Η αέρινη, σκοτεινή μελαγχολία του Χάρη Γαβρήλου

Χάρης Γαβρήλος: Μια εξαιρετική περίπτωση στην ελληνική ζωγραφική Facebook Twitter
«Χωρίς τίτλο», 1994-1995, κάρβουνο σε χαρτί.
0

Η έκθεση «Closer» («Εξ επαφής») στη Roma Gallery με έργα του Χάρη Γαβρήλου (1957-1995) που γίνεται σε συνεργασία με τους διαχειριστές του έργου του και επιμέλεια Χριστόφορου Μαρίνου είναι η τρίτη ατομική που διοργανώνεται μετά τον πρόωρο θάνατο του καλλιτέχνη και περιλαμβάνει έργα που αναδεικνύουν την έρευνά του πάνω στη γλώσσα της ζωγραφικής. «Ο τίτλος της έκθεσης είναι δανεισμένος από το άλμπουμ “Closer” των Joy Division που βρέθηκε στη δισκοθήκη του», λέει ο επιμελητής της έκθεσης και σημειώνει πως αν χρησιμοποιούσαμε μουσικούς όρους θα λέγαμε ότι η ζωγραφική του είναι post-punk ή ethereal darkwave. Είναι μια ζωγραφική ρευστή, αέρινη, ρομαντική, σκοτεινή, μελαγχολική και ερωτική, όπως η μουσική που άκουγε ο ίδιος, πιθανότατα ενώ ζωγράφιζε (Suicide, Cabaret Voltaire, Joy Division, Bauhaus, The Sound, Cocteau Twins, Echo and the Bunnymen). Παράλληλα είχε αφομοιώσει όσο λίγοι την αισθητική της εποχής του και τη μεταβόλισε δημιουργικά στο έργο του.

Ο γεννημένος το 1957 στην Τρίπολη Χάρης Γαβρήλος σπούδασε ζωγραφική και σχέδιο στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (1978-1983, Εργαστήριο Δημήτρη Μυταρά και Δημοσθένη Κοκκινίδη) και παρακολούθησε μαθήματα σκηνογραφίας στην ίδια σχολή (1982-83, Εργαστήριο Βασίλη Βασιλειάδη). Πέθανε στην Αθήνα το 1995. Χαρισματικός ζωγράφος, εκπρόσωπος της γενιάς του ’80, μας αφήνει ως παρακαταθήκη την έρευνά του πάνω στη ζωγραφική γλώσσα που διαδέχεται ή αντιμάχεται τη ζωγραφική των δασκάλων του στη ΑΣΚΤ. «Ζωγραφίζω το φως, όχι το λευκό. Προτιμώ το φως-σκοτάδι από το λευκό-μαύρο», γράφει σε αδημοσίευτο κείμενό του ο καλλιτέχνης, διαχωρίζοντας έτσι την αισθητική του από εκείνη των προκατόχων του.

Η τέχνη του Γαβρήλου είναι αισθαντική, ξεχειλίζει από ευαισθησία. H δουλειά του είναι φτιαγμένη in extremis: με την τελευταία πνοή. Ίσως εκεί να βρίσκεται η κρυφή της δύναμη.

«Σε αντίθεση με τους καλλιτέχνες των δεκαετιών του ’60 και του ’70, δεν τον ενδιαφέρει τόσο ο χώρος (μέσα στον χώρο) όσο ο χρόνος και οι έννοιές του. Η συμφιλίωση με την πολλαπλότητα και τις αναδιπλώσεις του χρόνου έχει άμεσο αντίκτυπο στο σχέδιο του Γαβρήλου, το οποίο χαρακτηρίζεται από αβίαστες γραμμές, όπως στα αγγεία της αρχαιότητας», λέει ο Χριστόφορος Μαρίνος. Ο Χάρης Γαβρήλος δεν μελετά τη ζωγραφική ως μέσο αλλά ως οντότητα και γεγονός, ως δυνατότητα. Η τέχνη του είναι βιωματική, χωρίς όμως να είναι προσωπική: «Ζωγραφίζω εμένα. Αλλά… δεν βλέπω εμένα», γράφει ο ίδιος σε ένα κείμενο για το έργο του του που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Διπλή Εικόνα» (Μάιος 1985).

