Παπαλουκάς, Κόντογλου, Βασιλείου Facebook Twitter

Η θρησκευτική ζωγραφική των Παπαλουκά, Κόντογλου και Βασιλείου

0

1921. Ο ζωγράφος Σπύρος Παπαλουκάς ολοκληρώνει τις σπουδές του στο Παρίσι και επιστρέφει στην Ελλάδα. Καλείται να καλύψει τη Μικρασιατική Εκστρατεία ως ζωγράφος του πολέμου και η πορεία του με τον Ελληνικό Στρατό αποτυπώνεται σε 500 έργα, που θα παρουσιαστούν στο Ζάππειο, στην «Πολεμική Έκθεση της Στρατιάς της Μικράς Ασίας». Τα σημαντικά αυτά ντοκουμέντα θα χαθούν στο σύνολό τους στη Σμύρνη το 1922, ακολουθώντας τη μοίρα της πόλης. Ο Παπαλουκάς θα επιστρέψει στην Ελλάδα, θα εγκατασταθεί στην Αίγινα και το 1923 θα επισκεφθεί το Άγιο Όρος, όπου θα παραμείνει για έναν ολόκληρο χρόνο, μελετώντας τη βυζαντινή ζωγραφική και αντιγράφοντας αγιογραφίες.

1919. Ο Φώτης Κόντογλου επιστρέφει στην πατρίδα του, το Αϊβαλί, μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Έχουν προηγηθεί ημιτελείς σπουδές στη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα, έχει, επίσης, ζήσει και εργαστεί στο Παρίσι. Διορίζεται καθηγητής στο τοπικό Παρθεναγωγείο και το 1921 επιστρατεύεται για τη Μικρασιατική Εκστρατεία. Το 1922 φτάνει στην Ελλάδα πρόσφυγας, με ένα καΐκι. Το 1923 πηγαίνει στο Άγιο Όρος, με αρχική πρόθεση να γίνει καλόγερος.

Ο Παπαλουκάς, ο Κόντογλου και ο Βασιλείου ανακαλύπτουν τις αισθητικές αξίες της βυζαντινής ζωγραφικής και τολμούν τη σύζευξη του μοντερνισμού με την παράδοση.

1921. Ο νεαρός Σπύρος Βασιλείου ξεκινά τις σπουδές του στη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα. Εκεί θα γνωρίσει τον Παπαλουκά και τον Κόντογλου και θα ενταχθεί συνειδητά στη συλλογική προσπάθεια για τη δημιουργική αφομοίωση της βυζαντινής κληρονομιάς. Οι δυο τους, μαζί με τον Πικιώνη, θα σταθούν γι’ αυτόν «το τρίποδο στήριγμα της πλούσιας εξωσχολικής εμπειρίας μας, σε μιαν εποχή που το επίσημο σχολείο δεν είχε να μας προσφέρει τίποτα εκτός από τη σιγουριά πως δεν ήτανε αυτό που ζητούσαμε κάθε μέρα εκεί».

Παπαλουκάς, Κόντογλου, Βασιλείου Facebook Twitter
Άφετε τα παιδία έλθειν προς με

ΣΕ ΑΥΤΟΥΣ ΤΟΥΣ ΤΡΕΙΣ σπουδαίους νεοέλληνες ζωγράφους και στα έργα εκκλησιαστικής ζωγραφικής που δημιούργησαν είναι αφιερωμένη η μεγάλη έκθεση με τίτλο «1922-2022, Ιστορίες μνήμης και τέχνης: αναστοχασμοί στη θρησκευτική ζωγραφική των Σ. Παπαλουκά, Φ. Κόντογλου, Σ. Βασιλείου», που μόλις ξεκίνησε στο Ιστορικό Αρχείο - Μουσείο Ύδρας, στο πλαίσιο της επετείου των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή.

Πρόκειται για το πρώτο εκθεσιακό επετειακό αφιέρωμα μνήμης –σε μια χρονιά ιδιαίτερα φορτισμένη– και πραγματοποιείται με αφετηρία τα τραγικά γεγονότα του Μεσοπολέμου, που ώθησαν τους Έλληνες καλλιτέχνες σε πνευματικό αναστοχασμό και εξερεύνηση της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς.

