Παπαλουκάς, Κόντογλου, Βασιλείου Facebook Twitter

Η θρησκευτική ζωγραφική των Παπαλουκά, Κόντογλου και Βασιλείου

0

1921. Ο ζωγράφος Σπύρος Παπαλουκάς ολοκληρώνει τις σπουδές του στο Παρίσι και επιστρέφει στην Ελλάδα. Καλείται να καλύψει τη Μικρασιατική Εκστρατεία ως ζωγράφος του πολέμου και η πορεία του με τον Ελληνικό Στρατό αποτυπώνεται σε 500 έργα, που θα παρουσιαστούν στο Ζάππειο, στην «Πολεμική Έκθεση της Στρατιάς της Μικράς Ασίας». Τα σημαντικά αυτά ντοκουμέντα θα χαθούν στο σύνολό τους στη Σμύρνη το 1922, ακολουθώντας τη μοίρα της πόλης. Ο Παπαλουκάς θα επιστρέψει στην Ελλάδα, θα εγκατασταθεί στην Αίγινα και το 1923 θα επισκεφθεί το Άγιο Όρος, όπου θα παραμείνει για έναν ολόκληρο χρόνο, μελετώντας τη βυζαντινή ζωγραφική και αντιγράφοντας αγιογραφίες.

1919. Ο Φώτης Κόντογλου επιστρέφει στην πατρίδα του, το Αϊβαλί, μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Έχουν προηγηθεί ημιτελείς σπουδές στη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα, έχει, επίσης, ζήσει και εργαστεί στο Παρίσι. Διορίζεται καθηγητής στο τοπικό Παρθεναγωγείο και το 1921 επιστρατεύεται για τη Μικρασιατική Εκστρατεία. Το 1922 φτάνει στην Ελλάδα πρόσφυγας, με ένα καΐκι. Το 1923 πηγαίνει στο Άγιο Όρος, με αρχική πρόθεση να γίνει καλόγερος.

Ο Παπαλουκάς, ο Κόντογλου και ο Βασιλείου ανακαλύπτουν τις αισθητικές αξίες της βυζαντινής ζωγραφικής και τολμούν τη σύζευξη του μοντερνισμού με την παράδοση.

1921. Ο νεαρός Σπύρος Βασιλείου ξεκινά τις σπουδές του στη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα. Εκεί θα γνωρίσει τον Παπαλουκά και τον Κόντογλου και θα ενταχθεί συνειδητά στη συλλογική προσπάθεια για τη δημιουργική αφομοίωση της βυζαντινής κληρονομιάς. Οι δυο τους, μαζί με τον Πικιώνη, θα σταθούν γι’ αυτόν «το τρίποδο στήριγμα της πλούσιας εξωσχολικής εμπειρίας μας, σε μιαν εποχή που το επίσημο σχολείο δεν είχε να μας προσφέρει τίποτα εκτός από τη σιγουριά πως δεν ήτανε αυτό που ζητούσαμε κάθε μέρα εκεί».

Παπαλουκάς, Κόντογλου, Βασιλείου Facebook Twitter
Άφετε τα παιδία έλθειν προς με

ΣΕ ΑΥΤΟΥΣ ΤΟΥΣ ΤΡΕΙΣ σπουδαίους νεοέλληνες ζωγράφους και στα έργα εκκλησιαστικής ζωγραφικής που δημιούργησαν είναι αφιερωμένη η μεγάλη έκθεση με τίτλο «1922-2022, Ιστορίες μνήμης και τέχνης: αναστοχασμοί στη θρησκευτική ζωγραφική των Σ. Παπαλουκά, Φ. Κόντογλου, Σ. Βασιλείου», που μόλις ξεκίνησε στο Ιστορικό Αρχείο - Μουσείο Ύδρας, στο πλαίσιο της επετείου των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή.

Πρόκειται για το πρώτο εκθεσιακό επετειακό αφιέρωμα μνήμης –σε μια χρονιά ιδιαίτερα φορτισμένη– και πραγματοποιείται με αφετηρία τα τραγικά γεγονότα του Μεσοπολέμου, που ώθησαν τους Έλληνες καλλιτέχνες σε πνευματικό αναστοχασμό και εξερεύνηση της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς.

