Στηβ Γιαννάκος: Μια non-binary φιγούρα πρωταγωνιστεί στη νέα του έκθεση

Εικόνες ελκυστικές, προκλητικές, φαινομενικά αθώες, παιγνιώδεις, με σαρδόνιες νύξεις, εικόνες της ποπ κουλτούρας σε μια γενναία και ηρωική ανασύνθεση που οικοδομεί μια νέα πολιτισμική ταυτότητα: αυτός είναι ο κόσμος του 85χρονου σήμερα Στηβ Γιανάκου, ενός από τους σημαντικούς καλλιτέχνες της ελληνικής διασποράς που ζει στη Νέα Υόρκη και τα Χανιά.

Mέρος αυτού του κόσμου, έργα μεγάλων διαστάσεων του 2022, παρουσιάζεται στην γκαλερί Citronne από την Πέμπτη 9 Φεβρουαρίου 2023 με τον τίτλο «I… Loop de Loop…». Η ενότητα αυτή πλαισιώνεται και από έξι παλιότερα έργα της περιόδου 2010-20, που αποτελούν αναφορές στην προηγούμενη δουλειά του.

Εδώ κεντρικός πρωταγωνιστής είναι ο Loop du Loop. Ο Γιανάκος επιλέγει εντέχνως να συμπεριλάβει σε αυτή την ενότητα τέσσερα έργα της δεκαετίας του 2010, τα οποία εμπεριέχουν στοιχεία και αναφορές σε προγενέστερες ενότητες, λειτουργώντας ως συνδετικός κρίκος με τις παλιότερες προβοκατόρικες παραστάσεις του, οι οποίες μοιάζουν να παρασύρουν τους αθώους ήρωες των παιδικών εικονογραφήσεων της δεκαετίας του ’50 σε ένα σεξουαλικά παράλογο κόσμο.

Μία ακόμα ιδιαιτερότητα του Γιανάκου είναι οι συχνά διφορούμενοι ή και ακατανόητοι τίτλοι που δίνει στα επιμέρους έργα, στις θεματικές ενότητες ή στις εκθέσεις του. Είναι αναπόσπαστο τμήμα του νοήματος του έργου του και σκοπό έχουν να εμπλέξουν τον θεατή στην περίπλοκη οπτική του καλλιτέχνη. Έτσι, ο Γιανάκος με τον γενικό τίτλο «I… Loop de Loop…» ορίζει την κεντρική αφήγηση της έκθεσης. Ο θεατής δεν γνωρίζει αν ο τίτλος αυτός αναφέρεται στον μυστακοφόρο πρωταγωνιστή των έργων ή στον ίδιο τον καλλιτέχνη. Επιπροσθέτως, καλείται να αποκωδικοποιήσει ένα ατελείωτο παίγνιο με αναφορές slang, αναγραμματισμούς, εσκεμμένη ανορθογραφία.

Έργο ανένταχτο, με δυνατές αφηγήσεις, χτισμένο από φαινομενικά ετερόκλητα υλικά, προκαλεί έκπληξη, δυσπιστία, αμηχανία, απειλεί ακόμα τον θεατή. «Τα έργα μου δεν είναι ούτε κατά διάνοια τόσο επιθετικά όσο το κοινό που τα βλέπει», έχει πει ο Γιανάκος, μετρ των αντιφάσεων που συνομιλούν και συγχέονται, καθώς επαναδιαπραγματεύεται υπόγεια τα όρια μεταξύ του προσωπικού και του κοινωνικού, του αθώου και του διεστραμμένου.

«Πρωταγωνιστής στην τελευταία έκθεση του Στηβ Γιανάκου είναι μια non-binary φιγούρα, ένα ανδρικό πρόσωπο με τσιγκελωτό μουστάκι που τοποθετείται σε διαφορετικά γυναικεία σώματα. Πρώτη φορά στο πολύχρωμο σύμπαν του Γιανάκου το gender-bender εμφανίζεται τόσο έντονα. Κατά έναν τρόπο είναι μια φυσική συνέχεια της πρότερης δουλειάς του, όπου η διάλυση και η αποδόμηση των μορφών πρωταγωνιστούσαν.