Η Μικρασιατική Καταστροφή επρόκειτο να πυροδοτήσει έντονες ιδεολογικές αντιδράσεις. Λογοτέχνες και εικαστικοί καλλιτέχνες –με χαρακτηριστικότερη τη «Γενιά του '30»– στρέφονται προς την ελληνική παράδοση, αντλώντας δύναμη και έμπνευση. Οι καλλιτέχνες εξελίσσονται σε εκφραστές της αγωνίας μπροστά στις κοινωνικοπολιτικές αλλαγές, πάνω στις οποίες θα εδραιωθεί ο μοντερνισμός. Η εκκλησιαστική ζωγραφική δεν μένει ανεπηρέαστη.

Ο Παπαλουκάς, ο Κόντογλου και ο Βασιλείου ανακαλύπτουν τις αισθητικές αξίες της βυζαντινής ζωγραφικής και τολμούν τη σύζευξη του μοντερνισμού με την παράδοση. Στόχος τους είναι η δημιουργική αφομοίωση της βυζαντινής και μεταβυζαντινής κληρονομιάς, καθώς και της λαϊκής εικαστικής παράδοσης, σε σύγχρονα έργα.

Παπαλουκάς, Κόντογλου, Βασιλείου Facebook Twitter
Άγγελος

Η έκθεση, που περιλαμβάνει σειρά γνωστών και άγνωστων θρησκευτικών έργων των τριών καλλιτεχνών (μακέτες, προσχέδια, σχέδια και εικόνες) και φιλοδοξεί να ιχνηλατήσει την πορεία τους στην αναζήτηση της ελληνικότητας στην τέχνη, διαρθρώνεται σε τρεις ενότητες. Στην πρώτη, σκιαγραφείται η πρόσληψη της βυζαντινής ζωγραφικής μέσω της «μαθητείας» σε πρωτότυπα έργα – το Άγιο Όρος, ο Μυστράς, τα Μετέωρα αποτελούν πόλους έλξης για τους ζωγράφους.

Στις δύο επόμενες ενότητες αναδεικνύεται η προσωπική εικαστική έκφραση του κάθε καλλιτέχνη, όπως αυτή αποτυπώθηκε τόσο στη μνημειακή τέχνη όσο και τις φορητές εικόνες αντίστοιχα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ανέγερση σημαντικού αριθμού νέων εκκλησιών στα χρόνια του Μεσοπολέμου προκαλεί ποσοτική και ποιοτική άνθιση της μνημειακής θρησκευτικής ζωγραφικής, με σημαντικούς ζωγράφους να αναλαμβάνουν τις εργασίες τοιχογράφησης κατόπιν διαγωνισμού – ο Παπαλουκάς αγιογραφεί τη Μητρόπολη της Άμφισσας, ο Κόντογλου τη Ζωοδόχο Πηγή Παιανίας και ο Βασιλείου τον ναό του Αγίου Διονυσίου Αρεοπαγίτη στην Αθήνα. 

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η δυνατότητα αντιπαραβολής έργων με το ίδιο θέμα, καθώς οι επιμελήτριες της έκθεσης, η Δρ Αρχαιολογίας (ΜΑ Ιστορίας Τέχνης) Ανδρομάχη Κατσελάκη και η Μαρία Νάνου (ΜΑ Ιστορίας Βυζαντινής Τέχνης), φρόντισαν να είναι εφικτή με τον τρόπο που αυτά παρουσιάζονται.

