουδαπέστη, το Orient Express κατηφορίζει στα Βαλκάνια, κάνει στάση στο Βελιγράδι και τη Σόφια κι από εκεί φτάνει ίσαμε τη Βάρνα, απ΄ όπου οι επιβάτες φορτώνονται σε ατμόπλοιο και πάλι μέσω Μαύρης Θάλασσας φτάνουν στην Κωνσταντινούπολη. Στις αρχές του 1889, το δίκτυο της Βουλγαρίας επιτέλους αποπερατώνεται. Από την 1η Ιουνίου του ίδιου έτους το τρένο της χλιδής ταξιδεύει τους επιβάτες του απευθείας από το Παρίσι στην Πόλη, σε ένα ταξίδι 67 ωρών και 35 λεπτών.
Κι επειδή η πριγκιπική παροχή στους εκλεκτούς ταξιδιώτες πρέπει να είναι ολοκληρωμένη, το 1892, στο χαρτοφυλάκιο της εταιρείας του «Compagnie Internationale des Grands Hotels» προστίθεται ένα ακόμη πολύτιμο πετράδι. Είναι το ξενοδοχείο «Pera Pallas» που χτίζεται στο ύψωμα πάνω από τον Γαλατά και δεν είναι τίποτε άλλο από τη συνέχεια του πολυτελούς Orient Express. Σε μεγαλοπρέπεια, σε χλιδή, σε διακόσμηση, σε χρώμα. Σε αυτό το ξενοδοχείο μεταφέρονται οι επιβάτες του. Το πακέτο που ονειρεύεται ο Βέλγος επιχειρηματίας έχει ολοκληρωθεί.
Τα δρομολόγια της Ταχείας της Ανατολής θα συνεχιστούν για αρκετά χρόνια ακόμη. Από τα πολυτελή κουπέ της θα περάσει το σύνολο της ευρωπαϊκής -και όχι μόνον- αφρόκρεμας. Βασιλείς, διπλωμάτες, πολιτικοί αρχηγοί, ζάμπλουτοι επιχειρηματίες, διάσημοι ηθοποιοί, άνθρωποι του πνεύματος (...) Στην πολυτέλεια της ταχείας θα διεξαχθούν σοβαρές συζητήσεις, θα κλειστούν ακριβές συμφωνίες, θα «κρυφτούν» κρατικά μυστικά, θα γιορταστούν επέτειοι και γενέθλια, θα ξετυλιχθούν ρομαντικές ιστορίες αγάπης. Ο συρμός θα γίνει έμπνευση συγγραφέων και πεδίο δράσης μυθιστορηματικών ηρώων.
Σε ένα ταξίδι της με το Orient Express, η μεγάλη κυρία της αστυνομικής λογοτεχνίας, Αγκάθα Κρίστι, θα εμπνευστεί το διασημότερο έγκλημά της και θα το «στήσει» σε λίγες μόνο μέρες στο δωμάτιο 411 του «Pera Pallas». Ο Γκάχαμ Γκριν αντίστοιχα θα γράψει για «Το τρένο της Σταμπούλ». Ουκ ολίγες φορές, εξάλλου, ο συρμός θα μετατραπεί σε σκηνικό ταινιών δράσης του Χόλυγουντ.
Η φήμη του συγκεκριμένου τρένου ταξιδεύει ανά τον κόσμο, προσθέτοντας πόντους στην κοινωνική και επιχειρηματική φαρέτρα του Νάγλεμακερ. Στο μεταξύ, οι υπόλοιποι συρμοί του οργώνουν απ΄ άκρου σ΄ άκρο την Ευρώπη και εκτελούν και διηπειρωτικά δρομολόγια, ειδικά προς τη Ρωσία, όπου μάλιστα ο Βέλγος κλείνει μία έξτρα δουλειά. Τροφοδοτεί με διαμορφωμένα βαγόνια τον Υπερσιβηρικό Σιδηρόδρομο, που αυτή την εποχή ανοίγει τα φτερά του...
Το Orient Express σε νέες περιπέτειες
Το 1905 η εταιρεία του Νάγκελμακερ είναι πια στην κορυφή, αριθμώντας περισσότερα από 1.000 βαγόνια, που ταξιδεύουν ασταμάτητα μεταφέροντας εμπορεύματα και ανθρώπους, ακόμα και στην Ινδία. Αλλά εκείνος, αυτή τη χρονιά, στα 60 του χρόνια θ΄ αφήσει την τελευταία του πνοή από καρδιακή ανακοπή. Γονιδιακός διάδοχος δεν υπάρχει. Οικογένεια του Βέλγου ήταν η εταιρεία του, η οποία όμως είναι τόσο καλά δομημένη, που θα συνεχίσει το δικό του όραμα, τουλάχιστον για όσο επιτρέψουν οι διεθνείς συνθήκες.