Η Μικρασιατική Καταστροφή επρόκειτο να πυροδοτήσει έντονες ιδεολογικές αντιδράσεις. Λογοτέχνες και εικαστικοί καλλιτέχνες –με χαρακτηριστικότερη τη «Γενιά του '30»– στρέφονται προς την ελληνική παράδοση, αντλώντας δύναμη και έμπνευση. Οι καλλιτέχνες εξελίσσονται σε εκφραστές της αγωνίας μπροστά στις κοινωνικοπολιτικές αλλαγές, πάνω στις οποίες θα εδραιωθεί ο μοντερνισμός. Η εκκλησιαστική ζωγραφική δεν μένει ανεπηρέαστη.

Ο Παπαλουκάς, ο Κόντογλου και ο Βασιλείου ανακαλύπτουν τις αισθητικές αξίες της βυζαντινής ζωγραφικής και τολμούν τη σύζευξη του μοντερνισμού με την παράδοση. Στόχος τους είναι η δημιουργική αφομοίωση της βυζαντινής και μεταβυζαντινής κληρονομιάς, καθώς και της λαϊκής εικαστικής παράδοσης, σε σύγχρονα έργα.

Παπαλουκάς, Κόντογλου, Βασιλείου Facebook Twitter
Άγγελος

Η έκθεση, που περιλαμβάνει σειρά γνωστών και άγνωστων θρησκευτικών έργων των τριών καλλιτεχνών (μακέτες, προσχέδια, σχέδια και εικόνες) και φιλοδοξεί να ιχνηλατήσει την πορεία τους στην αναζήτηση της ελληνικότητας στην τέχνη, διαρθρώνεται σε τρεις ενότητες. Στην πρώτη, σκιαγραφείται η πρόσληψη της βυζαντινής ζωγραφικής μέσω της «μαθητείας» σε πρωτότυπα έργα – το Άγιο Όρος, ο Μυστράς, τα Μετέωρα αποτελούν πόλους έλξης για τους ζωγράφους.

Στις δύο επόμενες ενότητες αναδεικνύεται η προσωπική εικαστική έκφραση του κάθε καλλιτέχνη, όπως αυτή αποτυπώθηκε τόσο στη μνημειακή τέχνη όσο και τις φορητές εικόνες αντίστοιχα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ανέγερση σημαντικού αριθμού νέων εκκλησιών στα χρόνια του Μεσοπολέμου προκαλεί ποσοτική και ποιοτική άνθιση της μνημειακής θρησκευτικής ζωγραφικής, με σημαντικούς ζωγράφους να αναλαμβάνουν τις εργασίες τοιχογράφησης κατόπιν διαγωνισμού – ο Παπαλουκάς αγιογραφεί τη Μητρόπολη της Άμφισσας, ο Κόντογλου τη Ζωοδόχο Πηγή Παιανίας και ο Βασιλείου τον ναό του Αγίου Διονυσίου Αρεοπαγίτη στην Αθήνα. 

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η δυνατότητα αντιπαραβολής έργων με το ίδιο θέμα, καθώς οι επιμελήτριες της έκθεσης, η Δρ Αρχαιολογίας (ΜΑ Ιστορίας Τέχνης) Ανδρομάχη Κατσελάκη και η Μαρία Νάνου (ΜΑ Ιστορίας Βυζαντινής Τέχνης), φρόντισαν να είναι εφικτή με τον τρόπο που αυτά παρουσιάζονται.

Παπαλουκάς, Κόντογλου, Βασιλείου Facebook Twitter
Αρχάγγελος Μιχαήλ
Παπαλουκάς, Κόντογλου, Βασιλείου Facebook Twitter
Αρχάγγελος Γαβριήλ

«Οι τρεις δημιουργοί “με τα στοιχεία του καιρού τους”, δηλαδή τη στέρεα ακαδημαϊκή τους πορεία και τη στροφή τους στην ελληνική παράδοση, που υπαγορεύτηκε από την εθνική ταπείνωση της Μικρασιατικής Καταστροφής, υπηρέτησαν ο καθένας από διαδρομές προσωπικές, που ενίοτε διασταυρώθηκαν, τη νεοελληνική εκκλησιαστική ζωγραφική: ο Παπαλουκάς εμπνέεται από τη βυζαντινή εικονογραφία και τεχνοτροπία, την οποία προσλαμβάνει και εκφράζει μέσω ενός γόνιμου διαλόγου με τα διδάγματα του εξπρεσιονισμού, ο Κόντογλου, έχοντας συλλάβει την πεμπτουσία και την πνευματική διάσταση της βυζαντινής τέχνης, οικειοποιείται το βυζαντινότροπο ύφος, το αφομοιώνει πλήρως και για τούτο το εκφράζει δημιουργικά, ενώ ο Βασιλείου, πιστός στους καλλιτεχνικούς τρόπους της μακραίωνης βυζαντινής ζωγραφικής, καινοτομεί με νέες εικονογραφικές συνθέσεις, εισάγει έναν ρεαλισμό που συνδέει το παρόν με το παρελθόν, αναδεικνύοντας τη διαχρονικότητα της εκκλησιαστικής ζωγραφικής.

