Παπαλουκάς, Κόντογλου, Βασιλείου Facebook Twitter

Η θρησκευτική ζωγραφική των Παπαλουκά, Κόντογλου και Βασιλείου

0

1921. Ο ζωγράφος Σπύρος Παπαλουκάς ολοκληρώνει τις σπουδές του στο Παρίσι και επιστρέφει στην Ελλάδα. Καλείται να καλύψει τη Μικρασιατική Εκστρατεία ως ζωγράφος του πολέμου και η πορεία του με τον Ελληνικό Στρατό αποτυπώνεται σε 500 έργα, που θα παρουσιαστούν στο Ζάππειο, στην «Πολεμική Έκθεση της Στρατιάς της Μικράς Ασίας». Τα σημαντικά αυτά ντοκουμέντα θα χαθούν στο σύνολό τους στη Σμύρνη το 1922, ακολουθώντας τη μοίρα της πόλης. Ο Παπαλουκάς θα επιστρέψει στην Ελλάδα, θα εγκατασταθεί στην Αίγινα και το 1923 θα επισκεφθεί το Άγιο Όρος, όπου θα παραμείνει για έναν ολόκληρο χρόνο, μελετώντας τη βυζαντινή ζωγραφική και αντιγράφοντας αγιογραφίες.

1919. Ο Φώτης Κόντογλου επιστρέφει στην πατρίδα του, το Αϊβαλί, μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Έχουν προηγηθεί ημιτελείς σπουδές στη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα, έχει, επίσης, ζήσει και εργαστεί στο Παρίσι. Διορίζεται καθηγητής στο τοπικό Παρθεναγωγείο και το 1921 επιστρατεύεται για τη Μικρασιατική Εκστρατεία. Το 1922 φτάνει στην Ελλάδα πρόσφυγας, με ένα καΐκι. Το 1923 πηγαίνει στο Άγιο Όρος, με αρχική πρόθεση να γίνει καλόγερος.

Ο Παπαλουκάς, ο Κόντογλου και ο Βασιλείου ανακαλύπτουν τις αισθητικές αξίες της βυζαντινής ζωγραφικής και τολμούν τη σύζευξη του μοντερνισμού με την παράδοση.

1921. Ο νεαρός Σπύρος Βασιλείου ξεκινά τις σπουδές του στη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα. Εκεί θα γνωρίσει τον Παπαλουκά και τον Κόντογλου και θα ενταχθεί συνειδητά στη συλλογική προσπάθεια για τη δημιουργική αφομοίωση της βυζαντινής κληρονομιάς. Οι δυο τους, μαζί με τον Πικιώνη, θα σταθούν γι’ αυτόν «το τρίποδο στήριγμα της πλούσιας εξωσχολικής εμπειρίας μας, σε μιαν εποχή που το επίσημο σχολείο δεν είχε να μας προσφέρει τίποτα εκτός από τη σιγουριά πως δεν ήτανε αυτό που ζητούσαμε κάθε μέρα εκεί».

Παπαλουκάς, Κόντογλου, Βασιλείου Facebook Twitter
Άφετε τα παιδία έλθειν προς με

ΣΕ ΑΥΤΟΥΣ ΤΟΥΣ ΤΡΕΙΣ σπουδαίους νεοέλληνες ζωγράφους και στα έργα εκκλησιαστικής ζωγραφικής που δημιούργησαν είναι αφιερωμένη η μεγάλη έκθεση με τίτλο «1922-2022, Ιστορίες μνήμης και τέχνης: αναστοχασμοί στη θρησκευτική ζωγραφική των Σ. Παπαλουκά, Φ. Κόντογλου, Σ. Βασιλείου», που μόλις ξεκίνησε στο Ιστορικό Αρχείο - Μουσείο Ύδρας, στο πλαίσιο της επετείου των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή.

