O Κώστας Τσόκλης αφηγείται τη ζωή του στη LIFO Facebook Twitter
Σέβομαι και τους ηττημένους. Η ήττα κρύβει μέσα της μια ποίηση, μια γοητεία. Και μη νομίζεις ότι οι πετυχημένοι δεν είχαν ήττες στη ζωή τους - είχαν άπειρες. Τίποτα δεν σου δίνεται δωρεάν. Φωτο: Σπύρος Στάβερης/LIFO

O Κώστας Τσόκλης αφηγείται τη ζωή του στη LIFO

0

Γεννήθηκα στην Αθήνα από Αθηναίους γονείς, έκτο από τα επτά παιδιά μιας οικογένειας πάμπτωχης. Ο πατέρας μου ήταν στα νιάτα του ιμπρεσάριος στη Λυρική Σκηνή, αλλά σιγά σιγά ξέπεσε και πέθανε θυρωρός στο θέατρο του Μπουρνέλη. Ήταν ένας ρομαντικός που νόμιζε ότι ήταν σπουδαίος. Φερόταν σαν αριστοκράτης, την ώρα που τα παιδιά του πεινούσαν.

Μέχρι τα δέκα μου χρόνια που εγκατασταθήκαμε στην οδό Μαυρομιχάλη, ζούσαμε από σπίτι σε σπίτι, από υπόγειο σε υπόγειο σαν τους τσιγγάνους. Μεγαλώσαμε σχεδόν στον δρόμο. Όταν ήρθε η Κατοχή, η ζωή μας έγινε ακόμα πιο άθλια. Τώρα που την αναπολώ όμως, τη βρίσκω ωραία, γεμάτη από συγκινήσεις και δυνατότητες καταστροφής ή σωτηρίας.

• Άρχισα να δουλεύω ως βοηθός στα ντεκόρ των κινηματογράφων μόλις τέλειωσα το δημοτικό. Γυμνάσιο δεν έβγαλα, αλλά διδάχτηκα την τέχνη και τη ζωή, όπως και την ποίηση, μέσα στα εργαστήρια των ζωγράφων μαστόρων μου. Στη Σχολή Καλών Τεχνών μπήκα ως εξαιρετικό ταλέντο, χάρη στον Μόραλη. Αυτός και ο Γιάννης Παππάς μ' αγάπησαν και με φρόντισαν, όπως τόσους άλλους μαθητές τους, αλλά ήταν οι ίδιοι πάλι που αργότερα με απογοήτευσαν. Τώρα, που αρχίζω να έχω ανάγκη τους νοσταλγούς και ίσως τους επιεικείς, καταλαβαίνω το λάθος μου.

Νομίζω ότι αυτήν τη στιγμή, ως Έλληνες, δεν αντιπροσωπούμε τίποτε, ενώ πριν από είκοσι, τριάντα χρόνια, υπήρχαμε διεθνώς, αν όχι ως Έλληνες, τουλάχιστον μεμονωμένοι μετέχοντες δημιουργοί. Τώρα εκλιπαρούμε μια ταυτότητα, μιλώντας με τα κουρέλια μιας γλώσσας που κληρονομήσαμε από την αρχαιότητα, για την οποία η πλειονότητα δεν γνωρίζει τίποτε, κι αυτή ακόμα ανακατεμένη μ' ένα σωρό αγγλισμούς.

• Το 1957 έφυγα για τη Ρώμη με υποτροφία, όπου συνειδητοποίησα με πίκρα πως ότι είχα μάθει μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν ίσχυε κι έπρεπε να το εγκαταλείψω. Αργότερα, εγκαταστάθηκα στο Παρίσι, το οποίο με πότισε με μια «θηλυκή» αισθητική που δεν μπόρεσα ποτέ ολοσχερώς να αποβάλω. Εγώ, που ήμουν ένα αγρίμι και που ίσως είμαι ακόμα. Όταν έζησα για ένα διάστημα στο Βερολίνο, ξαναβρήκα τον «αρσενικό» κόσμο της τέχνης. Αυτό κάπως με ισορρόπησε, αλλά, δυστυχώς, δεν έπαψα να κουβαλάω τη γαλλική μου -περιορισμένη ασφαλώς- κουλτούρα, ως ευχή αλλά και ως κατάρα.