Και οι τρεις, εμφορούμενοι από το πνεύμα του μοντερνισμού, παραδίδουν δυναμικές μορφοπλαστικές εκφάνσεις της “νεοβυζαντινής” τέχνης, υπηρετώντας την όσμωση της παράδοσης με τα νεωτερικά καλλιτεχνικά ρεύματα και αναδεικνύοντας τη βυζαντινή τέχνη σε τέχνη ευρωπαϊκή», σημειώνουν στον κατάλογο της έκθεσης οι επιμελήτριες.

Παπαλουκάς, Κόντογλου, Βασιλείου Facebook Twitter

«1922-2022, Ιστορίες μνήμης και τέχνης: Αναστοχασμοί στη θρησκευτική ζωγραφική των Σ. Παπαλουκά, Φ. Κόντογλου, Σ. Βασιλείου»
Ιστορικό Αρχείο - Μουσείο Ύδρας
Έως 27 Ιουλίου 2022
Ωράριο λειτουργίας: Δευτέρα-Κυριακή: 09:00-16:00 & 19:30-21:30

Εικαστικά
0

Κορίνα Φαρμακόρη

Γεννήθηκε, μεγάλωσε και ζει στη Σαλαμίνα. Σπούδασε Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και εργάζεται ως εκπαιδευτικός.
ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΚΤΗ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μέσα στο εργαστήριο του Χριστόφορου Κατσαδιώτη 

Εικαστικά / Ο Χριστόφορος Κατσαδιώτης αναδεικνύει το άχρηστο σε τέχνη

Το εργαστήριο του χαράκτη, όπου ξεδιπλώνεται ένα σύμπαν βγαλμένο από κάποιο σκοτεινό παραμύθι, μεταφέρεται προσωρινά σε μια σχεδόν κρυμμένη αίθουσα του μουσείου Μπενάκη, στην οδό Πειραιώς.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Άνοιξε το πολυαναμενόμενο πρώτο μουσείο μετανάστευσης

Εικαστικά / Fenix: Το πρώτο μουσείο μετανάστευσης άνοιξε στο Ρότερνταμ

Τι κοινό έχουν ένα πλοίο που κατασχέθηκε από τη Λαμπεντούζα, ένα κομμάτι του Τείχους του Βερολίνου και δύο γιγάντιες φωτεινές μπλε παντόφλες; Όλα βρίσκουν τη θέση τους στο νέο μουσείο της Ολλανδίας που επικεντρώνεται εξ ολοκλήρου στη μετανάστευση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος ξέρουν περισσότερα απ’ όσα περίμενα για την Τζένη Χειλουδάκη

Εικαστικά / O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος ξέρουν περισσότερα απ’ όσα περίμενα για την Τζένη Χειλουδάκη

O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος είναι δυο νεαροί ζωγράφοι και δυο πολύ καλοί φίλοι. Τους έφερε κοντά η αγάπη για τη μυθολογία, την τέχνη και μια ανεξήγητη εμμονή με την Τζένη Χειλουδάκη. Τα έργα τους πραγματεύονται το τραύμα με τρόπο ωμό και βαθύ. Παρά τα όσα θα πίστευαν πολλοί, διαψεύδουν τις φήμες που τους θέλουν ζευγάρι…
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Μυστήρια του σύμπαντος και σύγχρονα έργα τέχνης σε μια έκθεση στο Αστεροσκοπείο Αθηνών

Εικαστικά / Μυστήρια του σύμπαντος και σύγχρονα έργα τέχνης σε μια έκθεση στο Αστεροσκοπείο Αθηνών

