Δύο άγνωστες ιστορίες για τον Κωνσταντίνο Δοξιάδη

Δύο άγνωστες ιστορίες για τον Κωνσταντίνο Δοξιάδη Facebook Twitter
Με βαθιές ανθρωπιστικές καταβολές, που συνδέονταν άμεσα με την αρχαιότητα, κέντρο της φιλοσοφίας του Δοξιάδη ήταν ο άνθρωπος με στόχο την ευτυχία του. Φωτο: Αρχείο Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη / © Ίδρυμα Κωνσταντίνου και Εμμάς Δοξιάδη
0

Στην πατρίδα του την Ελλάδα, που τον πίκρανε με διάφορους τρόπους όσο ζούσε και όπου το έργο του αγνοήθηκε, το να μιλάς σήμερα για τον Κωνσταντίνο Δοξιάδη, μισό αιώνα μετά τον θάνατό του (1975), γεννάει ίσως ακόμα ερωτήματα. Ως ένα σημείο, είχε συμβάλει αθέλητα και ο ίδιος σε αυτό καθώς υπερασπιζόταν με πάθος τις τολμηρές απόψεις του και δεν υποχωρούσε ποτέ στις επιθέσεις που δεχόταν, δημιουργώντας εχθρούς. Στο εξωτερικό όμως το ενδιαφέρον για τον Δοξιάδη δεν έπαψε ποτέ να εκδηλώνεται έμπρακτα, αντίθετα, διαρκώς αυξάνεται τα τελευταία χρόνια.


Από όποια πλευρά κι αν τη δει κανείς, η ζωή και η σταδιοδρομία του Δοξιάδη εύκολα διαβάζονται σαν ένα ηρωικό μυθιστόρημα, με απίστευτες περιπέτειες, μοναδικά κατορθώματα και επιτεύγματα, με δράση απλωμένη σε ολόκληρη τη γη. Λες κι αυτός ο κόσμος δεν τον χωρούσε. Δύσκολα θα βρίσκαμε κάποια άλλη προσωπικότητα της νεότερης ιστορίας στην Ελλάδα να έχει πετύχει τόσα πολλά μέσα σε τόσο μικρό διάστημα. Δικαιολογημένα συγκαταλέγεται στους πιο διάσημους σύγχρονους Έλληνες στο εξωτερικό.

Φιλοδοξώντας να προσφέρει κάτι ουσιαστικό στην ανθρωπότητα, πρότεινε μια νέα επιστημονική θεωρία για τους ανθρώπινους οικισμούς, την Οικιστική, ικανή να εξηγήσει γιατί τα πράγματα είναι όπως είναι στις σημερινές πόλεις και να προτείνει λύσεις στα προβλήματά τους, προετοιμάζοντάς τις για τις προκλήσεις του μέλλοντος.


Θα αναφέρουμε δύο ιστορίες που πολλοί αγνοούν. Είχαν μόλις αποσυρθεί οι Γερμανοί από την Αθήνα το 1944, όταν εγκαταστάθηκε ο Δοξιάδης με τους υπαλλήλους του στα γραφεία του τότε Μετοχικού Ταμείου Στρατού (σήμερα, Attica) έτοιμοι να αναλάβουν την ανασυγκρότηση της κατεστραμμένης χώρας. Μέσα σε μια πενταετία, είχε καταφέρει, ο μόνος, να συντονιστεί με τους εκπροσώπους του Σχεδίου Μάρσαλ και να εφαρμόσει μια ρεαλιστική στρατηγική ανοικοδόμησης.

Η απίστευτη απόδοσή του οδηγεί στην αποπομπή του, καταφεύγει στην Αυστραλία το 1950, όπου περνά δύσκολες στιγμές αλλά μέσα σε τρία χρόνια μετατρέπεται σε καλλιεργητή πρώιμης ντομάτας, εξοφλεί τα δάνειά του, και γυρίζει στην Ελλάδα έτοιμος να αναλάβει δράση από την πρώτη στιγμή.

Δύο άγνωστες ιστορίες για τον Κωνσταντίνο Δοξιάδη Facebook Twitter
Μακέτα του Ισλαμαμπάντ. Φωτο: Αρχείο Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη / © Ίδρυμα Κωνσταντίνου και Εμμάς Δοξιάδη


Δεν θα του πάρει πολύ χρόνο να στήσει το ιδιωτικό γραφείο του με αφοσιωμένους συνεργάτες και να χτίσει την έδρα των διεθνών δραστηριοτήτων του στα πόδια του Λυκαβηττού, στρατολογώντας πολλούς νέους υπαλλήλους, καθώς τα Ηνωμένα Έθνη του είχαν ήδη αναθέσει διάφορες μελέτες σε χώρες του Τρίτου Κόσμου. Δίκαια περηφανευόταν για αυτό το Γραφείο, καθώς αυτό γρήγορα εξελίχτηκε σε μια κυψέλη όπου συγκεντρώνονταν μελετητικές, θεωρητικές και επιχειρηματικές δραστηριότητες. Ήταν το αρχηγείο του, στο οποίο κάθε φορά επέστρεφε από τα αναρίθμητα ταξίδια του σε όλο τον κόσμο, συντονίζοντας και κατευθύνοντας ένα μεγάλο αριθμό από προγράμματα και έργα που «έτρεχαν» παράλληλα.