Πρόκειται για το πρώτο εκθεσιακό επετειακό αφιέρωμα μνήμης –σε μια χρονιά ιδιαίτερα φορτισμένη– και πραγματοποιείται με αφετηρία τα τραγικά γεγονότα του Μεσοπολέμου, που ώθησαν τους Έλληνες καλλιτέχνες σε πνευματικό αναστοχασμό και εξερεύνηση της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς.

Η Μικρασιατική Καταστροφή επρόκειτο να πυροδοτήσει έντονες ιδεολογικές αντιδράσεις. Λογοτέχνες και εικαστικοί καλλιτέχνες –με χαρακτηριστικότερη τη «Γενιά του '30»– στρέφονται προς την ελληνική παράδοση, αντλώντας δύναμη και έμπνευση. Οι καλλιτέχνες εξελίσσονται σε εκφραστές της αγωνίας μπροστά στις κοινωνικοπολιτικές αλλαγές, πάνω στις οποίες θα εδραιωθεί ο μοντερνισμός. Η εκκλησιαστική ζωγραφική δεν μένει ανεπηρέαστη.

Ο Παπαλουκάς, ο Κόντογλου και ο Βασιλείου ανακαλύπτουν τις αισθητικές αξίες της βυζαντινής ζωγραφικής και τολμούν τη σύζευξη του μοντερνισμού με την παράδοση. Στόχος τους είναι η δημιουργική αφομοίωση της βυζαντινής και μεταβυζαντινής κληρονομιάς, καθώς και της λαϊκής εικαστικής παράδοσης, σε σύγχρονα έργα.

Παπαλουκάς, Κόντογλου, Βασιλείου Facebook Twitter
Άγγελος

Η έκθεση, που περιλαμβάνει σειρά γνωστών και άγνωστων θρησκευτικών έργων των τριών καλλιτεχνών (μακέτες, προσχέδια, σχέδια και εικόνες) και φιλοδοξεί να ιχνηλατήσει την πορεία τους στην αναζήτηση της ελληνικότητας στην τέχνη, διαρθρώνεται σε τρεις ενότητες. Στην πρώτη, σκιαγραφείται η πρόσληψη της βυζαντινής ζωγραφικής μέσω της «μαθητείας» σε πρωτότυπα έργα – το Άγιο Όρος, ο Μυστράς, τα Μετέωρα αποτελούν πόλους έλξης για τους ζωγράφους.

Στις δύο επόμενες ενότητες αναδεικνύεται η προσωπική εικαστική έκφραση του κάθε καλλιτέχνη, όπως αυτή αποτυπώθηκε τόσο στη μνημειακή τέχνη όσο και τις φορητές εικόνες αντίστοιχα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ανέγερση σημαντικού αριθμού νέων εκκλησιών στα χρόνια του Μεσοπολέμου προκαλεί ποσοτική και ποιοτική άνθιση της μνημειακής θρησκευτικής ζωγραφικής, με σημαντικούς ζωγράφους να αναλαμβάνουν τις εργασίες τοιχογράφησης κατόπιν διαγωνισμού – ο Παπαλουκάς αγιογραφεί τη Μητρόπολη της Άμφισσας, ο Κόντογλου τη Ζωοδόχο Πηγή Παιανίας και ο Βασιλείου τον ναό του Αγίου Διονυσίου Αρεοπαγίτη στην Αθήνα. 

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η δυνατότητα αντιπαραβολής έργων με το ίδιο θέμα, καθώς οι επιμελήτριες της έκθεσης, η Δρ Αρχαιολογίας (ΜΑ Ιστορίας Τέχνης) Ανδρομάχη Κατσελάκη και η Μαρία Νάνου (ΜΑ Ιστορίας Βυζαντινής Τέχνης), φρόντισαν να είναι εφικτή με τον τρόπο που αυτά παρουσιάζονται.

