Μια Μέκκα της τέχνης στην καρδιά του Τέξας

Ο Donald Judd και η Μέκκα της τέχνης στην καρδιά του Τέξας Facebook Twitter
0

Η Μάρφα είναι μια μικροσκοπική πόλη στο δυτικό Τέξας με μόλις 2.000 κατοίκους, περίπου 60 μίλια από τα σύνορα με το Μεξικό και σχεδόν τρεις ώρες οδικώς από το Ελ Πάσο. Το όνομά της της το έδωσε η γυναίκα ενός σιδηροδρομικού, από τον χαρακτήρα της Μάρφα, της υπηρέτριας στο σπίτι του Φιοντόρ Πάβλοβιτς στους «Αδελφούς Καραμάζοφ» του Φιοντόρ Ντοστογέφσκι

Ο κόσμος που αγαπά τον κινηματογράφο την έχει δει άπειρες φορές, είναι το σκηνικό σε μερικές από τις πιο μεγάλες χολιγουντιανές παραγωγές. Το 1956 γυρίστηκε εκεί το «Giant», με πρωταγωνιστή τον Τζέιμς Ντιν, αλλά και αργότερα το «There Will Be Blood» και το «No Country For Old Men». Το Χόλιγουντ αγαπά το Τέξας, ειδικά τη δυτική πλευρά του, μια χώρα απεριόριστης ερημιάς –και δυνατοτήτων– στην οποία μπορεί να προβάλει την απληστία, τη λαγνεία και τη βία.

Η κτηνοτροφία εξακολουθεί και σήμερα να αποτελεί βασικό πυλώνα της οικονομίας της περιοχής. Μια περιήγηση στην πόλη, η οποία έχει ένα μόνο φανάρι που αναβοσβήνει και τύπους που ψήνονται στον ήλιο σαν να έχουν βγει από διαφήμιση του Μάρλμπορο, δείχνει ότι εδώ τρέχει και κάτι αλλιώτικο.

Στο σκληροπυρηνικό άντρο των Ρεπουμπλικάνων, στο κόκκινο Τέξας, ο Ομπάμα κέρδισε την κομητεία. Αυτό το διαφορετικό είδος πόλης του Τέξας έχει 14 γκαλερί τέχνης, ένα ανεξάρτητο βιβλιοπωλείο και ένα βιολογικό παντοπωλείο.

Η καλλιτεχνική πλευρά της Μάρφα είναι σχεδόν εξωφρενική στατιστικά και η αρχή αυτής της ιδιότυπης ανάπτυξης ξεκίνησε όταν ο καλλιτέχνης Donald Judd πήγε εκεί τη δεκαετία του 1980. Τον προσέλκυσε και αυτόν το αρχέγονο κενό της χώρας, και η Μάρφα έγινε ο ιδανικός τόπος αρχικά για να εγκαταστήσει μεγάλης κλίμακας γλυπτά από ατσάλι και σκυρόδεμα.

Επιδιώκοντας την αυτονομία και τη σαφήνεια του κατασκευασμένου αντικειμένου και του χώρου που δημιουργείται από αυτό, επιτυγχάνοντας τελικά μια αυστηρά δημοκρατική παρουσίαση χωρίς συνθετική ιεραρχία, ο Judd, που ήταν ζωγράφος μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1960, όταν άρχισε να δημιουργεί έργα σε τρεις διαστάσεις, κατάφερε να αλλάξει ριζικά την ιδέα της τέχνης.

Ο Judd πήγε στο δυτικό Τέξας το 1971 αναζητώντας χώρο και συνέλαβε ένα μοναδικό όραμα που ενσωμάτωνε την τέχνη, την αρχιτεκτονική και το τοπίο την εποχή που ήθελε να πάρει απόσταση από τον καλλιτεχνικό κόσμο της Νέας Υόρκης, όπου πρωτοέγινε γνωστός στις αρχές της δεκαετίας του 1960 ως κριτικός τέχνης και στη συνέχεια ως αυστηρά πειραματικός γλύπτης ο οποίος εξερευνούσε το χρώμα, τη μορφή και τον χώρο γύρω από τα γεωμετρικά έργα του, που ήταν κατασκευασμένα από βιομηχανικά υλικά.

Πολύ συχνά αισθανόταν ότι τα μουσεία χειρίζονταν λανθασμένα την εγκατάσταση και τη μεταφορά των έργων του, ότι δεν κατανοούσαν την αξία τους, και έτσι έψαξε σε έναν χάρτη για το λιγότερο κατοικημένο μέρος που υπήρχε στην Αμερική. Σε ένα κείμενό του του 1987 εκφράζει τη βαθιά αντιπάθειά του για τα μουσεία και για την εμπορευματοποίηση της τέχνης, γράφοντας «το κοινό δεν έχει άλλη ιδέα για την τέχνη από το ότι είναι κάτι φορητό που μπορεί να αγοραστεί».

Όταν ανακάλυψε τη Μάρφα, άρχισε να αγοράζει κενά κτίρια. Ανακαίνισε δύο υπόστεγα αεροπλάνων και τα παρακείμενα πρώην γραφεία του στρατού ως οικογενειακή κατοικία του και ιδανικό περιβάλλον για την τέχνη του, τα έπιπλα που σχεδίαζε μόνος του και μια βιβλιοθήκη 13.000 τόμων. Συνολικά αγόρασε 22 κτίρια μέσα και γύρω από τη Μάρφα ως χώρους διαβίωσης και εργασίας, που τώρα είναι ανοιχτά στο κοινό μέσω του ιδρύματός του. Ήταν η αρχή της ιδέας να μετατρέψει τη μικρή αυτή πόλη σε τόπο πολιτιστικού προσκυνήματος.  

