Tο «Τουρκικό Άχθος» του Τζενγκίζ Ακτάρ. Γράφει ο Πέτρος Μάρκαρης

Tο «Τουρκικό Άχθος» του Τζενγκίζ Ακτάρ. Γράφει ο Πέτρος Μάρκαρης. Facebook Twitter
Όπως γράφει ο Τζενγκίζ Ακτάρ: «Οι εκδυτικοποιημένες οθωμανικές ελίτ απορρίπτουν πλέον συνολικά το Ισλάμ, το οποίο θεωρούν ως την πηγή των κακών που εξασθενίζουν την Αυτοκρατορία».
0
μαρκαρης
Πέτρος Μάρκαρης

Η ENTAΣΗ ΣΤΙΣ ελληνοτουρκικές σχέσεις έφερε στο προσκήνιο, εκτός από τα προβλήματα μεταξύ των δύο χωρών, και μια σειρά από ειδικούς στα ελληνοτουρκικά θέματα, οι οποίοι λένε με κάθε ευκαιρία και τις απόψεις τους.

Όταν τους ακούω, έχω συχνά την εντύπωση ότι οι γνώσεις τους για την Τουρκία περιορίζονται αποκλειστικά στο παρόν, χωρίς να παίρνουν υπόψη τους τη δημιουργία και την εξέλιξη του τουρκικού κράτους και πόσο η εξέλιξη αυτή επηρέασε τις πολιτικές θέσεις και την πορεία της σημερινής Τουρκίας.

Η μελέτη του Τούρκου πολιτικού επιστήμονα Τζενγκίζ Ακτάρ Το τουρκικό άχθος, που κυκλοφόρησε πρόσφατα στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Επίμετρο, σε μια εξαιρετική μετάφραση της Τίνας Πλυτά, προσφέρει μια τεκμηριωμένη ανάλυση για την εξέλιξη της Τουρκίας από την Οθωμανική Αυτοκρατορία ως σήμερα. Το Τουρκικό Άχθος κυκλοφόρησε στα γαλλικά, έχει μεταφραστεί, εκτός από τα ελληνικά, και στα γερμανικά, ενώ μεταφράζεται ήδη στα αγγλικά, στα ιταλικά και στα αρμένικα.

Η μελέτη επικεντρώνεται στη δημιουργία της Τουρκικής Δημοκρατίας ως μετεξέλιξη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και καταλήγει στη σημερινή Τουρκία και την επικράτηση του πολιτικού Ισλάμ.

Το καθεστώς εκμεταλλεύτηκε το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016, το οποίο, κατά τον Τζενγκίζ Ακτάρ, σκόπιμα δεν διαλευκάνθηκε από το Κοινοβούλιο, γιατί του χρησίμευε ως πρόσχημα για εκκαθαρίσεις αντιφρονούντων σε πρωτοφανή έκταση, οι οποίες κατάληξαν σε ένα «κυνήγι μαγισσών» με μοναδικό στόχο τη διατήρηση της τρομοκρατίας και της απολυταρχικής εξουσίας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. 

Αφετηρία αυτής της πορείας είναι, σύμφωνα με τον Τζενγκίζ Ακτάρ, η στροφή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας προς τη Δύση. Σε αντίθεση με αυτό που πιστεύουν οι Ευρωπαίοι, αλλά και εμείς οι Έλληνες, η στροφή προς τη Δύση δεν εγκαινιάστηκε από τον Κεμάλ Ατατούρκ αλλά είχε ξεκινήσει ήδη από τα τέλη του δέκατου όγδοου αιώνα, με τις μεταρρυθμίσεις του Σουλτάνου Σελίμ Γ’, και κορυφώθηκε στη διάρκεια του δέκατου ένατου αιώνα.  

Αιχμή του δόρατος των μεταρρυθμίσεων ήταν η δημόσια διοίκηση. Πέραν αυτής, όμως, οι μεταρρυθμίσεις ήταν ο κινητήριος μοχλός για θεμελιώδεις αλλαγές στη θρησκεία, και στην παιδεία.

Τζενγκίζ Ακτάρ
Τζενγκίζ Ακτάρ

Όπως γράφει ο Τζενγκίζ Ακτάρ: «Οι εκδυτικοποιημένες οθωμανικές ελίτ απορρίπτουν πλέον συνολικά το Ισλάμ, το οποίο θεωρούν ως την πηγή των κακών που εξασθενίζουν την Αυτοκρατορία».

Η μεγάλη ανατροπή, ωστόσο, έγινε στην παιδεία ήδη από τα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα. Οι μεγάλοι κερδισμένοι των μεταρρυθμίσεων ήταν οι μη μουσουλμάνοι υπήκοοι της Αυτοκρατορίας, που έζησαν έναν χρυσό αιώνα. Οι μουσουλμάνοι ήταν αποκλεισμένοι από αυτόν τον χρυσό αιώνα, συχνά με τη θέλησή τους. 

