Παπαλουκάς, Κόντογλου, Βασιλείου Facebook Twitter

Η θρησκευτική ζωγραφική των Παπαλουκά, Κόντογλου και Βασιλείου

0

1921. Ο ζωγράφος Σπύρος Παπαλουκάς ολοκληρώνει τις σπουδές του στο Παρίσι και επιστρέφει στην Ελλάδα. Καλείται να καλύψει τη Μικρασιατική Εκστρατεία ως ζωγράφος του πολέμου και η πορεία του με τον Ελληνικό Στρατό αποτυπώνεται σε 500 έργα, που θα παρουσιαστούν στο Ζάππειο, στην «Πολεμική Έκθεση της Στρατιάς της Μικράς Ασίας». Τα σημαντικά αυτά ντοκουμέντα θα χαθούν στο σύνολό τους στη Σμύρνη το 1922, ακολουθώντας τη μοίρα της πόλης. Ο Παπαλουκάς θα επιστρέψει στην Ελλάδα, θα εγκατασταθεί στην Αίγινα και το 1923 θα επισκεφθεί το Άγιο Όρος, όπου θα παραμείνει για έναν ολόκληρο χρόνο, μελετώντας τη βυζαντινή ζωγραφική και αντιγράφοντας αγιογραφίες.

1919. Ο Φώτης Κόντογλου επιστρέφει στην πατρίδα του, το Αϊβαλί, μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Έχουν προηγηθεί ημιτελείς σπουδές στη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα, έχει, επίσης, ζήσει και εργαστεί στο Παρίσι. Διορίζεται καθηγητής στο τοπικό Παρθεναγωγείο και το 1921 επιστρατεύεται για τη Μικρασιατική Εκστρατεία. Το 1922 φτάνει στην Ελλάδα πρόσφυγας, με ένα καΐκι. Το 1923 πηγαίνει στο Άγιο Όρος, με αρχική πρόθεση να γίνει καλόγερος.

Ο Παπαλουκάς, ο Κόντογλου και ο Βασιλείου ανακαλύπτουν τις αισθητικές αξίες της βυζαντινής ζωγραφικής και τολμούν τη σύζευξη του μοντερνισμού με την παράδοση.

1921. Ο νεαρός Σπύρος Βασιλείου ξεκινά τις σπουδές του στη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα. Εκεί θα γνωρίσει τον Παπαλουκά και τον Κόντογλου και θα ενταχθεί συνειδητά στη συλλογική προσπάθεια για τη δημιουργική αφομοίωση της βυζαντινής κληρονομιάς. Οι δυο τους, μαζί με τον Πικιώνη, θα σταθούν γι’ αυτόν «το τρίποδο στήριγμα της πλούσιας εξωσχολικής εμπειρίας μας, σε μιαν εποχή που το επίσημο σχολείο δεν είχε να μας προσφέρει τίποτα εκτός από τη σιγουριά πως δεν ήτανε αυτό που ζητούσαμε κάθε μέρα εκεί».

Παπαλουκάς, Κόντογλου, Βασιλείου Facebook Twitter
Άφετε τα παιδία έλθειν προς με

ΣΕ ΑΥΤΟΥΣ ΤΟΥΣ ΤΡΕΙΣ σπουδαίους νεοέλληνες ζωγράφους και στα έργα εκκλησιαστικής ζωγραφικής που δημιούργησαν είναι αφιερωμένη η μεγάλη έκθεση με τίτλο «1922-2022, Ιστορίες μνήμης και τέχνης: αναστοχασμοί στη θρησκευτική ζωγραφική των Σ. Παπαλουκά, Φ. Κόντογλου, Σ. Βασιλείου», που μόλις ξεκίνησε στο Ιστορικό Αρχείο - Μουσείο Ύδρας, στο πλαίσιο της επετείου των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή.

Πρόκειται για το πρώτο εκθεσιακό επετειακό αφιέρωμα μνήμης –σε μια χρονιά ιδιαίτερα φορτισμένη– και πραγματοποιείται με αφετηρία τα τραγικά γεγονότα του Μεσοπολέμου, που ώθησαν τους Έλληνες καλλιτέχνες σε πνευματικό αναστοχασμό και εξερεύνηση της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς.

Η Μικρασιατική Καταστροφή επρόκειτο να πυροδοτήσει έντονες ιδεολογικές αντιδράσεις. Λογοτέχνες και εικαστικοί καλλιτέχνες –με χαρακτηριστικότερη τη «Γενιά του '30»– στρέφονται προς την ελληνική παράδοση, αντλώντας δύναμη και έμπνευση. Οι καλλιτέχνες εξελίσσονται σε εκφραστές της αγωνίας μπροστά στις κοινωνικοπολιτικές αλλαγές, πάνω στις οποίες θα εδραιωθεί ο μοντερνισμός. Η εκκλησιαστική ζωγραφική δεν μένει ανεπηρέαστη.

