«Μνήμες προσφύγων. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Βόλο»: Ένα λεύκωμα για την ιστορία μιας πόλης

«Μνήμες προσφύγων. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Βόλο», ένα λεύκωμα για την ιστορία μιας πόλης Facebook Twitter
Γάμος Πρόδρομου (Μποντού) και Ελένης Χριστοφορίδη, προσφύγων από την Καρβάλη της Καππαδοκίας στον προσφυγικό συνοικισμό Ιωλκού, 1924 (συλλογή Συλλόγου Καππαδοκών Μαγνησίας).
0

Σεπτέμβριος του 1922: χιλιάδες πρόσφυγες ξεριζωμένοι από τις πατρίδες τους στη Μικρά Ασία αποβιβάζονται στο λιμάνι του Βόλου. Γυναίκες, παιδιά, ηλικιωμένοι. Για κάποιους ο Βόλος είναι στάση, για άλλους το τέλος μιας πολυτάραχης διαδρομής και η νέα πατρίδα.

Καθώς οδεύουμε στη συμπλήρωση 100 χρόνων από την τραγωδία της Μικρασιατικής Καταστροφής, η Διεύθυνση Αρχείων, Μουσείων, Βιβλιοθηκών Δήμου Βόλου επιμελήθηκε και παρουσιάζει το λεύκωμα με τίτλο «Μνήμες προσφύγων. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Βόλο», καταθέτοντας μια ακόμα πολύ σημαντική συμβολή στην ιστορία μιας πόλης η οποία εκτός από αστικό, εμπορικό και βιομηχανικό κέντρο, υπήρξε και τόπος καταφυγής, φιλοξενίας και αποκατάστασης χιλιάδων προσφύγων μετά την τραγική κατάληξη των μικρασιαστικής εκστρατείας.

Μέσα από φωτογραφίες, αρχειακό υλικό, προφορικές μαρτυρίες και δημοσιεύματα για την περίοδο της εγκατάστασης των προσφύγων, αναδεικνύεται η διαρκής ανθρώπινη προσπάθεια και εργασία των 13.000 Μικρασιατών που εγκαταστάθηκαν στη βιομηχανική πόλη του Βόλου, για τη διαμόρφωση ενός νέου, «δικού τους» αστικού χώρου, που εξελίχθηκε στον οργανωμένο δήμο της Νέας Ιωνίας με τη δική του επαγγελματική και κοινωνική ζωή.

Μέσα από φωτογραφίες, αρχειακό υλικό, προφορικές μαρτυρίες και δημοσιεύματα για την περίοδο της εγκατάστασης των προσφύγων, αναδεικνύεται η διαρκής ανθρώπινη προσπάθεια και εργασία των 13.000 Μικρασιατών που εγκαταστάθηκαν στη βιομηχανική πόλη του Βόλου, για τη διαμόρφωση ενός νέου, «δικού τους» αστικού χώρου, που εξελίχθηκε στον οργανωμένο δήμο της Νέας Ιωνίας με τη δική του επαγγελματική και κοινωνική ζωή.

Η ένταξη των προσφύγων στη ζωή της πόλης δεν ήταν ούτε ευθύγραμμη ούτε εύκολη. Στις πρώτες δεκαετίες της συγκατοίκησης κυριαρχούσαν οι διακρίσεις ανάμεσα σε «πρόσφυγες» και «ντόπιους», όμως με το πέρασμα του χρόνου τα στερεότυπα αυτά αμβλύνθηκαν. Σ' αυτό συνέβαλαν σημαντικά οι περίοδοι κρίσεων που βίωσε η πόλη (ιταλογερμανική κατοχή (1941-1944), σεισμοί και πλημμύρες (1955-1957), αποβιομηχάνιση (μέσα δεκαετίας 1980) και οι οικονομικές και κοινωνικές ανακατατάξεις. Ο αρχικά αμιγώς προσφυγικός συνοικισμός της Ν. Ιωνίας επεκτάθηκε χωροταξικά και πληθυσμιακά, αποκτώντας υποδομές και προσελκύοντας νέους κατοίκους. Σήμερα, ο Βόλος διατηρεί την ταυτότητα της πολυσυλλεκτικής πόλης στη βάση της οποίας συγκροτήθηκε και αναπτύχθηκε, ενώ ήδη έχει γεννηθεί η τέταρτη γενιά κατοίκων προσφυγικής καταγωγής.