Σχετικά με την Τουρκική Δημοκρατία, ο Τζενγκίζ Ακτάρ επαναλαμβάνει μια πάγια θέση του: η Τουρκική Δημοκρατία γεννήθηκε ανάπηρη, γιατί η ιδρυτική πράξη της υπήρξε το μεγάλο έγκλημα της γενοκτονίας των Αρμενίων, αλλά και των Ποντίων και των Ασσυρίων, που ακολούθησαν. «Η γενοκτονία, που αποκλήθηκε εκείνη την εποχή από τους Αρμένιους “η Μεγάλη Καταστροφή”, δεν ήταν μόνο δική τους καταστροφή, αλλά καταστροφή ολόκληρης της χώρας», γράφει και προσθέτει παρακάτω: «Το κοινό της Τουρκίας στη μεγάλη πλειοψηφία του φέρει τις ουλές των γενοκτονιών, των πογκρόμ και των λεηλασιών που σημειώθηκαν πριν από εκατό χρόνια. (…) Αυτό το έθνος, που έχει οικοδομηθεί πάνω σε όλα αυτά τα ανθρώπινα λείψανα, έχει αναγκαστικά εξαιρετικά εύθραυστα θεμέλια».

Ο Ακτάρ αποδίδει, όμως, ευθύνες και στους Ευρωπαίους, κυρίως στον Πρόεδρο της Γαλλίας, Σαρκοζί, που απέρριψαν την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό θα ήταν το τελευταίο βήμα στην ολοκλήρωση της πορείας προς τη Δύση, αλλά έμεινε μετέωρο.

Η αναμονή της Τουρκίας στο κατώφλι της Ευρώπης με κλειστή την είσοδο ωφέλησε πολύ τον Ερντογάν. Από το 2013 επανέφερε το πολιτικό Ισλάμ, που είχε αποπεμφθεί από τις αρχές του δέκατου ένατου αιώνα από τον πυρήνα της κρατικής εξουσίας, αλλά αποκλειστικά ως σουνίτικο Ισλάμ. 

Το καθεστώς εκμεταλλεύτηκε το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016, το οποίο, κατά τον Τζενγκίζ Ακτάρ, σκόπιμα δεν διαλευκάνθηκε από το Κοινοβούλιο, γιατί του χρησίμευε ως πρόσχημα για εκκαθαρίσεις αντιφρονούντων σε πρωτοφανή έκταση, οι οποίες κατάληξαν σε ένα «κυνήγι μαγισσών» με μοναδικό στόχο τη διατήρηση της τρομοκρατίας και της απολυταρχικής εξουσίας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. 

Το τουρκικό άχθος
KANTE ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Τζενγκίζ Ακτάρ, Το τουρκικό άχθος, εκδόσεις Επίμετρο

Σε ένα άλλο άρθρο του υποστηρίζει πως όλες οι γενοκτονίες ξεπλύθηκαν με την ατιμωρησία και το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα να καταστήσει την ατιμωρησία συστατικό του τουρκικού κράτους και των φορέων του. Οι διωγμοί και οι εκκαθαρίσεις δεν είναι παρά το πέπλο που καλύπτει την ατιμωρησία.

Ωστόσο, αυτή η απολυταρχική εξουσία, πέρα από τις εντάσεις που δημιουργεί στην ανατολική Μεσόγειο, βρίσκεται αντιμέτωπη τελευταία στην εξωτερική πολιτική με μια σειρά από αδιέξοδα, των οποίων η επίλυση είναι κάθε άλλο παρά εύκολη για το καθεστώς, και δυσχεραίνεται ακόμα περισσότερο από την καταρρέουσα οικονομία της χώρας.

Η ίδια εξέλιξη αρχίζει να διαφαίνεται και στο εσωτερικό. Οι χιλιάδες κρατούμενοι στις φυλακές, στρατιωτικοί, δημοσιογράφοι, καθηγητές και επιχειρηματίες, δεν απέτρεψαν τη νέα γενιά φοιτητών του Πανεπιστημίου του Βοσπόρου να οργανώσει, συχνά μαζί με τους καθηγητές του πανεπιστημίου, μια σειρά από εκδηλώσεις διαμαρτυρίας, όταν ο Ερντογάν διόρισε τον δικό του πρύτανη. Το ίδιο συνέβη και με τις διαμαρτυρίες των γυναικών, όταν ο Ερντογάν απέσυρε την Τουρκία από τη Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης για τα δικαιώματα των γυναικών.

