Ούτε μισογύνης ήταν ο Νίτσε ούτε σύφιλη φαίνεται να είχε και το «άλογο του Τορίνο» ίσως είναι αστικός μύθος

Ούτε μισογύνης ήταν ο Νίτσε ούτε σύφιλη φαίνεται να είχε και το «άλογο του Τορίνο» ίσως είναι αστικός μύθος Facebook Twitter
«ΠΗΓΑΙΝΕΙΣ ΣΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ; ΜΗ ΞΕΧΝΑΣ ΤΟ ΜΑΣΤΙΓΙΟ!», είχε γράψει ο Νίτσε. Στη γνωστή φωτογραφία όμως που συνδέθηκε μ' αυτή τη φράση, το μαστίγιο το κρατάει η Λου Αντρέας-Σαλομέ, η Ρωσίδα ψυχαναλύτρια και μούσα του Φρόιντ, ενώ το κάρο το σέρνουν ο Νίτσε και ο φίλος του Πωλ Ρε
0

Το πρωινό της 3ης Ιανουαρίου 1889, ένας μισότυφλος Γερμανός καθηγητής με πλούσιο μουστάκι έφυγε από το νούμερο 6 της Via Carlo Alberto στο Τορίνο όπου διέμενε, για την καθημερινή του βόλτα στις διάσημες στοές της πόλης κατά μήκος του ποταμού Πάδου.

Εκείνη τη μέρα όμως δεν έφτασε πολύ μακριά. Ούτε 200 μέτρα δεν είχε καλύψει στην πορεία του προς την Piazza Carignano όταν συνέβη το γεγονός που αργότερα θα γινόταν θρύλος (ή μύθος): αντικρύζοντας ένα γέρικο απείθαρχο άλογο να μαστιγώνεται αλύπητα από τον αφέντη του στη μέση του δρόμου, ο καθηγητής άπλωσε τα χέρια του γύρω από το ζώο για να το προστατέψει – και σύμφωνα με τον θρύλο εκείνη τη στιγμή ίσως και να του ψιθύρισε στ' αυτί «Μητέρα, υπήρξα ανόητος» πριν ο ίδιος καταρρεύσει.

Δύο αστυφύλακες τον περιμάζεψαν με σκοπό να τον μεταφέρουν στο άσυλο, αλλά διασώθηκε από τον σπιτονοικοκύρη του Ντάβιντε Φίνο, που τον πήρε από τα χέρια τους και τον πήγε σπίτι. Δε θα μάθουμε ποτέ τι ακριβώς συνέβη εκείνη τη μοιραία ημέρα, το μόνο βέβαιο όμως είναι ένα: η παραγωγική και διανοητική ζωή του μεγάλου φιλοσόφου Φρίντριχ Νίτσε είχε φτάσει στο τέλος της.

Σε μια νέα βιογραφία του Νίτσε με τον εκρηκτικό τίτλο «I Am Dynamite! [Είμαι Δυναμίτης!] A Life of Friedrich Nietzsche» που μόλις κυκλοφόρησε, η συγγραφέας Σου Πριντώ [Sue Pridaux] καταθέτει τις σοβαρές αμφιβολίες της για την ιστορία αυτή. Το περιβόητο άλογο κάνει την εμφάνισή του στο βιβλίο μόνο εκ των υστέρων, έντεκα χρόνια αργότερα – το 1900, την χρονιά του θανάτου του Νίτσε- όταν ένας δημοσιογράφος πήρε μια συνέντευξη από τον Φίνο σχετικά με τα γεγονότα εκείνης της μέρας. Και μόνο στη δεκαετία του '30, αυτή τη φορά με αφορμή μια συνέντευξη που είχε δώσει αυτή τη φορά ο γιος του Φίνο, Ερνέστο, γίνεται αναφορά στον ξυλοδαρμό του αλόγου και στο κλάμα του Νίτσε. 

