Μαρκ Ρόθκο: «Η σιωπή είναι ακριβής» Facebook Twitter
Ο Mark Rothko με το Νο 7, 1960

Μαρκ Ρόθκο: «Η σιωπή είναι ακριβής»

0

Σαν σήμερα, στις 25 Σεπτεμβρίου 1903, γεννιέται στο Ντβινσκ (Ντάγκαβπιλς της σημερινής Λετονίας) με το όνομα Marcus Rotkovich ο πρωτοπόρος του αφηρημένου εξπρεσιονισμού και ένας από τους μεγαλύτερους ζωγράφους του 20ού αιώνα Μαρκ Ρόθκο.


Διωγμένη από τα βίαια πογκρόμ εναντίον των Εβραίων, η οικογένειά του μεταναστεύει στις ΗΠΑ και εγκαθίσταται στο Πόρτλαντ όταν ο Μarcus είναι μόλις δέκα ετών. Το 1921 ξεκινά τις σπουδές του στο Yale, με σκοπό να γίνει μηχανικός ή δικηγόρος. Οι διακρίσεις εναντίον των Εβραίων σπουδαστών, οι οποίοι απαγορευόταν να παίρνουν μέρος σε εξωακαδημαϊκές δραστηριότητες, τον ωθούν, δύο χρόνια αργότερα, να εγκαταλείψει τις σπουδές του.


Ο Μαρκ, που έχει αλλάξει πλέον το όνομά του λόγω του αυξανόμενου αντισημιτισμού, σκοπεύει να ζήσει το αμερικανικό όνειρο. Μετακομίζει στη Νέα Υόρκη με σκοπό «να περιπλανηθεί, να αλητέψει και ίσως να λιμοκτονήσει και λιγάκι», όπως χαρακτηριστικά περιγράφει.


Ξεκινά τις σπουδές του στο Art Students League με δάσκαλο το Max Weber και συνεχίζει στο New York School of Design. Σταδιακά γνωρίζεται με καλλιτέχνες όπως ο Milton Avery, ο Barnett Newman και ο Adolph Gottlieb, που μερικά χρόνια αργότερα θα γίνουν κύριοι εκφραστές του αφηρημένου εξπρεσιονισμού.

Δημιουργεί πίνακες όπου κυριαρχούν πολύχρωμες συνθέσεις με θαμπά σχήματα και κηλίδες που αιωρούνται σε μονοχρωματικό φόντο. Το διάσημο, πλέον, ύφος του έχει κατακτηθεί.


Ο Ρόθκο εμπνέεται από τη Νέα Υόρκη, το φως στα έργα του Ρέμπραντ στο ΜΕΤ, τη μυθολογία. Υιοθετεί ένα σουρεαλιστικό, αλληγορικό στυλ, ενώ καταπιάνεται ακόμα και με θρησκευτικά θέματα, όπως ο Μυστικός Δείπνος και η Σταύρωση. Παράλληλα, θα σπουδάσει φιλοσοφία και αρχαίο δράμα, καθότι υπήρξε λάτρης της αρχαίας Ελλάδας και αποκαλούσε τους πίνακές του «dramas».


Τα έργα του Ρόθκο γίνονται όλο και πιο αφηρημένα και το 1947 αρχίζει η μεγάλη μεταστροφή. Δεν θέλει πια να εξηγεί, αντικαθιστά τους συμβατικούς τίτλους με αριθμούς ή χρώματα γιατί «η σιωπή είναι ακριβής».

Μαρκ Ρόθκο: «Η σιωπή είναι ακριβής» Facebook Twitter
Mark Rothko, A Last Supper, 1941 © 1998 Kate Rothko Prizel and Christopher Rothko/Bildrecht Wien, 2019 © Collisart, LLC, New York


Δημιουργεί πίνακες όπου κυριαρχούν πολύχρωμες συνθέσεις με θαμπά σχήματα και κηλίδες που αιωρούνται σε μονοχρωματικό φόντο. Το διάσημο, πλέον, ύφος του έχει κατακτηθεί.


Τα χρώματα «εκφράζουν βασικά ανθρώπινα συναισθήματα: τραγωδία, έκσταση, αβεβαιότητα για το πεπρωμένο... Οι άνθρωποι που κλαίνε μπροστά από τις εικόνες μου έχουν την ίδια θρησκευτική εμπειρία που είχα κι εγώ όταν τις ζωγράφιζα. Και αν, όπως λέτε, νιώθετε συγκίνηση μόνο από τις σχέσεις των χρωμάτων, τότε χάνετε το νόημα» θα πει.