Με χρηματοδότηση από το Ίδρυμα Dia Art Foundation το 1978, ο Judd απέκτησε άλλα 34 κτίρια σε έκταση 340 στρεμμάτων. Μια παροπλισμένη στρατιωτική βάση έξω από την πόλη και τρία κτίρια στο κέντρο της πόλης, για την έκθεση της δικής του δουλειάς και εκείνων των φίλων του Dan Flavin, Αμερικανού μινιμαλιστή καλλιτέχνη διάσημου για τη δημιουργία γλυπτών αντικειμένων και εγκαταστάσεων από φωτιστικά φθορισμού, και John Chamberlain, τον οποίο ο Judd θεωρούσε έναν από τους καλύτερους Αμερικανούς γλύπτες.

Τα έργα του συγκροτούνται από μέταλλο, συγκεκριμένα μέρη αυτοκινήτων, φτερά, προφυλακτήρες ή το σασί, σκουπίδια του υλικού πολιτισμού, έργα της κουλτούρας της απόρριψης. Μάλιστα, το 1973, δύο μεταλλικά έργα 300 κιλών του Chamberlain που βρίσκονταν έξω από μια γκαλερί στο Σικάγο θεωρήθηκαν κατά λάθος σκουπίδια και απομακρύνθηκαν.

Ο Donald Judd και η Μέκκα της τέχνης στην καρδιά του Τέξας Facebook Twitter
Ο Donald Judd μπροστά στο έργο του «Άτιτλο» (1961), στο αρχιτεκτονικό του γραφείο στη Μάρφα, στο Τέξας το 1993. Φωτο: © Laura Wilson, Donald Judd Art © 2020 Judd Foundation / Artists Rights Society (ARS), New York

Ο Judd, το 1983 άνοιξε την πρώτη του αρχιτεκτονικά τροποποιημένη αποθήκη αφιερωμένη σε 23 μνημειακά γλυπτά του Chamberlain και εργάστηκε ταυτόχρονα για να εγκαταστήσει τα δικά του 100 γλυπτά από αλουμίνιο στα υπόστεγα του πυροβολικού, μαζί με 15 γλυπτά από σκυρόδεμα.

Όταν η Dia έπαψε να χρηματοδοτεί τη Μάρφα, ίδρυσε το Ίδρυμα Chinati ως ένα επιμελητικό φόρουμ για μόνιμες εγκαταστάσεις και προσωρινά έργα, ένα είδος αντι-μουσείου με καλεσμένους καλλιτέχνες όπως ο Claes Oldenburg και ο Coosje van Bruggen, ο Richard Long, ο Roni Horn, ο David Rabinowitch, η Yayoi Kusama και ο Ingolfur Arnarsson, που τοποθέτησαν μόνιμα τα έργα τους στο Chinati, ενώ άλλοι, όπως ο Robert Irwin, ο Carl Andre, ο John Wesley, βρήκαν έναν τόπο για να δουλεύουν και να δημιουργούν νέα έργα.

Εκεί, ο μεγάλος Ilya Kabakov έστησε ένα από τα καλύτερα έργα που έχει κάνει ποτέ. Τοποθετώντας αναποδογυρισμένα κόκκινα θρανία, πάγκους και βιτρίνες σε πράσινους τοίχους, ο Kabakov μετέτρεψε έναν από τους στρατώνες σε αναπαράσταση ενός βανδαλισμένου σοβιετικού σχολείου, ένα ειρωνικό μνημείο της κομμουνιστικής εποχής που συγχωνεύεται πλήρως με το περιβάλλον του.

Αν σήμερα ο Donald Judd παραμένει ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες του εικοστού αιώνα είναι και για τις ριζοσπαστικές ιδέες του γύρω από την τέχνη που εξακολουθούν να προκαλούν και να επηρεάζουν τομείς της, της αρχιτεκτονικής και του σχεδιασμού.

Γενικά θεωρείται ο κορυφαίος διεθνής εκπρόσωπος του μινιμαλισμού και ο σημαντικότερος θεωρητικός του μέσα από κείμενα όπως το «Specific Objects» (1964), ωστόσο σε όλη τη διάρκεια της ζωής του απεμπόλησε σθεναρά τον όρο, με μια ανορθόδοξη διατύπωση, γράφοντας: «Το νέο τρισδιάστατο έργο δεν αποτελεί κίνημα, σχολή ή στυλ. Οι κοινές πτυχές είναι πολύ γενικές και πολύ λίγο κοινές για να ορίσουν ένα κίνημα. Οι διαφορές είναι μεγαλύτερες από τις ομοιότητες».

Επιδιώκοντας την αυτονομία και τη σαφήνεια του κατασκευασμένου αντικειμένου και του χώρου που δημιουργείται από αυτό, επιτυγχάνοντας τελικά μια αυστηρά δημοκρατική παρουσίαση χωρίς συνθετική ιεραρχία, ο Judd, που ήταν ζωγράφος μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1960, όταν άρχισε να δημιουργεί έργα σε τρεις διαστάσεις, κατάφερε να αλλάξει ριζικά την ιδέα της τέχνης.

