Το βιβλίο «Ροκ και Νεανική Κουλτούρα στη Δεκαετία του ’60» του Κώστα Αρβανίτη είναι το πιο σημαντικό βιβλίο για το ροκ, που έχει γραφτεί ποτέ στην χώρα από Έλληνα συγγραφέα (κατά την δική μας κρίση). Η ιστορία του βιβλίου ξεκινάει στη δεκαετία του ’90, κι εδώ θα γράψουμε και για το πριν από τότε, και για το τότε, και για το μετά από τότε (δηλαδή για το τώρα). Πριν ξεκινήσουμε, όμως, την παρουσίαση του βιβλίου, καλό είναι να πούμε μερικά λόγια, πρώτα-πρώτα, για τον συγγραφέα.
Σε όσους ασχολούνται κάπως βαθύτερα με το ροκ στην Ελλάδα το όνομα του Κώστα Αρβανίτη δεν είναι άγνωστο. Βεβαίως, σήμερα, πολλοί μπορεί να τον γνωρίζουν κυρίως ως DJ (Manwolf Louie), όμως ο Κώστας Αρβανίτης γίνεται γνωστός στο τέλος της δεκαετίας του ’70, όταν αρχίζει να συνεργάζεται με το περιοδικό «Μουσική» (τεύχος #21, Αύγουστος 1979), ένα από τα τρία-τέσσερα πιο δημοφιλή μουσικά περιοδικά εκείνου του καιρού.
Στην αρχή ξεκινάει να μεταφράζει στίχους από ροκ τραγούδια, και να τους σχολιάζει, όπου κρινόταν απαραίτητο, ενώ πολύ γρήγορα, από το τεύχος #24 της «Μουσικής» (Νοέμβρης 1979) θα περάσει και στην συγγραφή ολοκληρωμένων άρθρων («Το αμερικάνικο punk / Πρώτη περίοδος του punk στην Αμερική 1964-1968»), που επιχειρούν να τοποθετήσουν την «ροκ δημοσιογραφία» σ’ ένα άλλο πλαίσιο.
Σε όσους ασχολούνται κάπως βαθύτερα με το ροκ στην Ελλάδα το όνομα του Κώστα Αρβανίτη δεν είναι άγνωστο. Βεβαίως, σήμερα, πολλοί μπορεί να τον γνωρίζουν κυρίως ως DJ (Manwolf Louie), όμως ο Κώστας Αρβανίτης γίνεται γνωστός στο τέλος της δεκαετίας του ’70, όταν αρχίζει να συνεργάζεται με το περιοδικό «Μουσική».
Η συστηματική παρέμβαση του Κώστα Αρβανίτη, γύρω από τα θέματα του ροκ, υπήρξε κομβική. Έως τότε η ουσιαστική «ροκ δημοσιογραφία» στην Ελλάδα –εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, με λίγα σκόρπια κείμενα του Τάσου Φαληρέα, κάποια άλλα του Κώστα Θεοφιλόπουλου, κάποια άλλα του Αντρέα Μάχου... κυρίως αυτών– ήταν είδος εν ανεπαρκεία.
Οι «ροκ δημοσιογράφοι» ασχολούνταν κυρίως με τις βιογραφίες των καλλιτεχνών, με το αισθητικό κομμάτι της δισκογραφίας και με ανούσιες προσωπικές «αναλύσεις» χρησιμοποιώντας άλλοτε γλώσσα λογοτεχνίζουσα και άλλοτε πιο πεζή έως και απλοϊκή, αλλά σε κάθε περίπτωση κενή σημαινομένων, καθώς αγνοούσαν τα βαθύτερα θέματα, και βασικά τα κοινωνικοπολιτικά, που σχετίζονταν με την συγκεκριμένη νεανική έκφραση.
Ο Κώστας Αρβανίτης μελετά ξένα βιβλία (αγγλικά, αμερικάνικα, γαλλικά), γιατί η σχετική ελληνική βιβλιογραφία ήταν τότε εντελώς ανύπαρκτη (ψιλο-ανύπαρκτη παραμένει και σήμερα), επιχειρώντας να δει κάτω από το πέπλο των βιογραφιών και των αισθητικών κρίσεων – δηλαδή εκείνο που αληθινά συνέβαινε στο κοινωνικό πεδίο, μέσα στο οποίο υπήρχε και δρούσε το ροκ (και το πανκ αργότερα).
