Ο Σταύρος Γασπαράτος από μικρός έπαιζε κι έγραφε μουσική. Όταν μάθαινε κλασική κιθάρα, βέβαια, δεν μπορούσε να φανταστεί ότι, χρόνια μετά, θα πειραματιζόταν με ήχους και μουσικές που παράγονται από διαφορετικές πηγές, και δη από ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Γιατί το «Expanded Piano», η πιο πειραματική δουλειά του μέχρι τώρα, που θα παρουσιαστεί στις 10 και 11 Ιουνίου στο Μέγαρο Μουσικής (αίθουσα Σκαλκώτα), είναι ένα μουσικό έργο-installation-performance για ένα πιάνο κι έναν υπολογιστή. «Δηλαδή;» τον ρωτώ. «Χρησιμοποιώ έναν υπολογιστή για να αλληλεπιδράσει μ' ένα πιάνο και να παραχθεί μουσική που κατά το ήμισυ προέρχεται από το πιάνο και κατά το άλλο μισό από ήχους που έχουν προγραμματιστεί σ' έναν υπολογιστή».
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι οι σπουδές του (μηχανολόγος) στο Πολυτεχνείο τον επηρέασαν στη «μηχανική» της μουσικής, μια εποχή που η τέχνη όχι απλώς χρησιμοποιεί την τεχνολογία αλλά διαμορφώνεται απ' αυτήν. Ωστόσο, ο ίδιος αποδίδει πολύ μεγαλύτερη σημασία στον ρόλο που έπαιξε το θέατρο στην έως τώρα πορεία και εξέλιξή του: «Τέλη της δεκαετίας του '90 είχα ένα μουσικό σχήμα, τους "Γύρω-Γύρω" – κυκλοφορήσαμε μάλιστα και τρία άλμπουμ. Ο Νίκος Κυπουργός, που είχε ακούσει το πρώτο απ' αυτά, με κάλεσε να δουλέψουμε μαζί για μια παράσταση στο Αμόρε (στον Πυρετό του Ουάλας Σον, πρώτη σκηνοθεσία της Βίκυς Γεωργιάδου). Ήταν το 2000, τότε μπήκα στο θέατρο και στο σινεμά και δεν ξαναβγήκα ποτέ...
Μου αρέσει να πειραματίζομαι με καινούργια πράγματα, μου αρέσει να πηδώ από τον έναν ήχο στον άλλον, μου αρέσει να παντρεύω διαφορετικά είδη και ύφη, διαφορετικές φόρμες μουσικής – κάτι που είναι προαπαιτούμενο για κάποιον που θέλει να γράψει για θέατρο και σινεμά.
Οι ειδικές απαιτήσεις που έχει η μουσική για παράσταση ή ταινία, το να μπορώ να κινούμαι ελεύθερα μέσα στη μουσική και τους ήχους, ταίριαξαν πολύ στη μουσική που μου άρεσε να γράφω. Μου αρέσει να πειραματίζομαι με καινούργια πράγματα, μου αρέσει να πηδώ από τον έναν ήχο στον άλλον, μου αρέσει να παντρεύω διαφορετικά είδη και ύφη, διαφορετικές φόρμες μουσικής – κάτι που είναι προαπαιτούμενο για κάποιον που θέλει να γράψει για θέατρο και σινεμά. Μου αρέσει, επίσης, ο μίνιμαλ κυκλικός τρόπος γραφής που ταιριάζει πολύ στο θέατρο και στο σινεμά, παρότι κατά καιρούς έχω συνθέσει πολύ διαφορετικά πράγματα...».
Στο «Expanded Piano», πάντως, αλλού είναι το ενδιαφέρον. «Ήθελα να κάνω μια πρόταση στο EMPAC (Εxperimental Μedia Performing Art Centre) στη Νέα Υόρκη και άκουγα πολλά έργα για prepared piano που έχουν γράψει διάφοροι συνθέτες, με πρώτον και καλύτερο τον Τζον Κέιτζ. Εκείνος αλλοίωνε τον ήχο του πιάνου βάζοντας καρφιά, χαρτί, ξύλινα και ελαστικά αντικείμενα στις χορδές του. Εγώ θέλησα να πειραματιστώ μ' ένα ηλεκτρονικά προετοιμασμένο πιάνο. Ο υπολογιστής πλέον παράγει μουσική, είναι ένα άλλου είδους όργανο, κι εγώ αντιμετωπίζω ως ισάξιες διαφορετικές πηγές ήχου. Για να φέρεις την προσωπικότητά σου μέσα στους ήχους, να βγάλεις κάτι προσωπικό, δικό σου, πρέπει να δουλέψεις με τον υπολογιστή τόσο, όσο κι αν έπαιζες τσέλο ή κλαρινέτο».
