«Μνήμες προσφύγων. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Βόλο»: Ένα λεύκωμα για την ιστορία μιας πόλης

«Μνήμες προσφύγων. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Βόλο», ένα λεύκωμα για την ιστορία μιας πόλης Facebook Twitter
Γάμος Πρόδρομου (Μποντού) και Ελένης Χριστοφορίδη, προσφύγων από την Καρβάλη της Καππαδοκίας στον προσφυγικό συνοικισμό Ιωλκού, 1924 (συλλογή Συλλόγου Καππαδοκών Μαγνησίας).
0

Σεπτέμβριος του 1922: χιλιάδες πρόσφυγες ξεριζωμένοι από τις πατρίδες τους στη Μικρά Ασία αποβιβάζονται στο λιμάνι του Βόλου. Γυναίκες, παιδιά, ηλικιωμένοι. Για κάποιους ο Βόλος είναι στάση, για άλλους το τέλος μιας πολυτάραχης διαδρομής και η νέα πατρίδα.

Καθώς οδεύουμε στη συμπλήρωση 100 χρόνων από την τραγωδία της Μικρασιατικής Καταστροφής, η Διεύθυνση Αρχείων, Μουσείων, Βιβλιοθηκών Δήμου Βόλου επιμελήθηκε και παρουσιάζει το λεύκωμα με τίτλο «Μνήμες προσφύγων. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Βόλο», καταθέτοντας μια ακόμα πολύ σημαντική συμβολή στην ιστορία μιας πόλης η οποία εκτός από αστικό, εμπορικό και βιομηχανικό κέντρο, υπήρξε και τόπος καταφυγής, φιλοξενίας και αποκατάστασης χιλιάδων προσφύγων μετά την τραγική κατάληξη των μικρασιαστικής εκστρατείας.

Μέσα από φωτογραφίες, αρχειακό υλικό, προφορικές μαρτυρίες και δημοσιεύματα για την περίοδο της εγκατάστασης των προσφύγων, αναδεικνύεται η διαρκής ανθρώπινη προσπάθεια και εργασία των 13.000 Μικρασιατών που εγκαταστάθηκαν στη βιομηχανική πόλη του Βόλου, για τη διαμόρφωση ενός νέου, «δικού τους» αστικού χώρου, που εξελίχθηκε στον οργανωμένο δήμο της Νέας Ιωνίας με τη δική του επαγγελματική και κοινωνική ζωή.

Μέσα από φωτογραφίες, αρχειακό υλικό, προφορικές μαρτυρίες και δημοσιεύματα για την περίοδο της εγκατάστασης των προσφύγων, αναδεικνύεται η διαρκής ανθρώπινη προσπάθεια και εργασία των 13.000 Μικρασιατών που εγκαταστάθηκαν στη βιομηχανική πόλη του Βόλου, για τη διαμόρφωση ενός νέου, «δικού τους» αστικού χώρου, που εξελίχθηκε στον οργανωμένο δήμο της Νέας Ιωνίας με τη δική του επαγγελματική και κοινωνική ζωή.

Η ένταξη των προσφύγων στη ζωή της πόλης δεν ήταν ούτε ευθύγραμμη ούτε εύκολη. Στις πρώτες δεκαετίες της συγκατοίκησης κυριαρχούσαν οι διακρίσεις ανάμεσα σε «πρόσφυγες» και «ντόπιους», όμως με το πέρασμα του χρόνου τα στερεότυπα αυτά αμβλύνθηκαν. Σ' αυτό συνέβαλαν σημαντικά οι περίοδοι κρίσεων που βίωσε η πόλη (ιταλογερμανική κατοχή (1941-1944), σεισμοί και πλημμύρες (1955-1957), αποβιομηχάνιση (μέσα δεκαετίας 1980) και οι οικονομικές και κοινωνικές ανακατατάξεις. Ο αρχικά αμιγώς προσφυγικός συνοικισμός της Ν. Ιωνίας επεκτάθηκε χωροταξικά και πληθυσμιακά, αποκτώντας υποδομές και προσελκύοντας νέους κατοίκους. Σήμερα, ο Βόλος διατηρεί την ταυτότητα της πολυσυλλεκτικής πόλης στη βάση της οποίας συγκροτήθηκε και αναπτύχθηκε, ενώ ήδη έχει γεννηθεί η τέταρτη γενιά κατοίκων προσφυγικής καταγωγής.

Μνήμες προσφύγων
Το λεύκωμα «Μνήμες προσφύγων. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Βόλο».

Η έκδοση αξιοποιεί το πλούσιο τεκμηριωτικό υλικό που διαθέτει στις συλλογές του το Μουσείο της Πόλης του Βόλου και καταγράφει την «ιδιόμορφη» σχέσης της νέας πόλης και του προσφυγικού συνοικισμού της μέσα από 7 συνολικά ενότητες:

α) Από την πατρίδα: τεκμήρια από τη ζωή των προσφύγων εκεί, όπως οικογενειακές φωτογραφίες, γάμοι, πιστοποιητικά, στατιστικά στοιχεία για τον αριθμό και την προέλευση των προσφύγων.