Έτσι, λοιπόν, έχουμε ένα «σώμα» κειμένων, μέσα πάντα από το περιοδικό «Μουσική» (βασικά τη στήλη «Βιβλία... & Άλλα», αν και υπήρχαν και πιο συγκεκριμένα άρθρα), που φθάνει, με κάποια κενά, μέχρι και το τεύχος #93 (της «Μουσικής»), τον Αύγουστο του 1985.
Ο Κώστας Αρβανίτης θα επανεμφανισθεί με βιβλία, αρθρογραφία και μεταφράσεις στην δεκαετία του ’90 πια, και βεβαίως (και) πιο μετά.
Το 1994 κυκλοφορεί το πρώτο βιβλίο του υπό τον τίτλο «Ανθολογία Ροκ Ποίησης / Α Τόμος» [Πρίσμα] –δεύτερος τόμος δεν τυπώθηκε– με μεταφράσεις ροκ τραγουδιών (αρκετά και από τη εποχή της «Μουσικής»), θα αρθρογραφήσει και πάλι για το ροκ (βασικά στα περιοδικά «ΖΟΟ» και «Ποπ & Ροκ», στα τέλη των 90s και τις αρχές των 00s), ενώ θα ασχοληθεί και με την μετάφραση βιβλίων, που άλλοτε σχετίζονταν με το ροκ και άλλοτε όχι. Ανάμεσα σ’ αυτές τις μεταφράσεις του να σημειώσουμε εκείνες των βιβλίων των James Baldwin «Μια Άλλη Χώρα» [Πατάκης, 2003], Ντέιβιντ Γκούρεβιτς «Από τον Λένιν στον Λένον / Αναμνήσεις από την Ρωσία της δεκαετίας του ’60» [Μελάνι, 2005] και Philip Roth «Κι ό,τι θέλει ας γίνει» [Πόλις, 2005].
Τον Σεπτέμβριο του 1994 κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Δελφίνι (σε επιμέλεια Φώτη Τερζάκη και Σώτης Τριανταφύλλου) ο τόμος «Το Φάντασμα μιας Δεκαετίας» (η «δεκαετία» είναι φυσικά η δεκαετία του ’60 και το «φάντασμα» ό,τι είχε απομείνει από ’κείνην και που ενδεχομένως... τρόμαζε ακόμη, στα nineties πια).
Σ’ αυτό το βιβλίο, που ήταν σημαντικό για την εποχή, υπήρχαν κείμενα διαφόρων. Τα καλύτερα κείμενα, που θα μπορούσε και από μόνα τους να σταθούν, και να τυπωθούν σαν ξεχωριστά βιβλία, ήταν το «Σημειώσεις για τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα της δεκαετίας του ’60 στον Τρίτο Κόσμο» του Τάσου Κωστόπουλου και το «Ροκ και νεανική κουλτούρα» του Κώστα Αρβανίτη.
Και είναι αυτό ακριβώς το κείμενο τού Κ. Αρβανίτη, από το «Το Φάντασμα μιας Δεκαετίας», που αυτονομείται και που κυκλοφορεί τώρα από τις εκδόσεις Μετρονόμος.
Το βιβλίο αν και σχετικά μικρό σε έκταση –καθότι ήταν γραμμένο για ευρύτερο τόμο και δεν θα μπορούσε να ήταν μεγαλύτερο, εντός του συγκεκριμένου πλαισίου– είναι απολύτως ζουμερό. Και φυσικά ουσιαστικό.
Σε λίγο περισσότερο από 100 σελίδες ο συγγραφέας απλώνει μια εποχή, που ξεκινά από τα δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’50 και η οποία φθάνει έως και τα πρώτα χρόνια του ’70.
Ουσιαστικά λέμε για την κοινωνική ιστορία της ποπ και του ροκ στα μητροπολιτικά κέντρα τους, στην Αμερική και την Μεγάλη Βρετανία.
Αν και το βιβλίο είναι γραμμένο στα πρώτα χρόνια του ’90, όταν δεν υπήρχε ακόμη το διαδίκτυο, αυτό, σήμερα, δεν διακρίνεται αναγκαστικά. Για να μην πούμε πως είναι και το αληθινό, υπόγειο προσόν του!
