Μπούκλες και κούκλες Κριτική της παράστασης «Τι απέγινε η Μπέιμπι Τζέιν;»

Μπούκλες και κούκλες Κριτική της παράστασης «Τι απέγινε η Μπέιμπι Τζέιν;» Facebook Twitter
Δεν αρκεί πενήντα πέντε χρόνια μετά την κυκλοφορία της καλτ πλέον ταινίας του Ρόμπερτ Όλντριτς, να εξασφαλίσει κανείς τα δικαιώματα της θεατρικής μεταφοράς. Δεν αρκεί να επιλέξει τις πρωταγωνίστριες ή τα κοστούμια τους. Πρέπει προπαντός να αναλογιστεί τι είναι αυτό που τον αγγίζει από το πρωτότυπο και πώς μπορεί να το μετουσιώσει σε θέατρο με λεξιλόγιο σύγχρονο που να μας αφορά – είτε αποφασίσει να τονίσει τα στοιχεία του θρίλερ είτε της παρωδίας. Φωτο: Σταύρος Χαμπάκης
0

Η εικόνα της Μπέτι Ντέιβις ως Μπέιμπι Τζέιν στο ψυχολογικό θρίλερ του 1962 θα στοιχειώνει για πάντα το φαντασιακό των σινεφίλ. Τόσο η παρουσία όσο και η ερμηνεία της σπουδαίας ηθοποιού συνιστούν, ακόμη και σήμερα, μία από τις εντυπωσιακότερες ενσαρκώσεις της έννοιας του γκροτέσκου στον κινηματογράφο. Η παχιά στρώση λευκού μέικ-απ, τα κόκκινα χείλη και, προπαντός, οι κοριτσίστικες μπούκλες από αραιωμένες τρίχες που πλαισιώνουν το πρόσωπό της συγκρούονται συνταρακτικά με το μαραμένο δέρμα, τα πεσμένα μάγουλα, τα αυλάκια των ρυτίδων γύρω από τα μάτια. Ο θεατής μένει άφωνος, σαστισμένος μπροστά σε αυτήν τη γριά μπεμπέκα: είναι γελοίο το θέαμα ή τρομακτικό;


«Για να χαρακτηριστεί κάτι γκροτέσκο, οφείλει να εγείρει τριών ειδών αντιδράσεις. Το γέλιο και η έκπληξη είναι δύο από αυτές· η τρίτη είναι η απέχθεια ή ο τρόμος» γράφει ο Τζέφρι Χάρφαμ στο δοκίμιό του «The Grotesque: First Principles».


Η ηλικιωμένη Τζέιν επιμένει να συμπεριφέρεται σαν να είναι ακόμη το αλλοτινό κορίτσι-θαύμα της σόουμπιζ και το καμάρι του μπαμπά της. Περιφέρεται με λευκά φορεματάκια, καταπίνοντας λίτρα ουίσκι, μέσα στη χολιγουντιανή έπαυλη, βιώνοντας εδώ και δεκαετίες μια σχέση αρρωστημένης εξάρτησης από την ανάπηρη αδελφή της (στην ταινία την υποδύεται η Τζόαν Κρόφορντ). Ένα είδος μπανάλ φρίκης αναδύεται όσο την παρακολουθούμε να συνομιλεί με την κούκλα-ομοίωμά της από τα παλιά ή να χορεύει, σηκώνοντας επιδεικτικά τη φούστα της μπροστά στον άγνωστο καλεσμένο της. Όπως σταδιακά ανακαλύπτουμε, το γερασμένο αυτό κορίτσι είναι ικανό να ξεκάνει όχι μόνο καναρίνια αλλά και ανθρώπους, προκειμένου να προστατέψει την ψευδαίσθηση που με απροσμέτρητο κόπο έχτισε ως άμυνα απέναντι στην αλήθεια της ζωής της.

Το ζητούμενο είναι το στίγμα της προσωπικής ανάγνωσης, όχι η στείρα αντιγραφή που οδηγεί σε κακέκτυπα.


Δεν ταξινομείται εύκολα το γκροτέσκο, πόσο μάλλον που κάθε εποχή έχει τη δική της αντίληψη γι' αυτό. Κάθε φορά, όμως, «απειλεί ή διαλύει τις συμβάσεις ανοίγοντας την πόρτα σε ιλιγγιώδεις νέες προοπτικές, όπως η καταστροφή της λογικής και η παλινδρόμηση στο υποσυνείδητο – την τρέλα, την υστερία ή τον εφιάλτη» συνεχίζει ο Χάρφαμ. Σε αυτά τα σκοτεινά μονοπάτια μάς οδηγεί η Μπέιμπι Τζέιν της Μπέτι Ντέιβις και δεν είναι τόσο εύκολο να βρούμε διέξοδο μέσα από το γέλιο της απόρριψης ή την κωμωδία. «Εγώ θα μείνω για πάντα παιδί. Το ίδιο δεν θέλετε κι εσείς; Να, λοιπόν!» μοιάζει να μας φωνάζει η γριά κλόουν, κλείνοντας το σακουλιασμένο μάτι της όλο νόημα, νάζι και μάσκαρα.