Χάρης Γαβρήλος: Μια εξαιρετική περίπτωση στην ελληνική ζωγραφική Facebook Twitter
Ο Χάρης Γαβρήλος ήταν “σκοτεινός” καλλιτέχνης. Στα έργα του η ζωή και ο θάνατος συνυπάρχουν, αμφιρρέπουν συνεχώς, όπως οι δύο πλευρές μιας χαλασμένης ζυγαριάς.

«Η ζωγραφική για μένα (και η τέχνη γενικότερα) έχει κάτι μαγικό. Έτσι, ξαφνικά εμφανίζει μορφές (ή όπως αλλιώς μπορεί να ονομαστούν) χωρίς φαινομενική προέλευση και προορισμό. Εμφανίζονται, χάνονται ή μονιμοποιούνται σε σχήματα χωρίς αρχή και πέρας. Είναι πλαστικές, με απεριόριστη δυνατότητα κίνησης, που συνεχώς μεταμορφώνονται μες στην πρωταρχική δομή τους. Μια δομή που δεν έχει (σταθερές) προδιαγραφές αλλά μπορεί να καταστρέφει και να αναδομεί την περαιτέρω εξέλιξη-αλλοίωσή της με αφετηρία το τυχαίο ή το (απόλυτα) καθορισμένο. Ένα (γενετικό) παιχνίδι χωρίς προκαθορισμένους γενεσιουργούς παράγοντες; Ένα παιχνίδι πλαστικότητας (με την έννοια της ρευστότητας) που μας επιτρέπει να υπερβούμε τη συμβατικότητα της όποιας μορφής; Προσωπικά, δεν θέλω να ονομάσω τίποτα», έγραφε ο Χάρης Γαβρήλος το 1985.

Ήταν ανάμεσα στους νέους Έλληνες καλλιτέχνες που υποστήριξε ο Αλέξανδρος Ιόλας, αγοράζοντας έργο τους. Όπως και στην περίπτωση του Χρήστου Τζίβελου, ο διορατικός συλλέκτης ήταν σε θέση να αναγνωρίσει τη δυναμική του Γαβρήλου. Στις πρώτες του συμμετοχές σε ομαδικές (στην Πινακοθήκη Πιερίδη και αλλού) είχε εκθέσει, μεταξύ άλλων, με τον Γιάννη Αδαμάκο, τον Κώστα Βαρώτσο, τον Στέφανο Δασκαλάκη, τον Μάκη Θεοφυλακτόπουλο, τον Γιάννη Τζερμιά και τον Μανώλη Χάρο. Συμφοιτήτριές του στα εργαστήρια του Δημοσθένη Κοκκινίδη και του Δημήτρη Μυταρά στην ΑΣΚΤ (1978-1983) ήταν η Βάλλυ Νομίδου και η Ελένη Ζούνη. Καλοί του φίλοι και συνομιλητές υπήρξαν οι ζωγράφοι Γιάννης Αντωνακέας και Απόστολος Γεωργίου και ο συγγραφέας Κωστής Τζερμιάς. Την παρακαταθήκη του Γαβρήλου μπορούμε να την εντοπίσουμε σε νεότερους ζωγράφους, όπως ο Ηλίας Παπαηλιάκης, ο Νίκος Καναρέλης και ο Βασίλης Καρούκ.

Χάρης Γαβρήλος: Μια εξαιρετική περίπτωση στην ελληνική ζωγραφική Facebook Twitter
Χωρίς τίτλο, 1994-1995, μικτή τεχνική σε καμβά.