Όσοι πιστέψαμε ότι οι διαμαρτυρίες στο πάρκο Γκεζί, στην Κωνσταντινούπολη, το 2013, ήταν απλώς ένα μεμονωμένο γεγονός, αναρωτιόμαστε σήμερα μήπως ήταν τελικά ένας προάγγελος. Προάγγελος μιας οπισθοδρόμησης που ξεκίνησε από το 2013 και κορυφώθηκε με πρόσχημα το πραξικόπημα του 2016, αλλά και προάγγελος ενός κινήματος αντίστασης, που μόλις διακρίνουμε τα πρώτα του σκιρτήματα.

Θα συνιστούσα σε όλους που ενδιαφέρονται και ασχολούνται με την Τουρκία να διαβάσουν τη μελέτη του Τζενγκίζ Ακτάρ. Θα τους βοηθήσει να καταλάβουν πολύ καλύτερα αυτό που συμβαίνει στη σημερινή Τουρκία, όπως επίσης τις καταβολές και τα αίτια της επιθετικής πολιτικής που εφαρμόζει.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Γιατί η Τουρκία είναι πραγματικά στριμωγμένη από τις ΗΠΑ μετά την αποχώρηση του Τραμπ;

LiFO politics / Γιατί η Τουρκία είναι πραγματικά στριμωγμένη από τις ΗΠΑ μετά την αποχώρηση του Τραμπ;

Γιατί ο Μπάιντεν δεν πήρε τηλέφωνο τον Ερντογάν; Μπορει να φτιάξουν σύντομα οι σχέσεις τους; Ποιες είναι οι προυποθέσεις για αυτό; Ποιοι είναι οι υποστηρικτές των ελληνικών θέσεων στις ΗΠΑ; Σε αυτό το επεισόδιο της σειράς Lifo Politics η Λένα Αργύρη, ανταποκρίτρια της ΕΡΤ στην Ουάσιγκτον, απαντά στις ερωτήσεις της Βασιλικής Σιούτη.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Καρολίνα Μέρμηγκα: «Οι συγγραφείς προχωράμε με αναμμένη δάδα στη σκοτεινή σπηλιά της λογοτεχνίας»

Βιβλίο / Καρολίνα Μέρμηγκα: «Όταν γράφουμε για αληθινούς ανθρώπους, πρέπει να σεβόμαστε τη μνήμη τους»

Η καταξιωμένη συγγραφέας ιστορικών μυθιστορημάτων Καρολίνα Μέρμηγκα μάς μιλάει για τη δύναμη της τέχνης, για το λογοτεχνικό της εργαστήρι αλλά και για τη χαρά της να μεταφράζει Χίλαρι Μαντέλ, τα βιβλία της οποίας επανακυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ψυχογιός.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πόσο διαβάζεται σήμερα ο Νίκος Καζαντζάκης;

Βιβλία και Συγγραφείς / Πόσο διαβάζεται σήμερα ο Νίκος Καζαντζάκης;

Πεθαίνει σαν σήμερα ο συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης. Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με την Έρη Σταυροπούλου, ομότιμη καθηγήτρια Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, για τον συγγραφέα του «Αλέξη Ζορμπά» και την αντοχή του έργου του.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Στέφαν Τσβάιχ

Το πίσω ράφι / Σε πείσμα όσων περιφρόνησαν τα έργα του Τσβάιχ, η απήχησή τους ακόμα να κοπάσει

Οι ήρωες του Αυστριακού συγγραφέα ταλανίζονται συνήθως από μια αβάσταχτη εσωτερική πίεση, αντικατοπτρίζοντας τη δική του πεισιθάνατη διάθεση. Αυτήν ακριβώς την αίσθηση αποπνέει η συλλογή διηγημάτων του «Αμόκ».
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Βιβλίο / Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Σαν σήμερα γεννήθηκε το 1854 ο Αρθούρος Ρεμπό. Ο ποιητής, μουσικός και μπλόγκερ Aidan Andrew Dun έπεσε τυχαία σε δύο εντελώς άγνωστες φωτογραφίες, βγαλμένες στην Place Vendôme, και βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη: ο έφηβος Αρτίρ Ρεμπό, όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Θανάσης Τριαρίδης: Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι

Βιβλίο / Θανάσης Τριαρίδης: «Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι»

Έγινε αντιρρησίας συνείδησης, γιατί πιστεύει ότι ο στρατός είναι μια δοξολογία εκμηδένισης του άλλου. Άφησε τη Θεσσαλονίκη επειδή τον έπνιγε ο εθνοφασισμός της. Στην Αντίς Αμπέμπα υιοθέτησε την κόρη του, Αργκάνε. Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Αφρικής», Θανάσης Τριαρίδης, αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