Ποια είναι η αξία ενός πλαστού έργου τέχνης και τι γίνεται όταν αυτό βρίσκεται σε ένα μουσείο;

Ποια είναι η αξία ενός πλαστού έργου τέχνης και τι γίνεται όταν αυτό βρίσκεται σε ένα μουσείο; Facebook Twitter
Claude Monet, Αμφιπρόσωπο έργο, α’ όψη, Ηλιοβασίλεμα, υπογραφή κάτω αριστερά C. Monet, λάδι σε χαρτόνι, 11,5Χ14,5 εκ. Τ.Ι.Τ. 1999.918
0

Από τις 2 Φεβρουαρίου του 2024, το Τελλόγλειο Ίδρυμα φέρνει σε πρώτο πλάνο ένα ιδιαίτερο και άκρως ασυνήθιστο για τα δεδομένα της χώρας μας θέμα: την έννοια του πλαστού και όχι μόνο στην τέχνη. Με δυο παράλληλες εκθέσεις, τη «Fake (f)or Real (Γνήσιο [για] πλαστό)», σε συνεργασία με το Μουσείο Ευρωπαϊκής Ιστορίας των Βρυξελλών, και την «Κρυφή γοητεία της πλαστογραφίας», παρουσιάζονται ιστορίες παραποιήσεων και πλαστογραφήσεων κατά τη διάρκεια διαφόρων εποχών, σε συνθήκες πολέμου, ειρήνης, στην πολιτική, την οικονομία και σε άλλους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας.

Η πρώτη έκθεση διαρθρώνεται σε 6 μεγάλες θεματικές ενότητες και 14 ειδικές περιπτώσεις, με περισσότερα από 80 εκθέματα από τη συλλογή του Μουσείου Ευρωπαϊκής Ιστορίας: από την υποτιθέμενη δωρεά του Μεγάλου Κωνσταντίνου, βιογραφίες μεσαιωνικών αγίων, τη γνωστή Υπόθεση Ντρέιφους, την απίθανη υπόθεση Van Meegeren για την πλαστογράφηση πρώιμων έργων του Vermeer, έως πλαστά καταναλωτικά προϊόντα (τσάντες Louis Vuitton).

Η δεύτερη έκθεση έστρεψε τους μελετητές του Τελλογλείου στην ίδια τους τη συλλογή, σε έργα ευρωπαϊκής τέχνης, κυρίως παλιά αποκτήματα του Νέστορα Τέλλογλου, πριν ακόμη η συλλογή πάρει τον μεταγενέστερο συλλεκτικό χαρακτήρα της. Τελικά, ταυτοποιήθηκαν πλαστά έργα – κερδήθηκαν όμως και δύο σπουδαία πρωτότυπα, ένας Ρενουάρ και ένας Μονέ με ξεχωριστά γοητευτικές ιστορίες. Σε αυτά προστέθηκαν: μια ομάδα πλαστογραφιών –πολλές ενδιαφέρουσες περιπτώσεις από την αρχαιότητα– που προέρχεται από το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης και το Μουσείο Εκμαγείων του ΑΠΘ, αντίγραφα ευρωπαϊκής και νεοελληνικής τέχνης από το Πολεμικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, καθώς και πλαστά έργα στην κατοχή συλλεκτών στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

«Σε μια εποχή "μετά την αλήθεια", των ψεύτικων ειδήσεων, της αμφισβητήσιμης αυθεντικότητας της εικόνας, οι πλαστογραφίες, δημιουργίες συχνά προικισμένων ατόμων με παθολογική συμπεριφορά, αποτελούν μέρος μιας ιδιαίτερης παραγωγής».

Πλαστογραφία στην τέχνη θεωρείται η μίμηση ή δημιουργία έργων που αποδίδονται ψευδώς σε άλλους, συνήθως πιο διάσημους καλλιτέχνες, με σκοπό την εξαπάτηση, η παραχάραξη στοιχείων της αλήθειας με συνηθέστερο κίνητρο το κέρδος (χρηματικό, φήμη, εκδίκηση κ.λπ.). Όμως, προσοχή, κάθε μίμηση ή αντιγραφή δεν αποτελεί πλαστογραφία όταν δεν σχετίζεται με απάτη, και μπορεί να φτάνει σε αξιόλογα ή και εντυπωσιακά αποτελέσματα. Ο πλαστογράφος (πλαστοποιός) οικειοποιείται την υπογραφή, την προσωπικότητα ενός άλλου δημιουργού, παλιότερων εποχών ή σύγχρονού του, συνήθως σημαντικού καλλιτέχνη, του οποίου μιμείται το στυλ, ή συνενώνει σε μια νέα δική του δημιουργία (το λεγόμενο «παστίς») διάφορα θεματικά ή μορφολογικά στοιχεία έργων του.

