«Γατόπαρδος»: Μια εξαίσια νωπογραφία της παρακμής

Τζουζέπε Τομάζι ντι Λαμπεντούζα Facebook Twitter
Ο Τζουζέπε Τομάζι ντι Λαμπεντούζα λίγο πριν από το τέλος της ζωής του έγραφε το μυθιστόρημα που θα σημάδευε τη σύγχρονη ιταλική λογοτεχνία, τον «Γατόπαρδο».
0

Στα τέλη του 1954 οι θαμώνες του μπαρ «Ματζάρα» στο Παλέρμο έβλεπαν σχεδόν σε καθημερινή βάση έναν κακοντυμένο και απόμακρο ηλικιωμένο κύριο να γεμίζει σελίδες επί σελίδων, σκυμμένος πάνω από το μικροσκοπικό τραπέζι του. Στο ίδιο μπαρ, τους επόμενους μήνες, κάποιοι προνομιούχοι φίλοι του είχαν την τύχη ν΄ ακούσουν από τα χείλη του το μεγαλύτερο μέρος όσων έγραφε.

Ο γηραιός κύριος ονομαζόταν Τζουζέπε Τομάζι. Ήταν δούκας της Πάρμας και πρίγκιπας της νήσου Λαμπεντούζα, γόνος ενός από τους πιο αριστοκρατικούς οίκους της Σικελίας. Παλιός πολεμιστής, επικεφαλής για ένα διάστημα του Ιταλικού Ερυθρού Σταυρού, ακάματος ταξιδευτής και πάνω απ’ όλα βιβλιοφάγος, λίγο πριν από το τέλος της ζωής του έγραφε το μυθιστόρημα που θα σημάδευε τη σύγχρονη ιταλική λογοτεχνία, τον «Γατόπαρδο». Μια εξαίσια νωπογραφία της παρακμής, ένα έργο πολυεδρικό γεμάτο πικρία, όπου το βίωμα και η μνήμη συναντιώνται με την επινόηση και η πραγματικότητα με την αίσθηση της Ιστορίας.

Το μοναδικό μυθιστόρημα του Λαμπεντούζα –αυτό που μετέφερε στη μεγάλη οθόνη ο Λουκίνο Βισκόντι το 1963 με πρωταγωνιστές τους Μπαρτ Λάνγκαστερ, Κλαούντια Καρντινάλε και Αλέν Ντελόν–  πρωτοκυκλοφόρησε στην Ελλάδα το 1971 σε μετάφραση του Κοσμά Πολίτη (εκδ. Διογένης) και από το 1999 το βρίσκει κανείς σε μια πολύ φροντισμένη έκδοση των «Bell», όπου τη μετάφραση, την εισαγωγή και το εκτενές επίμετρο υπογράφει η Μαρία Σπυριδοπούλου.

«Γατόπαρδος»: Μια εξαίσια νωπογραφία της παρακμής Facebook Twitter
Σκηνή από τον «Γατόπαρδο» του Βισκόντι.

Ο «Γατόπαρδος», με το που κυκλοφόρησε στην Ιταλία, έγινε ανάρπαστος τόσο  από …ευαίσθητες κυρίες μιας κάποιας ηλικίας όσο και από οργισμένους νεολαίους ή μικροαστούς αναγνώστες λαϊκών περιοδικών.

Η δράση του «Γατόπαρδου» ξεκινά την άνοιξη του 1860 κι ολοκληρώνεται μισόν αιώνα αργότερα. Είναι η ιστορία του Ντον Φαμπρίτσιο, του πρίγκιπα ντι Σαλίνα, αρχηγού ακόμα μιας από τις ισχυρότερες οικογένειες της Σικελίας. Καθώς ο Γκαριμπάλντι ενώνει το νησί με την υπόλοιπη Ιταλία υπό το σκήπτρο ενός καινούριου βασιλιά, μια νέα τάξη, εύρωστη κι αχαλίνωτη, ετοιμάζεται να πάρει τη θέση της γερασμένης αριστοκρατίας.

Ο ήρωας του Λαμπεντούζα –μυθιστορηματική εκδοχή ενός αληθινού προγόνου του συγγραφέα– βρίσκεται διχασμένος ανάμεσα σε αντίθετες τάσεις. Είναι ένας πλούσιος φεουδάρχης που όμως αδυνατεί να εμποδίσει τη λεηλασία της περιουσίας του από τους τοκογλύφους και τους ανερχόμενους αστούς, όντας ταυτόχρονα μάρτυρας του έρωτα που γεννιέται ανάμεσα στον αγαπημένο του ανιψιό και μια ζάμπλουτη άλλα άξεστη χωριατοπούλα.

Ο Γατόπαρδος
Τζουζέπε Τομάζι ντι Λαμπεντούζα, Ο Γατόπαρδος, εκδόσεις Bell

Πιστός στις παραδόσεις, υπερήφανος για την καταγωγή του αλλά και κρυφός θαυμαστής του Διαφωτισμού, αυτός ο ερασιτέχνης αστρονόμος δεν τρέφει αυταπάτες. Ξέρει ότι τα προνόμια της τάξης του δεν μπορεί να διαρκέσουν για πάντα. Ο Ντον Φαμπρίτσιο παρακολουθεί τον αργό θάνατο του κόσμου στον οποίο ανήκει και αποδέχεται την πραγματικότητα με τη φινέτσα ενός αληθινού ευγενούς, απίστευτα στωικού, είρωνα και σνομπ.

