Μια «Ηλέκτρα» φτιαγμένη από κλισέ

Μια «Ηλέκτρα» φτιαγμένη από κλισέ Facebook Twitter
Οι ηθοποιοί ερμηνεύουν «σχήματα», καμώνονται την ιδιότητα του ρόλου τους, χωρίς ποτέ να βρίσκουν τη δική τους αλήθεια σ' αυτό που κάνουν, μετατρέποντας την τραγωδία σε μια παρωχημένη, απλοϊκή ηθογραφία.
0

Ορφανή από τον λατρεμένο πατέρα της, περιφρονημένη από την αδίστακτη μητέρα της, στερημένη από τον εξόριστο αδελφό της, η Ηλέκτρα του Ευριπίδη έχει υποστεί, όπως ανακαλύπτουμε στην αρχή του έργου, έναν ακόμα οδυνηρό υποβιβασμό: η Κλυταιμνήστρα και ο Αίγισθος την πάντρεψαν μ' έναν γεωργό. Αποκομμένη από την κληρονομιά της και τα βασιλικά δώματα, η ηρωίδα βρίσκεται τώρα καταδικασμένη σε μια ζωή φτώχειας και χειρωνακτικής εργασίας, σε ένα καλύβι απομακρυσμένο απ' την κοινότητα του Άργους.


Αυτός ο «θανάσιμος γάμος» συνιστά πολλαπλά ταπεινωτικό πλήγμα για την άτυχη πριγκιποπούλα. Δεν είναι μόνο πως όλοι γνωρίζουν την ντροπή της και την οικτίρουν. Είναι και ότι ο καλοκάγαθος γεωργός, σεβόμενος την αριστοκρατική της καταγωγή, την αφήνει ανέγγιχτη: έτσι, ως παντρεμένη παρθένα και άτεκνη σύζυγος ταυτόχρονα –συνδυασμός ανήκουστος για τα δεδομένα της εποχής–, η Ηλέκτρα μετατρέπεται σε κοινωνικό «τέρας».

Μέσα απ' αυτή την καινοτόμο παραλλαγή του μύθου που επινοεί ο Ευριπίδης, η σωματική, συναισθηματική και πνευματική απομόνωση της ηρωίδας αγγίζει νέα, εντυπωσιακά ύψη*: «ἄγαμος ἄτεκνος ἄπολις ἄφιλος», όπως ήταν και η αδελφή της Ιφιγένεια πριν απ' αυτήν, η Ηλέκτρα περιφέρεται καθημερινά σε μια υπαρξιακή άβυσσο.


Μέσα απ' αυτή την καινοτόμο παραλλαγή του μύθου που επινοεί ο Ευριπίδης, η σωματική, συναισθηματική και πνευματική απομόνωση της ηρωίδας αγγίζει νέα, εντυπωσιακά ύψη*: «ἄγαμος ἄτεκνος ἄπολις ἄφιλος», όπως ήταν και η αδελφή της Ιφιγένεια πριν απ' αυτήν, η Ηλέκτρα περιφέρεται καθημερινά σε μια υπαρξιακή άβυσσο.

Γδέρνει το πρόσωπό της, αναζητά διέξοδο σε σκέψεις ζοφερές, σε σχέδια δολοφονικά και όνειρα αιματοβαμμένα. Οι θρήνοι της τρυπάνε τον αέρα, σκίζουν τη γη και φτάνουν ως τον Άδη.

Την ίδια στιγμή, μια ομάδα από εύθυμες χωριατοπούλες χτυπούν την πόρτα και την καλούν στη γιορτή προς τιμήν της Ήρας, προστάτιδας του γάμου και της γέννας. Η μακάβρια ειρωνεία του Ευριπίδη γίνεται όλο και πιο σαρωτική.

Καταρχάς, το σεξουαλικά νηστικό ζεύγος-παρωδία Ηλέκτρας και Γεωργού αντιπαρατίθεται στο λαμπερό ζεύγος φονιάδων εραστών που συνουσιάζονται ανεξέλεγκτα στο βασιλικό κρεβάτι του πόθου.

Στη συνέχεια, το εορταστικό πνεύμα του Χορού αποδεικνύεται μια ψευδαίσθηση. Σιγά-σιγά, οι παραμορφωμένες τελετές πολλαπλασιάζονται με τον πιο θεαματικό τρόπο, αποδεικνύοντας ότι τα πάντα σ' αυτή την κοινωνία έχουν μολυνθεί από τον ιό της εκδίκησης.