Η κρυφή γοητεία της πλαστογραφίας σε μια νέα έκθεση στο Τελλόγλειο Facebook Twitter
Χαν βαν Μέχερεν, Εσωτερικό της εκκλησίας του Αγίου Λαυρεντίου στο Ρότερνταμ. Κάτω Χώρες, περ. 1913, λάδι σε πίνακα. Σπίτι της Ευρωπαϊκής Ιστορίας, Βέλγιο

«Η πλαστογραφία είναι ένα πολύ ευαίσθητο θέμα. Μπορεί να φαίνεται τολμηρό και γενναίο για ένα πολιτιστικό ίδρυμα ή έναν εμπορικό οίκο να παραδέχεται ότι έχει εξαπατηθεί, μπορεί να ενισχύεται έτσι η αξιοπιστία του φορέα, αλλά ο πολλαπλασιασμός των πλαστών απομιμήσεων σημαίνει ότι τα περισσότερα μουσεία έχουν αντικείμενα τα οποία δεν είναι αυτό που πίστευαν αρχικά. 

Οι υπεύθυνοι μουσείων δυσκολεύονται ακόμη όταν πρέπει να αναγνωρίσουν ως μη αυθεντικό κάποιο από τα αριστουργήματα του μουσείου τους, να στερηθούν τον μαγνήτη διάσημων δημιουργών, όπως έναν Da Vinci, Rembrandt, Vermeer, έργα που μετατρέπουν την επίσκεψη σε κορυφαίο προορισμό» λέει η κ. Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά, ομότιμη καθηγήτρια ΑΠΘ και διευθύντρια του Τελλογλείου Ιδρύματος.

«Η εμπειρία μας στη στοχευμένη έρευνα γνησιότητας έργων της συλλογής, ξεκινώντας από αθώα αντίγραφα έως βεβαιωμένα πλαστά, πλούτισε τις γνώσεις μας για τους καλλιτέχνες, την εποχή, τον τρόπο σκέψης των "αντιγραφέων", αλλά και των συλλεκτών. Μας έκανε πιο συνειδητοποιημένους στην κατανόηση των προβλημάτων του έργου, των αποδεκτών του και –επιτέλους– μας οδήγησε να ξεπεράσουμε την απόλυτη άρνηση του "προϊόντος", να παραδεχθούμε ότι και αυτό αποτελεί μέρος μιας ιστορίας, μιας "υποκουλτούρας" που υπάρχει με όλα τα αρνητικά, ενοχοποιητικά στοιχεία που τη συνοδεύουν». 

Η κρυφή γοητεία της πλαστογραφίας σε μια νέα έκθεση στο Τελλόγλειο Facebook Twitter
Νόμισμα που απεικονίζει τον Καρακάλλα και τον Γέτα. Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, 211-217 μ.Χ., 35,9 εκ. Σπίτι της Ευρωπαϊκής Ιστορίας, Βέλγιο
Η κρυφή γοητεία της πλαστογραφίας σε μια νέα έκθεση στο Τελλόγλειο Facebook Twitter
Πλαστό δελτίο ταυτότητας του θύματος του Ολοκαυτώματος Μαξ Φουξ. Σπίτι της Ευρωπαϊκής Ιστορίας, Βέλγιο.

«Νομίζω ότι η κατανόηση τού τι δεν είναι αληθινό μπορεί να βοηθήσει να μάθουμε περισσότερα για το πραγματικό» δηλώνει η Tamera Lenz Muente, επιμελήτρια στην πρόσφατη έκθεση για τα πλαστά έργα τέχνης στο Taft Museum of Art. Ανάλογα είναι τα επιχειρήματα των Karen Serres και Rachel Hapoienu, που επιμελήθηκαν το 2023 στην Courtauld Gallery του Λονδίνου την έκθεση «Art and Artifice: Fakes from the Collection». Υποστηρίζοντας την ιστορική και αισθητική αξία των πλαστών, θεωρούν ότι η τέχνη της πλαστογραφίας μπορεί να συμβάλει σε εκπαιδευτικούς στόχους, στην κατανόηση της εξέλιξης ενός ζωγράφου, γενικότερα στην έρευνα για την αξία της τέχνης.

Η αναγνώριση και αξιολόγηση της αυθεντικότητας ενός πίνακα εξασφαλίζεται με τρεις τρόπους: με τον έλεγχο της προέλευσής του (έγγραφα που περιγράφουν λεπτομερώς το ιστορικό ιδιοκτησίας), με τη γνωμοδότηση ειδικού (μορφολογική και στυλιστική ανάλυση – «με το μάτι») και με την τεχνική εξέταση του έργου (το πιο αξιόπιστο, αλλά όχι μοναδικό μέτρο). Οι σύγχρονες τεχνικές ανάλυσης, που χρησιμοποιεί από το 2014 το Ελβετικό Ινστιτούτο Εικαστικών Τεχνών (FAEI), με έδρα τη Γενεύη, ακτινογραφίες, υπέρυθρες σαρώσεις, χρονολόγηση ραδιοανθράκων, ο φθορισμός ακτίνων Χ, η φασματοσκοπία Raman, η εξέταση και χρονολόγηση των χρωστικών, αν συμβαδίζουν με τον υποτιθέμενο καλλιτέχνη ή τη χρονική περίοδο, ο έλεγχος της ηλικία του καμβά κ.ά. δυσκολεύουν συνεχώς το έργο των πλαστογράφων.