Οι ιδέες που διατυπώθηκαν στις κριτικές και τα δοκίμιά του έδωσαν με πολλούς τρόπους τη ραχοκοκαλιά στο κίνημα του μινιμαλισμού. Οι πρωταρχικοί του ισχυρισμοί ήταν ότι ο πραγματικός χώρος ήταν το τελευταίο σύνορο της σύγχρονης τέχνης και ότι τα απλά βιομηχανικά υλικά –στην περίπτωσή του, τα μέταλλα, τα χρωματιστά πλαστικά και το κόντρα πλακέ– προσέφεραν στους καλλιτέχνες πολύ περισσότερες δυνατότητες από τον παραδοσιακό μπρούντζο ή το χρώμα στον καμβά.

Ο Donald Judd και η Μέκκα της τέχνης στην καρδιά του Τέξας Facebook Twitter
Donald Judd/Architecture Studio. © Judd Foundation

Ο Donald Judd γεννήθηκε το 1928 στο Excelsior Springs του Μιζούρι. Υπηρέτησε στον στρατό των Ηνωμένων Πολιτειών στην Κορέα από τον Ιούνιο του 1946 έως τον Νοέμβριο του 1947. Μετά την επιστροφή του στις Ηνωμένες Πολιτείες, σπούδασε φιλοσοφία και ιστορία της τέχνης στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια και ζωγραφική στο Art Students League. Από το 1959 έως το 1965 εργάστηκε ως κριτικός τέχνης, γράφοντας συχνά πάνω από δώδεκα κριτικές το μήνα.

Το πρώτο μέρος στο οποίο ανέπτυξε τις ιδέες του σχετικά με τη μόνιμη εγκατάσταση έργων τέχνης ήταν η Νέα Υόρκη, όταν αγόρασε το 1968 ένα πενταώροφο κτίριο από χυτοσίδηρο στην οδό Spring Street 101. Ήταν ένας από τους πρώτους καλλιτέχνες που μετακόμισαν στη συνοικία, γνωστή αργότερα ως SoHo. Αυτή η εγκαταλελειμμένη βιομηχανική γειτονιά έγινε σύντομα ένα ζωντανό καταφύγιο για καλλιτέχνες, συγγραφείς, μουσικούς και ακτιβιστές της νεοϋορκέζικης κοινότητας.

Η Paula Cooper ήταν η πρώτη γκαλερί που μετακόμισε στην περιοχή, όταν άνοιξε έναν χώρο στην Wooster Street το 1968. Ακολούθησε ο Leo Castelli, ο οποίος αγόρασε έναν χώρο στο 420 West Broadway, ο οποίος άνοιξε το 1971. Μεταξύ 1970 και 1980, το 112 Greene Street, ένας ακατέργαστος χώρος που παραχωρήθηκε από τον καλλιτέχνη Jeff Lew, χρησιμοποιήθηκε από το 112 Workshop (τον πρόδρομο των White Columns) για εγκαταστάσεις και παραστάσεις από καλλιτέχνες όπως ο Gordon Matta-Clark, η Trisha Brown, ο Vito Acconci, η Laurie Anderson, ο Richard Serra, ο Philip Glass και πολλοί άλλοι.

Ο Donald Judd και η Μέκκα της τέχνης στην καρδιά του Τέξας Facebook Twitter
Donald Judd/Whyte Building. © Judd Foundation
Ο Donald Judd και η Μέκκα της τέχνης στην καρδιά του Τέξας Facebook Twitter
Donald Judd, «Άτιτλο», 1961. Το έργο εκτίθεται στο Whyte Building. © Judd Foundation
Ο Donald Judd και η Μέκκα της τέχνης στην καρδιά του Τέξας Facebook Twitter
Donald Judd, «Άτιτλο», 1961. Το έργο εκτίθεται στο Whyte Building. © Judd Foundation

Πάλεψε για πολλά χρόνια ώστε να επιτραπεί η μετατροπή βιομηχανικών χώρων σε στούντιο ζωντανής εργασίας, μέσω του χαρακτηρισμού AIR (Artist-in-Residence). Σε μια περίοδο μεγάλων αλλαγών και κοινωνικών αναταραχών στις ΗΠΑ, το στούντιό του έγινε κέντρο για νέες ιδέες και συζητήσεις σχετικά με τη διασταύρωση της τέχνης, του πολιτισμού, της ιστορίας και της πολιτικής, ενώ το ισόγειο του 101 Spring Street χρησιμοποιήθηκε για περιστασιακές περιοδικές εκθέσεις, συναντήσεις της κοινότητας και ακτιβιστών και παραστάσεις.

Επέκρινε τις πολιτικές δομές ως τεχνητές και αναποτελεσματικές και προώθησε συλλογικότητες καλλιτεχνών, εμποροϋπαλλήλων και κατοίκων για τη διαμόρφωση της πόλης. Ήταν μέρος των απόψεων που με συνέπεια υποστήριξε σε όλη τη διάρκεια της ζωής του για την τέχνη, τον πολιτισμό και την πολιτική. 