«Ο Χάρης Γαβρήλος ήταν “σκοτεινός” καλλιτέχνης. Στα έργα του η ζωή και ο θάνατος συνυπάρχουν, αμφιρρέπουν συνεχώς, όπως οι δύο πλευρές μιας χαλασμένης ζυγαριάς. Ο ζωγράφος αφήνει τον θεατή να αποφασίσει προς τα πού γέρνει η πλάστιγγα. Στα σχέδια και στους πίνακες που φτιάχνει τα δύο τελευταία χρόνια της ζωής του (1994-95) περιλαμβάνονται σκυμμένες φιγούρες, χέρια που υποβαστάζουν κεφάλια, ξεψυχισμένες μορφές. Εδώ ο Γαβρήλος δημιουργεί χώρους μέσα σε χώρους. Οι φιγούρες πλαισιώνονται από ανοίγματα, χάσματα, πληγές, κατώφλια, περάσματα, τα οποία δίνουν βάθος στην εικόνα. Σε προσκαλούν να μπεις στην εικόνα, να βυθιστείς μέσα της. Ο Γαβρήλος δεν σχεδιάζει αντικείμενα ούτε αναπαριστά κάτι συγκεκριμένο. Αποτυπώνει την αίσθηση των πραγμάτων, την ώρα της αληθινής αίσθησης. Τα σχέδιά του δεν είναι απλά σχέδια ή προσχέδια για πίνακες. Αντιθέτως, λειτουργούν περισσότερο ως πίνακες –έχουν υπόσταση, παρουσία, αυτοτέλεια– και, από την άλλη, οι μεγάλων διαστάσεων πίνακές του μοιάζουν με μεγεθυμένα σχέδια», λέει ο Χριστόφορος Μαρίνος.

Χάρης Γαβρήλος: Μια εξαιρετική περίπτωση στην ελληνική ζωγραφική Facebook Twitter
«Χωρίς τίτλο», 1987, μικτή τεχνική σε καμβά.

Οι μορφές που ζωγραφίζει και σχεδιάζει είναι φασματικές, εμβρυακές, ανάερες. «Απροσδιόριστες και ρευστές αρχικά, αυτές οι μορφές είναι τελικά ξεκάθαρες αναφορές σε άλλες αρχέτυπες μορφές με προεκτάσεις στον χώρο-χρόνο, στο βαθύ παρελθόν ή στο απώτερο μέλλον», έχει δηλώσει ο καλλιτέχνης. Δίνοντας έμφαση στη συναισθηματική μνήμη και στο παιχνίδι του φωτός με το σκοτάδι, ο Γαβρήλος επιχειρεί, σύμφωνα με τα δικά του λόγια, να βρει ισορροπία στον χώρο μέσα από διαφορετικούς χρόνους. Στη ζωγραφική του οι φιγούρες ερωτοτροπούν, κοιμούνται και ανασαίνουν. Άλλοτε μοιάζουν με καμένα σπίρτα, μικρές και εξαχνωμένες, κι άλλοτε είναι ασπόνδυλες, εύπλαστες, σαν λυγισμένα δέντρα.

Η τέχνη του Γαβρήλου είναι αισθαντική, ξεχειλίζει από ευαισθησία. H δουλειά του είναι φτιαγμένη in extremis: με την τελευταία πνοή. Ίσως εκεί να βρίσκεται η κρυφή της δύναμη. Ακόμα δεν έχω αποφασίσει αν τη ζωγραφική του πρέπει, ιδανικά, να τη βλέπεις στο σκοτάδι υπό το φως λίγων κεριών ή σε ένα δωμάτιο λουσμένο με ψυχρά φώτα νέον. Το σίγουρο είναι πως η τέχνη αυτή σου ανοίγει τα μάτια και σου χαϊδεύει την καρδιά.