Εξίσο φυσική προβάλει και λόγω της σεξουαλικής ελευθεριότητας που ανέκαθεν χαρακτήριζε το έργο του. Εξάλλου, ίσως το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο της δουλειάς του καλλιτέχνη ήταν πάντα η αμφισβήτηση και η διάλυση των στερεοτύπων», γράφει ο καθηγητής της Ιστορίας της Τέχνης και της Θεωρίας του Πολιτισμού, Θανάσης Μουτσόπουλος.

Ο Γιανάκος άφησε διεθνές εικαστικό αποτύπωμα από την πρώτη του κιόλας έκθεση στα τέλη της δεκαετίας του ’60 στην ιστορική Fischback Gallery (1969) και στη συνέχεια στο PS1 του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης (MοMA, 1974) στη Νέα Υόρκη.

«Ο Στηβ Γιανάκος έχει ευδιάκριτες αναφορές, αλλά δυσδιάκριτη ανάγνωση. Μεταπλάθει την πραγματικότητα με καυστικό χιούμορ, χωρίς συναισθηματική απόχρωση. Κυριαρχεί ο σεξουαλικός υπαινιγμός, το ερμαφρόδιτο κοινωνικό στοιχείο, η απομυθοποίηση του όποιου κοινωνικού προτύπου. Ο ίδιος αυτο-παρομοιάζεται με τον ηθοποιό. Όπως δηλαδή ο ηθοποιός επιλέγει και ερμηνεύει διαδοχικούς ρόλους, ο εικαστικός Γιανάκος επιλέγει να ερμηνεύει διαδοχικές όψεις της σύγχρονης πραγματικότητας. Πρόκειται για πολυσήμαντο έργο.

Τίποτα δεν αποκαλύπτεται σε πρώτη ανάγνωση. Ο καλλιτέχνης υποχρεώνει τον θεατή να αποφασίσει ο ίδιος τα όρια. Το ζητούμενο είναι να κατακρημνίσει τα στερεότυπα της κοινωνίας και, γιατί όχι, και της τέχνης», λέει η ιστορικός τέχνης Τατιάνα Σπινάρη-Πολλάλη.

«Πριν από μερικά χρόνια σκέφτηκα να χαρακτηρίσω μια τάση στη σύγχρονη τέχνη με τον όρο pοp αλλόκοτο, βασιζόμενος εν πολλοίς στο έργο του Στηβ Γιανάκου. Η pop art, όπως σχηματοποιήθηκε από δημιουργούς όπως ο Andy Warhol ή ο Roy Lichtenstein (ο οποίος συχνά εξέφραζε τον θαυμασμό του για τη δουλειά του Γιανάκου), βασίστηκε σε εικόνες ανώδυνες και χαριτωμένες, παρά τη συχνή ειρωνεία και αντιστροφή των νοημάτων που συναντάμε σ’ αυτήν.

Το έργο του Γιανάκου όμως, παρά τις προφανείς ομοιότητες με το είδος, εμφανίζει μια βρομιά, μια αλητεία και μια σκληρότητα άγνωστη στο mainstream της pop art. Κρατώντας, όμως, σε αναλογία με τους ποπαρτίστες (ή ακόμη περισσότερο τους σουρεαλιστές) μια έντονη αίσθηση ενός παράλογου χιούμορ.

Οι δρόμοι της μητρόπολης (Νέα Υόρκη;) είναι συχνά το πλαίσιο των έργων του, γεμάτοι από τα χειρότερα αποβράσματα της κοινωνίας: κλεφτρόνια, πόρνες, πρεζόνια, dealers, δολοφόνους… Στο έργο του Στηβ Γιανάκου τα άκακα χαριτωμένα καρτούν μετατρέπονται σε διεστραμμένες μηχανές», γράφει Θανάσης Μουτσόπουλος και συμπληρώνει: «Πιστεύω ότι το έργο του το 2023 εμφανίζεται στην πιο πυκνή και πολύπλοκη μορφή του: έχει επεκτείνει και διαφοροποιήσει την κριτική του στο αμερικανικό όνειρο, ενώ παράλληλα μοιάζει να αφουγκράζεται τις σαρωτικές κοινωνικές και ανθρωπολογικές αλλαγές που συντελούνται εδώ και κάποια χρόνια. Νομίζω ότι θα είναι μια φάση στην ιστορική του πορεία στην οποία θα επανερχόμαστε τακτικά στο μέλλον…».

Steve Gianakos - «I… Loop de Loop…»
Citronne Gallery, Πατριάρχου Ιωακείμ 19, 4ος όροφος, Κολωνάκι, 210 7235226
9/2-25/3