Έγραφε ο Τόμας Μαν σε ένα από τα δοκίμιά του: «... Αισθάνομαι ότι επί της ουσίας η μοντέρνα τέχνη έχει πάψει να αναγνωρίζει τις κατηγορίες του τραγικού και του κωμικού. Βλέπει τη ζωή ως τραγικωμωδία, με αποτέλεσμα το γκροτέσκο να συνιστά την πιο αυθεντική έκφρασή της». Πράγματι, στη δική μας εποχή του τρόμου και των παραμορφώσεων, όπου η στρέβλωση της πραγματικότητας προκαλεί τερατογενέσεις σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, το γκροτέσκο θα μπορούσε κάλλιστα να θεωρηθεί ο νέος ρεαλισμός: ποια άλλη αισθητική κατηγορία δύναται να συλλάβει τους φρικώδεις «μπέμπηδες» που μας απειλούν κρατώντας υπό μάλης τον κόσμο σαν παιχνίδι που τους χαρίστηκε για να το καταστρέψουν; Κι αν δεν φτάνει να μας τρομάξει ο νέος πλανητάρχης Τραμπ ή ο Κιμ Γιονγκ Ουν της Βόρειας Κορέας, έχουμε επιπλέον πλήθη σακατεμένων να παρελαύνουν με δάδες, θούριους και συνθήματα μίσους ανά την υφήλιο...

Μπούκλες και κούκλες Κριτική της παράστασης «Τι απέγινε η Μπέιμπι Τζέιν;» Facebook Twitter
Η Ρούλα Πατεράκη αναλαμβάνει την Μπέιμπι Τζέιν, έναν ρόλο που της ταιριάζει και θα μπορούσε να τον φέρει εις πέρας με πειθώ. Πράγματι, το παρουσιαστικό της, το πρόσωπο-μάσκα μιας αφύσικης παιδούλας, εκπέμπει τη δόνηση του γκροτέσκου. Η ερμηνεία της, όμως, δεν επιτυγχάνει την ίδια ένταση με το μακιγιάζ της. Φωτο: Σταύρος Χαμπάκης


Δεν αρκεί, λοιπόν, σήμερα, πενήντα πέντε χρόνια μετά την κυκλοφορία της καλτ πλέον ταινίας του Ρόμπερτ Όλντριτς, να εξασφαλίσει κανείς τα δικαιώματα της θεατρικής μεταφοράς. Δεν αρκεί να επιλέξει τις πρωταγωνίστριες ή τα κοστούμια τους. Πρέπει προπαντός να αναλογιστεί τι είναι αυτό που τον αγγίζει από το πρωτότυπο και πώς μπορεί να το μετουσιώσει σε θέατρο με λεξιλόγιο σύγχρονο που να μας αφορά – είτε αποφασίσει να τονίσει τα στοιχεία του θρίλερ είτε της παρωδίας.


Καμία τέτοια προσπάθεια, προς καμία κατεύθυνση, δεν αντιληφθήκαμε στην παράσταση που φιλοξενείται στο θέατρο Σφενδόνη. Ολόκληρο το εγχείρημα προδίδει απουσία στόχου, ενώ ηχηρά παρούσα αποδεικνύεται μονάχα η διάθεση παπαγαλίστικης αναπαράστασης: από τα «αληθινά» έπιπλα αντίκες, τις απλίκες και τα σερβίτσια ως τις δαντέλες και τα γιακαδάκια, η όψη δίνει αμέσως το στίγμα ενός παλιομοδίτικου νατουραλισμού ή, ακόμη χειρότερα, μιας αφελούς πεποίθησης ότι όσο πιο πιστή η αναπαραγωγή του πρωτότυπου, τόσο μεγαλύτερη η επιτυχία της «μεταφοράς».


Το ζητούμενο, όμως, είναι το στίγμα της προσωπικής ανάγνωσης, όχι η στείρα αντιγραφή που οδηγεί σε κακέκτυπα.