Σε μιαν εποχή όπου οι έντυπες πηγές ήταν ο μόνος τρόπος για να πληροφορηθείς και να μάθεις, ο συγγραφέας έχοντας υπ’ όψιν του σχετικό υλικό, που γράφτηκε στο χρόνο εξέλιξης των γεγονότων ή και πιο μετά, εξασφαλίζει, και απ’ αυτή την άποψη, μιαν αναντίρρητη αξιοπιστία.
Σήμερα, όταν στην σχετική ιστορική έρευνα έχουν ανακατευτεί πανεπιστημιακοί –τα... ροκ διδακτορικά δίνουν και παίρνουν–, που έχουν άλλη αντιμετώπιση των γεγονότων (περισσότερο ακαδημαϊκή και με ελάχιστη έως μηδαμινή εμπειρία της ποπ-ροκ δισκογραφίας και όλων των ενδιάμεσων συνάψεων της ποπ) και με την λεγόμενη «προφορική ιστορία» να έχει ανακατέψει για τα καλά την τράπουλα, με εντελώς αμφίβολα αποτελέσματα, το να έχεις κατανοήσει και χωνέψει όχι μόνον τις έντυπες πηγές του απώτερου χθες (βιβλία και περιοδικά βασικά), αλλά και την σχετική δισκογραφία, σε καθιστά, ασυζητητί, έγκυρο.
Απ’ αυτήν την άποψη θα λέγαμε πως το «Ροκ και νεανική κουλτούρα στη δεκαετία του ’60» του Κώστα Αρβανίτη ξαφνιάζει (και σήμερα), με τον μεστό και αδρό λόγο του και βεβαίως με το ντοκουμεντάρισμά του.
Ο συγγραφέας έχει χωνεμένη την πληροφορία. Δεν μηρυκάζει, δεν αναπαράγει άκριτα, δεν καταγράφει χωρίς σκοπό, έχοντας διαρκώς στον νου του τον πιο βασικό μπούσουλα.
Το ροκ δεν ήταν κάτι ξεκομμένο, από ’κείνο που συνέβαινε στην κοινωνία, μα, απεναντίας, ήταν ένα από τα πιο ζωντανά κομμάτια της αντικουλτούρας. Πράγμα που σημαίνει πως ροκ και αντικουλτούρα εξαφανίζονται από το μουσικό / κοινωνικό προσκήνιο σχεδόν ταυτόχρονα – καθώς το ένα δεν έχει νόημα, χωρίς το άλλο.
Προφανώς γι’ αυτό και το ροκ, έκτοτε, στερείται ουσιαστικού νοήματος (αν και όχι ενδιαφέροντος).
Μπορεί να βγαίνει ροκ και σήμερα, να κυκλοφορεί, μπορεί να είναι και ωραίο, και αισθητικώς άψογο, εννοούμε, αλλά είναι... μόνο του, ξεκομμένο – δεν σχετίζεται με τίποτ’ άλλο. Είναι ένα καπρίτσιο. Μπορεί να είναι και underground ακόμη (το ροκ). Μπορεί να υπάρχει και σήμερα underground –αν ξέραμε όλοι ότι υπάρχει underground, τότε τι underground θα ήταν;– αντικουλτούρα όμως δεν υπάρχει, μέσα από την οποίαν ολοκληρωνόταν στα σίξτις. Και αυτό είναι το κρίσιμο ζήτημα.
Το βιβλίο «Ροκ και νεανική κουλτούρα στη δεκαετία του ’60» χωρίζεται σε οκτώ κεφάλαια.
1.
Στο πρώτο εξετάζεται το «χθες» του ροκ, δηλαδή το rock ’n’ roll, και το πώς εκείνο διαμόρφωσε τις πρώτες υποκουλτούρες, στην Αμερική και την Αγγλία. Το rock ’n’ roll συνδέεται με την παραβατικότητα, και στις δύο μεριές του Ατλαντικού (στην Αγγλία υπάρχουν οι teddy-boys), αλλά δεν είναι υπεύθυνο γι’ αυτήν. «Το ροκ ’ν’ ρολ ήταν μια διέξοδος», σημειώνει ο συγγραφέας, «είχε απορροφήσει μεγάλο μέρος της νεανικής ενέργειας, αλλά δεν μπορούσε να εξαλείψει τη βία».