Μνήμες προσφύγων
Το λεύκωμα «Μνήμες προσφύγων. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Βόλο».

Η έκδοση αξιοποιεί το πλούσιο τεκμηριωτικό υλικό που διαθέτει στις συλλογές του το Μουσείο της Πόλης του Βόλου και καταγράφει την «ιδιόμορφη» σχέσης της νέας πόλης και του προσφυγικού συνοικισμού της μέσα από 7 συνολικά ενότητες:

α) Από την πατρίδα: τεκμήρια από τη ζωή των προσφύγων εκεί, όπως οικογενειακές φωτογραφίες, γάμοι, πιστοποιητικά, στατιστικά στοιχεία για τον αριθμό και την προέλευση των προσφύγων.

β) Στη νέα πατρίδα: η δημιουργία του προσφυγικού συνοικισμού της Νέας Ιωνίας και εκείνου στην Ιωλκό, οι πρώτες δεκαετίες της εγκατάστασης στην πόλη.

γ) Στη δουλειά: τα επαγγέλματα των προσφύγων.

δ) Στη σχόλη: ο ελεύθερος χρόνος στον συνοικισμό.

ε) Το Άσυλο Παιδιού: μια πρωτοβουλία δεσποινίδων της ανώτερης τάξης για την περίθαλψη των προσφυγόπουλων.

στ’) Η Νίκη Βόλου: η προσφυγική ποδοσφαιρική ομάδα της Ν. Ιωνίας.

ζ) Στη Ν. Ιωνία: η μετεξέλιξη του προσφυγικού συνοικισμού σε δήμο (1947-2010).  

«Μνήμες προσφύγων. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Βόλο», ένα λεύκωμα για την ιστορία μιας πόλης Facebook Twitter
Πρόσφυγες στις αποθήκες, 1923-1924 (συλλογή Πολιτιστικού Συλλόγου Μικρασιατών Μαγνησίας «Το Εγγλεζονήσι»).

Το υλικό του λευκώματος προέρχεται από τη μεγάλη περιοδική έκθεση «Βόλος - Νέα Ιωνία: τόσο μακριά, τόσο κοντά», με την οποία εγκαινιάστηκε το Μουσείο της Πόλης του Βόλου τον Δεκέμβριο του 2014, τις ανέκδοτες συλλογές του Μουσείου της Πόλης του Βόλου που διατέθηκαν από δωρητές με μικρασιατική καταγωγή και προσκτήθηκαν από το 2015 έως και σήμερα, καθώς και από τις συλλογές πολιτιστικών και αθλητικών μικρασιατικών συλλόγων της πόλης του Βόλου που συνεργάστηκαν με τη Διεύθυνση Αρχείων, Μουσείων και Βιβλιοθηκών (Δ.Α.Μ.Β.) σε σειρά εκδηλώσεων και περιοδικών εκθέσεων.

Η παρούσα έκδοση έρχεται να συγκεράσει και να αξιοποιήσει όλες τις παραπάνω προσπάθειες για τη διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς των Μικρασιατών προσφύγων-κατοίκων της πόλης του Βόλου. Με οδηγό τα τεκμήρια που προσέφεραν οι προσφυγικοί σύλλογοι και οι απόγονοι της πρώτης γενιάς προσφύγων, αποσπάσματα είτε αυτούσια είτε σε απόδοση από τις προφορικές μαρτυρίες, αλλά και την πλούσια βιβλιογραφία, έχει σκοπό να συμβάλει στη διατήρηση της συλλογικής μνήμης της πόλης, αναδεικνύοντας τον ρόλο των Μικρασιατών προσφύγων στην ανάπτυξή της.

