Γράφει ο Γιάννης Ν. Μπασκόζος
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΣΠΥΡΟΣ ΣΤΑΒΕΡΗΣ
Έφυγε από κοντά μας ο παραδοσιακός τυπογράφος Χρήστος Δάρας. Με το άσπρο μαλλί, γυρτός, σιωπηλός – με εξάρσεις όταν μίλαγε για τα κακώς κείμενα στο βιβλίο – ο Χρήστος Δάρας ήταν μια φιγούρα από τα παλιά. Χαιρόμουν να τον κουβεντιάζω, ήμουν νεότερος του κι αγαπούσε τους νέους. Αλλά πιο πολύ αγαπούσε τις μηχανές του. Τύπωνε σε μια παλιά μηχανή Χαιδελβέργης όπου μόνον η δύναμη των χεριών του ήταν αυτή που εξασφάλιζε το σωστό τύπωμα. Η Μαρία Τσάτσου στην Καθημερινή είχε γράψει «Σπούδασε στις μεγάλες βιβλιοθήκες της Σουηδίας, της Αμερικής, της Αγγλίας, την τυποτεχνική και την αισθητική του βιβλίου από τα αρχέτυπα βιβλία, όσα τυπώθηκαν από την εποχή του Γουτεμβέργου μέχρι το 1500, τα παλαιότυπα, όσα τυπώθηκαν μέχρι και το 1600, αλλά και από τις περίφημες εκδόσεις τέχνης του 18ου και 19ου αιώνα που έκαναν οι 'Αγγλοι, οι Γάλλοι και οι Γερμανοί. Τον γοήτευε η υψηλή αισθητική στάθμη στην οποία είχαν φθάσει οι παλιοί τυπογράφοι με τη θαυμάσια εικονογράφηση, ξυλογραφίες αρχικά και μετά χαλκογραφίες και λιθογραφίες».
Ο Χρήστος Δάρρας, ξεκίνησε ως δημοσιογράφος του αθλητικού τύπου και συνέχισε ως ασφαλιστής με δική του εταιρεία. Το 1990 αποφάσισε να κάνει το χόμπι του επάγγελμα ιδρύοντας τον εκδοτικό του οίκο. «Ιδεόγραμμα» , τον βάφτισε ο ποιητής Γ.Σ.Πατριαρχέας , του οποίου εξέδωσε τη μετάφραση των ποιημάτων του Μαλαρμέ. Το πρώτο τύπωμά του Δάρρα ήταν "Το 'Εγκλημα και η Τιμωρία" του Θ. Ντοστογιέβσκι σε μετάφραση Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, με πρόλογο Εμμανουήλ Ροΐδη. Αργότερα όλοι είχαμε εντυπωσιαστεί από την έκδοση της «Αλληλογραφία του Λόρδου Βύρωνα από την Ελλάδα» σε μετάφραση Δημοσθένη Κούρτοβικ και τις «'Εξομολογήσεις του Ζαν Ζακ Ρουσσώ» σε μετάφραση Αλεξάνδρας Παπαθανασοπούλου ή το "Οι Επιστολές του Τζίακοπο 'Ορτις" του Ούγο Φώσκολο σε μετάφραση 'Εφης Καλλιφατίδη. Τύπωσε ποιήματα(Παλαμά, Καβάφη, Καρυωτάκη κ.ά), μελέτες (Νίτσε, Σίλερ, Καντ κ.ά), σπάνια δοκίμια και βιβλία φίλων του.
Το 1994 αγόρασε το παλιό τυπογραφείο του εκδότη Γιάννη Κορίδη, το οποίο προηγουμένως είχε περάσει, το 1987, στα χέρια του επίσης εξαίρετου τυπογράφου Νίκου Βοζίκη. Κοντά του μαθήτευε ο ανηψιός του Αχιλλέας.
Ο Χρήστος Δάρρας έφυγε χθες και η τυπογραφία στην Ελλάδα μπορεί, αν θέλει, να πενθήσει.