Παπαλουκάς, Κόντογλου, Βασιλείου Facebook Twitter
Αρχάγγελος Μιχαήλ
Παπαλουκάς, Κόντογλου, Βασιλείου Facebook Twitter
Αρχάγγελος Γαβριήλ

«Οι τρεις δημιουργοί “με τα στοιχεία του καιρού τους”, δηλαδή τη στέρεα ακαδημαϊκή τους πορεία και τη στροφή τους στην ελληνική παράδοση, που υπαγορεύτηκε από την εθνική ταπείνωση της Μικρασιατικής Καταστροφής, υπηρέτησαν ο καθένας από διαδρομές προσωπικές, που ενίοτε διασταυρώθηκαν, τη νεοελληνική εκκλησιαστική ζωγραφική: ο Παπαλουκάς εμπνέεται από τη βυζαντινή εικονογραφία και τεχνοτροπία, την οποία προσλαμβάνει και εκφράζει μέσω ενός γόνιμου διαλόγου με τα διδάγματα του εξπρεσιονισμού, ο Κόντογλου, έχοντας συλλάβει την πεμπτουσία και την πνευματική διάσταση της βυζαντινής τέχνης, οικειοποιείται το βυζαντινότροπο ύφος, το αφομοιώνει πλήρως και για τούτο το εκφράζει δημιουργικά, ενώ ο Βασιλείου, πιστός στους καλλιτεχνικούς τρόπους της μακραίωνης βυζαντινής ζωγραφικής, καινοτομεί με νέες εικονογραφικές συνθέσεις, εισάγει έναν ρεαλισμό που συνδέει το παρόν με το παρελθόν, αναδεικνύοντας τη διαχρονικότητα της εκκλησιαστικής ζωγραφικής.

Και οι τρεις, εμφορούμενοι από το πνεύμα του μοντερνισμού, παραδίδουν δυναμικές μορφοπλαστικές εκφάνσεις της “νεοβυζαντινής” τέχνης, υπηρετώντας την όσμωση της παράδοσης με τα νεωτερικά καλλιτεχνικά ρεύματα και αναδεικνύοντας τη βυζαντινή τέχνη σε τέχνη ευρωπαϊκή», σημειώνουν στον κατάλογο της έκθεσης οι επιμελήτριες.

Παπαλουκάς, Κόντογλου, Βασιλείου Facebook Twitter

«1922-2022, Ιστορίες μνήμης και τέχνης: Αναστοχασμοί στη θρησκευτική ζωγραφική των Σ. Παπαλουκά, Φ. Κόντογλου, Σ. Βασιλείου»
Ιστορικό Αρχείο - Μουσείο Ύδρας
Έως 27 Ιουλίου 2022
Ωράριο λειτουργίας: Δευτέρα-Κυριακή: 09:00-16:00 & 19:30-21:30

Εικαστικά
0

Κορίνα Φαρμακόρη

Γεννήθηκε, μεγάλωσε και ζει στη Σαλαμίνα. Σπούδασε Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και εργάζεται ως εκπαιδευτικός.
ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΚΤΗ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ρόι Λιχτενστάιν: Ο πρωτοπόρος της pop art που έβαλε τον Mίκι Μάους στα μουσεία

Σαν σήμερα / Ρόι Λιχτενστάιν: Ήταν όντως ο «χειρότερος καλλιτέχνης» της εποχής του;

Σαν σήμερα γεννήθηκε ο πρωτοπόρος καλλιτέχνης της pop art που με το γενναίο έργο του ειρωνεύτηκε το κλασικό, έβαλε τον Mίκι Μάους σε μουσεία και γκαλερί και άλλαξε οριστικά τους κανόνες της σύγχρονης τέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μόλις τελείωσε το αριστούργημά του, ο Γκογκέν επιχείρησε να αυτοκτονήσει

Εικαστικά / Μόλις τελείωσε το αριστούργημά του, ο Γκογκέν επιχείρησε να αυτοκτονήσει

Ο πίνακας με τίτλο «Από πού ερχόμαστε; Τι είμαστε; Πού πάμε;» θα ήταν η τελευταία του διαθήκη, ένα έργο που θα έλυνε επιτέλους, όπως ο ίδιος έλεγε, το «παράδοξο μεταξύ του κόσμου των συναισθημάτων και του κόσμου του μυαλού».
THE LIFO TEAM
Ο ευά παπαδάκης φέρνει την ποίηση στα Ζαγοροχώρια