 
Ο Αίγισθος θυσιάζεται σαν ταύρος στον τάφο του Αγαμέμνονα. Εν τω μεταξύ, η χρυσοστόλιστη Κλυταιμνήστρα ταξιδεύει προς τη φτωχική αγροικία για να γνωρίσει το ανύπαρκτο εγγόνι της. Το αντεστραμμένο τελετουργικό που έχει ετοιμάσει η Ηλέκτρα –πόσο καιρό περίμενε αυτήν τη στιγμή– δεν αφορά την υποτιθέμενη γέννηση του παιδιού της αλλά τον φόνο της μητέρας της.

Η ηρωίδα, μάλιστα –άλλη μια πρωτοτυπία του Ευριπίδη–, συμμετέχει ενεργά στη μητροκτονία. Η θυσία προς τιμήν της Ήρας δεν είναι τελικά παρά ένα στυγερό έγκλημα και ο επινίκιος ύμνος του Χορού έρχεται για να επισφραγίσει μια αφύσικη, φοβερή πράξη. Το τίμημα της «νίκης» του Ορέστη και της Ηλέκτρας θα αποδειχτεί πολύ ακριβό.

Μια «Ηλέκτρα» φτιαγμένη από κλισέ Facebook Twitter
Οι ηθοποιοί εισέρχονται κι εξέρχονται λες και υπηρετούν αυτόνομα επεισόδια που δεν συνενώνονται σε ένα όλον.


Τα δύο αδέλφια θα αποχωριστούν εκ νέου, λίγο μετά την επανασύνδεσή τους. Το μέλλον δεν διαγράφεται ιδιαίτερα φωτεινό και η σωτηρία κάθε άλλο παρά εξασφαλισμένη. Η κοσμική ισορροπία που διαταράχθηκε κάποτε από τις ανίερες πράξεις του Θυέστη, πατέρα του Αίγισθου, δεν αποκαθίσταται. Μένουν όλοι μετέωροι και προπαντός η Ηλέκτρα, η οποία «θα συμμεριστεί τη μοίρα του Ορέστη, αλλά χωρίς να έχει καμία ελπίδα πως κάποια νομική και θρησκευτική διαδικασία θα την απαλλάξει κάποτε από την ενοχή. Η επίκληρος κόρη "έδωσε ζωή" στον οίκο του πατέρα της, αλλά κανείς δε θα έρθει να τη βοηθήσει»**.


Αυτή η τραγωδία της στέρησης, των μιασμένων παθών και των διαστρεβλωμένων σκοπών μετατράπηκε σε μια κούφια παράσταση στα χέρια του Θέμη Μουμουλίδη – μια ξερή, επιφανειακή ανάγνωση, μια διεκπεραιωτική αναπαράσταση της ιστορίας, με τις αρθρώσεις της να τρίζουν σε κάθε στροφή του κεφαλιού, σε κάθε κίνηση των άκρων.

Οι ηθοποιοί εισέρχονται κι εξέρχονται λες και υπηρετούν αυτόνομα επεισόδια που δεν συνενώνονται σε ένα όλον. Μελοδραματικές κορόνες, ενοχλητικά επιτηδευμένοι τονισμοί, ξεχειλωμένα, τυποποιημένα αισθήματα, γλυκερές μελωδίες και δήθεν ανταριασμένα τρεξίματα συνθέτουν το τοπίο της δυστυχίας μας. Δεν υπάρχει καμία θεατρική πειστικότητα σε όσα βλέπουμε και ακούμε. Οι ηθοποιοί ερμηνεύουν «σχήματα», καμώνονται την ιδιότητα του ρόλου τους, χωρίς ποτέ να βρίσκουν τη δική τους αλήθεια σ' αυτό που κάνουν, μετατρέποντας την τραγωδία σε μια παρωχημένη, απλοϊκή ηθογραφία. Μιλούν και είναι ο λόγος τους σαν φορεμένο κοστούμι δανεικό που δεν το προσάρμοσαν ποτέ στο σώμα τους.

 
Σε κακοτράχαλα μονοπάτια παρέσυρε ο σκηνοθέτης και την πρωταγωνίστριά του, οδηγώντας τη σε μια παλιομοδίτικη, στομφώδη εκφορά του λόγου, τόσο αντίθετη με τις ευαισθησίες της. Η Ηλέκτρα της Λένας Παπαληγούρα σφίγγει τα χεράκια της σε γροθιές, τινάζει το στέρνο της, υπερτονίζει και υπερβάλλει, μένει δέσμια ενός μιμητικού «ωιμέ» που όχι μόνο δεν μας αγγίζει αλλά μας αφήνει «εκτός». Μια Ηλέκτρα δισδιάστατη, φτιαγμένη από «τραγικά» κλισέ.