Επιφύλασσε ιδιαίτερη έχθρα για τα αμερικανικά μουσεία, τα οποία θεωρούσε ότι συχνά ήταν άθλια σχεδιασμένα και μοιραία «τσιγκούνικα» στον τρόπο με τον οποίο συνέλεγαν και εξέθεταν τη μεταπολεμική τέχνη. Υποστήριζε ότι οι μόνιμες, ευρύχωρες και εμπεριστατωμένες εκθέσεις έργων σημαντικών καλλιτεχνών ήταν απαραίτητες για την ανάπτυξη της τέχνης. Έβρισκε τα μουσεία άβολα και αφιλόξενα, λέγοντας ότι δεν υπήρχαν ποτέ αρκετά μέρη για να καθίσει (ή να ξαπλώσει, όπως προτιμούσε) ενώ κοιτούσε την τέχνη. Πάνω απ' όλα απεχθανόταν τις πολυπληθείς εκθέσεις τέχνης.

Για σχεδόν τέσσερις δεκαετίες, ο Judd εξέθεσε σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρώπη και την Ασία, ενώ έργα του βρίσκονται σε συλλογές μουσείων σε όλο τον κόσμο. Σημαντικές εκθέσεις του έργου του έχουν γίνει στο Whitney Museum of American Art, Νέα Υόρκη (1968, 1988), στην Εθνική Πινακοθήκη του Καναδά, Οτάβα (1975), στο Stedelijk Van Abbemuseum, Αϊντχόβεν (1970), στην Tate Modern, Λονδίνο (2004) και στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, Νέα Υόρκη (2020).

Ο Donald Judd και η Μέκκα της τέχνης στην καρδιά του Τέξας Facebook Twitter
Το νότιο δωμάτιο στο ανατολικό κτίριο του La Mansana de Chinati/The Block στη Marfa. Φωτο: Donald Judd Art: © 2020 Judd Foundation / Artists Rights Society (ARS), Νέα Υόρκη

Ο Judd πέθανε απροσδόκητα το 1994 σε ηλικία 65 ετών, λίγο μετά τη διάγνωση λεμφώματος. Άφησε πίσω του οικογένεια, αγαπημένα πρόσωπα και ακόλουθους βαθιά αφοσιωμένους σε αυτόν και το όραμά του, αμέτρητα ημιτελή έργα, παραγωγικά συγγράμματα για την τέχνη και την αρχιτεκτονική και μία από τις σημαντικότερες εγκαταστάσεις της αμερικανικής σύγχρονης τέχνης. Η Μάρφα έχει γίνει τόπος προσκυνήματος για καλλιτέχνες, αρχιτέκτονες, συλλέκτες, επαγγελματίες της τέχνης και πολιτιστικά ανήσυχους τουρίστες από όλο τον κόσμο.

«Ο χώρος που περιβάλλει το έργο μου είναι ζωτικής σημασίας για αυτό. Κάπου πρέπει να υπάρχει ένα μέρος όπου η εγκατάσταση είναι καλοφτιαγμένη και μόνιμη» έλεγε ο Judd, που οι αρχές του κάνουν τόσο ξεχωριστή τη Μάρφα.

Οι κληρονόμοι του έχουν ως οδηγό στα χέρια τους τη διαθήκη του Donald Judd που υπαγόρευε να «διατηρηθούν τα έργα του εκεί όπου είναι εγκατεστημένα» για μελέτη και εκτίμηση. Κληρονόμησαν εκτός από τη Μάρφα και τεράστια χρέη. Μια πώληση έργων τέχνης του Judd από τον οίκο Christie's το 2006 συγκέντρωσε 28 εκατομμύρια δολάρια για το κληροδότημα, η τρέχουσα αξία του οποίου ανέρχεται σε 60 εκατομμύρια δολάρια. Αποκαθιστούν και ανακαινίζουν τα κτίρια με υποδειγματικό τρόπο και στο πλευρό τους έχουν και τον Nicholas Serota, επί μακρόν διαχειριστή του Ιδρύματος Chinati και πρώην διευθυντή της Tate στο Λονδίνο, και τη διακεκριμένη αρχιτέκτονα Annabelle Selldorf.

Φυσικά και αυτοί παίζουν με το δίλημμα και το κατά πόσο οι αριθμοί επισκεψιμότητας, οι μετρήσεις και το branding έχουν προτεραιότητα έναντι της φροντίδας της τέχνης. Όμως ένα εταιρικό μοντέλο θα υποβάθμιζε την εμπειρία του «να έρθεις να δεις την τέχνη του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο» αφού το γεγονός ότι η Μάρφα διέφερε από τα επίσημα μουσεία δεν ήταν μια αδυναμία, αλλά το σημαντικότερο πλεονέκτημά της.

Ο Donald Judd και η Μέκκα της τέχνης στην καρδιά του Τέξας Facebook Twitter
Donald Judd/The Block. © Judd Foundation
Ο Donald Judd και η Μέκκα της τέχνης στην καρδιά του Τέξας Facebook Twitter
Donald Judd/The Block. © Judd Foundation

Εν ολίγοις η Μάρφα δεν είναι ένα σέξι μουσείο με νέα πράγματα και γκαλά. Λίγο πριν την πανδημία είχε επισκεψιμότητα 50.000 άτομα, ένα νούμερο πολύ υψηλό αν σκεφτεί κανείς ότι το κοντινότερο αεροδρόμιο είναι τρεις ώρες μακριά.