Εικαστικά / Ο ευά παπαδάκης φέρνει την ποίηση στα Ζαγοροχώρια

Το πρώτο διεθνές πολυθεματικό φεστιβάλ ποίησης «Σολοικισμός», έρχεται το Σάββατο 25 και την Κυριακή 26 Οκτωβρίου 2025 στον Ελαφότοπο, στα Ζαγοροχώρια. Ο εμπνευστής και καλλιτεχνικός διευθυντής του μίλησε στη LifO.
M. HULOT
Δυο νέες εκθέσεις στο φθινοπωρινό πρόγραμμα του ΕΜΣΤ

Εικαστικά / Δυο νέες εκθέσεις στο φθινοπωρινό πρόγραμμα του ΕΜΣΤ

Η καλλιτεχνική πρωτοπορία εκτός συνόρων και έργα που ενσωματώνουν και συνάμα απεικονίζουν φυσικά τοπία και τις απροσδιόριστες ανθρώπινες παρεμβάσεις που αυτά προδίδουν, στο νέο πρόγραμμα του μουσείου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΕΠΕΞ Μαρίνα Ξενοφώντος: «Η μνήμη δεν είναι κάτι που απλώς κουβαλάμε – ενεργεί, αντιδρά και μεταβάλλεται συνεχώς»

Εικαστικά / Μαρίνα Ξενοφώντος: «Η μνήμη δεν είναι κάτι που απλώς κουβαλάμε»

Η εικαστικός μιλάει για την εγκατάσταση με την οποία θα εκπροσωπήσει στην Μπιενάλε της Βενετίας το 2026 την Κύπρο, για την επιρροή της χώρας στο έργο της και για τη θέση του καλλιτέχνη στη σύγχρονη κοινωνία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το μαγευτικό, υπερβατικό σύμπαν της Yayoi Kusama προσγειώνεται στην Ευρώπη

Εικαστικά / Tα πλοκάμια και οι κολοκύθες της Yayoi Kusama προσγειώνονται στην Ευρώπη

Από τη Βασιλεία ξεκίνησε η ευρωπαϊκή περιοδεία της μεγάλης αναδρομικής έκθεσης της πιο διάσημης και πιο επιτυχημένης εν ζωή εικαστικού στον κόσμο, με περισσότερα από 300 έργα που καλύπτουν επτά δεκαετίες.
THE LIFO TEAM
Τι μυστήριο κρύβει η ιστορία της αυτοπροσωπογραφίας του Κουρμπέ;

Εικαστικά / «Ο απελπισμένος»: Ο περίφημος πίνακας του Κουρμπέ εκτίθεται ξανά μετά από 20 χρόνια

Ίσως το πιο γνωστό έργο του μεγάλου Γάλλου ζωγράφου, «Ο απελπισμένος» θα εκτεθεί στο Μουσείο Ορσέ αρχικά και έπειτα στο Μουσείο Art Mill στη Ντόχα. Ποια είναι η ιστορία του; Σε ποιον ανήκει τώρα ο πίνακας;
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα έκθεση αναδεικνύει τη συμβολή των γυναικών στην τέχνη της γεωμετρικής αφαίρεσης

Εικαστικά / Έξι γυναίκες. Έξι πρωτοποριακές καλλιτέχνιδες της γεωμετρικής αφαίρεσης

Έργα των Όπυ Ζούνη, Etel Adnan, Samia Halaby, Saloua Raouda Choucair, Ebtisam Abdulaziz και Lubna Chowdhary, αποτελούν το υλικό της έκθεσης του Ιδρύματος Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη που ξεκίνησε μόλις.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Όταν ο Αντώνης Μπενάκης απέδειξε ότι οι Ελληνικές ενδυμασίες είναι Υψηλή Ραπτική

Εικαστικά / Όταν ο Αντώνης Μπενάκης απέδειξε ότι οι Ελληνικές ενδυμασίες είναι Υψηλή Ραπτική

Αμέτρητες είναι οι ιστορίες που κρύβονται πίσω από την έκδοση «Ελληνικαί Εθνικαί Ενδυμασίαι», φέρνοντας στο φως την επίδραση που άσκησε η ενδυμασία στη διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης και στην κυρίαρχη μόδα του Μεσοπολέμου.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Και λοιπόν τι;»: Μία έκθεση στον Ταύρο «φωτίζει» το θρυλικό άλμπουμ των Εν Πλω