Παπαλουκάς, Κόντογλου, Βασιλείου Facebook Twitter
Αρχάγγελος Μιχαήλ
Παπαλουκάς, Κόντογλου, Βασιλείου Facebook Twitter
Αρχάγγελος Γαβριήλ

«Οι τρεις δημιουργοί “με τα στοιχεία του καιρού τους”, δηλαδή τη στέρεα ακαδημαϊκή τους πορεία και τη στροφή τους στην ελληνική παράδοση, που υπαγορεύτηκε από την εθνική ταπείνωση της Μικρασιατικής Καταστροφής, υπηρέτησαν ο καθένας από διαδρομές προσωπικές, που ενίοτε διασταυρώθηκαν, τη νεοελληνική εκκλησιαστική ζωγραφική: ο Παπαλουκάς εμπνέεται από τη βυζαντινή εικονογραφία και τεχνοτροπία, την οποία προσλαμβάνει και εκφράζει μέσω ενός γόνιμου διαλόγου με τα διδάγματα του εξπρεσιονισμού, ο Κόντογλου, έχοντας συλλάβει την πεμπτουσία και την πνευματική διάσταση της βυζαντινής τέχνης, οικειοποιείται το βυζαντινότροπο ύφος, το αφομοιώνει πλήρως και για τούτο το εκφράζει δημιουργικά, ενώ ο Βασιλείου, πιστός στους καλλιτεχνικούς τρόπους της μακραίωνης βυζαντινής ζωγραφικής, καινοτομεί με νέες εικονογραφικές συνθέσεις, εισάγει έναν ρεαλισμό που συνδέει το παρόν με το παρελθόν, αναδεικνύοντας τη διαχρονικότητα της εκκλησιαστικής ζωγραφικής.

Και οι τρεις, εμφορούμενοι από το πνεύμα του μοντερνισμού, παραδίδουν δυναμικές μορφοπλαστικές εκφάνσεις της “νεοβυζαντινής” τέχνης, υπηρετώντας την όσμωση της παράδοσης με τα νεωτερικά καλλιτεχνικά ρεύματα και αναδεικνύοντας τη βυζαντινή τέχνη σε τέχνη ευρωπαϊκή», σημειώνουν στον κατάλογο της έκθεσης οι επιμελήτριες.

Παπαλουκάς, Κόντογλου, Βασιλείου Facebook Twitter

«1922-2022, Ιστορίες μνήμης και τέχνης: Αναστοχασμοί στη θρησκευτική ζωγραφική των Σ. Παπαλουκά, Φ. Κόντογλου, Σ. Βασιλείου»
Ιστορικό Αρχείο - Μουσείο Ύδρας
Έως 27 Ιουλίου 2022
Ωράριο λειτουργίας: Δευτέρα-Κυριακή: 09:00-16:00 & 19:30-21:30

Εικαστικά
0

Κορίνα Φαρμακόρη

Γεννήθηκε, μεγάλωσε και ζει στη Σαλαμίνα. Σπούδασε Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και εργάζεται ως εκπαιδευτικός.
ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΚΤΗ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

ΕΠΕΞΕΡΓ. FALL PREVIEW 2023: 12 σημαντικές εκθέσεις

Εικαστικά / 12 σημαντικές εκθέσεις μέχρι το τέλος του έτους

Έργα που καταγράφουν την 56χρονη διαδρομή του Γιώργου Χατζημιχάλη, έναν ταξίδι στον χρόνο στον δρόμο για τον Κολωνό, δημοσιεύματα, συγχαρητήριες επιστολές και τηλεγραφήματα του Γιώργου Σεφέρη και πλήθος συναρπαστικών εκθέσεων στην φθινοπωρινή Αθήνα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Τέχνη της πλάκας: Η «γυμνή» αλήθεια για την Μαρίνα Αμπράμοβιτς

Εικαστικά / Τέχνη της πλάκας: Η «γυμνή» αλήθεια για τη Μαρίνα Αμπράμοβιτς

Σε μια εποχή παραλυτικής ευπάθειας όπου οι άνθρωποι αισθάνονται πιο απομονωμένοι, πιο ανήσυχοι και πιο ευάλωτοι, υπάρχει μια ιδιότυπη δίψα για θεραπεία και υπέρβαση, και η Αμπράμοβιτς προσφέρει και τα δύο.
THE LIFO TEAM
«Οι απαρχές της γλυπτικής» στο Μουσείο Μπενάκη μάς ταξιδεύουν πίσω, στην αυγή της ανθρώπινης ιστορίας