Η έκθεση με τίτλο «Κοσμική Σκόνη/Άγνωστες Γαίες» αντλεί έμπνευση από την προσωπικότητα και το έργο του Γερμανού αστρονόμου Ιούλιου Σμιτ, διευθυντή του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών κατά τον 19ο αι., και μας προσκαλεί να περιηγηθούμε ανάμεσα σε μακρινούς πλανήτες και σε γήινα, απτά υλικά.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Καραβάτζιο: Κανείς δεν είχε ζωγραφίσει έτσι πριν από αυτόν

Guest Editors / Καραβάτζιο: Κανείς δεν είχε ζωγραφίσει έτσι πριν από αυτόν

Η έκθεση «Caravaggio 2025» αποτελεί μια σπάνια ευκαιρία για τους λάτρεις της τέχνης να έρθουν σε επαφή με τον ρεαλισμό και τη συναισθηματική δύναμη του ανυπέρβλητου καλλιτέχνη του μπαρόκ, ο οποίος επαναπροσδιόρισε την εικαστική αφήγηση και έθεσε τα θεμέλια της σύγχρονης ζωγραφικής.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ
Ο Άγγελος Παπαδημητρίου ανάγει το κοινό γούστο σε καλλιτεχνική χειρονομία μεγάλης δυναμικής 

Εικαστικά / Το νέο έργο του Άγγελου Παπαδημητρίου είναι ένα εικονοστάσι για τα όνειρά μας

Ο αγαπημένος καλλιτέχνης επιστρέφει με ένα νέο έργο-εγκατάσταση στην Πινακοθήκη του Μουσείου Βορρέ, έναν χαιρετισμό στην Ελλάδα της Κάλλας και του Καβάφη, του Αττίκ και της Στέλλας Γκρέκα· μιας εποχής μεγάλης ευαισθησίας που έχει πια χαθεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Γιατί να κοιτάμε τα ζώα; Δικαιοσύνη για τη μη ανθρώπινη ζωή

Εικαστικά / Η πρώτη μεγάλη έκθεση για τα δικαιώματα των ζώων στο ΕΜΣΤ

Πρόκειται για τη μεγαλύτερη έκθεση που έχει διοργανώσει το ΕΜΣΤ και για την πρώτη μεγάλη έκθεση με θέμα την ευημερία των ζώων διεθνώς, στην οποία συμμετέχουν περισσότεροι από 60 καλλιτέχνες από 25 χώρες (από Ευρώπη, Ασία, Αφρική και Αμερική) – πάνω από 200 έργα καταλαμβάνουν όλους τους ορόφους του μουσείου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Romaine Brooks: Συμφωνία σε γκρι από μια ξεχασμένη κυρία της ζωγραφικής

Εικαστικά / Romaine Brooks: Η ζωγράφος με το ανδρόγυνο στυλ που έσπασε όλα τα ταμπού της εποχής της

Μια πρωτοπόρος καλλιτέχνιδα που έζησε μια συναρπαστική και αντισυμβατική ζωή, μέσα στη δίνη των «Roaring Twenties», δημιουργώντας τέχνη πέρα από τα κυρίαρχα ρεύματα του καιρού της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Allspice» στο Μουσείο Ακρόπολης: Mια έκθεση για τις αρπαγές, τις λεηλασίες, τις διώξεις των πολιτισμών

Εικαστικά / «Allspice» στο Μουσείο Ακρόπολης: Mια έκθεση για τις αρπαγές, τις λεηλασίες, τις διώξεις των πολιτισμών

Ο Michael Rakowitz, χρησιμοποιώντας αντισυμβατικές προσεγγίσεις, ανοίγει έναν διάλογο με έργα συγκινητικά, φανερά πολιτικά, υπενθυμίζοντάς μας την επανάληψη οδυνηρών γεγονότων της Ιστορίας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Κατερίνα Βαγενά: «Δεν καταλαβαίνω γιατί φερόμαστε λες και το να μεγαλώνεις είναι αρρώστια»

Οι Αθηναίοι / «Δεν έκανα την Κιμωλία για τα λεφτά αλλά για να δείξω αυτό που είμαι»

Eίναι η ιδιοκτήτρια της Κιμωλίας, του art café που έγινε σημείο αναφοράς στην Πλάκα. Δηλώνει αυτοδίδακτη στα πάντα και πιστεύει στη δύναμη των ανθρώπων να ξαναγεννιούνται. Η Κατερίνα Βαγενά είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
CHECK ANTISOCIAL

Εικαστικά / Antisocial: Η Φρόσω Πίνη έφερε την τέχνη σε ένα θρυλικό αθηναϊκό αφτεράδικο