«Αν η Μάρφα διατηρηθεί και γίνει προσβάσιμη στο κοινό, όπως ήλπιζε, θα γίνει ένα από τα πιο σημαντικά μουσεία ενός καλλιτέχνη στον κόσμο και σίγουρα θα εμπνεύσει καλλιτεχνικά προσκυνήματα. Θα αναδιαμορφώσει επίσης σημαντικά τη θέση του Judd στην ιστορία και θα προσφέρει στις μελλοντικές γενιές ένα ανεκτίμητο ντοκουμέντο και ένα εμπνευσμένο παράδειγμα. Υφασμένη σχολαστικά στο τοπίο και ανάμεσα στα ντόπια κτίρια της Μάρφα, η κληρονομιά του Judd θα αποτελέσει επίσης ένα απίθανο υβρίδιο του διεθνούς μοντερνισμού και της Παλιάς Δύσης, μια εξαιρετικά κατάλληλη αντίφαση», έγραφε το 1995 στους ΝΥΤ η Ρομπέρτα Σμιθ.

Καλλιτέχνης με τρομερή ιδιοσυγκρασία, η οποία τροφοδοτούνταν από μια εξαιρετική ευφυΐα και αυτοπεποίθηση, ενέπνεε είτε έντονη αφοσίωση είτε έντονη απέχθεια και δεν δίσταζε να τερματίσει μακροχρόνιες σχέσεις με τον πιο επεισοδιακό τρόπο. Αποσαφήνισε με τα σημαντικά γραπτά του τις καλλιτεχνικές ζυμώσεις εκείνης της πλούσιας περιόδου της αμερικανικής τέχνης και καθόρισε την αισθητική του θέση πριν αρχίσει να εκθέτει πραγματικά το έργο του.

Μέρος της κληρονομιάς του στη Μάρφα είναι οι εκτεταμένες συλλογές του που αντανακλούν το καταναλωτικό ενδιαφέρον του για το design και τους μη δυτικούς πολιτισμούς: περίπου 200 καλάθια, κουβέρτες και γλυπτά των αυτοχθόνων της Αμερικής, περίπου 40 αφρικανικές μάσκες και 150 κομμάτια πρώιμων μοντέρνων επίπλων. Όλα αυτά μαζί υφαίνουν ένα μεγάλο μωσαϊκό ιστορικού προηγούμενου γύρω από την τέχνη του, απηχώντας τις μη καθαρές γεωμετρικές μορφές του, τα επίπεδα, φωτεινά χρώματα και τις απλές, αποκαλυπτικές δομές του.

Ο Donald Judd και η Μέκκα της τέχνης στην καρδιά του Τέξας Facebook Twitter
Donald Judd/The Block. © Judd Foundation

Όταν ο καλλιτέχνης Theaster Gates άρχισε να μεταμορφώνει κτίρια στη νότια πλευρά του Σικάγο σε πολιτιστικούς χώρους με το Rebuild Foundation, ονόμασε ανεπίσημα το έργο του «Black Marfa» – επηρεασμένος από την «ανεξάντλητη φιλοδοξία του Judd για το τι θα μπορούσε να είναι η τέχνη».

Σήμερα, η ιστορική περιοχή Central Marfa, η οποία περιλαμβάνει έντεκα κτίρια που διατηρήθηκαν και επαναχρησιμοποιήθηκαν από τον Judd, έχει συμπεριληφθεί στο Εθνικό Μητρώο Ιστορικών Τόπων.

Με την καταχώρηση αυτή, πρώτη φορά η προσέγγιση του Judd στην αρχιτεκτονική και τη συντήρηση αναγνωρίζεται ως ιστορικά σημαντική σε ομοσπονδιακό επίπεδο, παράλληλα με την αναγνώριση της πολιτιστικής σημασίας της πόλης της Μάρφα, τη σημασία της ισπανόφωνης κληρονομιάς της πόλης και την ανάπτυξή της ως εμπορικού κέντρου από τα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα έως τη μεταπολεμική περίοδο.

«Για να γίνει πιστευτή η τέχνη πρέπει να τη δει κανείς – δηλαδή να την κατανοήσει με την πιο βαθιά έννοια. Και για να ιδωθεί, πρέπει να παρουσιαστεί σε ένα περιβάλλον τόσο προσεκτικά μελετημένο όσο και το ίδιο το έργο», πίστευε ο Judd. Η εποχή τον επιβεβαιώνει: η τέχνη είναι πάνω από όλα κάτι που πρέπει να ζει κανείς και να κοιτάζει συνεχώς. Η τέχνη δεν είναι μόνο αισθητική, υπάρχουν ευρύτερες, πιο πρακτικές εφαρμογές για τις αρχές που τη διέπουν.