 
Η Ρούλα Πατεράκη αναλαμβάνει την Μπέιμπι Τζέιν, έναν ρόλο που της ταιριάζει και θα μπορούσε να τον φέρει εις πέρας με πειθώ. Πράγματι, το παρουσιαστικό της, το πρόσωπο-μάσκα μιας αφύσικης παιδούλας, εκπέμπει τη δόνηση του γκροτέσκου. Η ερμηνεία της, όμως, δεν επιτυγχάνει την ίδια ένταση με το μακιγιάζ της. Τον περισσότερο καιρό μοιάζει «μουτρωμένη». Εμμένει στον θυμό και στη βλοσυρότητα, στοιχεία που δεν οικοδομούν, έτσι μεμονωμένα, ένα ολοκληρωμένο πορτρέτο μιας σύνθετης προσωπικότητας. Χωρίς ρίσκο δεν σπάει το δίχτυ ασφαλείας.


Η Ρένη Πιττακή στον ρόλο της Μπλανς Χάντσον, ξεπεσμένης σταρ που υφίσταται ενοχικά τον σαδισμό της αδελφής της, δεν μεταδίδει παρά μόνο περιγραφικά την αγωνία της ηρωίδας.


Η απουσία σκηνοθετικής καθοδήγησης και αντίληψης καθίσταται πασιφανής: το χαοτικό σκηνικό –απλωμένο σε όλο το μήκος της αίθουσας και σπαρμένο με δεκάδες αντικείμενα–, σε συνδυασμό με την άγνοια της έννοιας του θεατρικού χρόνου, συνθέτουν μια φλύαρη κατάσταση, γεμάτη «διακοσμητικά» ανίκανα να οργανωθούν σε ένα πειστικά εμμονικό σύμπαν. Κάθε φορά που η Πατεράκη διασχίζει το «σπίτι» για να πάει από τη μια άκρη στην άλλη, από το δωμάτιο της αδελφής της ως την κουζίνα, νιώθουμε σαν να περνάει αιώνας. Στο σινεμά, οι μεταβάσεις αυτές είτε κόβονται στο μοντάζ είτε υλοποιούνται με τη συνδρομή υποβλητικών, κοντινών πλάνων που μεταδίδουν πλούτο ερεθισμάτων στον θεατή. Το θέατρο, ως γνωστόν, είναι άλλη υπόθεση... Έχει τους δικούς του χρόνους.


Μοναδικό στήριγμα της παράστασης ξεμένει η πλοκή και οι ανατροπές της. Θα τη γλιτώσει ο πιανίστας; Θα ξεκάνει την ανάπηρη αδελφή της η Μπέιμπι Τζέιν; Ποιος ευθύνεται τελικά για το μοιραίο ατύχημα που κατέστρεψε τη σπονδυλική στήλη της πρώτης κ.ο.κ. Ένα πρωτόλειο σασπένς καταντάει το ισχνό «τυράκι» που μας ωθεί μέχρι τη λήξη. Και είναι πραγματικά να γελάει κανείς με τη βαρυσήμαντη δήλωση που περιλαμβάνεται στο Δελτίο Τύπου, ότι «η πρεμιέρα του έργου στην Ελλάδα λαμβάνει χώρα πριν από τις αντίστοιχες πρεμιέρες του έργου στο Λονδίνο και στην Αμερική». Λες και το θέατρο είναι αγώνας δρόμου και όχι αγώνας με τις ερμηνείες και τη σκηνοθεσία, που λαχταρά να φωτίσει λίγο περισσότερο τον άνθρωπο – είτε αυτός βρίσκεται πάνω είτε κάτω από τη σκηνή.

Info:

Tι απέγινε η Μπέιμπι Τζέιν;

Θέατρο Σφενδόνη

Μακρή 4, Μακρυγιάννη

14/12-9/04

Τετ.-Παρ. 21:00, Σάβ. 18:30 & 21:30, Κυρ. 21:00

Ερμηνεύουν οι

Ρούλα Πατεράκη: Μπέιμπι Τζέιν

Ρένη Πιττακή: Μπλανς

Στέλλα Γκίκα: Έντνα

Πηνελόπη Μαρκοπούλου: Κυρία Μπέιτς – Ντήλια

Αλέξιος Διαμαντής: Έντουιν

Θέατρο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Σχέδιο Μάρσαλ»: Ένα φιλόδοξο σχέδιο σε μια ρημαγμένη χώρα γίνεται παράσταση

Θέατρο / «Σχέδιο Μάρσαλ»: Ένα φιλόδοξο σχέδιο σε μια ρημαγμένη χώρα γίνεται παράσταση

