«Κάθε χάρτης έχει τη δική του ιστορία. Για να σου δώσω ένα παράδειγμα, υπάρχει ένας ενδιαφέρων παραλληλισμός που λέει ότι μέχρι την εμφάνιση των Boeing 747-400 και την πτώση του Σιδηρού Παραπετάσματος τα αεροπλάνα από τη δυτική Ευρώπη με προορισμό το Τόκιο έπρεπε να πετάνε από την άλλη πλευρά, την πιο μακρινή, πάνω από τις Ηνωμένες Πολιτείες, αντί να πετάνε πάνω από την τότε Σοβιετική Ένωση που ήταν κλειστή γι' αυτά. Τώρα, με τον ρωσικό εναέριο χώρο κλειστό ξανά, αυτή η διαδρομή έχει κάνει την επανεμφάνισή της, χωρίς όμως τη στάση για καύσιμα στο Άνκορατζ της Αλάσκας, όπως συνήθιζαν τότε», μας λέει ο Κρίστιαν Νολ, εξηγώντας μια λεπτομέρεια που δεν γνώριζα και δείχνει ότι πολλές φορές, με αφορμή και τον πόλεμο στην Ουκρανία, η ιστορία επαναλαμβάνεται.
Μισός Δανός, μισός Γερμανός, ο Κρίστιαν Νολ μένει μόνιμα στο Λονδίνο και από το 2011 «τρέχει» το design στούντιο Good Caesar. Designer, καλλιτέχνης και συλλέκτης vintage αεροπορικών χαρτών, έχει ασχοληθεί εκτενώς με διάφορα πολύ ενδιαφέροντα πρότζεκτ, πάντα με την αεροπλοΐα και τα αεροδρόμια στο επίκεντρο, εξετάζοντας και αναδεικνύοντας την άρρηκτη σχέση τους με τον άνθρωπο και τις πόλεις.
Στο φωτογραφικό πρότζεκτ «Hinterland of Heathrow» ασχολείται με την αθέατη πλευρά των πόλεων και της καθημερινής ζωής γύρω από το αεροδρόμιο Χίθροου του Λονδίνου, ενώ στο επίσης φωτογραφικό πρότζεκτ «Tenerife South» μας δείχνει μια απόκοσμη εικόνα του τοπικού αεροδρομίου της Νότιας Τενερίφης που βρίσκεται μακριά από τα πολυτελή θέρετρα του νησιού, μέσα σε ένα ηφαιστειογενές τοπίο.
Oι χάρτες είναι μοναδικά κομμάτια ιστορίας και στην αρχή σκεφτόμουν να κάνω κάτι στο Instagram. Ωστόσο, κατέληξα σε μια έκδοση, κάτι να έχουμε να κρατάμε στα χέρια μας, κάτι να ψηλαφίσουμε…
Το πιο συναρπαστικό πρότζεκτ του Κρίστιαν Νολ, τουλάχιστον στα δικά μου μάτια, ονομάζεται «Direction of Travel» και από καθαρή τύχη –και λίγο από το ενδιαφέρον μου για τα ανεξάρτητα περιοδικά– κρατάω στα χέρια μου τα τρία πρώτα τεύχη (έχουν κυκλοφορήσει συνολικά τέσσερα). Το «Direction of Travel» είναι μια εφημερίδα με μεγάλο μέγεθος και ελάχιστο κείμενο, με μοναδικό θέμα την ανάδειξη vintage χαρτών πτήσεων, πολλοί από αυτούς από αεροπορικές εταιρείες που δεν υπάρχουν πια.
Μετά από λίγες βδομάδες και άπειρες ώρες μελέτης, με τα τρία πρώτα τεύχη να βρίσκονται πλέον σε περίοπτη θέση στη δική μου συλλογή, κανονίστηκε μια συνέντευξη με τον Κρίστιαν Νολ για να μας πει περισσότερα για το «Direction of Travel» και πώς γεννήθηκε αυτή η έκδοση. Με μεγάλη χαρά μοιράζεται μαζί μας κάποιους παλιούς αεροπορικούς χάρτες της Ολυμπιακής, ξυπνώντας αναμνήσεις, σε ένα πραγματικό ταξίδι στον χρόνο.