Ο Donald Judd και η Μέκκα της τέχνης στην καρδιά του Τέξας Facebook Twitter
Το Judd Foundation στο Whyte Building στη Μάρφα. Φωτο: Matthew Millman for SFMOMA © Judd Foundation
Ο Donald Judd και η Μέκκα της τέχνης στην καρδιά του Τέξας Facebook Twitter
Donald Judd/Architecture Studio. © Judd Foundation
Ο Donald Judd και η Μέκκα της τέχνης στην καρδιά του Τέξας Facebook Twitter
Donald Judd/Architecture Studio. © Judd Foundation
Ο Donald Judd και η Μέκκα της τέχνης στην καρδιά του Τέξας Facebook Twitter
101 Spring Street. © Judd Foundation
Ο Donald Judd και η Μέκκα της τέχνης στην καρδιά του Τέξας Facebook Twitter
Frank Stella, Gur II, 1967. Το έργο εκτίθεται στην 101 Spring Street. © Judd Foundation
Ο Donald Judd και η Μέκκα της τέχνης στην καρδιά του Τέξας Facebook Twitter
Donald Judd, Untitled, 1963. Το έργο εκτίθεται στην 101 Spring Street 101 Spring Street. © Judd Foundation
Ο Donald Judd και η Μέκκα της τέχνης στην καρδιά του Τέξας Facebook Twitter
John Chamberlain, Mr. Press, 1961. Το έργο εκτίθεται στην 101 Spring Street. © Judd Foundation
Ο Donald Judd και η Μέκκα της τέχνης στην καρδιά του Τέξας Facebook Twitter
Donald Judd, Untitled, 1962. Το έργο εκτίθεται στην 101 Spring Street. © Judd Foundation
Ο Donald Judd και η Μέκκα της τέχνης στην καρδιά του Τέξας Facebook Twitter
Donald Judd/Whyte Building. © Judd Foundation
Ο Donald Judd και η Μέκκα της τέχνης στην καρδιά του Τέξας Facebook Twitter
Donald Judd/Architecture Studio. © Judd Foundation
Ο Donald Judd και η Μέκκα της τέχνης στην καρδιά του Τέξας Facebook Twitter
Donald Judd/Ranch Office. © Judd Foundation
Ο Donald Judd και η Μέκκα της τέχνης στην καρδιά του Τέξας Facebook Twitter
Donald Judd/Print Building. © Judd Foundation
Ο Donald Judd και η Μέκκα της τέχνης στην καρδιά του Τέξας Facebook Twitter
Donald Judd/Cobb House. © Judd Foundation
Ο Donald Judd και η Μέκκα της τέχνης στην καρδιά του Τέξας Facebook Twitter
© Judd Foundation
Ο Donald Judd και η Μέκκα της τέχνης στην καρδιά του Τέξας Facebook Twitter
© Judd Foundation
Ο Donald Judd και η Μέκκα της τέχνης στην καρδιά του Τέξας Facebook Twitter
© Judd Foundation
Ο Donald Judd και η Μέκκα της τέχνης στην καρδιά του Τέξας Facebook Twitter
Το Ίδρυμα Chinati. © Judd Foundation
Ο Donald Judd και η Μέκκα της τέχνης στην καρδιά του Τέξας Facebook Twitter
Donald Judd/Whyte Building. © Judd Foundation
Ο Donald Judd και η Μέκκα της τέχνης στην καρδιά του Τέξας Facebook Twitter
Donald Judd/Ranch Office. © Judd Foundation
Ο Donald Judd και η Μέκκα της τέχνης στην καρδιά του Τέξας Facebook Twitter
Ίδρυμα Chinati. © Judd Foundation
Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Εντ Ρούσα: Η γοητεία της αμερικανικής ζωής στο έργο ενός μεγάλου καλλιτέχνη

Εικαστικά / Εντ Ρούσα: Η γοητεία της αμερικανικής ζωής στο έργο ενός μεγάλου καλλιτέχνη

Ζωγράφος, γραφίστας, κινηματογραφιστής, φωτογράφος, σχεδιαστής, ένας από τους μεγαλύτερους εν ζωή Αμερικανούς καλλιτέχνες πραγματοποιεί την πρώτη του αναδρομική έκθεση στο ΜοΜΑ.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η μακρά και περίπλοκη ιστορία του βανδαλισμού έργων τέχνης

Εικαστικά / Η μακρά και περίπλοκη ιστορία του βανδαλισμού έργων τέχνης

Από τα μαχαίρια και σφυριά μέχρι τα σύγχρονα μπουγελώματα με ντοματόσουπα και καφέ, ο βανδαλισμός της τέχνης είναι ένα φαινόμενο με ποικίλα κίνητρα και αμέτρητες περιπετειώδεις υποθέσεις.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Οντιλόν Ρεντόν, ο μυστηριακός κόσμος του και μια φιλία που σφράγισε την τέχνη

Εικαστικά / Ο Οντιλόν Ρεντόν, ο μυστηριακός κόσμος του και μια φιλία που σφράγισε την τέχνη

Η ιστορία της τέχνης, η λογοτεχνία και η μουσική, η μυθολογία, η φιλοσοφία, η θρησκεία και οι φυσικές επιστήμες είναι οι πηγές έμπνευσης του Ρεντόν, από τα πρώιμα σχέδιά του με κάρβουνο μέχρι την εκθαμβωτική πολυχρωμία των όψιμων παστέλ έργων του.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μέσα στο εργαστήριο του Χριστόφορου Κατσαδιώτη 

Εικαστικά / Ο Χριστόφορος Κατσαδιώτης αναδεικνύει το άχρηστο σε τέχνη

Το εργαστήριο του χαράκτη, όπου ξεδιπλώνεται ένα σύμπαν βγαλμένο από κάποιο σκοτεινό παραμύθι, μεταφέρεται προσωρινά σε μια σχεδόν κρυμμένη αίθουσα του μουσείου Μπενάκη, στην οδό Πειραιώς.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Άνοιξε το πολυαναμενόμενο πρώτο μουσείο μετανάστευσης