Η κρυφή γοητεία της πλαστογραφίας σε μια νέα έκθεση στο Τελλόγλειο Facebook Twitter
Αγνώστου, «Προσωπογραφία της Charlotte Corday», λάδι σε καμβά επικολλημένο σε ξύλο, 21,5 Χ 17,5 εκ. Τ.Ι.Τ. 2000.290 (λεπτομέρεια)

Σκιαγραφώντας το πορτρέτο τους η κ. Βουτυρά υποστηρίζει ότι «οι πλαστογράφοι είναι άτομα με ιδιαιτερότητες, τα οποία συνήθως ξεκινούν από την απόρριψη που βιώνουν για το δικό τους έργο, επιδιώκοντας την αναγνώριση μέσα από άλλους ζωγράφους και νιώθοντας ικανοποίηση καθώς ξεγελούν το σύστημα καθιερωμένων αξιών στον χώρο της τέχνης και της διάχυσής της, ιδίως σε μεγάλα μουσεία ή μεγαλοσυλλέκτες. Η προβολή και αναγνωρισιμότητα που απέκτησαν κάποιοι από αυτούς κυρίως χάρη στα μέσα επικοινωνίας, τους οδήγησε να αποκαλύπτουν τις απάτες τους ως ευφυή κατορθώματα σε αυτοβιογραφίες και μυθιστορήματα αμφιβόλου αξιοπιστίας. Στη συνέχεια, αφού έγιναν διάσημοι, πουλούν τις αναπαραγωγές τους με ειλικρίνεια, χαρακτηρίζοντάς τις ως αντίγραφα και δημιουργώντας μια κατηγορία "γνήσιων πλαστών" έργων (genuine fakes). 

Είναι βέβαιο ότι τα πλαστά έργα τέχνης θα μας απασχολήσουν πολύ στο μέλλον. Σε μια εποχή "μετά την αλήθεια", των ψεύτικων ειδήσεων, της αμφισβητήσιμης αυθεντικότητας της εικόνας, οι πλαστογραφίες, δημιουργίες συχνά προικισμένων ατόμων με παθολογική συμπεριφορά, αποτελούν μέρος μιας ιδιαίτερης παραγωγής». Η κ. Βουτυρά πιστεύει ότι συχνά προκύπτουν πλαστά έργα που είναι αξιόλογα, που χρήζουν ειδικής καταγραφής και τεκμηρίωσης, συνειδητοποίησης και ενημέρωσης για το πρόβλημα που δημιουργούν. Πρέπει να αναζητηθεί ένας τρόπος διαχείρισης του προβλήματος ώστε να μη βλάπτει, αλλά να ωφελεί τη γνήσια καλλιτεχνική δημιουργία.

Η πρόταση «να αντιμετωπιστούν οι πλαστογραφίες γι’ αυτό που είναι και όχι γι’ αυτό που δεν είναι», αν και προέρχεται από τον Hebborn, έναν από τους πιο διάσημους πλαστογράφους, ακούγεται ως γνήσιο κάλεσμα για την αντιμετώπιση του προβλήματος. «Είναι ζητούμενο μια γενικότερη προσπάθεια από ειδικούς, μουσεία, συλλέκτες, τεχνικούς, νομικούς στην κατεύθυνση της αντιμετώπισης των πολλαπλών προβλημάτων που βάζουν στο τραπέζι τα πλαστά, με τόλμη, θάρρος, εντιμότητα, αφήνοντας στην άκρη προκαταλήψεις και σκοπιμότητες» λέει.

Πέντε ιστορίες από την έκθεση: Ρενουάρ, Μονέ, Σειληνός, Ντελακρουά, Παρθένης

Ρενουάρ

Η κρυφή γοητεία της πλαστογραφίας σε μια νέα έκθεση στο Τελλόγλειο Facebook Twitter
Auguste Renoir, «A.R.» 1867, Γυναικεία μορφή, υδατογραφία σε λεπτό ύφασμα, 10,5Χ14 εκ. Τ.Ι.Τ. 1999.264

Στη Συλλογή Τέλλογλου υπάρχει ένα μικρό έργο που αποδιδόταν στον Ρενουάρ με αφορμή τα αρχικά της υπογραφής του «A.R.». Το έργο, μικρών διαστάσεων, σε μια ωραία φιλντισένια κορνίζα, παριστάνει μια νεαρή γυναίκα να σκορπίζει άνθη – εμπνευσμένο ίσως από ένα σπουδαίο έργο του 18ου αιώνα, το οποίο πιθανότατα γνώριζε ο Ρενουάρ, με τίτλο «Η Aurora (Αυγή) θριαμβεύει πάνω από τη Νύχτα», του Jean-Honoré Fragonard. Όταν αφαιρέσαμε το τζάμι, φάνηκε καθαρά ότι το έργο του Τελλογλείου είναι ζωγραφισμένο επάνω σε ύφασμα που αποτελούσε τμήμα μεταξωτής βεντάλιας, κρίνοντας από τις γραμμές των τσακισμάτων που έχουν διατηρηθεί. Η τεχνική ανάλυση έδειξε ότι το έργο ζωγραφίστηκε πάνω από το χρωματικό υπόστρωμα της αρχικής βεντάλιας.