Εικαστικά / «Οι Εν πλω άφησαν πίσω τραγούδια που συνδέουν όσους ονειρεύονται με παρόμοιο τρόπο»

Έγιναν θρύλοι της εγχώριας μουσικής σκηνής με την κυκλοφορία ενός μόνο άλμπουμ. Μετά, εξαφανίστηκαν. Ο Κωνσταντίνος Χατζηνικολάου, ο Απόστολος Βασιλόπουλος και η Μαρία-Θάλεια Καρρά επιμελήθηκαν, μετά από δεκαετή έρευνα, μια έκθεση για ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της ελληνικής δισκογραφίας. Mίλησαν στη LifO.
M. HULOT
Με Chryssa και Iannis Xenakis η μεγάλη έκθεση για τον μινιμαλισμό στο Παρίσι

Εικαστικά / Με Chryssa και Ιάννη Ξενάκη η μεγάλη έκθεση για τον μινιμαλισμό στο Παρίσι

Μέσα από 100 έργα και 40 καλλιτέχνες επιχειρείται η διερεύνηση της διεθνούς εξέλιξης του κινήματος το οποίο από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 επαναπροσδιόρισε ριζικά την έννοια του καλλιτεχνικού έργου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Πολλές, πάρα πολλές εκθέσεις τον Οκτώβριο στην Αθήνα. Και καλές μάλιστα

Εικαστικά / Πολλές, πάρα πολλές εκθέσεις τον Οκτώβριο στην Αθήνα. Και καλές μάλιστα

Από την έκθεση του Juergen Teller στο ολοκαίνουργιο Onassis Ready, στην ποιητική αρχιτεκτονική του Πικιώνη και στις έξι πρωτοποριακές γυναικείες φωνές της γεωμετρικής αφαίρεσης. Αυτόν τον μήνα οι λέξεις «μουσείο» και «γκαλερί» θα ακούγονται πολύ συχνά.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ: Ο ζωγράφος των στυλάτων της εποχής του επιστρέφει

Εικαστικά / Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ: Ο ζωγράφος των στυλάτων της εποχής του επιστρέφει

H έκθεση στο Μουσείο Ορσέ συγκεντρώνει 90 έργα του Αμερικανού στυλίστα ζωγράφου, εστιάζοντας στην πιο καθοριστική περίοδο του έργου του. Aνάμεσά τους και η περίφημη «Madame X», το πιο διάσημο έργο του.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Εικαστικά / Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Η έκθεση «Beato Angelico», συγκεντρώνει στο Palazzo Strozzi και στο Mουσείο του Αγίου Μάρκου στη Φλωρεντία περισσότερα από 140 έργα με δάνεια από 70 συλλογές ιδιωτών και μουσείων και φιλοδοξεί να εδραιώσει τη φήμη του Φρα Αντζέλικο ως κορυφαίου δασκάλου της Αναγέννησης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Εικαστικά / Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Πεθαίνει σαν σήμερα το 1669 ο φλαμανδός ζωγράφος Ρέμπραντ φαν Ράιν. Αυτός ο πίνακας υπήρξε η πραγματική αιτία της οικονομικής καταστροφής του καλλιτέχνη ή πρόκειται περί θεωρίας συνωμοσίας;
THE LIFO TEAM
«Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Εικαστικά / «Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Η νέα έκθεση του Μουσείου Μπενάκη, χαρτογραφεί την πορεία έντεκα Ελλήνων και Ελληνίδων εικαστικών και θέτει ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα: «Σε μια πορεία πλούσια, γεμάτη ανατροπές αλλά και επαναλήψεις, ποιες ήταν οι πρωτόλειες αναζητήσεις τους, στις οποίες επέτρεψαν ακολούθως να εισχωρήσουν στις ώριμες αποφάσεις τους»
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Εικαστικά / Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Μια έκθεση στο Μουσείο Γουίτνεϊ ενώνει διαφορετικές φωνές και αποκαλύπτει την άγνωστη ως τώρα τάση Αμερικανών καλλιτεχνών που στράφηκαν στον σουρεαλισμό για να εκφράσουν την ταραχώδη δεκαετία του '60.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