β) Στη νέα πατρίδα: η δημιουργία του προσφυγικού συνοικισμού της Νέας Ιωνίας και εκείνου στην Ιωλκό, οι πρώτες δεκαετίες της εγκατάστασης στην πόλη.

γ) Στη δουλειά: τα επαγγέλματα των προσφύγων.

δ) Στη σχόλη: ο ελεύθερος χρόνος στον συνοικισμό.

ε) Το Άσυλο Παιδιού: μια πρωτοβουλία δεσποινίδων της ανώτερης τάξης για την περίθαλψη των προσφυγόπουλων.

στ’) Η Νίκη Βόλου: η προσφυγική ποδοσφαιρική ομάδα της Ν. Ιωνίας.

ζ) Στη Ν. Ιωνία: η μετεξέλιξη του προσφυγικού συνοικισμού σε δήμο (1947-2010).  

«Μνήμες προσφύγων. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Βόλο», ένα λεύκωμα για την ιστορία μιας πόλης Facebook Twitter
Πρόσφυγες στις αποθήκες, 1923-1924 (συλλογή Πολιτιστικού Συλλόγου Μικρασιατών Μαγνησίας «Το Εγγλεζονήσι»).

Το υλικό του λευκώματος προέρχεται από τη μεγάλη περιοδική έκθεση «Βόλος - Νέα Ιωνία: τόσο μακριά, τόσο κοντά», με την οποία εγκαινιάστηκε το Μουσείο της Πόλης του Βόλου τον Δεκέμβριο του 2014, τις ανέκδοτες συλλογές του Μουσείου της Πόλης του Βόλου που διατέθηκαν από δωρητές με μικρασιατική καταγωγή και προσκτήθηκαν από το 2015 έως και σήμερα, καθώς και από τις συλλογές πολιτιστικών και αθλητικών μικρασιατικών συλλόγων της πόλης του Βόλου που συνεργάστηκαν με τη Διεύθυνση Αρχείων, Μουσείων και Βιβλιοθηκών (Δ.Α.Μ.Β.) σε σειρά εκδηλώσεων και περιοδικών εκθέσεων.

Η παρούσα έκδοση έρχεται να συγκεράσει και να αξιοποιήσει όλες τις παραπάνω προσπάθειες για τη διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς των Μικρασιατών προσφύγων-κατοίκων της πόλης του Βόλου. Με οδηγό τα τεκμήρια που προσέφεραν οι προσφυγικοί σύλλογοι και οι απόγονοι της πρώτης γενιάς προσφύγων, αποσπάσματα είτε αυτούσια είτε σε απόδοση από τις προφορικές μαρτυρίες, αλλά και την πλούσια βιβλιογραφία, έχει σκοπό να συμβάλει στη διατήρηση της συλλογικής μνήμης της πόλης, αναδεικνύοντας τον ρόλο των Μικρασιατών προσφύγων στην ανάπτυξή της.

Για την πραγματοποίηση του λευκώματος συνεργάστηκαν οι τοπικοί σύλλογοι: ΙΩΝΕΣ - Πολιτιστική Εστία Μικρασιατών Νέας Ιωνίας Μαγνησίας, Πολιτιστικός Σύλλογος Μικρασιατών Ν.Ιωνίας Μαγνησίας «Το Εγγλεζονήσι», Σύλλογος Καππαδοκών Βόλου.

