«Ο Εφιάλτης» του Χανς Φάλαντα: Συναρπαστική γραφή χειρουργικής ακριβείας

ΣΑΒΒΑΤΟ Μετά την κατάρρευση Facebook Twitter
Οι βασικοί πρωταγωνιστές στον Εφιάλτη είναι το ζεύγος Ντολ, ο χερ Ντολ, συγγραφέας, και η κατά πολύ νεότερή του Άλμα Ντολ, χήρα.
0



ΤΗΝ 1η ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1945
ο Χανς Φάλαντα παντρεύτηκε την Ούρσουλα Λος, χήρα του καλλιτέχνη Κουρτ Λος, που ήταν κληρονόμος μιας μεγάλης οικογένειας βιομηχάνων. Η Ούρσουλα ήταν κατά τριάντα χρόνια μικρότερή του και εθισμένη, όπως κι εκείνος, στο αλκοόλ και στη μορφίνη. Το νιόπαντρο ζευγάρι μετακινήθηκε, μετά τον γάμο του, στο Φέλντμπεργκ του Μεκλεμβούργου. Εκεί ο Φάλαντα υποδέχτηκε με έναν «θριαμβικό» λόγο τα σοβιετικά στρατεύματα που έφτασαν στην πόλη ως ελευθερωτές. Η νέα εξουσία επέβαλε τον Φάλαντα ως δήμαρχο στην πόλη. Αλλά τα καθήκοντα του αξιώματος αυτού ήταν πολύ σκληρά για τον συγγραφέα. Εγκατέλειψε το αξίωμα και επέστρεψε, με την Ούρσουλα, στο Βερολίνο.

Αυτό το επεισόδιο από τους τελευταίους μήνες της ζωής του Φάλαντα, ο οποίος πέθανε το 1947 σε ηλικία 53 ετών, βρίσκεται στον πυρήνα του μυθιστορήματός του Ο εφιάλτης, που ολοκληρώθηκε το καλοκαίρι του 1946 και εκδόθηκε το 1947. Το μυθιστόρημα περιγράφει, ουσιαστικά με ακρίβεια ντοκιμαντέρ, αν και καθαρή μυθοπλασία, τη ζωή των καθημερινών Γερμανών τους μήνες από τον Απρίλιο του 1945 έως τον Αύγουστο του 1946. Στον πρόλογο που έγραψε ο Φάλαντα τον Αύγουστο του 1946 παρουσιάζει το μυθιστόρημά του ως «ιατρική αναφορά», ως την ιστορία «της γενικής απάθειας που τον Απρίλιο του 1945 κυρίευσε το μεγαλύτερο και αξιοπρεπέστερο κομμάτι του γερμανικού λαού ‒ απάθειας από την οποία πολλοί ακόμη υποφέρουν».

Φτάνοντας όμως στην τελευταία σελίδα, έχοντας περάσει διά πυρός και σιδήρου, διαπιστώνεις τελικά ότι αυτό το βιβλίο είναι αισιόδοξο και σου δίνει όπλα για να πολεμήσεις τις δυσκολίες, σαν ένας αποτελεσματικός οδηγός επιβίωσης.

Οι βασικοί πρωταγωνιστές στον Εφιάλτη είναι το ζεύγος Ντολ, ο χερ Ντολ, συγγραφέας, και η κατά πολύ νεότερή του Άλμα Ντολ, χήρα, όπως και η Ούρσουλα. Ο χερ Ντολ είχε υποφέρει πολύ από τους ναζί: «Τον είχαν κυνηγήσει, τον είχαν ανακρίνει, τον είχαν συλλάβει, είχαν απαγορεύσει τα βιβλία του». Τους μισούσε γιατί είχαν καταστρέψει τον γερμανικό λαό. Το μίσος του για τους ναζί ήταν τόσο βαθύ, ώστε ακόμη και η λέξη «φαιό» τού ήταν αποκρουστική. «Έβαφε, μπογιάτιζε οτιδήποτε φαιό έβλεπε γύρω του». Οι Ντολ ζούσαν σε μια μικρή πόλη κοντά στο Βερολίνο, κάπου στα ανατολικά, και εκεί έζησαν τις μέρες της κατάρρευσης του ναζιστικού καθεστώτος και την είσοδο του Κόκκινου Στρατού. Την ημέρα του εορτασμού της νίκης οι Ρώσοι ζήτησαν από τον αντιναζί Ντολ να μιλήσει στους συμπολίτες του για τη σημασία της ημέρας. Στην πλατεία του Διοικητηρίου συγκεντρώθηκαν όλοι οι κάτοικοι, όλοι αυτοί που μέχρι πριν από τρεις εβδομάδες φώναζαν «χάιλ, Χίτλερ». Τώρα είναι έτοιμοι να ζητωκραυγάσουν για τον Κόκκινο Στρατό και τον αρχιστράτηγο Στάλιν, σηκώνοντας μάλιστα το δεξί τους χέρι, όπως έκαναν τόσα χρόνια, πιστεύοντας βέβαια ότι στο τέλος της μέρας θα πάρουν ένα κομμάτι ψωμί και κρέας. Μετά απ’ αυτά ο Ντολ «διατάχτηκε» από τους Ρώσους να γίνει δήμαρχος. Δεν είχε το περιθώριο να αρνηθεί. Και μολονότι η Άλμα τον είχε απειλήσει ότι θα πέσει στη λίμνη αν γινόταν δήμαρχος, δεν πραγματοποίησε την απειλή της.