• Στην Ελλάδα επέστρεψα για να εγκατασταθώ μόνιμα μετά από είκοσι οκτώ χρόνια και ξαναβρήκα την ανάγκη της τέχνης να μας περιμένει. Ο ελληνικός χώρος χρειαζόταν τότε και έναν καλλιτέχνη σαν εμένα κι αυτό με ξαναζωντάνεψε. Μ' έκανε να αναλάβω ευθύνες, μου επέτρεψε τη σωτήρια αυθάδεια. Συχνά λέω -όλοι, πια, το ξέρετε- τολμηρά πράγματα, που συχνά προκαλούν την έχθρα. Αν όμως κάτι μ' έσωσε στη ζωή μου, είναι αυτά που τόλμησα να πω. Γιατί, καθώς είμαι υπεύθυνος άνθρωπος, όταν λέω μια κουβέντα, προσπαθώ να τη δικαιώσω με πράξεις.

• Οι Έλληνες, παρά τις πολλές αμφισβητήσεις, με δέχτηκαν. Και με δέχτηκαν μάλιστα κάποτε σε τέτοιο βαθμό, που αυτή η παραδοχή μού έκανε κακό. Γιατί κι εγώ, όπως όλοι οι καλλιτέχνες στον κόσμο, μιμήθηκα συχνά τον εαυτό μου. Τώρα τελευταία γίνεται πολλή συζήτηση για τα πλαστά έργα, όμως κανείς δεν λέει ότι ο πρώτος πλαστογράφος του έργου του είναι ο καλλιτέχνης ο ίδιος. Μια ιδέα συνήθως εξαντλείται σε δύο, τρία, άντε δέκα έργα. Όταν όμως αρχίζουν όλοι να σου ζητούν το ίδιο και το ίδιο έργο κι εσύ ενδίδεις, αρχίζει η εκπόρνευση.

• Νομίζω ότι αυτήν τη στιγμή, ως Έλληνες, δεν αντιπροσωπούμε τίποτε, ενώ πριν από είκοσι, τριάντα χρόνια, υπήρχαμε διεθνώς, αν όχι ως Έλληνες, τουλάχιστον μεμονωμένοι μετέχοντες δημιουργοί. Τώρα εκλιπαρούμε μια ταυτότητα, μιλώντας με τα κουρέλια μιας γλώσσας που κληρονομήσαμε από την αρχαιότητα, για την οποία η πλειονότητα δεν γνωρίζει τίποτε, κι αυτή ακόμα ανακατεμένη μ' ένα σωρό αγγλισμούς.

Εγώ δεν θέλω να με κρίνουν ως Έλληνα, αλλά ως άνθρωπο. Ας είμαι ένας χρήσιμος άνθρωπος και ας αμφισβητείται η ελληνικότητά μου. Όσο ζούσα στην Ευρώπη ήμουν Ευρωπαίος, δεν είχα πρόβλημα, τώρα έχω. Από τότε που ιδρύθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση, ξαναγίναμε Έλληνες, Ιταλοί, Ισπανοί, Γερμανοί, Γάλλοι. Τι κοροϊδία! Το να είσαι Έλληνας σήμερα δεν θεωρείται θετικό. Γι' αυτό θαυμάζω εκείνους τους Έλληνες που έκαναν διεθνές όνομα. Γιατί αγωνίστηκαν μ' ένα μικρό ποσοστό των δυνατοτήτων τους και μια μεγάλη αναπηρία. Σκέψου να μετείχαν με το εκατό τοις εκατό.

Σέβομαι όμως και τους ηττημένους. Η ήττα κρύβει μέσα της μια ποίηση, μια γοητεία. Και μη νομίζεις ότι οι πετυχημένοι δεν είχαν ήττες στη ζωή τους - είχαν άπειρες. Τίποτα δεν σου δίνεται δωρεάν. Αφού έφτασα να λυπάμαι κι αυτούς που καταχρώνται τον κόπο των άλλων για να πλουτίσουν. Κουβαλάνε μέσα τους μια δυστυχία, μια ενοχή, που τους φαρμακώνει τη ζωή. Κι ας το κρύβουν, κι ας το μασκαρεύουν, με μια επίφαση ευτυχίας.