«Μνήμες προσφύγων. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Βόλο», ένα λεύκωμα για την ιστορία μιας πόλης Facebook Twitter
Στην πατρίδα, 1918-1920 (συλλογή Πολιτιστικού Συλλόγου Μικρασιατών Μαγνησίας «Το Εγγλεζονήσι»).
«Μνήμες προσφύγων. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Βόλο», ένα λεύκωμα για την ιστορία μιας πόλης Facebook Twitter
Οικογενειακό βιβλιάριο πρόσφυγος, 1923 (συλλογή Πολιτιστικής Εστίας Μικρασιατών Νέας Ιωνίας Μαγνησίας «ΙΩΝΕΣ»).
«Μνήμες προσφύγων. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Βόλο», ένα λεύκωμα για την ιστορία μιας πόλης Facebook Twitter
Πιστοποιητικό Γραφείου Περιθάλψεως Προσφύγων Χίου Αικατερίνης Βαρδαλάχου, 1917 (συλλογή Πολιτιστικού Συλλόγου Μικρασιατών Μαγνησίας «Το Εγγλεζονήσι»).
«Μνήμες προσφύγων. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Βόλο», ένα λεύκωμα για την ιστορία μιας πόλης Facebook Twitter
Από την περιοχή της Μαγνησίας (Χαμιντιέ) της Μ. Ασίας, ο Παναγιώτης Χατζηπέτρου και η Ειρήνη Χατζηγιαννακού με την κόρη τους Γραμματική, 1926 (συλλογή Ειρήνης Βουγιούκα).
«Μνήμες προσφύγων. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Βόλο», ένα λεύκωμα για την ιστορία μιας πόλης Facebook Twitter
Οικογενειακή φωτογραφία Αγλαΐα Δημόγλου (στο μέσον) και Αριάδνη (Εριέττα) Δημόγλου, περί το 1930 (συλλογή Βαγγέλη Δημόγλου).
«Μνήμες προσφύγων. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Βόλο», ένα λεύκωμα για την ιστορία μιας πόλης Facebook Twitter
Η Κωστούλα Κασάμπαλη (στο κέντρο) στα Λύγδα της Μικράς Ασίας, 1919 (συλλογή Αλίκης Σωτηρίου).
«Μνήμες προσφύγων. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Βόλο», ένα λεύκωμα για την ιστορία μιας πόλης Facebook Twitter
Η προσφυγική ομάδα το 1924 (συλλογή Πολιτιστικής Εστίας Μικρασιατών Νέας Ιωνίας Μαγνησίας «ΙΩΝΕΣ»).
«Μνήμες προσφύγων. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Βόλο», ένα λεύκωμα για την ιστορία μιας πόλης Facebook Twitter
Γήπεδο Νίκης 26-9-1938. Από τα πρώτα παιχνίδια Νίκης – Ολυμπιακού (αρχείο Ζημέρη, ΔΗ.Κ.Ι.).
«Μνήμες προσφύγων. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Βόλο», ένα λεύκωμα για την ιστορία μιας πόλης Facebook Twitter
Εγκατάσταση προσφύγων στην πλατεία Ελευθερίας, περί το 1929 (αρχείο Ζημέρη, ΔΗ.Κ.Ι.).
«Μνήμες προσφύγων. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Βόλο», ένα λεύκωμα για την ιστορία μιας πόλης Facebook Twitter
Οι αντιθέσεις της Νέας Ιωνίας. Σε πρώτο πλάνο διακρίνονται προσφυγικές κατοικίες. Στο βάθος τα μοντέρνα δημοτικά σχολεία του 1933 (αρχείο Ζημέρη, ΔΗ.Κ.Ι.).
Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η στεγαστική αποκατάσταση των προσφύγων

Ελλάδα / Η στεγαστική αποκατάσταση των προσφύγων

Η Αγροτική και Αστική αποκατάσταση ως κύρια προτεραιότητα, η οικιστική πολιτική του Ταμείου Περίθαλψης Προσφύγων, και τα βασικά κριτήρια επιλογής των περιοχών εγκατάστασης των προσφύγων στην Αθήνα και στον Πειραιά
ΝΙΚΟΛΑΟΣ Α. ΛΙΑΝΟΣ </BR> ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ, ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ, ΔΠΘ
Ελλάδα και προσφυγιά: Μια στενή, εποικοδομητική, όσο και δύσκολη σχέση που κρατάει από πολύ παλιά

Αρχαιολογία & Ιστορία / Ελλάδα και προσφυγιά: Μια στενή, εποικοδομητική, όσο και δύσκολη σχέση που κρατάει από πολύ παλιά

Μια ενδιαφέρουσα συζήτηση με τον ιστορικό Νίκο Ανδριώτη για τις πολλές αναλογίες που παρουσιάζει το προσφυγικό ζήτημα διαχρονικά, με αφορμή την έκδοση του βιβλίου «Πρόσφυγες στην Ελλάδα 1821-1940: Άφιξη, περίθαλψη, αποκατάσταση» από το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει το διήγημα «Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ» της Πατρίσια Χάισμιθ

Lifo Videos / Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει ένα διήγημα της Πατρίσια Χάισμιθ

«Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ»: Μια ιστορία έρωτα, αγάπης, αφοσίωσης, ανταγωνισμού, μίσους και φόνου μεταξύ ενός ζευγαριού και ενός σιαμέζικου γάτου, ένα μυστηριώδες διήγημα της δημιουργού των πιο σαγηνευτικών αντιηρώων.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Βιβλίο / Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Ολοένα περισσότερο διευρύνεται η τάση έκδοσης κλασικών και σπάνιων κειμένων σε μικρό μέγεθος που τοποθετούνται δίπλα στο ταμείο και συνιστούν την προσπάθεια ενός εκδοτικού οίκου να φέρει σπουδαία έργα στο ευρύ αναγνωστικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Βιβλίο / I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Η θεωρητικός, εικαστικός, κριτικός, συγγραφέας και εκδότρια Κρις Κράους μπορεί να μην άλλαξε τα δεδομένα στον αγγλόφωνο κόσμο εκδίδοντας τα βιβλία των Γάλλων θεωρητικών αλλά προκάλεσε άπειρες συζητήσεις με το πρωτότυπο φεμινιστικό βιβλίο της.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Βιβλίο / Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Ένα τολμηρό καλλιτεχνικό project έγινε η αφορμή για να κάνει ο εικαστικός René Habermacher ένα ταξίδι στη θάλασσα με πλήρωμα έξι ναύτες κι έναν καπετάνιο, απαθανατίζοντας μια σουρεαλιστική εμπειρία που κατέληξε σε ναυάγιο. Το βιβλίο «The Pleasure Principle» καταγράφει αυτό το ταξίδι μέσα από φωτογραφίες του René, κείμενα και εικαστικά έργα, σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκδοση.
M. HULOT