Έχω σίγουρα δύο ισχυρές αναμνήσεις που μου έρχονται απευθείας στο μυαλό. Πηγαίνω πολύ πίσω, στο ’08, στις «Βάκχες» του Θωμά Μοσχόπουλου, που ανέβηκαν στο γκαράζ, με το σκηνικό του Φωτόπουλου, ο οποίος είχε φτιάξει μια τεράστια χωματερή και ψεύτικες σκαλωσιές που γκρεμίζονταν στον σεισμό του Διονύσου. Η στιγμή που θυμάμαι, όμως, είναι από την τελευταία σκηνή, όπου εμφανιζόμουν ως Διόνυσος, από μηχανής θεός. Υπήρχε ένα αναβατόριο που έπρεπε να ανέβω, κι εγώ, γυμνός, προχωράω στα τέσσερα και συνειδητοποιώ, φτάνοντας, ότι δεν έχω κάπου να βάλω το κουτάκι του ασύρματου μικροφώνου. Οπότε ανοίγω τα δύο μου κωλομέρια, χώνω στον κώλο μου το κουτάκι, τα σφίγγω, φοράω το ακουστικό και «είμαι ο Διόνυσος». Είπα όλο τον τελευταίο μονόλογο με σφιχτά κωλομέρια κι ενώ ταυτόχρονα ένιωθα τρομακτικά εκτεθειμένος, είχα ένα μυστικό που δεν ήξερε κανείς. Η άλλη στιγμή ήταν στις «Οκτώ Γυναίκες», που δεν είχε κανείς ιδέα τι παράσταση είχαμε φτιάξει. Έχουμε τελειώσει την τελευταία μας πρόβα και είμαστε σε τέτοια απελπισία, ότι έχουμε κάνει τόση δουλειά και δεν αξίζουμε τίποτα, ότι θα μας βρίσουν, θα μας δείρουν. Έχουμε καθίσει πίσω, σε ένα δέντρο, και είμαστε μες στη μαύρη κατάθλιψη με τα μαύρα βικτοριανά φουστάνια και τσιγάρα –γιατί τότε καπνίζαμε κιόλας–, πάφα-πούφα, να μην έχει κανείς κουράγιο να συμπαρασταθεί στον διπλανό του. Μούγγα και στενοχώρια. Αυτό ευτυχώς ήρθε να ανατραπεί τις επόμενες ημέρες, αλλά η εικόνα του «δεν υπάρχει αύριο, τα ’χουμε κάνει θάλασσα» ήταν πολύ δυνατή.

Από τη μεριά των καλλιτεχνών –δεν μιλάω για την πλευρά της πολιτείας, δεν ξέρω ποια είναι η πρόθεση, θα ήθελα να μάθω το συντομότερο δυνατόν, γιατί κρίνεται πραγματικά το μέλλον και η ζωή πολλών ανθρώπων–, ξέρω ότι αν μας δοθεί ο ελάχιστος γόνιμος χώρος, εμείς θα τον εκμεταλλευτούμε. Δεν ζητάμε τον ελάχιστο. Αυτόν τον δικαιούμαστε. Ζητάμε τον μέγιστο. Είμαστε όντα που μπορούμε να επιβιώσουμε σε τρομακτικά δύσκολες συνθήκες. Προσωπικά το έχω κάνει και πολλοί συνάδελφοί μου, που αγαπώ, το έχουν καταφέρει επίσης. Ξέρω ότι απλώς χρειαζόμαστε χώρο και μια υποστήριξη. Από τη μεριά του κόσμου, έχει σημασία το πώς θα συμπεριφερθούν τα media, πώς θα πλασάρουν αυτό που περιμένουμε. Περιμένουμε όλοι ένα δεύτερο κύμα, αντικειμενικά. Δεν ξέρουμε πώς θα έρθει, πώς θα το διαχειριστούν, αλλά, όπως και αν το διαχειριστούν, το πώς θα πλασαριστεί από τα media και συνεπώς τι αποτέλεσμα θα έχει στις ψυχές των ανθρώπων είναι πολύ σημαντικό. Πρέπει όλοι να καταλάβουν τη σοβαρότητα της κατάστασης. Μια χαζή φράση που φέρνει λίγη μεγαλύτερη ακροαματικότητα μπορεί να καταστρέψει ζωές, καριέρες, οικογένειες.