Η κρυφή γοητεία της πλαστογραφίας σε μια νέα έκθεση στο Τελλόγλειο Facebook Twitter
Auguste Renoir, «A.R.» 1867, Γυναικεία μορφή (έλεγχος εργαστηριακός με UV φθορισμού)

Ο Ρενουάρ απεικόνισε συχνά γυναικείες μορφές να κρατούν βεντάλια με διάκοσμο κάποτε εμπνευσμένο από γιαπωνέζικα τυπώματα ή άλλα απροσδιόριστα μοτίβα. Στυλιστικά, το έργο του Τελλογλείου δεν είναι ξένο στην τεχνική του Ρενουάρ. Ειδικά το πρόσωπο της νεαρής γυναικείας μορφής, με τα καθαρά περιγράμματα στα μάτια και το στόμα, πλησιάζει μορφές σε έργα του Ρενουάρ. Παρόλο που ο Ρενουάρ συνήθιζε να υπογράφει ολογράφως, έχουν εντοπιστεί έργα του που φέρουν μόνο τα αρχικά του ονόματός του. Με βάση τα παραπάνω, «κερδίσαμε» στο Τελλόγλειο πιθανότατα ένα σπάνιο, μικρό, πρώιμο έργο του ίδιου του Ρενουάρ.

Μονέ

Η κρυφή γοητεία της πλαστογραφίας σε μια νέα έκθεση στο Τελλόγλειο Facebook Twitter
Claude Monet, Αμφιπρόσωπο έργο, β΄όψη, Νούφαρα, λάδι σε χαρτόνι, 11,5Χ14,5 εκ. Τ.Ι.Τ. 1999.918

Ανάμεσα στις curiosités της συλλογής των Τέλλογλου εκθέταμε σε μια βιτρίνα της οικίας Τέλλογλου ένα μικρό εργάκι (12Χ15 εκ.) σε χαρτόνι, ζωγραφισμένο με λάδι και στις δύο πλευρές. Στη μία πλευρά ένα ιμπρεσιονιστικό ηλιοβασίλεμα φέρει αριστερά με κόκκινο την υπογραφή «C. Monet». Ωστόσο, ποτέ δεν μας έπεισε ότι ήταν ένας γνήσιος Μονέ, καθώς διαφέρει ο γραφικός χαρακτήρας, όταν υπέγραφε με πλήρες ονοματεπώνυμο (Claude Monet). Η πίσω όψη, ανυπόγραφη, μοιάζει να είναι τμήμα ενός μεγαλύτερου έργου, πιθανότατα από κάποια «Νούφαρα», αγαπημένο θέμα του καλλιτέχνη.

Η κρυφή γοητεία της πλαστογραφίας σε μια νέα έκθεση στο Τελλόγλειο Facebook Twitter
Claude Monet, β’ όψη, Νούφαρα (έλεγχος εργαστηριακός με UV φθορισμού)

Είναι γνωστό ότι ο Μονέ κατέστρεψε πολλά «Νούφαρα», κυρίως μετά την εγχείρηση καταρράκτη που έκανε το 1923, όταν απογοητεύτηκε από το χρωματικό αποτέλεσμα. Σε δημοπρασίες έχουν εμφανιστεί κατά καιρούς πολλά «τεμαχισμένα» «Νούφαρα», συνήθως σε καμβά και όχι σε χαρτόνι, όπως στην ελαιογραφία του Τελλογλείου. Όταν βγήκε το πόρισμα του εργαστηριακού ελέγχου, αναγνώρισε στην πλευρά αυτή πρώιμα βιομηχανοποιημένα χρώματα, τα οποία συνηγορούν υπέρ της σύνδεσης του έργoυ με τον ίδιο τον Μονέ. Είναι γνωστό ότι ο ζωγράφος, ιδιαίτερα στη σειρά των «Νουφάρων», χρησιμοποίησε τα νέα συνθετικά χρώματα που του προμήθευε ο αδελφός του, Λεόν Μονέ, από το εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας που διατηρούσε στη Ρουέν. Επομένως στο χαρτόνι του έργου στο Τελλόγλειο έχουμε πιθανότατα μια δοκιμή αυτών των χρωστικών από τον ζωγράφο. Αντίθετα, στην εμπρόσθια όψη χρησιμοποιήθηκαν διαφορετικά χρώματα, όπου οι χρωστικές σε σκόνη και το συνδετικό μέσο –λάδι– αναμίχθηκαν σε παλέτα από άλλον ζωγράφο. Ένα πραγματικά απίθανο «εύρημα» για τον Μονέ και τους ιμπρεσιονιστές, που θα ερευνηθεί και σε συνεργασία με Γάλλους ειδικούς στο θέμα.

Ντελακρουά

Η κρυφή γοητεία της πλαστογραφίας σε μια νέα έκθεση στο Τελλόγλειο Facebook Twitter
Eug. Delacroix (?), Λοντάρια, αρχικά «Ε.D.», 1855. Λάδι σε κόντρα πλακέ, 53Χ73 εκ. Τ.Ι.Τ. 2000.059

