O Ρολάν Μπαρτ στη χώρα του Μάο Facebook Twitter
Φωτογραφία του Michel Delaborde που τραβήχτηκε 50 μέρες πριν τον θάνατο του Ρολάν Μπαρτ, 5 Φεβρουαρίου 1980.

O Ρολάν Μπαρτ στη χώρα του Μάο

0

Είναι γνώρισμα των Ευρωπαίων διανοουμένων, διάσημων ή άσημων, να επιχειρούν κάποια στιγμή ένα ταξίδι στην Ανατολή. Ουσιαστικά, έχουμε να κάνουμε με μια απόπειρα έμμεσης φυγής από την Ευρώπη και τον εαυτό τους, καθώς η διασημότητα γεννά με τον καιρό ένα αίσθημα ασφυξίας, σάμπως ο συγγραφέας να είναι ένας καταζητούμενος που αναγνωρίζεται σε κάθε άκρη του πλανήτη. Τουλάχιστον για τους Γάλλους, το ταξίδι του Ρολάν Μπαρτ μαζί με τον Φρανσουά Βαλ (διευθυντή της σειράς «Επιστήμες του ανθρώπου») και την αντιπροσωπεία του περιοδικού «Tel Quel», ήτοι τους Φιλίπ Σολέρς, τη Βουλγάρα Τζούλια Κρίστεβα, τον Μαρσλέν Πλενέ, άφησε κάποια εποχή. Ειδικά το περιοδικό, ταυτισμένο εκείνη την εποχή με τον μαοϊσμό, υπήρξε το κύριο ερέθισμα ώστε να κληθούν οι Γάλλοι στη μακρινή πατρίδα του Μάο. Όρος απαράβατος: οι προσκεκλημένοι δεν θα έρχονταν σε επαφή με τους Κινέζους για ευνόητους λόγους. Μαινόταν, άλλωστε, η Μεγάλη Προλεταριακή Πολιτιστική Επανάσταση, με αποκορύφωμα την εκστρατεία εναντίον του Λιν Πιάο και του Κομφούκιου (εκστρατεία Πιλίν Πικόνγκ).

Ο Μπαρτ έγραψε μερικά τετράδια που έγιναν βιβλίο και έδωσαν αφορμή για σεμινάρια, άρθρα, συζητήσεις, πολεμικές και τα παρόμοια. Ο Φρανσουά Βαλ εξέδωσε το βιβλίο του Η Κίνα χωρίς ουτοπία, ενώ στο «Tel Quel» το αφιέρωμα «Κίνα» φιλοξενεί τον διάλογο του Σολέρς, της Κρίστεβα και του Πλενέ για τη χώρα και την ιδεολογία που εκείνα τα χρόνια έκοβε κι έραβε στο Παρίσι. Η Κρίστεβα θα γράψει ένα βιβλίο, Οι Κινέζες, και ο Πλενέ θα δημοσιεύσει αποσπάσματα από το δικό του ημερολόγιο.

O Ρολάν Μπαρτ στη χώρα του Μάο Facebook Twitter
Ο Μπαρτ με την Τζούλια Κρίστεβα στην Κίνα

Η φυγή από τη χώρα τους ενισχύει και το συναίσθημα μιας κάποιας πνευματικής αλητείας, στη διάρκεια της οποίας κάθε γραφιάς μπορεί να νιώθει ό,τι θέλει, να μιλάει μόνο με τους ομοεθνείς του και σπάνια με Κινέζους γαλλομαθείς, και φυσικά να σημειώνει στο τετράδιό του ό,τι του περνάει από το μυαλό. Έτσι, δεν μας κάνει εντύπωση το γεγονός ότι ο Μπαρτ, ευπαθής στο θέαμα των αγοριών, σημειώνει ήδη με το που πατάει το πόδι του στο Πεκίνο: «Ξαφνικά, με έναν από τους παίκτες του Μπάντμινγκτον ερωτικός ηλεκτρισμός: είναι επειδή έχει έξυπνα μάτια. Εξυπνάδα στη θέση του σεξ. Μα, πού βάζουν λοιπόν τη σεξουαλικότητά τους;».

Κάτι που λείπει στην κινέζικη μορφή – το γέλιο! Για παράδειγμα, οι αεροσυνοδοί έχουν πλεξίδες, κοτσιδάκια, αλλά ούτε ίχνος χαμόγελου – το ακριβώς αντίθετο από τα δυτικά νάζια. Εκτός από το γέλιο, έχουμε και έναν πολιτισμό άνευ φαλλού. Υψηλή γεννητικότητα; Αρκεί ένα μικρό, πρησμένο σωληνάκι...