Εικαστικά / Fenix: Το πρώτο μουσείο μετανάστευσης άνοιξε στο Ρότερνταμ

Τι κοινό έχουν ένα πλοίο που κατασχέθηκε από τη Λαμπεντούζα, ένα κομμάτι του Τείχους του Βερολίνου και δύο γιγάντιες φωτεινές μπλε παντόφλες; Όλα βρίσκουν τη θέση τους στο νέο μουσείο της Ολλανδίας που επικεντρώνεται εξ ολοκλήρου στη μετανάστευση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος ξέρουν περισσότερα απ’ όσα περίμενα για την Τζένη Χειλουδάκη

Εικαστικά / O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος ξέρουν περισσότερα απ’ όσα περίμενα για την Τζένη Χειλουδάκη

O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος είναι δυο νεαροί ζωγράφοι και δυο πολύ καλοί φίλοι. Τους έφερε κοντά η αγάπη για τη μυθολογία, την τέχνη και μια ανεξήγητη εμμονή με την Τζένη Χειλουδάκη. Τα έργα τους πραγματεύονται το τραύμα με τρόπο ωμό και βαθύ. Παρά τα όσα θα πίστευαν πολλοί, διαψεύδουν τις φήμες που τους θέλουν ζευγάρι…
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Μυστήρια του σύμπαντος και σύγχρονα έργα τέχνης σε μια έκθεση στο Αστεροσκοπείο Αθηνών

Εικαστικά / Μυστήρια του σύμπαντος και σύγχρονα έργα τέχνης σε μια έκθεση στο Αστεροσκοπείο Αθηνών

Η έκθεση με τίτλο «Κοσμική Σκόνη/Άγνωστες Γαίες» αντλεί έμπνευση από την προσωπικότητα και το έργο του Γερμανού αστρονόμου Ιούλιου Σμιτ, διευθυντή του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών κατά τον 19ο αι., και μας προσκαλεί να περιηγηθούμε ανάμεσα σε μακρινούς πλανήτες και σε γήινα, απτά υλικά.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Καραβάτζιο: Κανείς δεν είχε ζωγραφίσει έτσι πριν από αυτόν

Guest Editors / Καραβάτζιο: Κανείς δεν είχε ζωγραφίσει έτσι πριν από αυτόν

Η έκθεση «Caravaggio 2025» αποτελεί μια σπάνια ευκαιρία για τους λάτρεις της τέχνης να έρθουν σε επαφή με τον ρεαλισμό και τη συναισθηματική δύναμη του ανυπέρβλητου καλλιτέχνη του μπαρόκ, ο οποίος επαναπροσδιόρισε την εικαστική αφήγηση και έθεσε τα θεμέλια της σύγχρονης ζωγραφικής.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ
Ο Άγγελος Παπαδημητρίου ανάγει το κοινό γούστο σε καλλιτεχνική χειρονομία μεγάλης δυναμικής 

Εικαστικά / Το νέο έργο του Άγγελου Παπαδημητρίου είναι ένα εικονοστάσι για τα όνειρά μας

Ο αγαπημένος καλλιτέχνης επιστρέφει με ένα νέο έργο-εγκατάσταση στην Πινακοθήκη του Μουσείου Βορρέ, έναν χαιρετισμό στην Ελλάδα της Κάλλας και του Καβάφη, του Αττίκ και της Στέλλας Γκρέκα· μιας εποχής μεγάλης ευαισθησίας που έχει πια χαθεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Γιατί να κοιτάμε τα ζώα; Δικαιοσύνη για τη μη ανθρώπινη ζωή

Εικαστικά / Η πρώτη μεγάλη έκθεση για τα δικαιώματα των ζώων στο ΕΜΣΤ

Πρόκειται για τη μεγαλύτερη έκθεση που έχει διοργανώσει το ΕΜΣΤ και για την πρώτη μεγάλη έκθεση με θέμα την ευημερία των ζώων διεθνώς, στην οποία συμμετέχουν περισσότεροι από 60 καλλιτέχνες από 25 χώρες (από Ευρώπη, Ασία, Αφρική και Αμερική) – πάνω από 200 έργα καταλαμβάνουν όλους τους ορόφους του μουσείου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Romaine Brooks: Συμφωνία σε γκρι από μια ξεχασμένη κυρία της ζωγραφικής

Εικαστικά / Romaine Brooks: Η ζωγράφος με το ανδρόγυνο στυλ που έσπασε όλα τα ταμπού της εποχής της

Μια πρωτοπόρος καλλιτέχνιδα που έζησε μια συναρπαστική και αντισυμβατική ζωή, μέσα στη δίνη των «Roaring Twenties», δημιουργώντας τέχνη πέρα από τα κυρίαρχα ρεύματα του καιρού της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Allspice» στο Μουσείο Ακρόπολης: Mια έκθεση για τις αρπαγές, τις λεηλασίες, τις διώξεις των πολιτισμών

Εικαστικά / «Allspice» στο Μουσείο Ακρόπολης: Mια έκθεση για τις αρπαγές, τις λεηλασίες, τις διώξεις των πολιτισμών