Παρότι δεν υπάρχει καμιά σχετική επιβεβαίωση από την «γερμανική» πλευρά – ούτε από την αδελφή του ούτε από τον φίλο του Όβερμπεκ, που τον επανάφερε πίσω στη Βασιλεία – το «meme με το άλογο του Νίτσε», για να το θέσουμε με σύγχρονους όρους, έχει αποδειχτεί διαχρονικά και επίμονα δημοφιλές. Μεταξύ άλλων, η ιστορία εμφανίζεται στην «Αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι» του Κούντερα ενώ το ίδιο το άλογο είχε τη δική του προσωπική κινηματογραφική βιογραφία στην ταινία του Μπέλα Ταρ «Το άλογο του Τορίνο».

 

ΤΟ «ΜΕΜΕ» ΜΕ ΤΟ ΑΛΟΓΟ ΤΟΥ ΝΙΤΣΕ, για να το θέσουμε με σύγχρονους όρους, έχει αποδειχτεί διαχρονικά και επίμονα δημοφιλές. Μεταξύ άλλων, η ιστορία εμφανίζεται στην «Αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι» του Κούντερα ενώ το ίδιο το άλογο είχε τη δική του προσωπική κινηματογραφική βιογραφία στην ταινία του Μπέλα Ταρ «Το άλογο του Τορίνο» (video)

Τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο περίπλοκα και παράξενα αν συνυπολογίσει κανείς την ιστορία ενός αλόγου που μαστιγώνεται μέχρι θανάτου, η οποία υπάρχει στο «Αδελφούς Καραμαζόφ» του Ντοστογιέφσκι, του πιο αγαπημένου συγγραφέα του Νίτσε – βιβλίο που γράφτηκε όταν ο πρώτος ήταν 44 χρονών, στην ηλικία ακριβώς που ήταν ο Νίτσε όταν κατέρρευσε εκείνη τη μέρα στο Τορίνο.

Ο μύθος της σύφιλης

Η Πριντώ θέτει σε ακόμα μεγαλύτερη αμφισβήτηση και στην αιτία που συνήθως αποδίδεται για την παραφροσύνη του: την σύφιλη. Παρότι διαγνώστηκε ως συφιλιδικός όταν εισήχθη στο άσυλο της Βασιλείας, δεν είχε εκδηλώσει κανένα από τα συμπτώματα που συνδέονται άμεσα με τη νόσο: τρέμουλο, απρόσωπη έκφραση, ασυνάρτητος λόγος. Αν βρισκόταν, όπως έχει γραφτεί, σε προχωρημένο στάδιο άνοιας θα ζούσε άλλα δύο χρόνια, πέντε το πολύ. Έζησε άλλα έντεκα. Οι δύο μολύνσεις που ανέφερε ο ίδιος στους γιατρούς ήταν αποτελέσματα της γονόροιας από την οποία είχε προσβληθεί ενώ υπηρετούσε ως νοσοκόμος κατά τον Γαλλο-Πρωσικό πόλεμο.

Αντίθετα, η συγγραφέας της βιογραφίας ασπάζεται την άποψη ότι ο Νίτσε πιθανότατα πέθανε εξαιτίας όγκου στον εγκέφαλο, όπως κι ο πάστορας πατέρας του δεκαετίες πριν. Υπήρχε άλλωστε ιστορικό νευρολογικής ευπάθειας και στις δύο πλευρές της οικογένειας, όπως και στην περίπτωση της μικρότερης αδελφής του Ελίζαμπεθ, η οποία έκανε τα πάντα για να καταστεί το έργο του αξιοποιήσιμο από τους Ναζί.

Ποιος κρατάει τελικά το μαστίγιο;

Είναι πασίγνωστο το απόφθεγμα του Νίτσε σχετικά με την «διαχείριση» του άλλου φύλου: «Πηγαίνεις στις γυναίκες; Μη ξεχνάς το μαστίγιο!». Στην φωτογραφία όμως που συνδέθηκε μ' αυτή τη φράση, το μαστίγιο το κρατάει η Λου Αντρέας-Σαλομέ, η Ρωσίδα ψυχαναλύτρια και μούσα του Φρόιντ, ενώ το κάρο το σέρνουν ο Νίτσε και ο φίλος του Πωλ Ρε. Όπως σημειώνει η Πριντώ, ο Νίτσε επιζητούσε φιλικές σχέσεις με ηγετικές φυσιογνωμίες του (πρωτο)φεμινιστικού κινήματος της εποχής του.