Ο Νίκος Κουρής ως Ορέστης κατάφερε να διατηρήσει την αυτοκυριαρχία του και να αποφύγει τον βούρκο του συναισθηματισμού και της επιπολαιότητας πάνω στον οποίο στήθηκε το όλο εγχείρημα. Αν μη τι άλλο, κράτησε ένα σύγχρονο μέτρο στον λόγο του. Κι αυτό είναι μάλλον το μόνο θετικό που μπορεί να πει κανείς για τούτη την παράσταση.

*Βλέπε σχετικά το άρθρο της Froma I. Zeitlin «The Argive Festival of Hera and Euripides' Electra» (1970)

**Έλενα Πατρικίου, «Ψευδοσύζυγος, ψευδομητέρα, αυθεντική παρθένος: Η Ηλέκτρα στην Ηλέκτρα του Ευριπίδη» (2000)

Info:

Ευριπίδης

Ηλέκτρα

Σκηνοθεσία: Θέμης Μουμουλίδης

Μετάφραση: Κ.Χ. Μύρης

Επεξεργασία κειμένου: Παναγιώτα Πανταζή

Σκηνικό - Κοστούμια: Παναγιώτα Κοκκορού

Μουσική: Θύμιος Παπαδόπουλος

Στον ρόλο της Ηλέκτρας η Λένα Παπαληγούρα.

Παίζουν: Νίκος Κουρής, Χρήστος Χατζηπαναγιώτης, Γιάννης Νταλιάνης, Νίκος Αρβανίτης, Μαρούσκα Παναγιωτοπούλου, Μαριάννα Πολυχρονίδη, Ελένη Ζαραφίδου, Δανάη Επιθυμιάδη, Παναγιώτης Εξαρχέας.

Θέατρο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Κωνσταντίνος Ζωγράφος: Ο «Ορέστης» του Τερζόπουλου

Θέατρο / Κωνσταντίνος Ζωγράφος: «Ο Τερζόπουλος σου βγάζει τον καλύτερό σου εαυτό»

Ο νεαρός ηθοποιός που πέρυσι ενσάρκωσε τον Πυλάδη επιστρέφει φέτος ως Ορέστης. Με μια ήδη πλούσια διαδρομή στο θέατρο δίπλα σε σημαντικούς δημιουργούς, ετοιμάζει ένα νέο έργο εμπνευσμένο από το Νεκρομαντείο του Αχέροντα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Μάλιστα κύριε Ζαμπέτα»: Αξίζει η παράσταση για τον «μάγκα» του ελληνικού πενταγράμμου;

The Review / «Μάλιστα κύριε Ζαμπέτα»: Αξίζει η παράσταση για τον «μάγκα» του ελληνικού πενταγράμμου;

Με αφορμή την παράσταση γι’ αυτόν τον αυθεντικό δημιουργό που τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 μεσουρανούσε, ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου σχολιάζουν τον αντίκτυπό του στο κοινό σήμερα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Οιδίπους Τύραννος» και «Οιδίπους επί Κολωνώ» του Σοφοκλή: Η άνοδος, πτώση και η αποθέωση

Αρχαίο Δράμα Explained / «Οιδίπους Τύραννος» και «Οιδίπους επί Κολωνώ» του Σοφοκλή: Η άνοδος, η πτώση και η αποθέωση

Τι μας μαθαίνει η ιστορία του Οιδίποδα, ενός ανθρώπου που έχει τα πάντα και τα χάνει εν ριπή οφθαλμού; Η κριτικός θεάτρου Λουίζα Αρκουμανέα επιχειρεί μια θεωρητική ανάλυση του έργου του Σοφοκλή.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Αλίκη Βουγιουκλάκη: Στη ζωή έσπαγε τα ταμπού, στο θέατρο τα ταμεία

Θέατρο / Αλίκη Βουγιουκλάκη: Πώς έσπαγε τα ταμεία στο θέατρο επί 35 χρόνια

Για δεκαετίες έχτισε, με το αλάνθαστο επιχειρηματικό της ένστικτο, μια σχέση με το θεατρικό κοινό που ακολουθούσε υπνωτισμένο τον μύθο της εθνικής σταρ. Η πορεία της ως θιασάρχισσας μέσα από παραστάσεις-σταθμούς και τις μαρτυρίες συνεργατών της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Νίκος Καραθάνος: «Εμείς είμαστε οι χώρες, τα κείμενα, οι πόλεις, εμείς είμαστε οι μύθοι»