Οι δίσκοι (του Bill Haley, του Elvis Presley), όπως και οι ταινίες (“Blackboard Jungle” κ.λπ.) μεταφέρουν το «μήνυμα» του rock ’n’ roll παντού στον κόσμο. Ο Elvis είναι ο «βασιλιάς» και κάπως έτσι “Elvis” ξεφυτρώνουν σε κάθε γωνιά του κόσμου και βεβαίως στην Ελλάδα.
2.
Ο Κώστας Αρβανίτης, σε κάθε κεφάλαιο σχεδόν, ορίζει ένα πινγκ-πονγκ ανάμεσα στην Μεγάλη Βρετανία και την Αμερική. Έτσι, το δεύτερο κεφάλαιο ξεκινά με το τι ακριβώς βίωνε από μουσικής πλευράς η Αγγλία στο δεύτερο μισό των fifties (trad-jazz, skiffle, folk), όταν αυτοί οι μουσικοί χώροι συνδέονται με την CND (Εκστρατεία για τον Πυρηνικό Αφοπλισμό).
Αντιστοίχως στην Αμερική αναβιώνει το folk της δεκαετίας του ’30, οι μπαλάντες του Woody Guthrie και του Cisco Houston, ενώ το φυλετικό ζήτημα (ανυπαρξία δικαιωμάτων για τους μαύρους, μαζί με καταπίεση) τροφοδοτεί με ριζοσπαστικότητα τους νέους folkists (Joan Baez, Bob Dylan, Phil Ochs, Richard Fariña κ.ά.).
Στην Μεγάλη Βρετανία, εν τω μεταξύ, οι Quarrymen, μετά από διάφορες περιπέτειες, έχουν μετεξελιχθεί σε Beatles, ενώ το 1963 ξεκινά κατ’ ουσίαν η Beatlemania.
O συγγραφέας εξετάζει και την άλλη πολύ σημαντική σκηνή της εποχής (στην Αγγλία), που δεν ήταν άλλη από εκείνη του rhythm n’ blues (από τον Alexis Korner και τον John Mayall, μέχρι τους Manfred Mann και τους Rolling Stones), όπως και το mod παρακλάδι της (Who, Small Faces, Action κ.λπ.).
Όπως έχει σημειώσει ο συγγραφέας, ήδη από την εισαγωγή του, εκείνο που αποκαλούμε «πνεύμα των σίξτις» κάνει την εμφάνισή του αυτή την χρονιά. Το 1963.
3.
Στο τρίτο κεφάλαιο ο Κώστας Αρβανίτης εξετάζει τις υποκουλτούρες των mods και των rockers, στην Μεγάλη Βρετανία, προβαίνοντας στην εξής απλή, αλλά οριακή παρατήρηση: «Γύρω στο 1965 το merseybeat (σ.σ. ο ήχος του Λίβερπουλ) και το R&B είχαν συγχωνευτεί στην ποπ μουσική». Και λίγο πιο κάτω, περιγράφοντας την νέα κατάσταση στο Λονδίνο που... σουινγκάρει:
«Η ποπ ήταν μια διέξοδος για την εργατική τάξη και το Swinging London ήταν αταξικό. Οι πλούσιοι ήθελαν να κάθονται δίπλα στους Rolling Stones και κανείς δεν έδινε σημασία στην προφορά ή στην καταγωγή όταν υπήρχε ταλέντο, εξυπνάδα και ομορφιά. Η παρουσία των νέων ήταν κυρίαρχη και την καινούργια αριστοκρατία αποτελούσαν οι μουσικοί, οι τραγουδιστές , οι σχεδιαστές μόδας σαν την Mary Quant, οι ηθοποιοί σαν την Julie Christie και τον Michael Caine, οι φωτογράφοι σαν τον David Bailey και τα φωτομοντέλα σαν την Jean Shrimpton και την Twiggy».