Σε μια ελαιογραφία του Τελλογλείου εικονίζονται δύο λιοντάρια, ένα αρσενικό και ένα θηλυκό, ξαπλωμένα στο έδαφος. Τα αρχικά της υπογραφής «Ε.D.» και η χρονολογία «1855» στο κάτω αριστερό τμήμα του έργου μοιάζει να οδηγούν στην απόδοση του έργου στον Ευγένιο Ντελακρουά. Ωστόσο, το στυλ της υπογραφής και εν γένει της απόδοσης σε κάθε επίπεδο του έργου διαφέρει από αυτό του Ντελακρουά: θυμίζει μεν το έργο του «Λιοντάρι και λέαινα», αλλά δεν αποτελεί πιστή αντιγραφή του. Αντίθετα, ο δημιουργός του αντιγράφει το έργο «Repose» ή αλλιώς «The British Lion» του Ούγγρου καλλιτέχνη Géza Vastagh, που χρονολογείται το 1899, σήμερα στη Russell Cotes Art Gallery στο Bournemouth. Επομένως η χρονολόγηση (1855) που φέρει το αντίγραφο στο Τελλόγλειο, προβληματική και ασύμβατη με το πρότυπο και με τα αρχικά «Ε.D.» του Ντελακρουά, φανερώνει κακόβουλη πρόθεση πλαστογράφησης.

Κωνσταντίνος Παρθένης(;)

Η κρυφή γοητεία της πλαστογραφίας σε μια νέα έκθεση στο Τελλόγλειο Facebook Twitter
Κωνσταντίνος Παρθένης, σχέδιο με μελάνι σε χαρτί 45Χ35 εκ.

Η πρόσφατη δωρεά στο Τελλόγλειο από φίλο συλλέκτη δέκα πλαστών σχεδίων του Κ. Παρθένη με μαύρο μελάνι αποκαλύπτει μια ολοκληρωμένη προσπάθεια «εξαπάτησης» υποψήφιων αγοραστών από έναν «έξυπνο» αντιγραφέα.

Τα σχέδια ήταν τοποθετημένα σε δίφυλλο ντοσιέ με «πωλητήριο» έγγραφο στο εσωτερικό του που υπογράφεται (υποτίθεται) από την κόρη του καλλιτέχνη Σοφία Κωνσταντίνου Παρθένη δίπλα σε κόκκινη στρογγυλή σφραγίδα που φέρει το όνομά της. Αναφέρει ότι τα σχέδια μεταβιβάζονται στον οικογενειακό τους φίλο κ. Δημήτρη Λαμπρινόπουλο προς πώληση για λογαριασμό της, με ημερομηνία «Αθήνα, 12 Οκτώβρη 1979». Πρόκειται σαφώς για πλαστογραφημένο πιστοποιητικό γνησιότητας με σκοπό να πείσει τον όποιον αγοραστή για την αυθεντικότητα των σχεδίων. Ο γραφικός χαρακτήρας των υπογραφών και επιγραφών που προστέθηκαν στα σχέδια διαφέρουν από του Παρθένη.

Τα 10 σχέδια υποτίθεται ότι φιλοτεχνήθηκαν όλα μαζί το ίδιο έτος, δηλαδή το 1949, γεγονός που δικαιολογούσε την τοποθέτησή τους στο ίδιο ντοσιέ και ενίσχυε το σενάριο του πλαστογράφου περί αυθεντικότητας. Ωστόσο, η μελέτη της βιβλιογραφίας έδειξε ότι απέχουν μεταξύ τους χρονικά. Κάποια είναι ακριβή αντίγραφα παλιότερων σχεδίων του καλλιτέχνη και κάποια εμφανίζονται να είναι μεταγενέστερα από τις ολοκληρωμένες ελαιογραφίες που δήθεν προετοιμάζουν. Οι τίτλοι που έδωσε ο πλαστογράφος δεν ανταποκρίνονται πλήρως στους πραγματικούς, ενώ η χρονολογία 1949 σε όλα είναι εντελώς αυθαίρετη. Αφορμή για την πλαστογράφησή τους έδωσε πιθανότατα η πρόσφατη μεγάλη αναδρομική του καλλιτέχνη στην Εθνική Πινακοθήκη (2023), που αναζωπύρωσε το ενδιαφέρον των φιλότεχνων και του αγοραστικού κοινού για το έργο του σπουδαίου Έλληνα δημιουργού.

Παπποσειληνός

Η κρυφή γοητεία της πλαστογραφίας σε μια νέα έκθεση στο Τελλόγλειο Facebook Twitter
Μπρούντζινο αγαλμάτιο Παπποσειληνού, τέλη 19ου αι. Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης ΜΘ 30856

Όταν το 1860 το Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης έγινε κρατικό, έδωσε άδεια αντιγραφής των χάλκινων ευρημάτων της Πομπηίας σε συλλέκτες και μουσεία. Έτσι δημιουργήθηκε μια ανθηρή βιομηχανία παραγωγής μπρούντζινων αντιγράφων, όπως της εταιρείας Fonderia Chiurazzi, που παρήγαγε από το 1870 υψηλής πιστότητας προϊόντα, κατασκευασμένα με την αρχαία τεχνική του χαμένου κεριού. Ως εκεί τα χάλκινα αντίγραφα δεν διεκδικούσαν τον τίτλο του αυθεντικού πρωτότυπου, αλλά του ακριβούς αντιγράφου.

Η κρυφή γοητεία της πλαστογραφίας σε μια νέα έκθεση στο Τελλόγλειο Facebook Twitter
Μπρούντζινο αγαλμάτιο Παπποσειληνού, Πομπηία, 1ος αι. μ.Χ.