EFIALTHS
KANTE ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Hans Fallada, Ο εφιάλτης, Μτφρ.: Άγγελος Αγγελίδης, Μαρία Αγγελίδου, Εκδόσεις Gutenberg, Σελ.: 300

Από τις βασικές δουλειές του Ντολ ως δημάρχου ήταν να ξεκαθαρίσει ποιοι από τους ναζί ήταν οι συμπαθούντες και ποιοι οι ένοχοι εγκληματίες. Βέβαια, οι πραγματικοί «φίρερ» είχαν διαφύγει στη Δύση. «Αλλά και οι μικροί εθνικοσοσιαλιστές ήταν εξίσου αποκρουστικοί με τον τρόπο τους». Ο δήμαρχος Ντολ ήθελε να τους ξετρυπώσει από τις κρυψώνες τους όπου είχαν προλάβει να χωθούν, να τους απομακρύνει από πόστα εξουσίας, να τους πάρει ό,τι είχαν ληστέψει με απάτες, εκβιασμούς και κλεψιές, να κατασχέσει τις προμήθειές τους σε τρόφιμα, να δώσει τα μεγάλα σπίτια τους στους άστεγους που είχε αφήσει πίσω του ο πόλεμος.

Ο Χανς Φάλαντα ξεγυμνώνει εδώ τον καθημερινό Γερμανό, δίνοντάς μας εκπληκτικά πορτρέτα «ασήμαντων» ανθρώπων, αλλά κυρίως αποκαλύπτοντας τους ψυχολογικούς μηχανισμούς της ανθρώπινης συνθήκης. Για παράδειγμα, ο ζυθοποιός Τσάχες, που ήταν μονίμως στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Όταν οι ναζί ανέβηκαν στην εξουσία, το 1933, γράφτηκε στο κόμμα. Η πολιτική δεν τον ενδιέφερε καθόλου. Τον ενδιέφεραν μόνο τα δικά του κέρδη. Έβγαζε από τη μέση τους μη κομματικούς ανταγωνιστές του, εκμεταλλευόταν την κομματική θέση του σε όλα τα συμβούλια και τις επιτροπές, σπιούνευε, έπαιρνε με το ζόρι την παραγωγή των αγροτών και την πούλαγε στη μαύρη αγορά, έκλεβε ασύστολα. Αυτόν τον επινοημένο χαρακτήρα-τύπο ανακρίνει ο δήμαρχος Ντολ στο μυθιστόρημα του Φάλαντα.

Φάλαντα Facebook Twitter
Ο Φάλαντα είναι ο συγγραφέας των μεγάλων μυθιστορημάτων για την εποχή της Βαϊμάρης, που έχουν αγαπήσει εκατομμύρια αναγνώστες σε όλον τον κόσμο ‒ και στην Ελλάδα, όπου ο συγγραφέας διαβάζεται με φανατισμό.