Στη στοά της Λεωκορίου, στου Ψυρρή, η Φρόσω με αφοσίωση δίνει ζωή σε έναν χώρο τέχνης που κάνει τους Αθηναίους να φτάνουν στην Cantina Social πιο νωρίς απ’ ό,τι είχαν συνηθίσει — και έτσι, τουλάχιστον, έχουν μαζί τους τα γυαλιά ηλίου· just in case.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ
Ximena Maldonado Sánchez: «cardón, carmín y ola»

Εικαστικά / «Τα έργα μου δεν είναι φωτογραφίες, ούτε καρτ ποστάλ»

Η 26χρονη Μεξικανή ζωγράφος Ximena Maldonado Sánchez παρουσιάζει σε μία νέα έκθεση στην γκαλερί Bernier/Eliades στην Αθήνα μια τοπιογραφία με κάκτους, υπόγεια νερά και το κόκκινο του πάθους, που θυμίζει έντονα την πατρίδα της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένας Μάιος γεμάτος τέχνη: Όλες οι εκθέσεις που δεν πρέπει να χάσεις

Εικαστικά / Ένας Μάιος γεμάτος τέχνη: 24 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Οικολογία, αποικιοκρατία, εξουσία, η σχέση μας με τα ζώα, μετανάστευση, ρατσισμός: Η εικαστική κίνηση της Αθήνας σήμερα αναδεικνύει τα φλέγοντα και επίκαιρα θέματα που απασχολούν τους σύγχρονους εικαστικούς.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μπάμπης Ρετζεπόπουλος: Ένας ανένταχτος, εκλεκτικός και ασυμβίβαστος καλλιτέχνης

Εικαστικά / Η αθώα, ανόθευτη, παιδική ματιά στο έργο του Μπάμπη Ρετζεπόπουλου

Η Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων τιμά με μία αναδρομική έκθεση τον, γνωστό και ως Babis R., ζωγράφο και χαράκτη, έναν ανένταχτο καλλιτέχνη που, πέρα από το πολύτιμο εικαστικό του έργο, μάς άφησε παρακαταθήκη την ακεραιότητά του και την απροκατάληπτη στάση του απέναντι στην τέχνη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
H εκρηκτική συνάντηση του Francis Bacon με τον Peter Beard

Σαν σήμερα / Φράνσις Μπέικον: «Σιχαίνομαι εννιά στις δέκα ζωγραφιές που βλέπω, ανάμεσά τους και τις δικές μου»

Σαν σήμερα το 1992 πεθαίνει ο σπουδαίος αιρετικός Βρετανός ζωγράφος και ανατόμος της ανθρώπινης υπαρξιακής αγωνίας. Ο Βασίλης Κιμούλης είχε μεταφράσει αποκλειστικά για τη LIFO αποσπάσματα από τις εκρηκτικές συνομιλίες του Μπέικον με τον φωτογράφο Peter Beard.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΙΜΟΥΛΗΣ
Η Κιμώνα τα μεσάνυχτα γίνεται γάτα

Εικαστικά / Όταν η Κιμώνα ήταν μικρή έκλεβε τους μαγνήτες του παππού της, του γλύπτη Takis

Η τοσοδούλα γκαλερί Red Carpet, με το τέλειο γκράφιτι στον τοίχο, ξεχωρίζει από μακριά στην οδό Σολωμού. Κόρη της εικαστικού Λυδίας Βενιέρη και εγγονή του γλύπτη Takis, η ιδιοκτήτριά της, η Κιμώνα, φιλοξενεί 7 καλλιτέχνες σε 15 τετραγωνικά. Όταν της μιλούν για τα Eξάρχεια τα μάτια της βγάζουν καρδούλες.
ΤΖΟΥΛΗ ΑΓΟΡΑΚΗ
Άγγελος Μεργές: Οff season παραθεριστές με χρώματα που εκπέμπουν ηλεκτρισμένη ενέργεια

Εικαστικά / Παραθεριστές ή πρόσφυγες; Οι αινιγματικές φιγούρες του Άγγελου Μεργέ

Ο 36χρονος Έλληνας ζωγράφος, με έδρα τη Ζυρίχη, εκθέτει στην γκαλερί Καλφαγιάν έργα του με διφορούμενες –έντονα χρωματισμένες και ηλεκτρισμένες– ανθρώπινες φιγούρες σε off season παραλίες, που θυμίζουν ήρωες του Αντονιόνι.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