• Στα νιάτα μου ήμουν κι εγώ κομμουνιστάκος. Όλοι έχουμε περάσει από αυτό το στάδιο, όλοι έχουμε κάνει αυτό το γοητευτικό λάθος. Τώρα σκέφτομαι πόσο ηλίθιο είναι το να επιτίθεσαι στους κατέχοντες, όσο κι αν έχουν κατακλέψει τον λαό. Αργά ή γρήγορα, όλα θα επιστραφούν στους δικαιούχους, έστω και καθυστερημένα και ίσως με άλλη μορφή.

Τι να τα κάνουν, να τα πάρουν μαζί τους; Το ότι εγώ τρώω ρέγκα και αυτοί χαβιάρι, μου είναι τελείως αδιάφορο. Με σπαραγμό βλέπω ότι όσο ηθικότερη θα προσπαθούμε να κάνουμε την κοινωνία μας, τόσο ο κόσμος θα φτωχαίνει και θα δυστυχεί. Το λέω αυτό, ξέροντας ότι μπορεί να παρεξηγηθεί, όμως χρειάζεται μια άλλη ηθική, μια άλλη δικαιοσύνη. Κι αυτό είναι δουλειά των φιλοσόφων και όχι της Εκκλησίας.

• Έκανα το μουσείο στην Τήνο τόσο από ματαιοδοξία όσο κι από την ανάγκη να προσφέρω στους ανθρώπους. Έχω μια μανία να δίνω. Στο μέτρο που μπορώ. Και την έχω, γιατί είχα την ευτυχία και την ευθύνη, όμως, να πάρω. Ό,τι η ζωή μου έδωσε θέλω να της τα επιστρέψω. Το μουσείο είναι μια τέτοιου είδους επιστροφή στο νησί που μου έδωσε κάποιες εμπνεύσεις και στην Ελλάδα, που είτε το θέλω είτε όχι, είναι η μάνα μου. Δεν θα είχα πρόβλημα να επιστρέψω και στη Γαλλία ό,τι μου έδωσε και στην Ιταλία -που το έχω ήδη κάνει- και στη Γερμανία και στο Βέλγιο. Απ' όπου πήρα, ό,τι πήρα να τα δώσω, για να νιώσω πραγματικά ελεύθερος.

• Στην Ελλάδα ζούμε μια μαύρη στιγμή που ελπίζω πως κάποτε θα περάσει. Όμως υπάρχει κίνδυνος να αχρηστευτεί ό,τι δημιουργήσαμε μέχρι τώρα και η πιθανή καινούργια πραγματικότητα ν' αδιαφορήσει για την προσφορά μας. Μέσα στα όρια αυτού του φόβου αρνούμαι ν' αδρανήσω. Αισθάνομαι ότι πρέπει να κάνω συνεχώς πράγματα, ώστε να εμποδίσω τη λήθη που καραδοκεί.

• Αυτήν τη στιγμή προετοιμάζω μια τεραστίων διαστάσεων εικαστική επέμβαση στη Σπιλανόγκα που θα καλύψει όλο το νησί. Είναι κάτι πάρα πολύ δελεαστικό και κάτι πολύ επικίνδυνο συγχρόνως. Πρόκειται για μια επέμβαση, που σ'αυτό τουλάχιστον το μέγεθος λίγες θα πρέπει να έχουν γίνει στον κόσμο, και σίγουρα ποτέ στην Ελλάδα.

• Φέτος σκηνοθετώ και για πρώτη φορά στο θέατρο. Είναι ένα παλιό «ψώνιο», αν θες, αλλά νομίζω ότι εκεί ήταν το πραγματικό μου ταλέντο. Εξάλλου, όλη η δουλειά μου είναι σκηνοθετική. Και η μεγαλύτερη σκηνοθεσία μου θα είναι η Σπιναλόγκα.