Χάρης Γαβρήλος: Μια εξαιρετική περίπτωση στην ελληνική ζωγραφική Facebook Twitter
Χάρης Γαβρήλος: Μια εξαιρετική περίπτωση στην ελληνική ζωγραφική Facebook Twitter
«Χωρίς τίτλο», 1994-1995, κάρβουνο σε χαρτί.
Χάρης Γαβρήλος: Μια εξαιρετική περίπτωση στην ελληνική ζωγραφική Facebook Twitter
«Χωρίς τίτλο», 1994-1995, κάρβουνο σε χαρτί.
Χάρης Γαβρήλος: Μια εξαιρετική περίπτωση στην ελληνική ζωγραφική Facebook Twitter
«Χωρίς τίτλο», 1994-1995, κάρβουνο σε χαρτί.

Χάρης Γαβρήλος «Closer» 
25/1-27/2
Επιμέλεια: Χριστόφορος Μαρίνος
Roma Gallery – Ρώμα 5, Αθήνα

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Δέκα σημαντικές εκθέσεις για τον φετινό εικαστικό χειμώνα

Winter Preview 2024 / Δέκα σημαντικές εκθέσεις για τον φετινό εικαστικό χειμώνα

Νίκος Αλεξίου στο Μουσείο Μπενάκη, νεοϊμπρεσιονισμός στο Ίδρυμα Γουλανδρή, περισσότερες γυναίκες εικαστικοί στο ΕΜΣΤ, Μιχάλης Οικονόμου στο Ίδρυμα Θεοχαράκη και πολλές ακόμα προτάσεις.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Το Fondation Louis Vuitton υποδέχεται 270 έργα του Gerhard Richter σε μια μεγάλη αναδρομική έκθεση

Εικαστικά / Gerhard Richter: «Τώρα που δεν απέμειναν ιερείς ή φιλόσοφοι, οι καλλιτέχνες είναι οι σημαντικότεροι άνθρωποι στον κόσμο»

270 έργα ενός από τους σημαντικότερους εν ζωή ζωγράφους θα εκτεθούν το φθινόπωρο στο Fondation Louis Vuitton σε μια μεγάλη αναδρομική έκθεση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια αθέατη ως τώρα πλευρά της Φρίντα Κάλο στη Θεσσαλονίκη

Εικαστικά / Μια αθέατη ως τώρα πλευρά της Φρίντα Κάλο στη Θεσσαλονίκη

Μια διεθνής έκθεση με 241 φωτογραφίες, που μέχρι πρόσφατα δεν είχαν δει το φως δημοσιότητας και αποκαλύπτουν άγνωστες πτυχές της ζωής της πιο διάσημης ζωγράφου του 20ού αιώνα, κάνει στάση το φθινόπωρο στη συμπρωτεύουσα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Έκθεση αφισών στην Ύδρα μιας Ελλάδας ανόθευτης και ταπεινής

Εικαστικά / Πώς διαφήμιζε η Ελλάδα τον εαυτό της στο εξωτερικό από το ’30 έως το ’60;

Μια σειρά αφισών του ΕΟΤ, σε μια έκθεση που φιλοξενείται στην οικία Λαζάρου Κουντουριώτη, αποκαλύπτει τις πρώτες απόπειρες και τα αρχικά βήματα του ελληνικού τουρισμού, με την υπογραφή σημαντικών Ελλήνων καλλιτεχνών.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Νίκος Τρανός: «Η τέχνη είναι ένα πολύ αποτελεσματικό αντικαταθλιπτικό» 

Εικαστικά / Νίκος Τρανός: «Η τέχνη είναι ένα πολύ αποτελεσματικό αντικαταθλιπτικό» 

Έχει βοσκήσει πρόβατα, έχει πουλήσει κουλούρια και έχει δουλέψει στην οικοδομή, μέχρι που αποφάσισε ότι το μόνο που ήθελε να γίνει είναι καλλιτέχνης. Τελικά, εξελίχθηκε σε έναν από τους κορυφαίους και διεθνώς αναγνωρισμένους Έλληνες δημιουργούς. Ο πρώην πρύτανης της ΑΣΚΤ είναι άνθρωπος από σπάνια πάστα.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
«Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας

Εικαστικά / «Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας

Μια μεγάλη έκθεση στο Σικάγο εξετάζει την γκέι ταυτότητα ως ιστορικό φαινόμενο μέσα από 300 έργα που δημιουργήθηκαν κυρίως στην περίοδο μεταξύ του 1869, όταν δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά η λέξη «ομοφυλόφιλος», και του 1939
THE LIFO TEAM
Η Χίλμα αφ Κλιντ έβρισκε γαλήνη ζωγραφίζοντας λουλούδια

Εικαστικά / Η Χίλμα αφ Κλιντ έβρισκε γαλήνη ζωγραφίζοντας λουλούδια

Σε μια σειρά έργων που παρουσιάζει το θαύμα της ανθοφορίας των λουλουδιών και των φυτών, μια από τις πιο αξιοσέβαστες καλλιτέχνιδες της Σουηδίας στρέφεται σε έναν κόσμο ομορφιάς, γαλήνης και ισορροπίας για να αποκαλύψει αλήθειες για την ανθρώπινη κατάσταση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση που μας ταξιδεύει στις διαχρονικές του συνδέσεις

Εικαστικά / Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση για τις διαχρονικές του συνδέσεις

Μπορεί η σύγχρονη τέχνη να συνομιλήσει δημιουργικά με την αρχαία πολιτιστική κληρονομιά; Στην ΕΦΑ Κυκλάδων πίστεψαν στο «στοίχημα» και έτσι προέκυψε μια έκθεση με ξεχωριστό ενδιαφέρον στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ίου.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Από τον Περικλή Βυζάντιο και τον Jean Tinguely μέχρι τον Robert McCabe

Εικαστικά / «Νήματα επιλογής»: Μια αθηναϊκή έκθεση δένει φωνές και γενιές

Μια ομαδική έκθεση στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, με έργα των Περικλή Βυζάντιου, Robert McCabe και Jean Tinguely, μεταξύ άλλων, φέρνει σε διάλογο Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες διαφορετικών αναφορών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Εικαστικά / Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Μια ρετροσπεκτίβα δεκαπέντε χρόνων η οποία αποτελείται από έναν καταιγισμό εικόνων που δημιούργησε με την κάμερά του ο γνωστός video artist για μια σειρά σημαντικών παραστάσεων, οι οποίες παρουσιάζονται αποδεσμευμένες από τη θεατρική τους υπόσταση.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ξεκινάει το Back to Athens 2025

Εικαστικά / Back to Athens: Ο ετήσιος εικαστικός θεσμός επιστρέφει στο Μέγαρο Ησαΐα

Με κεντρική θεματική «Η διαίρεση της ζωής», το Back to Athens 2025 παρουσιάζει 30 εκθέσεις, εγκαταστάσεις, performance και προβολές από καλλιτέχνες και επιμελητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Εικαστικά / Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Με μια μεγάλη έκθεση σε δύο μέρη, στην Αθήνα και στην Άνδρο, το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή γιορτάζει τα εκατό χρόνια του Takis, μίας από τις σημαντικότερες σημαντικότερες προσωπικότητες της ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας εικαστικής σκηνής.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα τοιχογραφία με τη ζωή των σεξεργατριών σε έναν δρόμο του Μεταξουργείου

Εικαστικά / Μια νέα τοιχογραφία για την αόρατη ζωή των σεξεργατριών στην οδό Ιάσωνος

Η διεθνής εικαστικός Paulina Olowska δημιουργεί μια τοιχογραφία στον πεζόδρομο του Μεταξουργείου για τις γυναίκες και γειτόνισσές της με τις οποίες καλημερίζεται και πίνει καφέ.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