Ο Αργύρης Ξάφης παίζει στους «Πέρσες» του Αισχύλου, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Λιγνάδη (Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, 24, 25, 26/7 κι έπειτα σε περιοδεία σε όλη την Ελλάδα).

Η πρώτη φορά που ήρθα στην Πειραιώς, το 2006, ήταν η πρώτη χρονιά λειτουργίας της και η πρώτη της καλλιτεχνικής διεύθυνσης του Γιώργου Λούκου. Μεγαλώνοντας στο Βούπερταλ, ως παιδί μεταναστών εργατικής τάξης, δεν είχα έρθει σε επαφή με το χοροθέατρό της Πίνα Μπάους, οπότε αποφάσισα πως πρέπει επιτέλους να παρακολουθήσω το ιστορικό «Καφέ Μίλερ». Μετά την παράσταση ο χορευτής Δάφνις Κόκκινος με κάλεσε στον κήπο της Δ και με έβαλε να καθίσω στο τραπέζι ακριβώς απέναντι από την Πίνα, ως «το παιδί από την πόλη μας». Εγώ τότε ήμουν νέος ηθοποιός, δεν ήξερα κανέναν στην Αθήνα, οπότε άρχισα αμήχανα να στέλνω μηνύματα από το κινητό. Η Πίνα με παρακολουθούσε για ώρα, μέχρι που μου είπε: «Άσε το κινητό στο τραπέζι. Το ξέρεις πως μοιάζεις με φαγιούμ;».

Η Πειραιώς ήταν εφαλτήριο για τη χειραφέτηση όχι μόνο των θεατών και των κριτικών θεάτρου αλλά και των ίδιων των καλλιτεχνών. Μέχρι σήμερα, και ο Βαγγέλης (Θεοδωρόπουλος) και η Κατερίνα (Ευαγγελάτου) θέλησαν, και θέλουν, να το συνεχίσουν αυτό. Σε πολλούς από εμάς, που κάναμε πριν από 15 χρόνια τα πρώτα μας βήματα και δεν ξέραμε τι ακριβώς θέλαμε, και η μόνη μας επιλογή ήταν να πάμε να παίξουμε με έναν πολύ σπουδαίο άντρα σκηνοθέτη άνω των 50 ‒και «μακάρι να σε πάρει αυτός»‒, ξαφνικά η Πειραιώς μάς άνοιξε έναν ορίζοντα για το τι είναι δυνατό στο θέατρο. Πολλοί μετά προέβησαν σε αυτό που εγώ ονομάζω «πατροκτονία», σε συμβολικό επίπεδο, των σκηνοθετών-γκουρού και είπαν «πάμε τώρα να ανακαλύψουμε μια δική μας γλώσσα, είδαμε τι είναι δυνατόν να γίνει». Η διεθνοποίηση του ελληνικού θεάτρου και του χορού ξεκίνησε εδώ. Δεν νομίζω κάποιος καλλιτέχνης να μην επηρεάστηκε εκείνη την εποχή από αυτά που έβλεπε εδώ. Εγώ, αν δεν συνεργαζόμουν με τους Rimini Protokoll στον «Προμηθέα στην Αθήνα», το 2010, δεν θα έκανα τη δουλειά που κάνω τώρα. Η Πειραιώς ήταν κάπως σαν σχολείο. Ήταν για μένα η αρχή που μετά συνεχίστηκε με τον Γιάννη Χουβαρδά και την Έφη Θεοδώρου στο Εθνικό και, κυρίως, με την Κάτια Αρφαρά στη Στέγη, που διεθνοποίησε το πράγμα. Ο Γιώργος (Λούκος), μαζί με τη σύμβουλο καλλιτεχνικού προγραμματισμού Δηώ Καγγελάρη, όχι μόνο άνοιξαν την Πειραιώς αλλά έδωσαν ευκαιρίες σε νέους ανθρώπους, οι οποίοι στη συνέχεια, πηγαίνοντας αλλού, παρουσίασαν το έργο τους στο εξωτερικό, πράγμα που δεν είχε γίνει ως τότε.