 

Με στοιχεία από τoυς Irish Times

Βιβλίο
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
ΕΠΕΞ Γυναικείες φωνές από διαφορετικά μέρη του κόσμου

Βιβλίο / Από τη Μαλαισία μέχρι το Μεξικό: 5 νέα βιλία που αξίζει να διαβάσετε

5 συγγραφείς από διαφορετικά σημεία του πλανήτη χαράζουν νέους δρόμους στη λογοτεχνία. Ανάμεσά τους, η Τζόχα Αλχάρθι που κέρδισε το Booker και η βραβευμένη με Πούλιτζερ Κριστίνα Ριβέρα Γκάρσα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Αρχαιολογία / Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Η διακεκριμένη ιστορικός Mary Beard στο βιβλίο της «Οι Ρωμαίοι Αυτοκράτορες. Οι ηγεμόνες του αρχαίου ρωμαϊκού κόσμου», παρουσιάζει τη ζωή και το έργο των αυτοκρατόρων μέσα από ανεκδοτολογικές αφηγήσεις και συναρπαστικές λεπτομέρειες, που θυμίζουν απολαυστικό μυθιστόρημα. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια εστιάζει στον ρόλο των δούλων, τόσο στην καθημερινή ζωή όσο και στη σεξουαλική ζωή των Ρωμαίων αυτοκρατόρων.
M. HULOT
Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Βιβλίο / Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Από την Αμοργό ως την Αλεξανδρούπολη και από την Ξάνθη ως τη Μυτιλήνη, τα μικρά βιβλιοπωλεία αποκτούν για πρώτη φορά συλλογική φωνή. Βιβλιοπώλες και βιβλιοπώλισσες αφηγούνται τις προσωπικές τους ιστορίες, αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Lifo Videos / «Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Η Αγλαΐα Παππά διαβάζει ένα απόσπασμα από τις βέβηλες και αμφιλεγόμενες «120 Μέρες των Σοδόμων» του Μαρκησίου ντε Σαντ, ένα βιβλίο αναγνωρισμένο πλέον ως αξεπέραστο λογοτεχνικό αριστούργημα και χαρακτηρισμένο ως «εθνικός θησαυρός» της Γαλλίας.
THE LIFO TEAM
Το «προπατορικό αμάρτημα» του Τζο Μπάιντεν

Βιβλίο / Ποιο ήταν το θανάσιμο σφάλμα του Τζο Μπάιντεν;

Ένα νέο βιβλίο για τον πρώην Πρόεδρο αποτελεί καταπέλτη τόσο για τον ίδιο όσο και για τη δουλοπρεπή κλίκα πιστών και μελών της οικογένειάς του, που έκαναν το παν για να συγκαλύψουν τον ραγδαίο εκφυλισμό της γνωστικής του ικανότητας.
THE LIFO TEAM
ΕΠΕΞ Συγγραφείς/ Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου / 8 Έλληνες συγγραφείς ξαναγράφουν τους μύθους και τις παραδόσεις

Η Λυσιστράτη ερμηνεύει τις ερωτικές σχέσεις του σήμερα, η Ιφιγένεια διαλογίζεται στην παραλία και μια Τρωαδίτισσα δούλα γίνεται πρωταγωνίστρια: 8 σύγχρονοι δημιουργοί, που συμμετέχουν με τα έργα τους στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, συνομιλούν με τα αρχαία κείμενα και συνδέουν το παρελθόν με επίκαιρα ζητήματα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζούντιθ Μπάτλερ: «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Τζούντιθ Μπάτλερ / «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Μια κορυφαία προσωπικότητα της σύγχρονης παγκόσμιας διανόησης μιλά στη LiFO για τo «φάντασμα» της λεγόμενης ιδεολογίας του φύλου, για το όραμα μιας «ανοιχτόκαρδης κοινωνίας» και για τις εμπειρίες ζωής που της έμαθαν να είναι «ένας άνθρωπος ταπεινός και ταυτόχρονα θαρραλέος».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