Στη συνέχεια, ο Μπαρτ θα αναφέρει αρκετές φορές τον Σολέρς και ουδέποτε την Κρίστεβα. Οι σημειώσεις είναι σύντομες, συχνά τυχαίες, αλλά πάντα αποτελούν κίνητρο για κάποια ευρύτερη παρατήρηση. «Σκέφτομαι: όλες οι γυναίκες με παντελόνια. Η φούστα έχει εξαφανιστεί». «Δουλειά, κάθε μέρα: παίρνεις πόντους εργασίας (28 μέρες για τον άνδρα, 26 για τη γυναίκα). Δεν υφίσταται Κυριακή. Κυκλικό ωράριο». «Ο Κομφούκιος ήθελε να επαναφέρει τη δουλεία. Και ο Λιν Πιάο, επίσης, είχε αντιγράψει τον Κομφούκιο». «Το μόνο σημαντικό ζήτημα, πάντα και παντού, είναι η καθημερινή και παγκόσμια αποκατάσταση της γραφειοκρατίας (της ιεραρχίας, του διαχωρισμού)».

Καθώς προγευματίζει στο αεροδρόμιο, ο Ζάο, ο ξεναγός, στρέφει και ερωτά τον Μπαρτ: «Χέγκελ έχετε διαβάσει;». Πιθανώς, η ερώτηση του Ζάο (εκτός προγράμματος) εξηγείται από το γεγονός ότι ήταν «ύποπτος»....

Κάτι που λείπει στην κινέζικη μορφή – το γέλιο! Για παράδειγμα, οι αεροσυνοδοί έχουν πλεξίδες, κοτσιδάκια, αλλά ούτε ίχνος χαμόγελου – το ακριβώς αντίθετο από τα δυτικά νάζια. Εκτός από το γέλιο, έχουμε και έναν πολιτισμό άνευ φαλλού. Υψηλή γεννητικότητα; Αρκεί ένα μικρό, πρησμένο σωληνάκι... «Σεξουαλικότητα: το μυστήριο παραμένει –και θα παραμείνει– άλυτο». Γενικά, οι Κινέζοι είναι αντιφροϋδικοί εξαιτίας της σεξουαλικότητας, διότι η πραγματικότητα δεν είναι σεξουαλική. Ερωτική διάθεση των νέων; Προσανατολισμένοι προς την προσπάθεια, τη μελέτη, την εργασία.

Υγιεινή ζωή, όψιμος γάμος; Είκοσι πέντε για την κοπέλα, 28-30 για τους νεαρούς. Γίνεται οικειοθελώς, όχι υποχρεωτικά. Η σεξουαλική ελευθερία πριν από τον γάμο είναι ανηθικότητα. Δεν είναι αποδεκτή από τους νέους. Και με όλα αυτά, σημειώνει ο Μπαρτ, δεν έχω δει το πιπί ούτε ενός Κινέζου. Τι να μάθεις για έναν λαό, αν δεν γνωρίζεις τη σεξουαλικότητά του; Μαρξ, Ένγκελς, Λένιν, Στάλιν σε μεγάλες χρωμολιθογραφίες – πουθενά ο Τρότσκι.

Όλες αυτές οι σημειώσεις, γράφει ο Μπαρτ, θα αποτελέσουν, αναμφίβολα, «μαρτυρία χρεοκοπίας της γραφής μου σε αυτήν τη χώρα (σε σύγκριση με την Ιαπωνία). Δεν βρίσκω, αλήθεια, τίποτα να σημειώσω, να αριθμήσω, να ταξινομήσω». Βρίσκει, όμως, να διαβάσει κάτι αγαπημένο: το Μπουβάρ και Πεκυσέ. Ταυτόχρονα, δεν του λείπει η ειρωνεία απέναντι στον Φιλίπ Σολέρς, που δεν είναι μόνο ο τυπικός επικεφαλής των Γάλλων κινεζόφιλων αλλά και το «κεφάλι» της ομάδας...

Η Πιλίν Πικόνγκ είναι εκστρατεία κατά της αντίδρασης. Διδάσκουν τον Διεθνισμό, την ταξική πάλη, την αγάπη για το κόμμα, τις σπουδές, την πειθαρχία.