Για την πραγματοποίηση του λευκώματος συνεργάστηκαν οι τοπικοί σύλλογοι: ΙΩΝΕΣ - Πολιτιστική Εστία Μικρασιατών Νέας Ιωνίας Μαγνησίας, Πολιτιστικός Σύλλογος Μικρασιατών Ν.Ιωνίας Μαγνησίας «Το Εγγλεζονήσι», Σύλλογος Καππαδοκών Βόλου.

«Μνήμες προσφύγων. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Βόλο», ένα λεύκωμα για την ιστορία μιας πόλης Facebook Twitter
Στην πατρίδα, 1918-1920 (συλλογή Πολιτιστικού Συλλόγου Μικρασιατών Μαγνησίας «Το Εγγλεζονήσι»).
«Μνήμες προσφύγων. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Βόλο», ένα λεύκωμα για την ιστορία μιας πόλης Facebook Twitter
Οικογενειακό βιβλιάριο πρόσφυγος, 1923 (συλλογή Πολιτιστικής Εστίας Μικρασιατών Νέας Ιωνίας Μαγνησίας «ΙΩΝΕΣ»).
«Μνήμες προσφύγων. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Βόλο», ένα λεύκωμα για την ιστορία μιας πόλης Facebook Twitter
Πιστοποιητικό Γραφείου Περιθάλψεως Προσφύγων Χίου Αικατερίνης Βαρδαλάχου, 1917 (συλλογή Πολιτιστικού Συλλόγου Μικρασιατών Μαγνησίας «Το Εγγλεζονήσι»).
«Μνήμες προσφύγων. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Βόλο», ένα λεύκωμα για την ιστορία μιας πόλης Facebook Twitter
Από την περιοχή της Μαγνησίας (Χαμιντιέ) της Μ. Ασίας, ο Παναγιώτης Χατζηπέτρου και η Ειρήνη Χατζηγιαννακού με την κόρη τους Γραμματική, 1926 (συλλογή Ειρήνης Βουγιούκα).
«Μνήμες προσφύγων. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Βόλο», ένα λεύκωμα για την ιστορία μιας πόλης Facebook Twitter
Οικογενειακή φωτογραφία Αγλαΐα Δημόγλου (στο μέσον) και Αριάδνη (Εριέττα) Δημόγλου, περί το 1930 (συλλογή Βαγγέλη Δημόγλου).
«Μνήμες προσφύγων. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Βόλο», ένα λεύκωμα για την ιστορία μιας πόλης Facebook Twitter
Η Κωστούλα Κασάμπαλη (στο κέντρο) στα Λύγδα της Μικράς Ασίας, 1919 (συλλογή Αλίκης Σωτηρίου).
«Μνήμες προσφύγων. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Βόλο», ένα λεύκωμα για την ιστορία μιας πόλης Facebook Twitter
Η προσφυγική ομάδα το 1924 (συλλογή Πολιτιστικής Εστίας Μικρασιατών Νέας Ιωνίας Μαγνησίας «ΙΩΝΕΣ»).
«Μνήμες προσφύγων. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Βόλο», ένα λεύκωμα για την ιστορία μιας πόλης Facebook Twitter
Γήπεδο Νίκης 26-9-1938. Από τα πρώτα παιχνίδια Νίκης – Ολυμπιακού (αρχείο Ζημέρη, ΔΗ.Κ.Ι.).
«Μνήμες προσφύγων. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Βόλο», ένα λεύκωμα για την ιστορία μιας πόλης Facebook Twitter
Εγκατάσταση προσφύγων στην πλατεία Ελευθερίας, περί το 1929 (αρχείο Ζημέρη, ΔΗ.Κ.Ι.).
«Μνήμες προσφύγων. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Βόλο», ένα λεύκωμα για την ιστορία μιας πόλης Facebook Twitter
Οι αντιθέσεις της Νέας Ιωνίας. Σε πρώτο πλάνο διακρίνονται προσφυγικές κατοικίες. Στο βάθος τα μοντέρνα δημοτικά σχολεία του 1933 (αρχείο Ζημέρη, ΔΗ.Κ.Ι.).
Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η στεγαστική αποκατάσταση των προσφύγων