____________
Νεκρολογία του Χρήστου Δάρρα από τον Γιάννη Ν. Μπασκόζο στον Αναγνώστη
"Αυτές τις μέρες ξαναδιαβάζω το "'Εγκλημα και Τιμωρία" σε μετάφραση Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, στη μνημειώδη έκδοση του "Ιδεογράμματος" του Χρήστου Δάρρα.
"(...) Ο Χρήστος Δάρρας, αρχικά δημοσιογράφος, μετά ασφαλιστής, συνέλαβε την ιδέα του εκδοτικού του οίκου το 1990. Νονός, ο ιδιόρρυθμος μεταφραστής του Μαλαρμέ, ποιητής Γ. Σ. Πατριαρχέας. 'Εκτοτε, το "Ιδεόγραμμα" έχει κυκλοφορήσει εννέα ιστορικές για τα ελληνική δεδομένα εκδόσεις με βασική αρχή την αρμονική συνύπαρξη περιεχομένου και περιέχοντος. Σημαντικά κείμενα σε αριστοτεχνικές μεταφράσεις, με άψογη τυποτεχνική και αισθητική εμφάνιση, τα οποία σχεδιάζονται από τον Δάρρα σε συνεργασία με βετεράνους της παραδοσιακής τυπογραφίας, όπως ο κύριος Παύλος Στούμπος.
Το πρώτο μνημειώδες, γενέθλιο έργο του "Ιδεογράμματος". "Το 'Εγκλημα και η Τιμωρία" του Θ. Ντοστογιέβσκι κατά μετάφραση Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, με πρόλογο Εμμανουήλ Ροίδη, αποκαλέστηκε από τον Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλο στο "Βήμα" "μυθική έκδοση" και "ανάδυση καταποντισμένης ηπείρου". Ακολούθησαν τα "Ποιήματα" του Στέφανου Μαλαρμέ σε μετάφραση Πατριαρχέα, η "Λόρδου Βύρωνος Αλληλογραφία από την Ελλάδα" στη μετάφραση-κατόρθωμα του Δημοσθένη Κούρτοβικ, οι "Εξομολογήσεις του Ζαν-Ζακ Ρουσσώ μεταφρασμένες αριστοτεχνικά από την Αλεξάνδρα Παπαθανασοπούλου, τρία έργα του Παλαμά "Η Φοινικιά", "Ο Τάφος" και τα "Σατιρικά Γυμνάσματα" με εισαγωγή Ηλία Λάγιου. τα Ποιήματα του Κ.Γ. Καρυωτάκη με σχόλια Παντελή Μπουκάλα και, τέλος, "Οι Επιστολές του Τζίακοπο 'Ορτις" του Ούγο Φώσκολο σε μετάφραση 'Εφης Καλλιφατίδη.
Τριάντα χρόνια ο Δάρρας ασχολήθηκε με τον κόσμο των βιβλίων ως αναγνώστης και συλλέκτης. Σπούδασε όμως στις μεγάλες βιβλιοθήκες της Σουηδίας, της Αμερικής, της Αγγλίας, την τυποτεχνική και την αισθητική του βιβλίου από τα αρχέτυπα βιβλία, όσα τυπώθηκαν από την εποχή του Γουτεμβέργου μέχρι το 1500, τα παλαιότυπα, όσα τυπώθηκαν μέχρι και το 1600, αλλά και από τις περίφημες εκδόσεις τέχνης του 18ου και 19ου αιώνα που έκαναν οι 'Αγγλοι, οι Γάλλοι και οι Γερμανοί. Τον γοήτευε η υψηλή αισθητική στάθμη στην οποία είχαν φθάσει οι παλιοί τυπογράφοι με τη θαυμάσια εικονογράφηση, ξυλογραφίες αρχικά και μετά χαλκογραφίες και λιθογραφίες. Το όλον ολοκληρωμένο με θαυμάσια βιβλιοδεσία. 'Ισως γι' αυτό και ο Αχιλλέας, ο γιος του σπούδασε βιβλιοδεσία στη Φλωρεντία (...)".
Απόσπασμα άρθρου της Μαρίας Τσάτσου στην εφημερίδα Καθημερινή (17.10.1999).