Και καθώς μεταφερόμαστε στην άλλη μεριά του Ατλαντικού... σειρά έχει η British Invasion, δηλαδή η «απόβαση» των βρετανικών γκρουπ στην Αμερική, από το 1964 και μετά, που οδηγεί σε αυτό που όλοι ξέρουμε ως garage-punk – με την «εισβολή» να φθάνει σε κάθε χώρα του κόσμου (και βεβαίως στην Ελλάδα), πυροδοτώντας ξέφρενες... συγκροτηματίτιδες.
Κομβικό σημείο του κεφαλαίου είναι, ακόμη, η συνάντηση Bob Dylan-Beatles, στο Λονδίνο τον Μάιο του ’64,που σηματοδοτεί, όπως σημειώνει ο συγγραφέας, την «σύγκλιση ροκ και φολκ» και την δημιουργία ενός νέου υβριδίου (βασικά στην Αμερική), που αποκαλείται folk-rock (Byrds, Lovin’ Spoonful, Buffalo Springfield κ.λπ.).
4.
Το επόμενο κεφάλαιο, το τέταρτο, ξεκινάει με τους προμότερ του LSD, στην Αμερική, τους Merry Pranksters του Ken Kesey, για να μπούνε στην αφήγηση, σταδιακά, τα acid tests, οι hippies στην Δυτική Ακτή, οι Jefferson Airplane, το ιστορικό Human Be-In, της 14ης Ιανουαρίου 1967 στο San Francisco, η σύνδεση των rockers με τους ποιητές (Allen Ginsberg, Michael McClure κ.ά.).
Στην Αγγλία, προς τα τέλη Μαΐου (του ’67), κυκλοφορεί το “Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band” των Beatles, που συμπίπτει με το Summer of Love στο San Francisco, και με τον Τύπο να προβάλλει τα συμβάντα, για τους δικούς του ιδιοτελείς σκοπούς.
Οι hippies μπορεί να ήταν γενικώς απολίτικοι, αλλά ήταν ταυτοχρόνως και ειρηνιστές (και αυτό, εκείνη την εποχή, όταν εξελισσόταν ο «βρώμικος πόλεμος» στο Βιετνάμ, ήταν μια καθαρή πολιτική θέση). Όπως σημειώνει ο Κώστας Αρβανίτης:
«Ο Τύπος όμως εκμεταλλευόταν τους hippies σαν καθαρά αμερικανικό φαινόμενο που αποδείκνυε ότι σ’ αυτή τη χώρα υπήρχε ελευθερία κι ο καθένας μπορούσε να κάνει ό,τι θέλει. Για το περιοδικό Time ο κύριος λόγος που οι διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν στη Νέα Υόρκη (σ.σ. σε αντιπολεμική διαδήλωση) ήταν ότι “οι Αμερικανοί, την άνοιξη, αρέσκονται να διασκεδάζουν”».
The Jimi Hendrix Experience - All Along The Watchtower (Official Audio)
5.
Το πέμπτο κεφάλαιο είναι από τα πιο ενδιαφέροντα του βιβλίου, γιατί και τα συμβάντα που περιγράφονται εδώ είναι από τα πλέον ενδιαφέροντα.
Ο συγγραφέας αναφέρεται, στην αρχή, στο «άπλωμα» του ροκ, μετά το ’65, μέσα από δίσκους των Bob Dylan, Byrds, Beatles, Frank Zappa / Mothers of Invention, Jefferson Airplane, Love, Blues Project, Country Joe & The Fish, 13th Floor Elevators, Jimi Hendrix Experience κ.ά., εντοπίζοντας τον ρόλο του LSD στα τεκταινόμενα, ο οποίος ήταν όμως περισσότερο περιφερειακός και λιγότερο αποφασιστικός.
Το ψυχεδελικό ή acid rock βρίσκεται στο φόρτε του, καθώς επηρεάζεται από τα πάντα (από τα κοινωνικοπολιτικά γεγονότα στον στίχο, μα ακόμη από την ποίηση και την λογοτεχνία) και από άπασες τις μουσικές στην σύνθεση (κλασική, ηλεκτρονική, ινδική, ανατολίτικη, ελληνική κ.λπ., συν όλη την αμερικάνικη σχετική παράδοση, δηλαδή jazz, blues, folk, country, bluegrass και ό,τι άλλο).
Εννοείται πως το Monterey Pop Festival, τον Ιούνιο του ’67, αποκτά αμέσως μεγάλη αίγλη.