Ο Παπαλουκάς, ο Κόντογλου και ο Βασιλείου ανακαλύπτουν τις αισθητικές αξίες της βυζαντινής ζωγραφικής και τολμούν τη σύζευξη του μοντερνισμού με την παράδοση. Στόχος τους είναι η δημιουργική αφομοίωση της βυζαντινής και μεταβυζαντινής κληρονομιάς, καθώς και της λαϊκής εικαστικής παράδοσης, σε σύγχρονα έργα.

Παπαλουκάς, Κόντογλου, Βασιλείου Facebook Twitter
Άγγελος

Η έκθεση, που περιλαμβάνει σειρά γνωστών και άγνωστων θρησκευτικών έργων των τριών καλλιτεχνών (μακέτες, προσχέδια, σχέδια και εικόνες) και φιλοδοξεί να ιχνηλατήσει την πορεία τους στην αναζήτηση της ελληνικότητας στην τέχνη, διαρθρώνεται σε τρεις ενότητες. Στην πρώτη, σκιαγραφείται η πρόσληψη της βυζαντινής ζωγραφικής μέσω της «μαθητείας» σε πρωτότυπα έργα – το Άγιο Όρος, ο Μυστράς, τα Μετέωρα αποτελούν πόλους έλξης για τους ζωγράφους.

Στις δύο επόμενες ενότητες αναδεικνύεται η προσωπική εικαστική έκφραση του κάθε καλλιτέχνη, όπως αυτή αποτυπώθηκε τόσο στη μνημειακή τέχνη όσο και τις φορητές εικόνες αντίστοιχα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ανέγερση σημαντικού αριθμού νέων εκκλησιών στα χρόνια του Μεσοπολέμου προκαλεί ποσοτική και ποιοτική άνθιση της μνημειακής θρησκευτικής ζωγραφικής, με σημαντικούς ζωγράφους να αναλαμβάνουν τις εργασίες τοιχογράφησης κατόπιν διαγωνισμού – ο Παπαλουκάς αγιογραφεί τη Μητρόπολη της Άμφισσας, ο Κόντογλου τη Ζωοδόχο Πηγή Παιανίας και ο Βασιλείου τον ναό του Αγίου Διονυσίου Αρεοπαγίτη στην Αθήνα. 

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η δυνατότητα αντιπαραβολής έργων με το ίδιο θέμα, καθώς οι επιμελήτριες της έκθεσης, η Δρ Αρχαιολογίας (ΜΑ Ιστορίας Τέχνης) Ανδρομάχη Κατσελάκη και η Μαρία Νάνου (ΜΑ Ιστορίας Βυζαντινής Τέχνης), φρόντισαν να είναι εφικτή με τον τρόπο που αυτά παρουσιάζονται.

Παπαλουκάς, Κόντογλου, Βασιλείου Facebook Twitter
Αρχάγγελος Μιχαήλ
Παπαλουκάς, Κόντογλου, Βασιλείου Facebook Twitter
Αρχάγγελος Γαβριήλ

«Οι τρεις δημιουργοί “με τα στοιχεία του καιρού τους”, δηλαδή τη στέρεα ακαδημαϊκή τους πορεία και τη στροφή τους στην ελληνική παράδοση, που υπαγορεύτηκε από την εθνική ταπείνωση της Μικρασιατικής Καταστροφής, υπηρέτησαν ο καθένας από διαδρομές προσωπικές, που ενίοτε διασταυρώθηκαν, τη νεοελληνική εκκλησιαστική ζωγραφική: ο Παπαλουκάς εμπνέεται από τη βυζαντινή εικονογραφία και τεχνοτροπία, την οποία προσλαμβάνει και εκφράζει μέσω ενός γόνιμου διαλόγου με τα διδάγματα του εξπρεσιονισμού, ο Κόντογλου, έχοντας συλλάβει την πεμπτουσία και την πνευματική διάσταση της βυζαντινής τέχνης, οικειοποιείται το βυζαντινότροπο ύφος, το αφομοιώνει πλήρως και για τούτο το εκφράζει δημιουργικά, ενώ ο Βασιλείου, πιστός στους καλλιτεχνικούς τρόπους της μακραίωνης βυζαντινής ζωγραφικής, καινοτομεί με νέες εικονογραφικές συνθέσεις, εισάγει έναν ρεαλισμό που συνδέει το παρόν με το παρελθόν, αναδεικνύοντας τη διαχρονικότητα της εκκλησιαστικής ζωγραφικής.

Και οι τρεις, εμφορούμενοι από το πνεύμα του μοντερνισμού, παραδίδουν δυναμικές μορφοπλαστικές εκφάνσεις της “νεοβυζαντινής” τέχνης, υπηρετώντας την όσμωση της παράδοσης με τα νεωτερικά καλλιτεχνικά ρεύματα και αναδεικνύοντας τη βυζαντινή τέχνη σε τέχνη ευρωπαϊκή», σημειώνουν στον κατάλογο της έκθεσης οι επιμελήτριες.