Χαρακτηριστικό των έργων του είναι και οι πολύ μεγάλες διαστάσεις, οι οποίες είναι συνειδητή επιλογή του καλλιτέχνη. «Ζωγραφίζω πολύ μεγάλους πίνακες, αντιλαμβάνομαι ότι ιστορικά η λειτουργία της ζωγραφικής μεγάλων πινάκων είναι κάτι πολύ μεγαλόστομο και πομπώδες. Εντούτοις, ο λόγος που τους ζωγραφίζω είναι ίσα-ίσα επειδή θέλω να είμαι πολύ προσωπικός και ανθρώπινος. Το να ζωγραφίζεις έναν μικρό πίνακα είναι σαν να τοποθετείσαι έξω από την εμπειρία σου, να κοιτάζεις μια εμπειρία σαν με στερεοσκόπιο ή σμικρυντικό φακό. Εντούτοις, όταν ζωγραφίζεις τον μεγαλύτερο πίνακα, είσαι μέσα σ' αυτόν. Δεν είναι κάτι που ελέγχεις».

Μαρκ Ρόθκο: «Η σιωπή είναι ακριβής» Facebook Twitter
Mark Rothko, Yellow and Blue (Yellow, Blue on Orange), 1955 Carnegie Museum of Art, Pittsburgh
Μαρκ Ρόθκο: «Η σιωπή είναι ακριβής» Facebook Twitter
Mark Rothko, Light Red Over Black, 1957. © Kate Rothko Prizel and Christopher Rothko/DACS 2020


Θέλοντας να μεταδώσει αυτήν ακριβώς την αίσθηση στους θεατές των έργων του, προτείνει να στέκονται και να τα παρατηρούν από απόσταση 18 ιντσών (46 εκ.), ώστε να μπορούν να αυτοσυγκεντρωθούν και να εισδύσουν σε αυτά.


Αν και έχει κατασταλάξει στον τρόπο που επιθυμεί να ζωγραφίζει, δεν σταματά να μελετά την Ιστορία της Τέχνης. Θα ταξιδέψει σε Γαλλία και Ιταλία, θα δει πίνακες και τοιχογραφίες κλασικών ζωγράφων, θα επισκεφτεί αναγεννησιακούς ναούς.


Μιλώντας για τη σειρά έργων του «Μαύρο σε Μαρόν» (1958), θα πει: «Αφού είχα εργαστεί για κάποιο χρονικό διάστημα, συνειδητοποίησα ότι είχα επηρεαστεί υποσυνείδητα από τους τοίχους του Μιχαήλ Αγγέλου στην αίθουσα Σκάλα της Βιβλιοθήκη των Μεδίκων στη Φλωρεντία».

Μαρκ Ρόθκο: «Η σιωπή είναι ακριβής» Facebook Twitter
Black on Maroon, 1958. © Kate Rothko Prizel and Christopher Rothko/DACS 2020


Είναι ήδη διάσημος. Η Peggy Guggenheim, η Betty Parsons και o Sidney Janis παρουσιάζουν έργα του στις γκαλερί τους. Το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης τον συμπεριλαμβάνει το 1952 στη σημαντική έκθεση «15 Αμερικανοί». Εκπροσωπεί τις ΗΠΑ στην Biennale της Βενετίας το 1958, ενώ στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης παρουσιάζεται αναδρομική του έκθεση.


Τον Ιούνιο του 1958 οι ιδιοκτήτες του εστιατορίου «Four Seasons» στη Νέα Υόρκη αναθέτουν στον Ρόθκο μια σειρά τοιχογραφιών για το εσωτερικό του, προσθέτοντας το όνομά του σε όσους εμπλέκονταν στον σχεδιασμό του εστιατορίου, δίπλα σε αυτά των Mies van der Rohe και Philip Johnson.


Η σκανδαλιστικά μεγάλη αμοιβή θα κάνει τον ζωγράφο να δεχτεί, σύντομα όμως η λεγόμενη «ανάθεση Seagram» θα ναυαγήσει, καθώς εκείνος θα σπάσει το συμβόλαιο επιστρέφοντας την προκαταβολή, χωρίς ιδιαίτερες εξηγήσεις.