Θέατρο / Νίκος Καραθάνος: «Εμείς είμαστε οι χώρες, τα κείμενα, οι πόλεις, εμείς είμαστε οι μύθοι»

Στον πολυαναμενόμενο «Οιδίποδα» του Γιάννη Χουβαρδά, ο Νίκος Καραθάνος επιστρέφει, 23 χρόνια μετά, στον ομώνυμο ρόλο, ακολουθώντας την ιστορία από το τέλος προς την αρχή και φωτίζοντας το ανθρώπινο βάθος μιας τραγωδίας πιο οικείας απ’ όσο νομίζουμε.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένα δώρο που άργησε να φτάσει

Θέατρο / «Κοιτάξτε πώς φέρονταν οι αρχαίοι στους ξένους! Έτσι πρέπει να κάνουμε κι εμείς»

Ένα δώρο που έφτασε καθυστερημένα, μόλις είκοσι λεπτά πριν το τέλος της παράστασης - Κριτική της Λουίζας Αρκουμανέα για το «ζ-η-θ, ο Ξένος» σε σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Η Κασσάνδρα της Έβελυν Ασουάντ σημάδεψε το φετινό καλοκαίρι

Θέατρο / Η Κασσάνδρα της Έβελυν Ασουάντ σημάδεψε την «Ορέστεια»

Η «Ορέστεια» του Θεόδωρου Τερζόπουλου συζητήθηκε όσο λίγες παραστάσεις: ενθουσίασε, προκάλεσε ποικίλα σχόλια και ανέδειξε ερμηνείες υψηλής έντασης και ακρίβειας. Ξεχώρισε εκείνη της Έβελυν Ασουάντ, η οποία, ως Κασσάνδρα, ερμήνευσε ένα αραβικό μοιρολόι που έκανε πολλούς να αναζητήσουν το όνομά της. Το φετινό καλοκαίρι, η παράσταση επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη, στους Δελφούς και στο αρχαίο θέατρο Φιλίππων.
M. HULOT
Η Λίνα Νικολακοπούλου υπογράφει και σκηνοθετεί τη μουσικοθεατρική παράσταση «Χορικά Ύδατα»

Θέατρο / «Χορικά Ύδατα»: Ο έμμετρος κόσμος της Λίνας Νικολακοπούλου επιστρέφει στη σκηνή

Τραγούδια που αποσπάστηκαν από το θεατρικό τους περιβάλλον επιστρέφουν στην πηγή τους, σε μια σκηνική τελετουργία γεμάτη εκπλήξεις που φωτίζει την τεράστια καλλιτεχνική παρακαταθήκη της στιχουργού.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Το ημέρωμα της στρίγγλας»: Ήταν ο Σαίξπηρ μισογύνης;

The Review / «Το ημέρωμα της στρίγγλας»: Ήταν ο Σαίξπηρ μισογύνης;

Γιατί εξακολουθεί να κερδίζει το σύγχρονο κοινό η διάσημη κωμωδία του Άγγλου βάρδου κάθε φορά που ανεβαίνει στη σκηνή; Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου συζητούν με αφορμή την παράσταση που σκηνοθετεί η Εύα Βλασσοπούλου.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Darkest White»: Ένα σύμπαν που εξερευνά την ανθεκτικότητα και τη δύναμη της γυναίκας 

Θέατρο / «Darkest White»: Ο εμφύλιος από την πλευρά των χαμένων

Το έργο της Δαφίν Αντωνιάδου που θα δούμε στο Φεστιβάλ Αθηνών, εξερευνά μέσω προσωπικών και ιστορικών αναμνήσεων και μέσα από την ανθεκτικότητα και τη δύναμη της γυναικείας παρουσίας, ιστορίες εκτοπισμού και επιβίωσης. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Beytna: Μια παράσταση χορού που είναι στην ουσια ένα τραπέζι με φίλους

Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας / Beytna: Μια παράσταση χορού που είναι στην ουσία ένα τραπέζι με φίλους

Ο σπουδαίος λιβανέζος χορευτής και χορογράφος Omar Rajeh, επιστρέφει με την «Beytna», μια ιδιαίτερη περφόρμανς με κοινωνικό όσο και γαστριμαργικό αποτύπωμα, που θα παρουσιαστεί στο πλαίσιο του φετινού 31ου Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η νύφη και το «Καληνύχτα, Σταχτοπούτα»