Τα προηγούμενα 14 χρόνια δεν είχα περάσει ούτε μία μέρα του Ιουνίου και του Ιουλίου μακριά από την Πειραιώς. Είναι μια κοιτίδα σύγχρονου πολιτισμού. Τα φεστιβάλ είναι μια διακοπή της κανονικότητας, μια γιορτή της διαφορετικότητας σε ένα συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο και σε συγκεκριμένο χώρο, πόσο μάλλον στην Πειραιώς, που αυτό που βλέπεις είναι ένα σχόλιο στον κόσμο μας, μια σύγχρονη προβληματική. Αυτό μου λείπει φέτος απ’ όσα έχουν ανακοινωθεί για τους ανοιχτούς αρχαιολογικούς χώρους. Αυτό που με ανησυχεί περισσότερο, και με αφορμή το 1821, είναι μια συντηρητική στροφή στο παρελθόν. Εννοείται ότι καταλαβαίνω τους σκηνοθέτες που θέλουν να ασχοληθούν με το αρχαίο δράμα ή με την ιστορία της χώρας μας, αλλά δεν μπορεί να είναι αποκλειστικά αυτό το προϊόν που θα δούμε φέτος το καλοκαίρι.

Ο Πρόδρομος Τσινικόρης θα σκηνοθετήσει την παράσταση «Thank God it’s Monday at the cherry orchard», μια συνέχεια του τσεχοφικού «Βυσσινόκηπου», στο Φεστιβάλ Αθηνών 2021. Από τη νέα σεζόν αναμένουμε και τη σκηνοθεσία του Ανέστη Αζά στο έργο «Ερωτικές καρτ ποστάλ από την Ελλάδα» της Λένας Κιτσοπούλου στη Στέγη, στο οποίο ο Πρόδρομος συμμετείχε στη δραματουργική επεξεργασία των κειμένων.

Η πρώτη φορά που έπαιξα εδώ ήταν το 2014, στην παράσταση «Και τα ψάρια βγήκαν να πολεμήσουν ενάντια στους ανθρώπους» του Θέμελη Γλυνάτση. Είναι ένα έργο της Ανχέλικα Λίντελ, που παίζαμε στον χώρο Ε. Όταν παίζεις σε έναν μέρος που τον έχεις ονειρευτεί ως θεατής, βιώνεις μια φαντασίωση. Στην Πειραιώς 260, για κάποιους μήνες τον χρόνο μπορώ να αισθάνομαι ότι ανήκω στην οικογένεια των Ευρωπαίων καλλιτεχνών ή, μάλλον, σε μια παγκόσμια κοινότητα. Πάντα συνέβαιναν πράγματα στην Ελλάδα και πάντα έρχονταν θίασοι από το εξωτερικό, αλλά νομίζω ότι η τόσο πολυπρισματική, πολυσυλλεκτική Πειραιώς, με χορό, installation, περφόρμανς, θέατρο και μουσική, είναι μοναδική.

Νιώθω πως είμαι σε μια συνεχή αναμονή και αγωνία γιατί αυτό που ζούμε δεν έχει ολοκληρωθεί, η πανδημία μάς δημιουργεί μια συνεχή αβεβαιότητα. Είμαι από τους αρρωστοφοβικούς ανθρώπους και καταλαβαίνω πολύ όσους παίρνουν τα μέτρα τους, απλώς δεν μπορώ να αντιληφθώ τα δύο μέτρα και δύο σταθμά. Είναι πολύ μεγάλο πλήγμα όχι μόνο για την τέχνη αλλά και για την ανθρώπινη ύπαρξη το να μην μπορούμε να λάβουμε μέρος και να συμμετέχουμε ως θεατές ή ως δημιουργοί σε κάτι τόσο ζωντανό, αρχετυπικό και πρωτόγονο όσο το θέατρο. Δεν είναι κάτι διανοουμενίστικο το θέατρο, είναι μια πραγματική σωματική ανάγκη.

Η Σοφία Μαραθάκη δουλεύει πάνω στη διασκευή του μυθιστορήματος της Άνι Πρου, «Οι άνθρωποι του δάσους», που θα σκηνοθετήσει στο Φεστιβάλ Αθηνών 2021.