Ο χάλκινος Παπποσειληνός, αντίγραφο γλυπτού που βρέθηκε στην ανασκαφή πλούσιας οικίας στην Πομπηία το 1864 (Casa di N. Popidius Priscus), μετατράπηκε από γνήσιο αντίγραφο σε πλαστό έργο όταν του αφαίρεσαν τη σφραγίδα του παραπάνω χυτηρίου, προσπαθώντας να το περάσουν σαν γνήσιο αρχαίο. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης κατέληξε από κατάσχεση το 1934. 

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Πλαστά έργα τέχνης: Πόσα από αυτά που βλέπουμε στα μουσεία είναι αληθινά;

Εικαστικά / Πλαστά έργα τέχνης: Πόσα από αυτά που βλέπουμε στα μουσεία είναι αληθινά;

Σε μια αγορά 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων με φιλόδοξους επενδυτές και συλλέκτες και φιλοχρήματους εμπόρους και «ειδικούς», κυκλοφορούν σχεδόν μυθιστορηματικές ιστορίες για πλαστά έργα τέχνης, αντίγραφα και πολύ βρόμικο χρήμα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο διάσημος πίνακας Σαμψών και Δαλιδά είναι έργο του Ρούμπενς; Όχι, απαντά η τεχνητή νοημοσύνη

Πολιτισμός / Tελικά είχε δίκιο η Ευφροσύνη Δοξιάδη; Ο «Σαμψών και Δαλιδά» του Ρούμπενς είναι μάλλον πλαστός

Εδώ και δεκαετίες ειδικοί, ανάμεσά τους η Ευφροσύνη Δοξιάδη, αμφισβητούν τη γνησιότητα του πίνακα και σήμερα επιβεβαιώνονται από τις ακριβείς μεθόδους της τεχνητής νοημοσύνης.
THE LIFO TEAM
Γιόκο Όνο: Η αποκατάσταση ενός προσώπου που μισήθηκε με πάθος για μισό αιώνα

Εικαστικά / Γιόκο Όνο: Η αποκατάσταση ενός προσώπου που μισήθηκε με πάθος για μισό αιώνα

Οι θαυμαστές των Μπιτλς τη θεωρούσαν «μάγισσα», τη γυναίκα που «παρέσυρε» τον Τζον Λένον και διέλυσε το γκρουπ. Ο κόσμος της τέχνης αναγνωρίζει τη φεμινιστική και καλλιτεχνική αξία του έργου της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Γιατί η Ες Ντέβλιν είναι μια από τις διασημότερες σκηνογράφους του κόσμου;

Design / Γιατί η Ες Ντέβλιν είναι μια από τις διασημότερες σκηνογράφους του κόσμου;

Από τις συναυλίες της Μπιγιονσέ, του Weeknd, της Αντέλ της Μάιλι Σάιρους και των U2, το σετ του Super Bowl, τις επιδείξεις του Yves Saint Laurent και της Louis Vuitton, μέχρι τα σκηνικά της όπερας και των σύγχρονων θεατρικών παραστάσεων.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Νάντια Γεραζούνη

Εικαστικά / Νάντια, τι σημαίνει να διευθύνεις μια σύγχρονη γκαλερί σ' ένα τόσο ρευστό τοπίο;

Η Νάντια Γεραζούνη, διευθύντρια της δυναμικής γκαλερί The Breeder, μιλά για το παιχνίδι τόλμης, ενστίκτου και γνώσης που απαιτούνται για να παραμένεις επί τόσα χρόνια ακμαίος στο χρηματιστήριο της σύγχρονης τέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Λήδα Παπακωνσταντίνου

Portraits 2024 / Λήδα Παπακωνσταντίνου: «Εξυμνώ τα τραύματα των ανθρώπων»

Μία από τις σημαντικότερες καλλιτέχνιδες στην ιστορία της σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα δεν σταμάτησε να παρατηρεί και να πειραματίζεται, να αμφισβητεί και να αναδεικνύει με την καλλιτεχνική της πρακτική καίρια ζητήματα γύρω από άξονες όπως η έμφυλη ταυτότητα, η κοινωνική διάσταση του έργου τέχνης, η προσωπική και συλλογική μνήμη, η σχέση λόγου και σωματικότητας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Άνοιξε το πολυαναμενόμενο πρώτο μουσείο μετανάστευσης

Εικαστικά / Fenix: Το πρώτο μουσείο μετανάστευσης άνοιξε στο Ρότερνταμ

Τι κοινό έχουν ένα πλοίο που κατασχέθηκε από τη Λαμπεντούζα, ένα κομμάτι του Τείχους του Βερολίνου και δύο γιγάντιες φωτεινές μπλε παντόφλες; Όλα βρίσκουν τη θέση τους στο νέο μουσείο της Ολλανδίας που επικεντρώνεται εξ ολοκλήρου στη μετανάστευση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος ξέρουν περισσότερα απ’ όσα περίμενα για την Τζένη Χειλουδάκη

Εικαστικά / O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος ξέρουν περισσότερα απ’ όσα περίμενα για την Τζένη Χειλουδάκη