Η άλλοτε σωτήρια κι άλλοτε δραματική, άλλοτε κωμική κι άλλοτε γκροτέσκα συνύπαρξη του αμερικανικού ιδεώδους με το άναρχο ελληνικό πνεύμα, σε μια παράσταση στο Φεστιβάλ Αθηνών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Άρης Ρέτσος: «Ή είμαι ψώνιο ή έχω πραγματικά πιάσει άλλο επίπεδο»

Θέατρο / Άρης Ρέτσος: «Αν η καλλιτεχνική μου στάση δεν είναι κατεξοχήν πολιτική, τι άλλο είναι;»

Μια χειμαρρώδης συζήτηση με τον ηθοποιό και σκηνοθέτη που στο απόγειο της επιτυχίας του εγκατέλειψε την κεντρική θεατρική πιάτσα και το σινεμά, με αφορμή μια έκθεση με υδατογραφίες του στον Φωταγωγό.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ευριπίδης Λασκαρίδης: «Τα έργα μου είναι φτιαγμένα ώστε να έχουν ανοιχτό νόημα»

Οι Αθηναίοι / Ευριπίδης Λασκαρίδης: «Τα έργα μου είναι φτιαγμένα ώστε να έχουν ανοιχτό νόημα»

Ο σκηνοθέτης και ερμηνευτής Ευριπίδης Λασκαρίδης μιλά για τη ζωή του, την πορεία του στο θέατρο και τη μοναδική αίσθηση του χιούμορ του, που πλέον χαίρει διεθνούς αναγνώρισης.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ
Έλληνες σκηνοθέτες στην Πειραιώς 260

Θέατρο / 5 ελληνικές παραστάσεις που θα δούμε το καλοκαίρι στην Πειραιώς 260

Οι Έλληνες σκηνοθέτες, νέοι και καθιερωμένοι, στο πλούσιο πρόγραμμα της Πειραιώς 260 συνδυάζουν το κλασικό με το ασυνήθιστο, σε παραστάσεις που περιλαμβάνουν πολυαναμενόμενες επαναλήψεις, τραγωδία, όπερα και ποιητικές αλληγορίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Σύγχρονος χορός στην Πειραιώς 260

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου / Σύγχρονος χορός στην Πειραιώς 260

H Πειραιώς 260 παίρνει φωτιά με όλες τις εκφάνσεις του σύγχρονου χορού, από χιπ-χοπ και street dance μέχρι πειραματικές χορογραφίες με έντονο ρυθμό και corps de ballet, που τονίζει τη δύναμη της διαφορετικότητας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μαντάμα Μπατερφλάι: Σεξισμός, βία και η λατρεία του χρήματος στην ανάγνωση του Ολιβιέ Πι στο Ηρώδειο

Θέατρο / Μαντάμα Μπατερφλάι: Σεξισμός, βία και η λατρεία του χρήματος στην ανάγνωση του Ολιβιέ Πι στο Ηρώδειο

Ο διάσημος σκηνοθέτης και επί σειρά ετών διευθυντής του Φεστιβάλ της Αβινιόν, Ολιβιέ Πι, έρχεται στο Ηρώδειο με τη σκηνοθεσία της εμβληματικής όπερας του Πουτσίνι.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Μια νύχτα στην Επίδαυρο» σε κείμενα Λένας Κιτσοπούλου-Γιάννη Αστερή και σκηνοθεσία Νίκου Καραθάνου στο Εθνικό Θέατρο-REX

Κριτική Θεάτρου / «Μια νύχτα στην Επίδαυρο»: Κριτική για τη μετα-θεατρική επιθεώρηση του Νίκου Καραθάνου

Η παράσταση δεν έχει να παρουσιάσει κάποιο σκηνοθετικό ή άλλο επίτευγμα, όμως πρόκειται για μια τρυφερή επιστολή αγάπης από τους ανθρώπους που κάνουν θέατρο.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
8 παραστάσεις διεθνών δημιουργών που θα δούμε στην Πειραιώς 260 και στο Ηρώδειο

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου / 8 παραστάσεις διεθνών δημιουργών που θα δούμε στην Πειραιώς 260 και στο Ηρώδειο

Οι παραστάσεις από το εξωτερικό στην Πειραιώς 260, μια παράσταση από την Κύπρο και μια ακόμα στο Ηρώδειο φιλοδοξούν να κερδίσουν το κοινό και να το φέρουν σε επαφή με ρεύματα τάσεις και ιδέες από όλο τον πλανήτη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ

ΘΕΜΑΤΑ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

THE GOOD LIFO ΔΗΜΟΦΙΛΗ