• Για τις φωτιές στην Αθήνα, γι' αυτό το έγκλημα, τι να πω; Ως κοινός Αθηναίος πολίτης το καταδικάζω, το θεωρώ ηλίθιο και απάνθρωπο. Από αισθητικής απόψεως, όμως, προτιμώ μια καμένη Αθήνα από μια Αθήνα, όπως την έχουμε καταντήσει. Θα ήταν πιο γοητευτική ως εικόνα, πιο όμορφη. Κρίμα που η αμάθεια κυριαρχεί και στον χώρο του εγκλήματος. Κρίμα που επέλεξαν να κάψουν κάποια από τα ωραιότερα εναπομείναντα κτίρια, τη στιγμή που υπάρχουν τόσα άλλα πανάθλια και προσβλητικά, που θ' άξιζε πραγματικά να κατεδαφιστούν. Μην ξεχνάς πως είμαι καλλιτέχνης.

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Πολλές, πάρα πολλές εκθέσεις τον Οκτώβριο στην Αθήνα. Και καλές μάλιστα

Εικαστικά / Πολλές, πάρα πολλές εκθέσεις τον Οκτώβριο στην Αθήνα. Και καλές μάλιστα

Από την έκθεση του Juergen Teller στο ολοκαίνουργιο Onassis Ready, στην ποιητική αρχιτεκτονική του Πικιώνη και στις έξι πρωτοποριακές γυναικείες φωνές της γεωμετρικής αφαίρεσης. Αυτόν τον μήνα οι λέξεις «μουσείο» και «γκαλερί» θα ακούγονται πολύ συχνά.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ: Ο ζωγράφος των στυλάτων της εποχής του επιστρέφει

Εικαστικά / Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ: Ο ζωγράφος των στυλάτων της εποχής του επιστρέφει

H έκθεση στο Μουσείο Ορσέ συγκεντρώνει 90 έργα του Αμερικανού στυλίστα ζωγράφου, εστιάζοντας στην πιο καθοριστική περίοδο του έργου του. Aνάμεσά τους και η περίφημη «Madame X», το πιο διάσημο έργο του.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Εικαστικά / Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Η έκθεση «Beato Angelico», συγκεντρώνει στο Palazzo Strozzi και στο Mουσείο του Αγίου Μάρκου στη Φλωρεντία περισσότερα από 140 έργα με δάνεια από 70 συλλογές ιδιωτών και μουσείων και φιλοδοξεί να εδραιώσει τη φήμη του Φρα Αντζέλικο ως κορυφαίου δασκάλου της Αναγέννησης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Εικαστικά / Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Πεθαίνει σαν σήμερα το 1669 ο φλαμανδός ζωγράφος Ρέμπραντ φαν Ράιν. Αυτός ο πίνακας υπήρξε η πραγματική αιτία της οικονομικής καταστροφής του καλλιτέχνη ή πρόκειται περί θεωρίας συνωμοσίας;
THE LIFO TEAM
«Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Εικαστικά / «Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Η νέα έκθεση του Μουσείου Μπενάκη, χαρτογραφεί την πορεία έντεκα Ελλήνων και Ελληνίδων εικαστικών και θέτει ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα: «Σε μια πορεία πλούσια, γεμάτη ανατροπές αλλά και επαναλήψεις, ποιες ήταν οι πρωτόλειες αναζητήσεις τους, στις οποίες επέτρεψαν ακολούθως να εισχωρήσουν στις ώριμες αποφάσεις τους»
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Εικαστικά / Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Μια έκθεση στο Μουσείο Γουίτνεϊ ενώνει διαφορετικές φωνές και αποκαλύπτει την άγνωστη ως τώρα τάση Αμερικανών καλλιτεχνών που στράφηκαν στον σουρεαλισμό για να εκφράσουν την ταραχώδη δεκαετία του '60.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
"Η κούνια" του Φραγκονάρ: Στο φως τα ζουμερά μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Εικαστικά / «Η Κούνια» του Φραγκονάρ: Τα μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Η περίφημη «Κούνια» με τη σκηνοθεσία της συνεύρεσης των σωμάτων και των ψυχών με τρόπο ακόλαστο, πονηρό ή ανοιχτό σε μια νέα ηθική, έργο – σταρ της περίφημης συλλογής Wallace στο Λονδίνο, αποκαταστάθηκε φέρνοντας στο φως άτακτες λεπτομέρειες που ενισχύουν την αυθάδεια του έργου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ειρήνη Παναγοπούλου