Θέατρο / Η Καρολίνα Μπιάνκι παίρνει το ναρκωτικό του βιασμού επί σκηνής. Τι γίνεται μετά;

Μια παράσταση-περφόρμανς που μέσα από έναν εξαιρετικά πυκνό και γοητευτικό λόγο, ένα κολάζ από εικόνες, αναφορές, εξομολογήσεις, όνειρα και εφιάλτες μάς κάνει κοινωνούς μιας ακραίας εμπειρίας, χωρίς να σοκάρει.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Ακούγεσαι Λυδία, Ακούγεσαι ίσαμε το στάδιο

Επίδαυρος / «Ακούγεσαι, Λυδία, ίσαμε το στάδιο ακούγεσαι»

Κορυφαίο πρόσωπο του αρχαίου δράματος, συνδεδεμένη με εμβληματικές παραστάσεις, ανατρέχει σε δεκαπέντε σταθμούς της καλλιτεχνικής της ζωής στην Επίδαυρο και αφηγείται προσωπικές ιστορίες, επιτυχίες και ματαιώσεις, εξαιρετικές συναντήσεις και συνεργασίες, σε μια πορεία που αγγίζει τις πέντε δεκαετίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Ούρλιχ Ράσε και το παρασκήνιο της ιστορίας της Ισμήνης

Θέατρο / Η σκηνή του Ούρλιχ Ράσε στριφογύριζε - και πέταξε έξω την Ισμήνη

Στην παράσταση που άνοιξε την Επίδαυρο, ο Γερμανός σκηνοθέτης επέλεξε να ανεβάσει μια Αντιγόνη χωρίς Ισμήνη. Η απομάκρυνση της Κίττυς Παϊταζόγλου φωτίζει τις λεπτές –και άνισες– ισορροπίες εξουσίας στον χώρο του θεάτρου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου μέσα στη γοητεία και στον τρόμο του Δράκουλα

Πρώτες Εικόνες / Dracula: Η υπερπαραγωγή που έρχεται το φθινόπωρο στην Αθήνα

Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου μιλά αποκλειστικά στη LiFO για την πιο αναμενόμενη παράσταση της επερχόμενης σεζόν, για τη διαχρονική γοητεία του μύθου που φαντάστηκε ο Μπραμ Στόκερ στα τέλη του 19ου αιώνα, για το απόλυτο και το αιώνιο μιας ιστορίας που, όπως λέει, τον «διαλύει».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ερωτευμένος με τον Κρέοντα

Θέατρο / Ο Rasche αγάπησε τον Κρέοντα περισσότερο από την Αντιγόνη

«Η εκφορά του λόγου παραδίδεται αμαχητί σε μια άκρατη δραματικότητα, σε ένα υπερπαίξιμο, σε μια βεβιασμένη εμφατικότητα, σε έναν στόμφο παλιακό που θα νόμιζε κανείς πως έχει εξαλειφθεί πλέον. Η σοβαροφάνεια σε όλο το (γοερό) μεγαλείο της». Έτσι ξεκίνησε φέτος η Επίδαυρος.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Πολεμικοί Ανταποκριτές: Ψάχνοντας την αλήθεια μέσα στο ζόφο του πολέμου

Θέατρο / Πολεμικοί Ανταποκριτές: Ψάχνοντας την αλήθεια μέσα στον ζόφο του πολέμου

Σε μια περίοδο που ο πόλεμος αποτελεί βασικό συστατικό της καθημερινότητάς μας, μια παράσταση εξετάζει όσα μεσολαβούν μεταξύ γεγονότος και πληροφορίας και πώς διαμορφώνουν την τελική καταγραφή και την ιστορική μνήμη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η τραγική ιστορία και η άγρια δολοφονία μιας θαρραλέας περφόρμερ

Θέατρο / Η τραγική ιστορία και η άγρια δολοφονία μιας θαρραλέας περφόρμερ

Όταν η Πίπα Μπάκα ξεκίνησε να κάνει oτοστόπ από την Ιταλία για να φτάσει στην Ιερουσαλήμ δεν φαντάστηκε ότι αυτό το ταξίδι-μήνυμα ειρήνης θα κατέληγε στον βιασμό και τη δολοφονία της. Mια παράσταση που θα δούμε στο Φεστιβάλ Αθηνών αναφέρεται στην ιστορία της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