Παπαλουκάς, Κόντογλου, Βασιλείου Facebook Twitter

«1922-2022, Ιστορίες μνήμης και τέχνης: Αναστοχασμοί στη θρησκευτική ζωγραφική των Σ. Παπαλουκά, Φ. Κόντογλου, Σ. Βασιλείου»
Ιστορικό Αρχείο - Μουσείο Ύδρας
Έως 27 Ιουλίου 2022
Ωράριο λειτουργίας: Δευτέρα-Κυριακή: 09:00-16:00 & 19:30-21:30

Εικαστικά
0

Κορίνα Φαρμακόρη

Γεννήθηκε, μεγάλωσε και ζει στη Σαλαμίνα. Σπούδασε Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και εργάζεται ως εκπαιδευτικός.
ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΚΤΗ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η Χίλμα αφ Κλιντ έβρισκε γαλήνη ζωγραφίζοντας λουλούδια

Εικαστικά / Η Χίλμα αφ Κλιντ έβρισκε γαλήνη ζωγραφίζοντας λουλούδια

Σε μια σειρά έργων που παρουσιάζει το θαύμα της ανθοφορίας των λουλουδιών και των φυτών, μια από τις πιο αξιοσέβαστες καλλιτέχνιδες της Σουηδίας στρέφεται σε έναν κόσμο ομορφιάς, γαλήνης και ισορροπίας για να αποκαλύψει αλήθειες για την ανθρώπινη κατάσταση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση που μας ταξιδεύει στις διαχρονικές του συνδέσεις

Εικαστικά / Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση για τις διαχρονικές του συνδέσεις

Μπορεί η σύγχρονη τέχνη να συνομιλήσει δημιουργικά με την αρχαία πολιτιστική κληρονομιά; Στην ΕΦΑ Κυκλάδων πίστεψαν στο «στοίχημα» και έτσι προέκυψε μια έκθεση με ξεχωριστό ενδιαφέρον στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ίου.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Από τον Περικλή Βυζάντιο και τον Jean Tinguely μέχρι τον Robert McCabe

Εικαστικά / «Νήματα επιλογής»: Μια αθηναϊκή έκθεση δένει φωνές και γενιές

Μια ομαδική έκθεση στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, με έργα των Περικλή Βυζάντιου, Robert McCabe και Jean Tinguely, μεταξύ άλλων, φέρνει σε διάλογο Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες διαφορετικών αναφορών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Εικαστικά / Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Μια ρετροσπεκτίβα δεκαπέντε χρόνων η οποία αποτελείται από έναν καταιγισμό εικόνων που δημιούργησε με την κάμερά του ο γνωστός video artist για μια σειρά σημαντικών παραστάσεων, οι οποίες παρουσιάζονται αποδεσμευμένες από τη θεατρική τους υπόσταση.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ξεκινάει το Back to Athens 2025

Εικαστικά / Back to Athens: Ο ετήσιος εικαστικός θεσμός επιστρέφει στο Μέγαρο Ησαΐα

Με κεντρική θεματική «Η διαίρεση της ζωής», το Back to Athens 2025 παρουσιάζει 30 εκθέσεις, εγκαταστάσεις, performance και προβολές από καλλιτέχνες και επιμελητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Εικαστικά / Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Με μια μεγάλη έκθεση σε δύο μέρη, στην Αθήνα και στην Άνδρο, το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή γιορτάζει τα εκατό χρόνια του Takis, μίας από τις σημαντικότερες σημαντικότερες προσωπικότητες της ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας εικαστικής σκηνής.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα τοιχογραφία με τη ζωή των σεξεργατριών σε έναν δρόμο του Μεταξουργείου

Εικαστικά / Μια νέα τοιχογραφία για την αόρατη ζωή των σεξεργατριών στην οδό Ιάσωνος

Η διεθνής εικαστικός Paulina Olowska δημιουργεί μια τοιχογραφία στον πεζόδρομο του Μεταξουργείου για τις γυναίκες και γειτόνισσές της με τις οποίες καλημερίζεται και πίνει καφέ.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο ζωοπλάστης γλύπτης Ευριπίδης Βαβούρης (1911-1987) 

Εικαστικά / Ευριπίδης Βαβούρης: Πέρα από το «Λαγωνικό» της Φωκίωνος Νέγρη

Ο δημιουργός του γνωστού αγάλματος της Κυψέλης υπήρξε ένας στοχαστικός γλύπτης της Αθήνας με αξιόλογη πορεία, που απέδιδε πειστικά και με μεγάλη ευαισθησία τα κατοικίδια ζώα. Μια επίσκεψη στο ατελιέ του, που έχει διατηρηθεί σε άψογη κατάσταση, αποτέλεσε το ερέθισμα για να τον ανακαλύψουμε και να τον επανεκτιμήσουμε. 
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Εικαστικά / Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Μια σειρά από εκθέσεις σημαντικών καλλιτεχνών χαρακτηρίζουν την έναρξη του καλοκαιριού. Από τα Plásmata 3 της Στεγης έως την αναδρομική έκθεση του Takis κι από τη Marlene Dumas έως την Charline von Heyl.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