Ο Michael Rakowitz, χρησιμοποιώντας αντισυμβατικές προσεγγίσεις, ανοίγει έναν διάλογο με έργα συγκινητικά, φανερά πολιτικά, υπενθυμίζοντάς μας την επανάληψη οδυνηρών γεγονότων της Ιστορίας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Κατερίνα Βαγενά: «Δεν καταλαβαίνω γιατί φερόμαστε λες και το να μεγαλώνεις είναι αρρώστια»

Οι Αθηναίοι / «Δεν έκανα την Κιμωλία για τα λεφτά αλλά για να δείξω αυτό που είμαι»

Eίναι η ιδιοκτήτρια της Κιμωλίας, του art café που έγινε σημείο αναφοράς στην Πλάκα. Δηλώνει αυτοδίδακτη στα πάντα και πιστεύει στη δύναμη των ανθρώπων να ξαναγεννιούνται. Η Κατερίνα Βαγενά είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
CHECK ANTISOCIAL

Εικαστικά / Antisocial: Η Φρόσω Πίνη έφερε την τέχνη σε ένα θρυλικό αθηναϊκό αφτεράδικο

Στη στοά της Λεωκορίου, στου Ψυρρή, η Φρόσω με αφοσίωση δίνει ζωή σε έναν χώρο τέχνης που κάνει τους Αθηναίους να φτάνουν στην Cantina Social πιο νωρίς απ’ ό,τι είχαν συνηθίσει — και έτσι, τουλάχιστον, έχουν μαζί τους τα γυαλιά ηλίου· just in case.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ
Ximena Maldonado Sánchez: «cardón, carmín y ola»

Εικαστικά / «Τα έργα μου δεν είναι φωτογραφίες, ούτε καρτ ποστάλ»

Η 26χρονη Μεξικανή ζωγράφος Ximena Maldonado Sánchez παρουσιάζει σε μία νέα έκθεση στην γκαλερί Bernier/Eliades στην Αθήνα μια τοπιογραφία με κάκτους, υπόγεια νερά και το κόκκινο του πάθους, που θυμίζει έντονα την πατρίδα της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένας Μάιος γεμάτος τέχνη: Όλες οι εκθέσεις που δεν πρέπει να χάσεις

Εικαστικά / Ένας Μάιος γεμάτος τέχνη: 24 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Οικολογία, αποικιοκρατία, εξουσία, η σχέση μας με τα ζώα, μετανάστευση, ρατσισμός: Η εικαστική κίνηση της Αθήνας σήμερα αναδεικνύει τα φλέγοντα και επίκαιρα θέματα που απασχολούν τους σύγχρονους εικαστικούς.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μπάμπης Ρετζεπόπουλος: Ένας ανένταχτος, εκλεκτικός και ασυμβίβαστος καλλιτέχνης

Εικαστικά / Η αθώα, ανόθευτη, παιδική ματιά στο έργο του Μπάμπη Ρετζεπόπουλου

Η Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων τιμά με μία αναδρομική έκθεση τον, γνωστό και ως Babis R., ζωγράφο και χαράκτη, έναν ανένταχτο καλλιτέχνη που, πέρα από το πολύτιμο εικαστικό του έργο, μάς άφησε παρακαταθήκη την ακεραιότητά του και την απροκατάληπτη στάση του απέναντι στην τέχνη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
H εκρηκτική συνάντηση του Francis Bacon με τον Peter Beard

Σαν σήμερα / Φράνσις Μπέικον: «Σιχαίνομαι εννιά στις δέκα ζωγραφιές που βλέπω, ανάμεσά τους και τις δικές μου»

Σαν σήμερα το 1992 πεθαίνει ο σπουδαίος αιρετικός Βρετανός ζωγράφος και ανατόμος της ανθρώπινης υπαρξιακής αγωνίας. Ο Βασίλης Κιμούλης είχε μεταφράσει αποκλειστικά για τη LIFO αποσπάσματα από τις εκρηκτικές συνομιλίες του Μπέικον με τον φωτογράφο Peter Beard.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΙΜΟΥΛΗΣ
Η Κιμώνα τα μεσάνυχτα γίνεται γάτα

Εικαστικά / Όταν η Κιμώνα ήταν μικρή έκλεβε τους μαγνήτες του παππού της, του γλύπτη Takis

Η τοσοδούλα γκαλερί Red Carpet, με το τέλειο γκράφιτι στον τοίχο, ξεχωρίζει από μακριά στην οδό Σολωμού. Κόρη της εικαστικού Λυδίας Βενιέρη και εγγονή του γλύπτη Takis, η ιδιοκτήτριά της, η Κιμώνα, φιλοξενεί 7 καλλιτέχνες σε 15 τετραγωνικά. Όταν της μιλούν για τα Eξάρχεια τα μάτια της βγάζουν καρδούλες.
ΤΖΟΥΛΗ ΑΓΟΡΑΚΗ
Άγγελος Μεργές: Οff season παραθεριστές με χρώματα που εκπέμπουν ηλεκτρισμένη ενέργεια

Εικαστικά / Παραθεριστές ή πρόσφυγες; Οι αινιγματικές φιγούρες του Άγγελου Μεργέ

Ο 36χρονος Έλληνας ζωγράφος, με έδρα τη Ζυρίχη, εκθέτει στην γκαλερί Καλφαγιάν έργα του με διφορούμενες –έντονα χρωματισμένες και ηλεκτρισμένες– ανθρώπινες φιγούρες σε off season παραλίες, που θυμίζουν ήρωες του Αντονιόνι.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