Όταν το 1906 εγκαινιάζεται η σήραγγα Simplon, ενώνοντας οδικώς την Ελβετία με την Ιταλία, η εταιρεία θα καθιερώσει δρομολόγιο, αντίστοιχης πολυτέλειας με εκείνο του Orient Express. Θα ξεκινά από το Παρίσι για την Τεργέστη με ενδιάμεσους σταθμούς στο Μιλάνο και τη Βενετία.
Με το ξέσπασμα του Α΄ παγκοσμίου πολέμου, τα δύο υπερπολυτελή δρομολόγια, μαζί με τα περισσότερα της εταιρείας, τραβούν τροχοπέδη, για να επιταχύνουν εκ νέου το 1919 και να ξανα-ακινητοποιηθούν με την έναρξη του Β΄ παγκοσμίου πολέμου. Το 1947, οι συρμοί του Νάγκελμακερς εμφανίζονται και πάλι πρωτοπόροι στις ράγες της Ευρώπης. Στον διακριτικό τίτλο της διάσημης Ταχείας της Ανατολής έχει προστεθεί πια μία λέξη: Simplon - Orient - Express. Αλλά η ζωή έχει πατήσει γκάζι, οι ρυθμοί είναι γρήγοροι και ο χρόνος πολύτιμος.
Για τις μεταφορές, το αεροπλάνο κερδίζει έδαφος κι ας μην προσφέρει την πολυτέλεια του τρένου. Με τούτα και με κείνα ο ακριβός συρμός γίνεται πια θρύλος και περνάει σιγά σιγά στην αιωνιότητα. Από το 1970 σταματάει τα τακτικά δρομολόγιά του. Ως δείγμα τιμής της λαμπρής ιστορίας του, μία ή δύο φορές τον χρόνο, εκτελεί εκείνο, το πρώτο του, δρομολόγιο από το Παρίσι ίσαμε την Πόλη. Ώσπου φτάνει η στιγμή να τραβήξει μόνιμα χειρόφρενο. Τα βαγόνια του πωλούνται σε δημοπρασίες ανά τον κόσμο. Δύο από αυτά, μία κλινάμαξα και το εστιατόριο εκτίθενται σήμερα στο Σιδηροδρομικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης. Τα υπόλοιπα βαγόνια αγοράζει τη δεκαετία του ΄70 ο Αμερικανός Τζέημς Σέργουντ, ιδρυτής της Belmond Ltd., μίας εταιρείας φιλοξενίας και αναψυχής με πολυτελή ξενοδοχεία και υπηρεσίες τρένων και πλοίων σε όλο τον κόσμο, προκειμένου, όπως δηλώνει, να «αποκαταστήσει τη μεγαλοπρέπειά τους».
Το 1982 ένα νέο Orient Express, το Venice Simplon Orient Express, με τις μεγάλες και τις μικρές σουίτες του, μπαίνει στις ράγες και ταξιδεύει ως σήμερα στο κλασικό δρομολόγιο του θρυλικού συρμού, αλλά και σε μικρότερα, αντίστοιχα πολυτελή, δρομολόγια. Λονδίνο, Παρίσι, Βενετία, Άμστερνταμ, Γενεύη, Ρώμη, Φλωρεντία και Βρυξέλλες είναι μερικοί από τους προορισμούς στους οποίους σταθμεύει η σύγχρονη «Ταχεία της Ανατολής». Ο συρμός αποτελείται από συνολικά 17 βαγόνια. Έντεκα κλινάμαξες, τρία βαγόνια - εστιατόρια, ένα βαγόνι μπαρ και δύο βαγόνια, που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά από το προσωπικό του.
Κατά την περίοδο του παγκόσμιου αποκλεισμού, λόγω της πανδημίας Covid, προστίθενται ακόμη τρεις «μεγάλες σουίτες». Έξι, πλέον, στο σύνολό τους, χωρούν δύο επιβάτες έκαστη και διαθέτουν υπνοδωμάτια, σαλόνια και ιδιωτικά μπάνια από μάρμαρο και χειροποίητο ιταλικό φυσητό γυαλί. Το κόστος κάθε μιας από τις σουίτες αυτές ξεκινούν από 6.500 ευρώ το άτομο, για τις σύντομες διαδρομές! Όσο για το ιστορικό δρομολόγιο των πέντε διανυκτερεύσεων Παρίσι - Κωνσταντινούπολη, στοιχίζει περίπου 21.000 ευρώ για κάθε επιβάτη.
Πηγή ΑΠΕ-ΜΠΕ, Τόνια Μανιτέα