Το πιθανότερο σενάριο είναι ότι αισθάνθηκε «σκλάβος» του χρήματος μετά τις παρεμβάσεις που δέχτηκε, καθώς τα σχέδια που παρουσίασε είχαν «σκοτεινή» χρωματική παλέτα. Η εγκυρότητα της φράσης που του αποδίδεται ότι σκοπός του ήταν «να κόψει την όρεξη κάθε καθάρματος που θα έτρωγε σ' εκείνο το δωμάτιο» αμφισβητείται από τον γιο του Κρίστοφερ.

Μαρκ Ρόθκο: «Η σιωπή είναι ακριβής» Facebook Twitter
O Mark Rothko, δεξιά, με τον John Coolidge μπροστά από τους πίνακες Δύο και Τρία στο Χάρβαρντ το 1963. Φωτ.: Elizabeth Jones/President and Fellows of Harvard College
Μαρκ Ρόθκο: «Η σιωπή είναι ακριβής» Facebook Twitter
O πίνακας Πέντε στο Χάρβαρντ το 1968. Φωτ.: Harvard University Archives


Η δεκαετία του '60 θα φέρει στον Ρόθκο προτάσεις που θα έχουν ως αποτέλεσμα να δημιουργήσει δύο από τα σημαντικότερα έργα του. Για το Πανεπιστήμιο Harvard, με μια σειρά από πίνακες σε κόκκινους, μαύρους, μοβ και καφέ τόνους, θα αφηγηθεί «σκηνές από την ιστορία του Πάσχα»: οι σκοτεινές αποχρώσεις συμβολίζουν τα Θεία Πάθη, ενώ οι φωτεινές την Ανάσταση.


Το 1964 θα κοσμήσει με 14 μεγάλους πίνακες σε αποχρώσεις του μοβ και του μαύρου τους τοίχους μιας οκτάγωνης μικρής εκκλησίας στο Χιούστον. «Τα φωτεινά χρώματα σταματούν το βλέμμα στον πίνακα με κάποιο τρόπο, ενώ οι σκούρες αποχρώσεις δίνουν βάθος και οδηγούν το βλέμμα στο υπερπέραν. Με αυτόν τον τρόπο, λοιπόν, κοιτάζοντας κάποιος τον πίνακα, κοιτάει το υπερπέραν, κοιτάει τo Άπειρο» θα πει ο ίδιος ο ζωγράφος, ερμηνεύοντας τη στροφή του στα σκούρα χρώματα τα τελευταία χρόνια της ζωής του.

Μαρκ Ρόθκο: «Η σιωπή είναι ακριβής» Facebook Twitter
Το 1964 θα κοσμήσει με 14 μεγάλους πίνακες σε αποχρώσεις του μοβ και του μαύρου τους τοίχους μιας οκτάγωνης μικρής εκκλησίας στο Χιούστον. Φωτ.: Elizabeth Felicella


Η επιλογή του αυτή δεν μπορεί παρά να συνδέεται και με την πορεία της προσωπικής του ζωής. Όντας μανιώδης καπνιστής, παθαίνει ανεύρυσμα αορτής, επιβιώνει, αλλά συνεχίζει τις καταχρήσεις. Έχει εμφύσημα, κατάθλιψη, ενώ ο χωρισμός από τη δεύτερη σύζυγό του, Μελ, επιβαρύνει την ήδη κλονισμένη ψυχική του υγεία.


Ζωγραφίζει το τελευταίο, εντελώς διαφορετικό από τα αμέσως προηγούμενα, έργο του: μια σύνθεση με έντονα κόκκινα χρώματα που θυμίζουν αίμα. Σήμερα, οι ιστορικοί τέχνης θεωρούν ότι ήταν προάγγελος όσων ακολούθησαν.


Στις 25 Φεβρουαρίου 1970, ο Μαρκ Ρόθκο, ο ζωγράφος που λάτρευε τον Μότσαρτ και τον Ματίς και «φαντασίωσή» του ήταν να γίνει ένας από την παρέα των τριών «Μ», έχοντας πάρει βαρβιτουρικά, αυτοκτονεί στη Νέα Υόρκη. Θα βρεθεί με κομμένες φλέβες στο εργαστήριό του, καλυμμένος με αίμα που έμοιαζε να ξεπήδησε από τους πίνακές του.