O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος είναι δυο νεαροί ζωγράφοι και δυο πολύ καλοί φίλοι. Τους έφερε κοντά η αγάπη για τη μυθολογία, την τέχνη και μια ανεξήγητη εμμονή με την Τζένη Χειλουδάκη. Τα έργα τους πραγματεύονται το τραύμα με τρόπο ωμό και βαθύ. Παρά τα όσα θα πίστευαν πολλοί, διαψεύδουν τις φήμες που τους θέλουν ζευγάρι…
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Μυστήρια του σύμπαντος και σύγχρονα έργα τέχνης σε μια έκθεση στο Αστεροσκοπείο Αθηνών

Εικαστικά / Μυστήρια του σύμπαντος και σύγχρονα έργα τέχνης σε μια έκθεση στο Αστεροσκοπείο Αθηνών

Η έκθεση με τίτλο «Κοσμική Σκόνη/Άγνωστες Γαίες» αντλεί έμπνευση από την προσωπικότητα και το έργο του Γερμανού αστρονόμου Ιούλιου Σμιτ, διευθυντή του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών κατά τον 19ο αι., και μας προσκαλεί να περιηγηθούμε ανάμεσα σε μακρινούς πλανήτες και σε γήινα, απτά υλικά.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Καραβάτζιο: Κανείς δεν είχε ζωγραφίσει έτσι πριν από αυτόν

Guest Editors / Καραβάτζιο: Κανείς δεν είχε ζωγραφίσει έτσι πριν από αυτόν

Η έκθεση «Caravaggio 2025» αποτελεί μια σπάνια ευκαιρία για τους λάτρεις της τέχνης να έρθουν σε επαφή με τον ρεαλισμό και τη συναισθηματική δύναμη του ανυπέρβλητου καλλιτέχνη του μπαρόκ, ο οποίος επαναπροσδιόρισε την εικαστική αφήγηση και έθεσε τα θεμέλια της σύγχρονης ζωγραφικής.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ
Ο Άγγελος Παπαδημητρίου ανάγει το κοινό γούστο σε καλλιτεχνική χειρονομία μεγάλης δυναμικής 

Εικαστικά / Το νέο έργο του Άγγελου Παπαδημητρίου είναι ένα εικονοστάσι για τα όνειρά μας

Ο αγαπημένος καλλιτέχνης επιστρέφει με ένα νέο έργο-εγκατάσταση στην Πινακοθήκη του Μουσείου Βορρέ, έναν χαιρετισμό στην Ελλάδα της Κάλλας και του Καβάφη, του Αττίκ και της Στέλλας Γκρέκα· μιας εποχής μεγάλης ευαισθησίας που έχει πια χαθεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Γιατί να κοιτάμε τα ζώα; Δικαιοσύνη για τη μη ανθρώπινη ζωή

Εικαστικά / Η πρώτη μεγάλη έκθεση για τα δικαιώματα των ζώων στο ΕΜΣΤ

Πρόκειται για τη μεγαλύτερη έκθεση που έχει διοργανώσει το ΕΜΣΤ και για την πρώτη μεγάλη έκθεση με θέμα την ευημερία των ζώων διεθνώς, στην οποία συμμετέχουν περισσότεροι από 60 καλλιτέχνες από 25 χώρες (από Ευρώπη, Ασία, Αφρική και Αμερική) – πάνω από 200 έργα καταλαμβάνουν όλους τους ορόφους του μουσείου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Romaine Brooks: Συμφωνία σε γκρι από μια ξεχασμένη κυρία της ζωγραφικής

Εικαστικά / Romaine Brooks: Η ζωγράφος με το ανδρόγυνο στυλ που έσπασε όλα τα ταμπού της εποχής της

Μια πρωτοπόρος καλλιτέχνιδα που έζησε μια συναρπαστική και αντισυμβατική ζωή, μέσα στη δίνη των «Roaring Twenties», δημιουργώντας τέχνη πέρα από τα κυρίαρχα ρεύματα του καιρού της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Allspice» στο Μουσείο Ακρόπολης: Mια έκθεση για τις αρπαγές, τις λεηλασίες, τις διώξεις των πολιτισμών

Εικαστικά / «Allspice» στο Μουσείο Ακρόπολης: Mια έκθεση για τις αρπαγές, τις λεηλασίες, τις διώξεις των πολιτισμών

Ο Michael Rakowitz, χρησιμοποιώντας αντισυμβατικές προσεγγίσεις, ανοίγει έναν διάλογο με έργα συγκινητικά, φανερά πολιτικά, υπενθυμίζοντάς μας την επανάληψη οδυνηρών γεγονότων της Ιστορίας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Κατερίνα Βαγενά: «Δεν καταλαβαίνω γιατί φερόμαστε λες και το να μεγαλώνεις είναι αρρώστια»

Οι Αθηναίοι / «Δεν έκανα την Κιμωλία για τα λεφτά αλλά για να δείξω αυτό που είμαι»

Eίναι η ιδιοκτήτρια της Κιμωλίας, του art café που έγινε σημείο αναφοράς στην Πλάκα. Δηλώνει αυτοδίδακτη στα πάντα και πιστεύει στη δύναμη των ανθρώπων να ξαναγεννιούνται. Η Κατερίνα Βαγενά είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
CHECK ANTISOCIAL

Εικαστικά / Antisocial: Η Φρόσω Πίνη έφερε την τέχνη σε ένα θρυλικό αθηναϊκό αφτεράδικο