Εικαστικά / Ειρήνη Παναγοπούλου: Η μεγάλη Ελληνίδα συλλέκτρια Τέχνης μιλά στη LIFO

Η γνωστή συλλέκτρια μιλά στη LiFO για το ταξίδι της στην τέχνη μέσα από τη συγκρότηση της μεγάλης και σπάνιας συλλογής της, μέρος της οποίας θα δούμε με αφορμή την έκθεση «Fernweh ή νοσταλγία για άγνωστους τόπους».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μυρτώ Ξανθοπούλου: «Έχω ψίχουλα, έχω τα περισσεύματα; Με αυτά θα δουλέψω»

Εικαστικά / Μυρτώ Ξανθοπούλου: «Έχω ψίχουλα, έχω τα περισσεύματα; Με αυτά θα δουλέψω»

Η γεννημένη στο Ελσίνκι καλλιτέχνιδα που κέρδισε το βραβείο Young Artist της φετινής Art Athina μιλάει για το έργο της που βασίζεται στην αίσθηση του κατεπείγοντος, στη χειρωνακτική εργασία και στη σχέση της με τη γλώσσα. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένα «χρονικό της αναισθησίας» με έργα υψηλής δόνησης 

Εικαστικά / Κωνσταντίνος Λαδιανός: «Πού πήγε όλη αυτή η επιδεξιότητα των χεριών που είχαν οι παλιότεροι»

Η παράδοση, η αγιολογική γραμματεία και η λαϊκή μυθολογία συνυπάρχουν στον κόσμο του ταλαντούχου καλλιτέχνη, εμπλέκοντας το προσωπικό βίωμα με καθηλωτικές αλληγορίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένας μνημειώδης φτερωτός ταύρος στο Μουσείο Ακρόπολης

Εικαστικά / Ένας μνημειώδης φτερωτός ταύρος στο Μουσείο Ακρόπολης

Με το έργο του στον εξωτερικό χώρο του μουσείου ο Michael Rakowitz συνομιλεί με τα έργα της κλασικής αρχαιότητας και υπενθυμίζει τα μάταια ταξίδια ανθρώπων και πολιτιστικών αγαθών που «ξεσπιτώνονται».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Συλλογή Λέοναρντ Λόντερ θα δώσει το φιλί της ζωής στην αγορά της τέχνης;

Εικαστικά / Η Συλλογή Λέοναρντ Λόντερ θα δώσει το φιλί της ζωής στην αγορά της τέχνης;

Με πυρήνα της συλλογής του Λόντερ ένα από τα διασημότερα έργα του Κλιμτ, που εκτιμάται ότι η πώλησή του θα ξεπεράσει τα 150 εκατομμύρια δολάρια, η βραδιά της δημοπρασίας στον οίκο Sotheby’s φιλοδοξεί να προσελκύσει ξανά τους μεγάλους συλλέκτες. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζένη Μαρκέτου

Οι Αθηναίοι / Τζένη Μαρκέτου: «Οι καλλιτέχνες δεν έχουμε ανακαλύψει τον τροχό»

Στην Αμερική έμαθε πως η τέχνη είναι κοινωνική υπόθεση, πως ο κόσμος δεν εξαντλείται στις γκαλερί. Η πρώτη της παρέμβαση σε δημόσιο χώρο, που προκάλεσε αντιδράσεις, της δίδαξε ότι ένα έργο οφείλει να μοιάζει σαν να υπήρχε πάντα εκεί. Με τη νέα της εγκατάσταση στο Μέγαρο Μουσικής μάς υπενθυμίζει ότι δεν είμαστε οι πρωταγωνιστές της φύσης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Σεπτέμβρης της Art Athina 2025

Εικαστικά / Art Athina 2025: Το τώρα και το μετά της σύγχρονης τέχνης

Ζωγραφική, γλυπτική, φωτογραφία, ψηφιακή τέχνη: Το ανάγλυφο του παγκόσμιου εικαστικού χάρτη έτσι όπως διαμορφώνεται μέσα από την ελληνική και ξένη παραγωγή, και αναδεικνύεται στην ετήσια φουάρ που πραγματοποιείται ξανά στο Ζάππειο.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