Μετά την ανάκριση του Τσάχες, ο χερ Ντολ πέφτει βαριά άρρωστος. Η πίεση που δέχεται από τους συμπολίτες του αλλά και οι αυταπάτες που έτρεφε, η απογοήτευση, τον οδηγούν σε μια βαθιά κατάθλιψη που εκδηλώνεται με ένα είδος απάθειας. «Καμιά προσπάθεια δεν άξιζε να γίνει, όλα ήταν μάταια». Μαζί του αρρωσταίνει και η γυναίκα του. Το ζεύγος Ντολ μπαίνει στο νοσοκομείο. Την 1η Σεπτεμβρίου 1945 ο κύριος και η κυρία Ντολ αποφασίζουν, παρόλο που είναι ακόμη άρρωστοι, να εγκαταλείψουν το νοσοκομείο και τη μικρή πόλη και να φύγουν για το Βερολίνο. Αν και «γκρεμισμένο, καμένο και σακατεμένο», το Βερολίνο ήταν η μόνη τους ελπίδα για να χτίσουν τη ζωή τους από την αρχή. Το τρένο, με σπασμένα τζάμια και βρόμικο, ήταν γεμάτο εξαθλιωμένους ανθρώπους, φορτωμένους με μικρά σακίδια, λίγες πατάτες, αλεύρι, δυο-τρείς οκάδες μπιζέλια, τροφή για μία εβδομάδα το πολύ. Το Βερολίνο, όμως, αποδεικνύεται εφιάλτης για το ζεύγος Ντολ. Η αρρώστιά τους επιδεινώνεται, μπαινοβγαίνουν σε άσυλα και νοσοκομεία και η μόνη τους ανακούφιση/ψευδαίσθηση είναι η μορφίνη.

Το τελευταίο μέρος του μυθιστορήματος τιτλοφορείται «Η θεραπεία». Με αυτό η αφήγηση οδηγείται στο τέλος. Δεν αποκαλύπτουμε τις λεπτομέρειές του προς χάριν των αναγνωστών. Ας ανακαλύψουν αυτοί το τέλος.

Ο Φάλαντα είναι ο συγγραφέας των μεγάλων μυθιστορημάτων για την εποχή της Βαϊμάρης, που έχουν αγαπήσει εκατομμύρια αναγνώστες σε όλον τον κόσμο ‒ και στην Ελλάδα, όπου ο συγγραφέας διαβάζεται με φανατισμό. Το έργο του σε βυθίζει σε βαθιά σκοτεινιά, πράγμα που συμβαίνει και με το μυθιστόρημα Ο εφιάλτης. Φτάνοντας όμως στην τελευταία σελίδα, έχοντας περάσει διά πυρός και σιδήρου, διαπιστώνεις τελικά ότι αυτό το βιβλίο είναι αισιόδοξο και σου δίνει όπλα για να πολεμήσεις τις δυσκολίες, σαν ένας αποτελεσματικός οδηγός επιβίωσης. Το λέει και ο ίδιος ο συγγραφέας: «Δεν έχουν σημασία τα ερείπια, σημασία έχει η ζωή».

Οι μεταφραστές Άγγελος Αγγελίδης και Μαρία Αγγελίδου υπογράφουν μια απολαυστική μετάφραση που σε κάνει, προς στιγμήν, να πιστεύεις ότι η πρωτότυπη γλώσσα του Εφιάλτη είναι τα ελληνικά.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

SIMPLECAST!!! Το Βερολίνο του Χανς Φάλαντα: Το μεγαλείο και η παρακμή της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης

Βιβλία και Συγγραφείς / Το Βερολίνο του Χανς Φάλαντα: Το μεγαλείο και η παρακμή της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης

Η Ιωάννα Αβραμίδου, μεταφράστρια του μεγάλου μυθιστορήματος «Λύκος ανάμεσα σε λύκους» (εκδόσεις Gutenberg), συζητά με τον Νίκο Μπακουνάκη για τον συγγραφέα και την εποχή του.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Γιόζεφ Ροτ: Γράφοντας το ρέκβιεμ της Ευρώπης

Βιβλίο / Γιόζεφ Ροτ: Γράφοντας το ρέκβιεμ της Ευρώπης

Γιατί τα αριστουργηματικά βιβλία του Γιόζεφ Ροτ, που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Άγρα, διαβάζονται φανατικά μέχρι σήμερα, θυμίζοντάς μας την πνευματική παρακμή, τα πιο σκοτεινά σημεία της Κεντρικής Ευρώπης και μια μελανή σελίδα, την οποία ο ίδιος είχε προβλέψει από νωρίς.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Βερολίνο και ύπαιθρος στη μεγάλη τοιχογραφία του Χανς Φάλαντα, «Λύκος ανάμεσα σε λύκους»

Βιβλίο / Βερολίνο και ύπαιθρος στη μεγάλη τοιχογραφία του Χανς Φάλαντα, «Λύκος ανάμεσα σε λύκους»

Στο τέλος αυτής της μεγαλειώδους, σκοτεινής τοιχογραφίας της Γερμανίας του 1923, που κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg, η σπίθα γίνεται φλόγα που οδηγεί τον σημερινό αναγνώστη στην απελευθέρωση.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