— Ποιο ήταν το ερέθισμα και η έμπνευση για τη δημιουργία του «Direction of Travel»;
Συλλέγω χάρτες αεροπορικών γραμμών εδώ και πολλά χρόνια και νιώθω κάπως περίεργα, ντροπή, που δεν υπάρχει περισσότερος κόσμος που ενδιαφέρεται γι' αυτούς. Oι χάρτες είναι μοναδικά κομμάτια Ιστορίας και στην αρχή σκεφτόμουν να κάνω κάτι στο Instagram. Ωστόσο, κατέληξα σε μια έκδοση, κάτι να έχουμε να κρατάμε στα χέρια μας, κάτι να ψηλαφίσουμε… Έτσι, σκέφτηκα ότι μια έκδοση σε μεγάλο μέγεθος εφημερίδας θα ταίριαζε απόλυτα, θα ήταν ιδανική.
— Γιατί σε μεγάλο μέγεθος εφημερίδας;
Ήθελα να φτιάξω μια μεγάλη σε μέγεθος έκδοση που με τον δικό της τρόπο θα αποτίει φόρο τιμής στους χάρτες πτήσεων. Το φορμάτ εφημερίδας μού ταίριαξε πολύ. Υπάρχει και κάτι το ιδιαίτερο σε μια εφημερίδα, νιώθεις πολύ κοντά στο χαρτί, στη δομή του υλικού. Η αντίδραση στο πρότζεκτ και στο μέγεθος υπήρξε πολύ ενδιαφέρουσα, έτυχε της αποδοχής των ανθρώπων που πήραν την εφημερίδα στα χέρια τους.
— Πότε γεννήθηκε το ενδιαφέρον σου για τους παλιούς αεροπορικούς χάρτες; Τι βλέπεις μέσα σε αυτούς;
Θυμάμαι καλά πότε πρωτοείδα έναν χάρτη της Aeroflot από τη δεκαετία του ’60 για τον ευρωπαϊκό εναέριο χώρο. Τον βρήκα απλώς συναρπαστικό. Αυτοί οι χάρτες δείχνουν το δίκτυο δρομολογίων και πορείας μιας παγωμένης στον χρόνο αεροπορικής εταιρείας και αφού ξεκινήσεις να τους προσέχεις, να τους διαβάζεις και να τους μελετάς πιο λεπτομερώς, υπάρχουν πολλά πράγματα να μάθεις και να εξερευνήσεις. Πού πέταγαν αλλά και πού δεν πέταγαν; Είναι μια μείξη design, τεχνολογίας και πολιτικής, κάτι που βρίσκω τρομερά ενδιαφέρον, που αξίζει να αναδείξω και να αναλύσω.
— Πώς σε επηρέασαν τα ταξίδια με αεροπλάνο όταν ήσουν παιδί και σε νεαρότερη ηλικία;
Ταξιδεύαμε συχνά με το αεροπλάνο, κυρίως κατά την περίοδο διακοπών, πολλές φορές από και προς την Ελλάδα, που ήταν και transit προορισμός από το παλιό αεροδρόμιο στο Ελληνικό. Τα θυμάμαι έντονα αυτά τα ταξίδια, αλλά πολύ αργότερα άρχισα να παίρνω πιο σοβαρά αυτή την εμμονή.
— Πιστεύεις ότι το design και το γενικότερο οπτικό κομμάτι είναι σημαντικά στοιχεία για μια αεροπορική εταιρεία, ίσως και μέρος της συνολικής εμπειρίας για τον επιβάτη;
Είναι πάρα πολύ σημαντικά στοιχεία, αλλά δεν φαίνεται να συμφωνούν όλοι με αυτό. Για παράδειγμα, οι Singapore Airlines πρόσφατα σταμάτησαν να κυκλοφορούν το inflight περιοδικό τους και πρόσθεσαν «περιεχόμενο» στο ψηφιακό σύστημα ψυχαγωγίας που μπορείς να χρησιμοποιήσεις ως επιβάτης κατά τη διάρκεια της πτήσης. Η διαφωνία τους ήταν ότι έτσι θα εξοικονομούσαν βάρος, συνεπώς και καύσιμα, ενώ θα μειώνονταν και οι εκπομπές ρύπων. Δεν διαφωνώ, αλλά πιστεύω ότι κάτι χάνεται από τη στιγμή που όλη μας η προσοχή στρέφεται στις οθόνες.
— Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σου και πιο όμορφα σχεδιασμένοι αεροπορικοί χάρτες;
Αυτό τείνει να αλλάζει συνέχεια. Αγαπάω τους χάρτες που σχεδίασε ο Λουσιέν Μπουσέ για την Air France. Έφτιαξε μια σειρά από μεγάλους και πανέμορφους εικονογραφημένους χάρτες πτήσεων… Κάποιους από τους πιο πρόσφατα αγαπημένους μου χάρτες τούς ανακάλυψα μέσα σε παλιά τεύχη inflight περιοδικών ή βαθιά χωμένους σε ετήσιες εκδόσεις.