Ο Λαμπεντούζα δεν ευτύχησε να δει το έργο του τυπωμένο. Τον Ιούλιο του ΄57, λίγες μέρες αφότου έλαβε αρνητική επιστολή από τον Έλιο Βιτορίνι, συγγραφέα και στέλεχος των εκδόσεων Εϊνάουντι, άφησε την τελευταία του πνοή, στα εξήντα του, χτυπημένος από καρκίνο των πνευμόνων.

Ο «Γατόπαρδος» κυκλοφόρησε έναν χρόνο αργότερα από τις εκδόσεις Φελτρινέλι, καθώς εκεί, ο Τζιόρτζιο Μπασάνι που είχε μόλις στρατολογηθεί για να διευθύνει τη σειρά σύγχρονων συγγραφέων, εκτίμησε δεόντως «το εύρος της ιστορικής άποψης», τα «τέλεια, ενίοτε μαγευτικά, εκφραστικά μέσα», την «υπέροχη αίσθηση του χιούμορ» και τον «γνήσιο λυρισμό» του Λαμπεντούζα, αποφαινόμενος πως το μυθιστόρημά του «είναι από εκείνα τα έργα για τα οποία δουλεύει ή για τα οποία προετοιμάζεται κανείς μια ολόκληρη ζωή».

Ο «Γατόπαρδος», με το που κυκλοφόρησε στην Ιταλία, έγινε ανάρπαστος τόσο από… ευαίσθητες κυρίες μιας κάποιας ηλικίας όσο και από οργισμένους νεολαίους ή μικροαστούς αναγνώστες λαϊκών περιοδικών. Την ίδια περίοδο, στους κόλπους των κριτικών η συζήτηση περιστράφηκε κυρίως γύρω από το αν πρόκειται για έργο «δεξιό» ή «αριστερό», με τους διανοούμενους να παλινδρομούν ανάμεσα στον πειρασμό να το θαυμάσουν ως αριστούργημα ή να το απορρίψουν ως παρωχημένο και αντιδραστικό.

Γεγονός είναι ότι, από την εποχή της Αναγέννησης, κανένας άλλος καρπός της ιταλικής κουλτούρας δεν είχε τόσο πλατιά απήχηση στο εξωτερικό.  

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει το διήγημα «Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ» της Πατρίσια Χάισμιθ

Lifo Videos / Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει ένα διήγημα της Πατρίσια Χάισμιθ

«Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ»: Μια ιστορία έρωτα, αγάπης, αφοσίωσης, ανταγωνισμού, μίσους και φόνου μεταξύ ενός ζευγαριού και ενός σιαμέζικου γάτου, ένα μυστηριώδες διήγημα της δημιουργού των πιο σαγηνευτικών αντιηρώων.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Βιβλίο / Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Ολοένα περισσότερο διευρύνεται η τάση έκδοσης κλασικών και σπάνιων κειμένων σε μικρό μέγεθος που τοποθετούνται δίπλα στο ταμείο και συνιστούν την προσπάθεια ενός εκδοτικού οίκου να φέρει σπουδαία έργα στο ευρύ αναγνωστικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Βιβλίο / I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Η θεωρητικός, εικαστικός, κριτικός, συγγραφέας και εκδότρια Κρις Κράους μπορεί να μην άλλαξε τα δεδομένα στον αγγλόφωνο κόσμο εκδίδοντας τα βιβλία των Γάλλων θεωρητικών αλλά προκάλεσε άπειρες συζητήσεις με το πρωτότυπο φεμινιστικό βιβλίο της.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Βιβλίο / Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Ένα τολμηρό καλλιτεχνικό project έγινε η αφορμή για να κάνει ο εικαστικός René Habermacher ένα ταξίδι στη θάλασσα με πλήρωμα έξι ναύτες κι έναν καπετάνιο, απαθανατίζοντας μια σουρεαλιστική εμπειρία που κατέληξε σε ναυάγιο. Το βιβλίο «The Pleasure Principle» καταγράφει αυτό το ταξίδι μέσα από φωτογραφίες του René, κείμενα και εικαστικά έργα, σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκδοση.
M. HULOT
Νίκος Μάντης «Το χιόνι του καλοκαιριού»

Το πίσω ράφι / Για τις απουσίες που μας κάνουν αργούς στα αισθήματα

Καλοκαίρι στην Πελοπόννησο, στη σκιά της δεκαετίας του ’80: ένα πληγωμένο παιδί, μια μητέρα που επιστρέφει αλλαγμένη και μυστικά που βαραίνουν τη σιωπή των ενηλίκων - αυτά ξετυλίγει ο Νίκος Α. Μαντής στο πρώτο του μυθιστόρημα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Νέα βιβλία που περιμένουμε ως το τέλος του χρόνου, και κάποιες επανεκδόσεις

Fall Preview 2025 / 13 βιβλία που περιμένουμε ως το τέλος της χρονιάς

Ο πάντα επίκαιρος Καβάφης, νέα, σύγχρονα και παλιότερα ονόματα της λογοτεχνικής σκηνής και κάποιες ξεχωριστές επανεκδόσεις που δικαίως θα διεκδικήσουν χώρο στη βιβλιοθήκη όλων, βιβλιόφιλων και μη.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το πίσω ράφι/ Εμανουέλ Καρέρ «Ένα ρωσικό μυθιστόρημα»

Το πίσω ράφι / Ένα επτασφράγιστο μυστικό που προκάλεσε αμηχανία και πάταγο

Προκλητικός, ωμός, συχνά σοκαριστικός, ο Εμανουέλ Καρέρ εξερευνά στο «Ένα ρωσικό μυθιστόρημα» το οικογενειακό του παρελθόν, φέρνοντας σε δύσκολη θέση ακόμα και τα πιο κοντινά του πρόσωπα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