Μαρκ Ρόθκο: «Η σιωπή είναι ακριβής» Facebook Twitter
Untitled, 1970. Courtesy of the National Gallery of Art, Washington, DC.
Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Χάρις Επαμεινώνδα: Η γλώσσα μου δεν είναι οι λέξεις

Εικαστικά / Χάρις Επαμεινώνδα: «Η γλώσσα μου δεν είναι οι λέξεις»

Η βραβευμένη με Αργυρό Λέοντα Κύπρια εικαστικός συνθέτει έναν κόσμο θραυσμάτων, αποκομμάτων της εσωτερικότητας, με ελλειπτικές εικόνες, τον οποίο μας προκαλεί να ανακατασκευάσουμε μέσα από τη σταδιακή του αποκάλυψη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
 Μαρία Λοϊζίδου και Πέτρος Μώρης στη 13η Μπιενάλε του Λίβερπουλ

Εικαστικά / Μαρία Λοϊζίδου και Πέτρος Μώρης στη 13η Μπιενάλε του Λίβερπουλ

Οι δύο καλλιτέχνες με καταγωγή από Κύπρο και Ελλάδα αντίστοιχα, παρουσιάζουν νέα έργα τους σε μια από τις σημαντικότερες εικαστικές διοργανώσεις της Βρετανίας που φιλοξενεί 30 καλλιτέχνες και συλλογικότητες, με αναθέσεις και θεματικές που έχουν να κάνουν με τη γεωγραφία και τις αξίες που διαπερνούν την πόλη αυτή: καταγωγή και μνήμη.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μια έκθεση για την πολύχρωμη, πολύπλοκη Αθήνα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Εικαστικά / Μια έκθεση για την πολύχρωμη και πολύπλοκη Αθήνα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Ο Τόνι Μιλάκης καταγράφει μια πόλη που η πραγματικότητα προσφέρει τις καλύτερες ζωγραφικές λύσεις, που ακόμη και το πιο ευφάνταστο μυαλό ενός καλλιτέχνη δεν μπορεί να τις επινοήσει.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
CHECK Ο Ζαν Φρανσουά Μιλέ και η ατέρμονη γοητεία της φύσης και των εργατών της γης

Εικαστικά / Ζαν Φρανσουά Μιλέ: ο ζωγράφος που ο Βαν Γκογκ αποκαλούσε «πρωτοπόρο»

«Όσο το σκέφτομαι, τόσο περισσότερο νομίζω ότι ο Μιλέ πίστευε σε κάτι ανώτερο» έγραφε ο Βαν Γκογκ για τον «ζωγράφο των χωρικών» αλλά και έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του γαλλικού ρεαλισμού. Η Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου τον τιμά με μια μεγάλη έκθεση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το Μοναστήρι του Καρόλου: Το μουσείο του «κομμωτή των σταρ»

Εικαστικά / Κάρολος: O «κομμωτής των σταρ» έχει πλέον δικό του μουσείο στα Χανιά

Το «Μοναστήρι του Καρόλου», ένα ενετικό κτίσμα του 1583 και κατοικία του αυτοδίδακτου δημιουργού από το 1991, έχει μετατραπεί σε ένα μοναδικό καταφύγιο όπου συνυπάρχουν η ιστορία της κομμωτικής, έργα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών μαζί με μνήμες της Μαρίας Κάλλας, της Μπριζίτ Μπαρντό αλλά και της Μαντάμ Ορτάνς.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Γιγάντιοι φαλλοί, το σεξ ως ζωτική δύναμη: Τα «ερωτικά» του Takis αναστατώνουν ακόμα

Εικαστικά / Γιγάντιοι φαλλοί, το σεξ ως ζωτική δύναμη: Τα «ερωτικά» του Takis αναστατώνουν ακόμα

«Τα έργα του αποθεώνουν την ικανότητα του έρωτα να μας αποσπά από την ιδέα του θανάτου». Και έχουμε την ευκαιρία να τα δούμε στην αναδρομική έκθεση του Ιδρύματος Γουλανδρή στην Άνδρο, και στην Αθήνα. Όλα σχεδόν, εκτός από το πιο γνωστό του, το οποίο οι επιμελητές απέρριψαν ως «κραυγαλέο»...
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Το Fondation Louis Vuitton υποδέχεται 270 έργα του Gerhard Richter σε μια μεγάλη αναδρομική έκθεση

Εικαστικά / Gerhard Richter: «Τώρα που δεν απέμειναν ιερείς ή φιλόσοφοι, οι καλλιτέχνες είναι οι σημαντικότεροι άνθρωποι στον κόσμο»

270 έργα ενός από τους σημαντικότερους εν ζωή ζωγράφους θα εκτεθούν το φθινόπωρο στο Fondation Louis Vuitton σε μια μεγάλη αναδρομική έκθεση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια αθέατη ως τώρα πλευρά της Φρίντα Κάλο στη Θεσσαλονίκη