Η πρώτη εκδοχή του «Expanded Piano» (που σε λίγες μέρες θα κυκλοφορήσει σε άλμπουμ από τη βερολινέζικη Αd Noisem) παρουσιάστηκε στις 7 Νοεμβρίου 2014 στην αίθουσα συναυλιών του EMPAC (1.600 θέσεων). «Τώρα, για το Φεστιβάλ Αθηνών ανασχεδιάζω την όλη εφαρμογή επειδή και ο χώρος είναι διαφορετικός αλλά και γιατί θέλω να δοκιμάσω τη μορφή με την οποία το "Expanded Piano" θα ταξιδέψει στην Ευρώπη και στην Αμερική. Η όλη ιδέα σε μεγάλο βαθμό αφορά το πώς τοποθετείται ο ήχος στον χώρο όταν το κοινό είναι παρόν, ώστε να δίνεται η εντύπωση ότι "κινείται" στον χώρο και "κυκλώνει" το κοινό. Θα χρησιμοποιήσω εγκατάσταση 8 καναλιών που θα μοιράζει τον ήχο στον χώρο σε δύο επίπεδα, ένα στο ύψος του αυτιού κι ένα ψηλά, ώστε να ίπταται πάνω από τους θεατές» λέει.
Με το που ξεκινάει το «Expanded Piano», ένα intro, ένα εισαγωγικό μουσικό μέρος, «εξηγεί» την κατάσταση των πραγμάτων, εκθέτει στο κοινό την ιδέα του έργου. «Ούτε ως πρόθεση ούτε ως γραφή μοιάζει αυτό που κάνω εγώ με αυτά που έκανε ο Κέιτζ – αν μπορώ να κάνω σύγκριση με το έργο μιας απίστευτης προσωπικότητας, μιας ιδιοφυΐας! Ο Κέιτζ, μαζί με κάποιους άλλους, άλλαξε τη σκέψη πάνω στη μουσική, υποστηρίζοντας ότι αυτό που έχει σημασία δεν είναι αυτό που βλέπεις αλλά ο τρόπος που το διαβάζεις. Έτσι κι αυτό που ακούς, οι τυχαίοι ήχοι, αν τους βάλεις στο σωστό context, είναι ισάξιοι με οτιδήποτε έχει γράψει ο Μπαχ. Η σύνθεση είναι το έργο τέχνης, όχι τα επιμέρους υλικά της.
Με βρίσκει απολύτως σύμφωνο η σκέψη του, ωστόσο το "Expanded Piano" δεν προορίζεται για μυημένους στην experimental μουσική και στα παράξενα μουσικά έργα, μπορεί να το παρακολουθήσει οποιοσδήποτε. Με ενδιαφέρει, κι ελπίζω να συμβεί, από ένα σημείο και μετά το κοινό να ξεχάσει εντελώς τα τεχνικά στοιχεία και να αφεθεί στην ακουστική εμπειρία».
Σταύρος Γασπαράτος
Expanded Piano
10 & 11 Ιουνίου Μέγαρο Μουσικής Αθηνών
Βασ. Σοφίας & Κόκκαλη (Μετρό: Μέγαρο Μουσικής)
210 7282333
* Την ημέρα της πρεμιέρας, στις 10 Ιουνίου, στις 11 π.μ. o Σταύρος Γασπαράτος (και οι συνεργάτες του) θα κάνει στην αίθουσα Σκαλκώτα ένα workshop ανοιχτό για το κοινό, στο οποίο θα μιλήσει για τη σχέση της τέχνης με την τεχνολογία και για το πώς στήθηκε η εγκατάσταση του «Expanded Piano».
Γιάννης Κακλέας
Αχαρνής του Αριστοφάνη
10 & 11 Ιουλίου
Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου
Αρχαιολογικός Χώρος Ασκληπιείου Επιδαύρου
27530 22026, 27530 22096
* Ο Σταύρος Γασπαράτος γράφει τη μουσική για τους «Αχαρνής» του Αριστοφάνη, σε σκηνοθεσία Γιάννη Κακλέα.
σχόλια