Στη συνέχεια μεταφερόμαστε στην Μεγάλη Βρετανία, την εποχή του “Blow-Up” του Michelangelo Antonioni και του Swinging London. Σημαντικό κομμάτι στην αφήγηση του Κώστα Αρβανίτη έχουν εδώ δύο βασικά events, που πυροδοτούν, αν θέλετε, το british underground.
Το ένα είναι η περίφημη International Poetry Incarnation, τον Ιούνιο του ’65 στο Albert Hall του Λονδίνου, με την συμμετοχή ποιητών (και λογοτεχνών) από τις ΗΠΑ (Allen Ginsberg, Lawrence Ferlinghetti, Gregory Corso), την Μεγάλη Βρετανία (Alexander Trocchi, Pete Brown, Adrian Mitchell), την Σοβιετική Ένωση (Αντρέι Βοζνεσένσκι), ακόμη και από την Ελλάδα (Daniel Richter) και από αλλού φυσικά.
Το άλλο είναι η International Congress Dialectics of Liberation (Διεθνής Συνδιάσκεψη για την Διαλεκτική της Απελευθέρωσης), ένα άλλο γεγονός που έλαβε χώρα και αυτό στο Λονδίνο, τον Ιούλιο του ’67 και που είχε, ας το πούμε έτσι, επαναστατικό χαρακτήρα (πώς θα απελευθερωνόταν το άτομο, μέσα από σκέψεις και δράσεις).
Το παράθεμα της ομιλίας του Emmett Grogan (1942-1978) (δημιουργός του κοινοβίου Diggers, στο San Francisco, το 1966), που μας παρουσιάζει εδώ ο συγγραφέας δανεισμένο από το βιβλίο τού Grogan “Ringolevio / A Life Played for Keeps” (1972), είναι ένα από τα «πολύ δυνατά» σημεία του βιβλίου «Ροκ και νεανική κουλτούρα στη δεκαετία του ’60».
Ο Grogan, απευθυνόμενος σ’ ένα ηλεκτρισμένο πλήθος (άλλοι ομιλητές ήταν ο Stokely Carmichael, πριν στην SNCC-Student Nonviolent Coordinating Committee και στην συνέχεια στους Black Panthers, ο ψυχίατρος R.D. Laing, ο φιλόσοφος Herbert Marcuse, ο John Gerassi, ο Paul Goodman, ο Allen Ginsberg και ορισμένοι ακόμη) διαβάζει αποσπάσματα μιας ομιλίας περί «επαναστατικότητας» του Χίτλερ, από το 1937, δίχως να το αποκαλύψει από την αρχή, με το πλήθος να ξεσπάει σε χειροκροτήματα. Όταν, όμως, ο Grogan θα έλεγε ποιος είχε γράψει εκείνα που ο ίδιος είχε διαβάσει νωρίτερα, και που θα τα χειροκροτούσαν όλοι, θα γλίτωνε το λιντσάρισμα την τελευταία στιγμή.
Ο Emmett Grogan είχε πει στους πάντες, με τον πιο απροκάλυπτο τρόπο, πως σημασία δεν έχει το τι λες (γιατί διάφοροι «χαρισματικοί» μπορούν να πουν «ωραία λόγια»), αλλά το τι κάνεις – καθώς ο ίδιος είχε συμβάλλει με έργα, και όχι με λόγια, στην οικοδόμηση μιας άλλης, αληθινά εναλλακτικής, κοινωνίας.
Να πούμε, μόνον, πως μέρη από τις ομιλίες εκείνες, στο Λονδίνο του ’67, θα τυπώνονταν και στην γλώσσα μας, στο βιβλίο «Η Διαλεκτική της Απελευθέρωσης», των εκδόσεων Στοχαστής, το 1972.
6.