Ελλάδα / Η στεγαστική αποκατάσταση των προσφύγων

Η Αγροτική και Αστική αποκατάσταση ως κύρια προτεραιότητα, η οικιστική πολιτική του Ταμείου Περίθαλψης Προσφύγων, και τα βασικά κριτήρια επιλογής των περιοχών εγκατάστασης των προσφύγων στην Αθήνα και στον Πειραιά
ΝΙΚΟΛΑΟΣ Α. ΛΙΑΝΟΣ </BR> ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ, ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ, ΔΠΘ
Ελλάδα και προσφυγιά: Μια στενή, εποικοδομητική, όσο και δύσκολη σχέση που κρατάει από πολύ παλιά

Αρχαιολογία & Ιστορία / Ελλάδα και προσφυγιά: Μια στενή, εποικοδομητική, όσο και δύσκολη σχέση που κρατάει από πολύ παλιά

Μια ενδιαφέρουσα συζήτηση με τον ιστορικό Νίκο Ανδριώτη για τις πολλές αναλογίες που παρουσιάζει το προσφυγικό ζήτημα διαχρονικά, με αφορμή την έκδοση του βιβλίου «Πρόσφυγες στην Ελλάδα 1821-1940: Άφιξη, περίθαλψη, αποκατάσταση» από το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ocean Vuong: «Πίσω από τη βιτρίνα της χιπστεριάς κρύβεται ο φόβος»

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ / Ocean Vuong: «Πίσω από τη βιτρίνα της χιπστεριάς κρύβεται ο φόβος»

Ο Αυτοκράτορας της Χαράς είναι ένα λογοτεχνικό επίτευγμα. Ένα μεγάλο μυθιστόρημα με ιστορίες απλών ανθρώπων που τις σχέσεις τους ορίζουν η καλοσύνη και η αλληλεγγύη. Με αφορμή την κυκλοφορία του, ένας από τους πιο ταλαντούχους συγγραφείς της γενιάς του μιλάει για τη λογοτεχνία, τους ήρωές του, την queer ταυτότητα και την κατάσταση όπως διαμορφώνεται στην Αμερική του Τραμπ σε μια συνέντευξη-ποταμό.
M. HULOT
Η Λυδία Κονιόρδου διαβάζει τον μονόλογο της Λούλας Αναγνωστάκη «Ο oυρανός κατακόκκινος»

Lifo Videos / «Ιδού εγώ»: Η Λυδία Κονιόρδου ερμηνεύει το «Ουρανός Κατακόκκινος» της Λούλας Αναγνωστάκη στο LIFO.gr

O απολογισμός ζωής μιας γυναίκας που βλέπει γύρω της τον κόσμο να διαλύεται, η προσωπική εμπλοκή στη συλλογική μνήμη, μια ποιητική εκδοχή της δυστυχίας που γεννά η σύγχρονη πραγματικότητα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Βιβλίο / Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Με ένα πλούσιο πρόγραμμα με καλεσμένους από 16 χώρες και τιμώμενο πρόσωπο τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο, το φετινό φεστιβάλ σημείωσε τη μεγαλύτερη προσέλευση στην ιστορία του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

The Review / Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου, με αφορμή τη νέα έκδοση του έργου του Ζαν Ζενέ, εξετάζουν τους λόγους που μπορεί να μας αφορά ακόμα και σήμερα το θρυλικό βιβλίο του 1945. ― ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΤΟΛΜΗΡΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