Εικαστικά / Μια αθέατη ως τώρα πλευρά της Φρίντα Κάλο στη Θεσσαλονίκη

Μια διεθνής έκθεση με 241 φωτογραφίες, που μέχρι πρόσφατα δεν είχαν δει το φως δημοσιότητας και αποκαλύπτουν άγνωστες πτυχές της ζωής της πιο διάσημης ζωγράφου του 20ού αιώνα, κάνει στάση το φθινόπωρο στη συμπρωτεύουσα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Έκθεση αφισών στην Ύδρα μιας Ελλάδας ανόθευτης και ταπεινής

Εικαστικά / Πώς διαφήμιζε η Ελλάδα τον εαυτό της στο εξωτερικό από το ’30 έως το ’60;

Μια σειρά αφισών του ΕΟΤ, σε μια έκθεση που φιλοξενείται στην οικία Λαζάρου Κουντουριώτη, αποκαλύπτει τις πρώτες απόπειρες και τα αρχικά βήματα του ελληνικού τουρισμού, με την υπογραφή σημαντικών Ελλήνων καλλιτεχνών.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Νίκος Τρανός: «Η τέχνη είναι ένα πολύ αποτελεσματικό αντικαταθλιπτικό» 

Εικαστικά / Νίκος Τρανός: «Η τέχνη είναι ένα πολύ αποτελεσματικό αντικαταθλιπτικό» 

Έχει βοσκήσει πρόβατα, έχει πουλήσει κουλούρια και έχει δουλέψει στην οικοδομή, μέχρι που αποφάσισε ότι το μόνο που ήθελε να γίνει είναι καλλιτέχνης. Τελικά, εξελίχθηκε σε έναν από τους κορυφαίους και διεθνώς αναγνωρισμένους Έλληνες δημιουργούς. Ο πρώην πρύτανης της ΑΣΚΤ είναι άνθρωπος από σπάνια πάστα.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
«Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας

Εικαστικά / «Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας

Μια μεγάλη έκθεση στο Σικάγο εξετάζει την γκέι ταυτότητα ως ιστορικό φαινόμενο μέσα από 300 έργα που δημιουργήθηκαν κυρίως στην περίοδο μεταξύ του 1869, όταν δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά η λέξη «ομοφυλόφιλος», και του 1939
THE LIFO TEAM
Η Χίλμα αφ Κλιντ έβρισκε γαλήνη ζωγραφίζοντας λουλούδια

Εικαστικά / Η Χίλμα αφ Κλιντ έβρισκε γαλήνη ζωγραφίζοντας λουλούδια

Σε μια σειρά έργων που παρουσιάζει το θαύμα της ανθοφορίας των λουλουδιών και των φυτών, μια από τις πιο αξιοσέβαστες καλλιτέχνιδες της Σουηδίας στρέφεται σε έναν κόσμο ομορφιάς, γαλήνης και ισορροπίας για να αποκαλύψει αλήθειες για την ανθρώπινη κατάσταση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση που μας ταξιδεύει στις διαχρονικές του συνδέσεις

Εικαστικά / Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση για τις διαχρονικές του συνδέσεις

Μπορεί η σύγχρονη τέχνη να συνομιλήσει δημιουργικά με την αρχαία πολιτιστική κληρονομιά; Στην ΕΦΑ Κυκλάδων πίστεψαν στο «στοίχημα» και έτσι προέκυψε μια έκθεση με ξεχωριστό ενδιαφέρον στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ίου.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Από τον Περικλή Βυζάντιο και τον Jean Tinguely μέχρι τον Robert McCabe

Εικαστικά / «Νήματα επιλογής»: Μια αθηναϊκή έκθεση δένει φωνές και γενιές

Μια ομαδική έκθεση στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, με έργα των Περικλή Βυζάντιου, Robert McCabe και Jean Tinguely, μεταξύ άλλων, φέρνει σε διάλογο Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες διαφορετικών αναφορών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Εικαστικά / Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Μια ρετροσπεκτίβα δεκαπέντε χρόνων η οποία αποτελείται από έναν καταιγισμό εικόνων που δημιούργησε με την κάμερά του ο γνωστός video artist για μια σειρά σημαντικών παραστάσεων, οι οποίες παρουσιάζονται αποδεσμευμένες από τη θεατρική τους υπόσταση.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