Το κεφάλαιο 6 είναι επίσης σημαντικό. Εδώ ο συγγραφέας περιγράφει την πανσπερμία των απόψεων, μέσα στο χώρο του underground αρχικώς, καθώς η λέξη «επανάσταση» είναι στα χείλια πολλών πλέον – αν και αυτή σηματοδοτείται διαφορετικά, καθώς απλώνεται παντού, και στην ηπειρωτική Ευρώπη πια (Μάης ’68, γερμανικός Μάης κ.λπ.) και όχι μόνον στην Αμερική και την Αγγλία. Διαβάζουμε:
«Τα θέμα δεν είναι, λοιπόν, πόσο προχωρημένη ήταν κάποια μειοψηφική ομάδα του underground, αλλά μέχρι πού μπορούσε να προχωρήσει ο κύριος όγκος της αντικουλτούρας και τι αλλαγές ήταν σε θέση να δεχθεί η κοινωνία συλλογικά».
Όλους πάντως φαίνεται να τους ενώνει το ροκ – και αυτό είναι, οπωσδήποτε, σημαντικό, καθώς η “revolution” τραγουδιέται, όπως σημειώνει ο συγγραφέας από τους Beatles, τους Rolling Stones, τους Doors, τους MC5, τον John Mayall, τους Jefferson Airplane, τους Lovin’ Spoonful, τους Mad River, τους Thunderclap Newman και πολλούς ακόμη.
Στην Αγγλία εν τω μεταξύ οι mods «διαλύονται» είτε μέσα στους hippies, είτε μέσα στους skinheads, πριν εμπεδωθεί, βασικά μέσω του φεστιβάλ στο Woodstock, ότι το ροκ θα μπορούσε να συνεισφέρει και προς μιαν οπισθοχώρηση της βίας και της έντασης, προς μια γενικότερη καταλλαγή. Εξάλλου, όπως σημειώνει και ο Κ. Αρβανίτης:
«Οι “επαναστατικές” μειονότητες ζητούσαν από το ροκ περισσότερα απ’ όσα μπορούσε να προσφέρει».
7.
Το προτελευταίο κεφάλαιο, το έβδομο, ξανοίγεται στη σκοτεινή πλευρά του ροκ, καθώς γίνεται λόγος στην αρχή για το φεστιβάλ του Altamont (Δεκ.1969), όταν οι φασίστες Hells Angels δολοφόνησαν, κατά την διάρκεια συναυλίας των Rolling Stones, έναν νεαρό μαύρο, όπως και για τα συγκλονιστικά γεγονότα με τις δολοφονίες της Manson Family (ανάμεσα και η ηθοποιός Sharon Tate), στις βίλες της Cielo Drive (8-9 Αυγούστου 1969) και της Waverly Drive (10 Αυγούστου 1969), στο Λος Άντζελες.
8.
Το βιβλίο του Κώστα Αρβανίτη «Ροκ και Νεανική Κουλτούρα στη Δεκαετία του ’60» θα ολοκληρωθεί με το 8ο κεφάλαιο, που επί της ουσίας αποτελεί συνέχεια του προηγούμενου, καθώς στην αρχή εξετάζονται οι ρίζες του σατανισμού στο ροκ (με αναφορές σε Aleister Crowley, Kenneth Anger, Bobby Beausoleil κ.λπ.), όπως και η παρανόηση ενός μέρους του underground σε σχέση με το τι αντιπροσώπευε, στην πράξη, ο Charles Manson για το κίνημα.
Το ροκ στα πρώτα χρόνια του ’70 πηγαίνει παντού στον κόσμο (βοήθησε η ταινία “Woodstock” πολύ γι’ αυτό), αλλά, λίγα χρόνια αργότερα όλα θα είχαν πια κοπάσει.
«Το ’73 δεν υπήρχε πια ριζοσπαστικό κίνημα. Ο Νίξον είχε κερδίσει και πάλι τις εκλογές, για να πέσει με το σκάνδαλο Γουότεργκεητ. Ο πόλεμος στο Βιετνάμ τελείωσε, ο Χένρυ Κίσσιντζερ πήρε το Νόμπελ Ειρήνης. Η οικονομική κρίση δεν επέτρεπε ουτοπίες κι έκανε πολύ δύσκολο το να ζει κανείς έξω απ’ το σύστημα. Η απογοήτευση συνέβαλε στη νοσταλγία για τη δεκαετία του ’50 και στην κατανάλωση κάθε είδους ναρκωτικών με “παμφάγο τρέλα”, ενώ οι διάφοροι γκουρού έπεφταν σαν κοράκια πάνω στο κουφάρι του κινήματος».
John Lennon/Plastic Ono Band - Working Class Hero