Στη στοά της Λεωκορίου, στου Ψυρρή, η Φρόσω με αφοσίωση δίνει ζωή σε έναν χώρο τέχνης που κάνει τους Αθηναίους να φτάνουν στην Cantina Social πιο νωρίς απ’ ό,τι είχαν συνηθίσει — και έτσι, τουλάχιστον, έχουν μαζί τους τα γυαλιά ηλίου· just in case.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ
Ximena Maldonado Sánchez: «cardón, carmín y ola»

Εικαστικά / «Τα έργα μου δεν είναι φωτογραφίες, ούτε καρτ ποστάλ»

Η 26χρονη Μεξικανή ζωγράφος Ximena Maldonado Sánchez παρουσιάζει σε μία νέα έκθεση στην γκαλερί Bernier/Eliades στην Αθήνα μια τοπιογραφία με κάκτους, υπόγεια νερά και το κόκκινο του πάθους, που θυμίζει έντονα την πατρίδα της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένας Μάιος γεμάτος τέχνη: Όλες οι εκθέσεις που δεν πρέπει να χάσεις

Εικαστικά / Ένας Μάιος γεμάτος τέχνη: 24 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Οικολογία, αποικιοκρατία, εξουσία, η σχέση μας με τα ζώα, μετανάστευση, ρατσισμός: Η εικαστική κίνηση της Αθήνας σήμερα αναδεικνύει τα φλέγοντα και επίκαιρα θέματα που απασχολούν τους σύγχρονους εικαστικούς.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μπάμπης Ρετζεπόπουλος: Ένας ανένταχτος, εκλεκτικός και ασυμβίβαστος καλλιτέχνης

Εικαστικά / Η αθώα, ανόθευτη, παιδική ματιά στο έργο του Μπάμπη Ρετζεπόπουλου

Η Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων τιμά με μία αναδρομική έκθεση τον, γνωστό και ως Babis R., ζωγράφο και χαράκτη, έναν ανένταχτο καλλιτέχνη που, πέρα από το πολύτιμο εικαστικό του έργο, μάς άφησε παρακαταθήκη την ακεραιότητά του και την απροκατάληπτη στάση του απέναντι στην τέχνη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
H εκρηκτική συνάντηση του Francis Bacon με τον Peter Beard

Σαν σήμερα / Φράνσις Μπέικον: «Σιχαίνομαι εννιά στις δέκα ζωγραφιές που βλέπω, ανάμεσά τους και τις δικές μου»

Σαν σήμερα το 1992 πεθαίνει ο σπουδαίος αιρετικός Βρετανός ζωγράφος και ανατόμος της ανθρώπινης υπαρξιακής αγωνίας. Ο Βασίλης Κιμούλης είχε μεταφράσει αποκλειστικά για τη LIFO αποσπάσματα από τις εκρηκτικές συνομιλίες του Μπέικον με τον φωτογράφο Peter Beard.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΙΜΟΥΛΗΣ
Η Κιμώνα τα μεσάνυχτα γίνεται γάτα

Εικαστικά / Όταν η Κιμώνα ήταν μικρή έκλεβε τους μαγνήτες του παππού της, του γλύπτη Takis

Η τοσοδούλα γκαλερί Red Carpet, με το τέλειο γκράφιτι στον τοίχο, ξεχωρίζει από μακριά στην οδό Σολωμού. Κόρη της εικαστικού Λυδίας Βενιέρη και εγγονή του γλύπτη Takis, η ιδιοκτήτριά της, η Κιμώνα, φιλοξενεί 7 καλλιτέχνες σε 15 τετραγωνικά. Όταν της μιλούν για τα Eξάρχεια τα μάτια της βγάζουν καρδούλες.
ΤΖΟΥΛΗ ΑΓΟΡΑΚΗ
Άγγελος Μεργές: Οff season παραθεριστές με χρώματα που εκπέμπουν ηλεκτρισμένη ενέργεια

Εικαστικά / Παραθεριστές ή πρόσφυγες; Οι αινιγματικές φιγούρες του Άγγελου Μεργέ

Ο 36χρονος Έλληνας ζωγράφος, με έδρα τη Ζυρίχη, εκθέτει στην γκαλερί Καλφαγιάν έργα του με διφορούμενες –έντονα χρωματισμένες και ηλεκτρισμένες– ανθρώπινες φιγούρες σε off season παραλίες, που θυμίζουν ήρωες του Αντονιόνι.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Leigh Bowery: ακόρεστη όρεξη για έρωτα και υψηλή τέχνη από την καλτ φιγούρα που σημάδεψε μια εποχή

Nothing Days / Leigh Bowery: Ακόρεστη όρεξη για έρωτα και υψηλή τέχνη από την καλτ φιγούρα που σημάδεψε μια εποχή

Ο εκκεντρικός καλλιτέχνης που ο Boy George είχε χαρακτηρίσει ως «μοντέρνα τέχνη με πόδια» έζησε μια περιπετειώδη ζωή με εκατοντάδες συνευρέσεις στις τουαλέτες του Λονδίνου, δημιουργώντας ταυτόχρονα τέχνη με τα μοναδικά καλτ κοστούμια του που σημάδεψαν μια γενιά σχεδιαστών και εξακολουθούν να εμπνέουν.
M. HULOT