Αν ο Δοξιάδης είχε μείνει εκεί, θα ήταν ένας εξαιρετικά πετυχημένος επαγγελματίας, που ανταγωνιζόταν με επιτυχία τα λιγοστά τότε μεγάλα γραφεία διεθνούς εμβέλειας στον κόσμο. Όμως εκείνος διέγνωσε σωστά ότι στον μεταπολεμικό κόσμο η ευημερία των λαών θα εξαρτιόταν από την ποιότητα ζωής στις σύγχρονες πόλεις, οι οποίες κάποτε θα απλώνονταν σε όλο τον πλανήτη.

Φιλοδοξώντας να προσφέρει κάτι ουσιαστικό στην ανθρωπότητα, πρότεινε μια νέα επιστημονική θεωρία για τους ανθρώπινους οικισμούς, την Οικιστική, ικανή να εξηγήσει γιατί τα πράγματα είναι όπως είναι στις σημερινές πόλεις και να προτείνει λύσεις στα προβλήματά τους, προετοιμάζοντάς τις για τις προκλήσεις του μέλλοντος.

Δύο άγνωστες ιστορίες για τον Κωνσταντίνο Δοξιάδη Facebook Twitter
Δήλος, Συμπόσιο, 1963. Φωτο: Αρχείο Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη / © Ίδρυμα Κωνσταντίνου και Εμμάς Δοξιάδη


Με βαθιές ανθρωπιστικές καταβολές, που συνδέονταν άμεσα με την αρχαιότητα, κέντρο της φιλοσοφίας του Δοξιάδη ήταν ο άνθρωπος με στόχο την ευτυχία του. Η Οικιστική θεωρία του, που τον καθιέρωσε ως ένα από τους μεγάλους θεωρητικούς της σύγχρονης πολεοδομίας στον κόσμο, δεν είχε μόνο θεωρητικό και ερευνητικό περιεχόμενο. Ο ίδιος επέμεινε να ενσωματώσει τις μεθοδολογικές συνέπειες της θεωρίας του σε κάθε έργο και πρόγραμμα που αναλάμβανε.

Ακαταπόνητος, ζώντας με ξέφρενους ρυθμούς, συνεχώς με μια βαλίτσα στο χέρι, συντονίζοντας και εποπτεύοντας τα πάντα, ανακατεμένος σε συνέδρια, συμπόσια, ακόμα και με εξώφυλλο στο περίφημο περιοδικό Time, ο Δοξιάδης ευτύχησε να δει τους καρπούς του έργου του να αποδίδουν.

Όταν αιφνίδια, πάνω στην ακμή της δράσης του, διαγνώστηκε με ανίατη ασθένεια το 1971, για να πεθάνει μέσα σε ελάχιστα χρόνια, θα άφηνε πίσω του μια σπουδαία κληρονομιά. Μέρος της μόνο, είναι το πληρέστατο Αρχείο Δοξιάδη, που εκείνος φρόντισε μεθοδικά να οργανώσει, σήμερα στο Μουσείο Μπενάκη, ανεξάντλητη πηγή πληροφόρησης για την τόσο συναρπαστική συμβολή του στον μεταπολεμικό κόσμο.

Δύο άγνωστες ιστορίες για τον Κωνσταντίνο Δοξιάδη Facebook Twitter
Στη Ζάμπια. Φωτο: Αρχείο Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη / © Ίδρυμα Κωνσταντίνου και Εμμάς Δοξιάδη
Δύο άγνωστες ιστορίες για τον Κωνσταντίνο Δοξιάδη Facebook Twitter
Πάνω από τη μακέτα του Ισλαμαμπάντ. Φωτο: Αρχείο Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη / © Ίδρυμα Κωνσταντίνου και Εμμάς Δοξιάδη
Δύο άγνωστες ιστορίες για τον Κωνσταντίνο Δοξιάδη Facebook Twitter
Άσπρα σπίτια. Φωτο: Αρχείο Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη / © Ίδρυμα Κωνσταντίνου και Εμμάς Δοξιάδη
Δύο άγνωστες ιστορίες για τον Κωνσταντίνο Δοξιάδη Facebook Twitter
Φωτο: Αρχείο Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη / © Ίδρυμα Κωνσταντίνου και Εμμάς Δοξιάδη
Δύο άγνωστες ιστορίες για τον Κωνσταντίνο Δοξιάδη Facebook Twitter
DA Review, Φεβρουάριος 1967. Πίνακας της Σοφίας Ζαραμπούκα. Φωτο: Αρχείο Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη / © Ίδρυμα Κωνσταντίνου και Εμμάς Δοξιάδη
Δύο άγνωστες ιστορίες για τον Κωνσταντίνο Δοξιάδη Facebook Twitter
Φωτο: Αρχείο Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη / © Ίδρυμα Κωνσταντίνου και Εμμάς Δοξιάδη