Εικαστικά / «Οι απαρχές της γλυπτικής» και η αυγή της ανθρώπινης ιστορίας στο Μουσείο Μπενάκη

Η πολύ ιδιαίτερη αυτή έκθεση που περιλαμβάνει αντικείμενα, εργαλεία και «τέχνεργα» της Παλαιολιθικής Εποχής δείχνει ότι η αισθητική αφύπνιση, απαραίτητη προϋπόθεση για να υπάρξει τέχνη και πολιτισμός, ξεκινά πριν ακόμα και από την εμφάνιση του Homo sapiens.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ο αφανής, αινιγματικός ζωγράφος Jean Fautrier και τα «ιερογλυφικά του πόνου»

Εικαστικά / Ο αφανής, αινιγματικός ζωγράφος Jean Fautrier και τα «ιερογλυφικά του πόνου»

Αν και εξέθετε θαρραλέα τα συναισθήματά του στον καμβά, ο Fautrier ήταν ένα αινιγματικό άτομο που σπάνια έδινε συνεντεύξεις και άφησε πίσω του ελάχιστες πληροφορίες για τη ζωή του.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ιωάννα Πανταζοπούλου

Εικαστικά / Η Ιωάννα Πανταζοπούλου φέρνει 4.000 κουκουνάρια και 103 καρύδες στη σκηνή της Λυρικής

Στη νέα εκδοχή του προγράμματος «The artist on the composer» η διεθνής καλλιτέχνις με έδρα τη Νέα Υόρκη, Ιωάννα Πανταζοπούλου, παρουσιάζει το έργο της «A summer evening», μια εμβυθιστική εγκατάσταση όπου εικαστικά και μουσική συναντιούνται για να δημιουργήσουν έναν εξωτικό, εξωγήινο κόσμο.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Μέσα στο εργοστάσιο της «Πεταλούδας» στην προετοιμασία μιας μεγάλης έκθεσης σύγχρονης τέχνης

Εικαστικά / Μέσα στο εργοστάσιο της «Πεταλούδας» στην προετοιμασία μιας μεγάλης έκθεσης σύγχρονης τέχνης

Στους εμβληματικούς εργοστασιακούς χώρους της λεωφόρου Κηφισού, 41 καλλιτέχνες παρουσιάζουν τη δουλειά τους με έμπνευση από τον χώρο και τα υλικά του, σε επιμέλεια Κώστα Πράπογλου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Σεπτέμβριος 2023 - ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

Εικαστικά / 16 εκθέσεις εικαστικών που θα δούμε τον Σεπτέμβριο στην Αθήνα

Από την Art Athina μέχρι το μεγάλο αφιέρωμα στις γυναίκες ζωγράφους της συλλογής της Πινακοθήκης του Δήμου Αθηναίων και από την αναδρομική έκθεση του Γιώργου Χατζημιχάλη στο Μουσείο Μπενάκη μέχρι την έκθεση με έργα Lautrec, Matisse και άλλων σπουδαίων εικαστικών στο Ίδρυμα Γουλανδρή, ο Σεπτέμβριος είναι γεμάτος τέχνη.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Η Νέα Υόρκη τιμά την Τζούντι Σικάγο, την πιο δυναμική φεμινίστρια εικαστικό της εποχής μας

Εικαστικά / Η Νέα Υόρκη τιμά την Τζούντι Σικάγο, την πιο δυναμική φεμινίστρια εικαστικό της εποχής μας

Η 84χρονη σήμερα καλλιτέχνιδα θα έχει την πρώτη μεγάλη αναδρομική της έκθεση στο New Museum, η οποία θα συμπεριλάβει όλα τα εμβληματικά φεμινιστικά έργα της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