— Πώς βρίσκεις αυτούς τους χάρτες; Διαβάζω στο εισαγωγικό σημείωμα στο «Direction of Travel» ότι τα πάντα είναι μέσα από την προσωπική σου συλλογή, τίποτα από το ίντερνετ.
Ξοδεύω πολύ χρόνο ψάχνοντας στο eBay και σε άλλα sites σαν το AbeBooks. Στα πρώτα τεύχη του «Direction of Travel» παρουσίασα μόνο χάρτες που είχα στη δική μου κατοχή, αλλά τώρα ανοίγομαι και σε άλλους. Το επόμενο τεύχος θα έχει και χάρτες από μια πολύ φημισμένη αεροπορική εταιρεία που δυστυχώς δεν υπάρχει σήμερα.
— Είναι δύσκολο να βρεις κάποιους από αυτούς;
Μερικές φορές χρειάζεσαι χρόνια για να εντοπίσεις έναν συγκεκριμένο χάρτη. Τα πιο δημοφιλή πράγματα τώρα τείνουν να είναι πολύ ακριβά, αλλά είναι ακόμα πιθανό να βρεις τον πιο απίθανο χάρτη πτήσεων στα πιο ασυνήθιστα μέρη.
— Πώς χάθηκαν τελικά αυτοί οι αεροπορικοί χάρτες; Τι τους αντικατέστησε;
Οι χάρτες πτήσης παραμένουν, υπάρχουν μέχρι σήμερα, βαθιά θαμμένοι σε κάποιες από τις σελίδες του inflight περιοδικού κάθε εταιρείας. Σίγουρα, όμως, δεν τους δίνεται πια μεγάλη προσοχή, ιδιαίτερα μετά την πανδημία. Οι αεροπορικές εταιρείες αλλάζουν τόσο συχνά το δίκτυό τους, που, αν πάνε να τυπώσουν χάρτες πτήσεων, μετά από λίγο δεν θα ισχύουν. Αυτό που μας μένει είναι οι ψηφιακοί χάρτες σε κάθε πτήση, κάτι εντελώς διαφορετικό.
— Ποια είναι η αγαπημένη σου «νεκρή» αεροπορική εταιρεία;
Έχω μια αδυναμία στη Sabena, την παλιά βελγική αεροπορική εταιρεία που χρεοκόπησε το 2001. Είχε πολύ πλούσια ιστορία, με ένα ευρύ δίκτυο τότε στις βελγικές αποικίες – ήταν επίσης απίστευτα δημιουργικοί με τους χάρτες τους.
— Μια και μιλάς με ελληνικό μέσο, έχεις στη συλλογή σου χάρτες της Ολυμπιακής;
Πριν από μερικά χρόνια, για ένα άλλο πρότζεκτ, χαρτογράφησα τα εναπομείναντα ταξιδιωτικά πρακτορεία αερογραμμών στο Λονδίνο. Δεν υπήρχαν πολλά τότε, πόσο μάλλον σήμερα. Αυτά τα πρακτορεία πάντοτε θα είχαν στη βιτρίνα τους ένα μοντέλο-μικρογραφία της κορωνίδας των αεροσκαφών της αεροπορικής εταιρείας και στους τοίχους τους συχνά θα έβλεπες και χάρτες πτήσεων. Ένα από τα πρακτορεία που κατάφερα να βρω ήταν αυτό των Ολυμπιακών Αερογραμμών. Καλυμμένο με μεταλλικά πάνελ, αλλά ακόμα υπήρχε ανέπαφο το χαρακτηριστικό logo. Ένα logo που γνωρίζω τόσο καλά από τα ταξίδια μου με την Ολυμπιακή στο παρελθόν. Για να απαντήσω, ναι, έχω κάποια αναμνηστικά αντικείμενα της Ολυμπιακής, μαζί με έναν χάρτη του διεθνούς της δικτύου.
— Τι άλλο να περιμένουμε από το «Direction of Travel» το προσεχές διάστημα;
Έχω ολοκληρώσει σχεδόν το επόμενο τεύχος και δουλεύω και στο μεθεπόμενο, κάνοντας τη δική μου έρευνα. Προσθέτω περισσότερα άρθρα σε κάθε τεύχος τώρα, δοκίμια πάνω σε διαφορετικά θέματα, όπως ένα πρόσφατο κομμάτι πάνω στην ιστορία των κινούμενων ηλεκτρονικών χαρτών των αεροσκαφών ή πάνω στην ιστορία αεροδρομίων που έχουν διαδραματίσει καταλυτικό ρόλο στην ιστορία της αεροπλοΐας.