Δύο άγνωστες ιστορίες για τον Κωνσταντίνο Δοξιάδη Facebook Twitter
Φωτο: Αρχείο Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη / © Ίδρυμα Κωνσταντίνου και Εμμάς Δοξιάδη
 

*Ο Δημήτρης Φιλιππίδης είναι αρχιτέκτονας και ομότιμος καθηγητής της Σχολής Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει το διήγημα «Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ» της Πατρίσια Χάισμιθ

Lifo Videos / Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει ένα διήγημα της Πατρίσια Χάισμιθ

«Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ»: Μια ιστορία έρωτα, αγάπης, αφοσίωσης, ανταγωνισμού, μίσους και φόνου μεταξύ ενός ζευγαριού και ενός σιαμέζικου γάτου, ένα μυστηριώδες διήγημα της δημιουργού των πιο σαγηνευτικών αντιηρώων.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Βιβλίο / Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Ολοένα περισσότερο διευρύνεται η τάση έκδοσης κλασικών και σπάνιων κειμένων σε μικρό μέγεθος που τοποθετούνται δίπλα στο ταμείο και συνιστούν την προσπάθεια ενός εκδοτικού οίκου να φέρει σπουδαία έργα στο ευρύ αναγνωστικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Βιβλίο / I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Η θεωρητικός, εικαστικός, κριτικός, συγγραφέας και εκδότρια Κρις Κράους μπορεί να μην άλλαξε τα δεδομένα στον αγγλόφωνο κόσμο εκδίδοντας τα βιβλία των Γάλλων θεωρητικών αλλά προκάλεσε άπειρες συζητήσεις με το πρωτότυπο φεμινιστικό βιβλίο της.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Βιβλίο / Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Ένα τολμηρό καλλιτεχνικό project έγινε η αφορμή για να κάνει ο εικαστικός René Habermacher ένα ταξίδι στη θάλασσα με πλήρωμα έξι ναύτες κι έναν καπετάνιο, απαθανατίζοντας μια σουρεαλιστική εμπειρία που κατέληξε σε ναυάγιο. Το βιβλίο «The Pleasure Principle» καταγράφει αυτό το ταξίδι μέσα από φωτογραφίες του René, κείμενα και εικαστικά έργα, σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκδοση.
M. HULOT
Νίκος Μάντης «Το χιόνι του καλοκαιριού»

Το πίσω ράφι / Για τις απουσίες που μας κάνουν αργούς στα αισθήματα

Καλοκαίρι στην Πελοπόννησο, στη σκιά της δεκαετίας του ’80: ένα πληγωμένο παιδί, μια μητέρα που επιστρέφει αλλαγμένη και μυστικά που βαραίνουν τη σιωπή των ενηλίκων - αυτά ξετυλίγει ο Νίκος Α. Μαντής στο πρώτο του μυθιστόρημα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Νέα βιβλία που περιμένουμε ως το τέλος του χρόνου, και κάποιες επανεκδόσεις

Fall Preview 2025 / 13 βιβλία που περιμένουμε ως το τέλος της χρονιάς

Ο πάντα επίκαιρος Καβάφης, νέα, σύγχρονα και παλιότερα ονόματα της λογοτεχνικής σκηνής και κάποιες ξεχωριστές επανεκδόσεις που δικαίως θα διεκδικήσουν χώρο στη βιβλιοθήκη όλων, βιβλιόφιλων και μη.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το πίσω ράφι/ Εμανουέλ Καρέρ «Ένα ρωσικό μυθιστόρημα»

Το πίσω ράφι / Ένα επτασφράγιστο μυστικό που προκάλεσε αμηχανία και πάταγο

Προκλητικός, ωμός, συχνά σοκαριστικός, ο Εμανουέλ Καρέρ εξερευνά στο «Ένα ρωσικό μυθιστόρημα» το οικογενειακό του παρελθόν, φέρνοντας σε δύσκολη θέση ακόμα και τα πιο κοντινά του πρόσωπα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