Διδάσκουν τη δράση των ηρώων, των προτύπων. Εργάτες και στρατιώτες έρχονται να δώσουν μαθήματα στα παιδιά για να ενισχύσουν την πολιτική συνείδηση: βγαίνοντας από το σχολείο (ανοιχτό σχολείο), συνδυάζουν θεωρία και πράξη, παιδεία και κοινωνία. Τα πιτσιρίκια που παρακολουθούν το μάθημα της αριθμητικής δεν σηκώνουν το δάχτυλο αλλά το χέρι με την παλάμη τεντωμένη και σηκώνονται για να απαντήσουν. Όλα τα παιδιά πηγαίνουν στο σχολείο, με ελάχιστες εξαιρέσεις. Μια φράση που αξίζει όσο ένα βιβλίο: βαθιά απουσία της θρησκείας. Τα βιβλία, όλα μα όλα, αφορούν την πολιτιστική επανάσταση. Συνάμα, δεν νιώθει κανείς ένα αίσθημα εκπατρισμού στην κινέζικη νοοτροπία... Διαζύγια: πολύ σπάνια...

Όταν οι νέοι εκφράζουν την επιθυμία τους να παντρευτούν, το Διαχειριστικό Γραφείο την κάνει δεκτή και απευθύνεται στα Κεντρικά για τα τυπικά ζητήματα (κυβέρνηση). Στη συνέχεια τούς δίνεται κατοικία, έπιπλα κ.λπ. Η ημερομηνία ορίζεται από το ζεύγος. Αρνητική γνωμη δίδεται μόνο σε περιπτώσεις όψιμου γάμου, αλλά σε γενικές γραμμές αρνήσεις δεν υπάρχουν. Όσο για τα διαζύγια, είναι πάρα πολύ σπάνια.

Αιφνίδια κρίση για τον Φιλίπ Σολέρς: «Μαρξιστικό ελάττωμα – μολονότι ο Φιλίπ Σολέρς επιμένει σε έναν λόγο ηθελημένα και επιθετικά υλιστικό, από τη στιγμή που από τον υλισμό κατασκευάζει μια άμεση δήλωση, ξεχνάει τη γλώσσα και με δύο λόγια δεν είναι πια υλιστής».

Το άρθρο δημοσιεύθηκε πρώτη φορά το 2012.

 

|article_full_no_portrait|

 

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Η Χάνα Κεντ δεν πίστευε ότι θα ολοκλήρωνε το μυθιστόρημα που ξεκίνησε ως κομμάτι του διδακτορικού της, πλέον όμως τα «Έθιμα Ταφής» την έχουν τοποθετήσει δίπλα σε συγγραφείς όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει το διήγημα «Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ» της Πατρίσια Χάισμιθ

Lifo Videos / Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει ένα διήγημα της Πατρίσια Χάισμιθ

«Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ»: Μια ιστορία έρωτα, αγάπης, αφοσίωσης, ανταγωνισμού, μίσους και φόνου μεταξύ ενός ζευγαριού και ενός σιαμέζικου γάτου, ένα μυστηριώδες διήγημα της δημιουργού των πιο σαγηνευτικών αντιηρώων.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Βιβλίο / Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Ολοένα περισσότερο διευρύνεται η τάση έκδοσης κλασικών και σπάνιων κειμένων σε μικρό μέγεθος που τοποθετούνται δίπλα στο ταμείο και συνιστούν την προσπάθεια ενός εκδοτικού οίκου να φέρει σπουδαία έργα στο ευρύ αναγνωστικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Βιβλίο / I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Η θεωρητικός, εικαστικός, κριτικός, συγγραφέας και εκδότρια Κρις Κράους μπορεί να μην άλλαξε τα δεδομένα στον αγγλόφωνο κόσμο εκδίδοντας τα βιβλία των Γάλλων θεωρητικών αλλά προκάλεσε άπειρες συζητήσεις με το πρωτότυπο φεμινιστικό βιβλίο της.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Βιβλίο / Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Ένα τολμηρό καλλιτεχνικό project έγινε η αφορμή για να κάνει ο εικαστικός René Habermacher ένα ταξίδι στη θάλασσα με πλήρωμα έξι ναύτες κι έναν καπετάνιο, απαθανατίζοντας μια σουρεαλιστική εμπειρία που κατέληξε σε ναυάγιο. Το βιβλίο «The Pleasure Principle» καταγράφει αυτό το ταξίδι μέσα από φωτογραφίες του René, κείμενα και εικαστικά έργα, σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκδοση.
M. HULOT
Νίκος Μάντης «Το χιόνι του καλοκαιριού»

Το πίσω ράφι / Για τις απουσίες που μας κάνουν αργούς στα αισθήματα

Καλοκαίρι στην Πελοπόννησο, στη σκιά της δεκαετίας του ’80: ένα πληγωμένο παιδί, μια μητέρα που επιστρέφει αλλαγμένη και μυστικά που βαραίνουν τη σιωπή των ενηλίκων - αυτά ξετυλίγει ο Νίκος Α. Μαντής στο πρώτο του μυθιστόρημα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