7 εκθέματα που αξίζει να προσέξετε στα αθηναικά μουσεία / Νο3. δειγματολόγιο τεράτων

7 εκθέματα που αξίζει να προσέξετε στα αθηναικά μουσεία / Νο3. δειγματολόγιο τεράτων Facebook Twitter
Τα κεντήματα είναι πάνω σε λεπτό βαμβακερό ύφασμα με μεταξωτές κλωστές σε πολλά χρώματα που διατηρούνται ζωηρά μέχρι σήμερα. Φωτο: Φίλιππος Λεμονής/LIFO
0

Στο κέντρο μιας μεγάλης προθήκης με γυναικείες και ανδρικές φορεσιές από διάφορα μέρη της ηπειρωτικής και της νησιωτικής Ελλάδας βρίσκεται ένα μοναδικό δειγματολόγιο κεντητικής με επεξηγηματικές επιγραφές στα επιμέρους θέματα, μοναδικό παράδειγμα ενός είδους που τυποποιείται από τα τέλη του 19ου αιώνα, με τη διαφορά ότι αυτό χρονολογείται τον 18ο αιώνα, αρχές του 19ου το πολύ. Προέρχεται από τα Ιωάννινα και καταγράφει πολλά, χαμένα εν τω μεταξύ στοιχεία του φαντασιακού κόσμου της τέχνης της Ηπείρου και όχι μόνο, όπως θα δούμε παρακάτω.


Τα κεντήματα είναι πάνω σε λεπτό βαμβακερό ύφασμα με μεταξωτές κλωστές σε πολλά χρώματα που διατηρούνται ζωηρά μέχρι σήμερα. Στα δύο άκρα φέρει διάχωρο που προφανώς συμβολίζει το σπίτι, με τις μορφές ενός άνδρα και μιας γυναίκας να κρατούν λουλούδια, σύμβολα ίσως της οικογενειακής ευτυχίας. Στο μέσον, ένας κύκλος περιβάλλει δοχείο με μίσχους. Δεξιά και αριστερά αυτού του κεντρικού κύκλου εικονίζονται δύο καράβια με τρεις ανθρώπους μέσα στο καθένα.

Ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι μερικά από τα απεικονιζόμενα ζώα είναι φανταστικά με καταγωγή από την αρχαιότητα. Για παράδειγμα, ο κιννάμωμος είναι ένα πτηνό που αναφέρει ο Ηρόδοτος ότι ζούσε σε μια άγνωστη ινδική χώρα και μάζευε στη φωλιά του κανέλα, απ' όπου με τη σειρά τους τη συνέλεγαν οι άνθρωποι και τον μύθο αυτό αναπαράγει αυτούσιο ο Φιλής στο βιβλίο του.

Σε όλη την υπόλοιπη επιφάνεια, τοποθετημένα μάλλον άτακτα, συναντάμε ζώα, ψάρια, πουλιά, δέντρα, «μπρίκια» με λουλούδια, κυπαρίσσια και πολλά άλλα. Αυτό που εντυπωσιάζει είναι ότι οι επεξηγηματικές επιγραφές που συνοδεύουν τα ζώα όπως «περί ελάφου», «περί στρούθου», «περί κυνός θαλασσίου»(!), «περί κροκοδείλου», «περί ίβεως», «περί σπιδα», «περί κινναμώμου», «περί μαντιχώρου» κ.ά.

Τα θέματα προέρχονται από το βιβλίο του Μανουήλ Φιλή Περί ζώων ιδιότητος, ο οποίος το έγραψε για τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Θ' Παλαιολόγο γύρω στο 1310. Είναι ενδιαφέρον ότι σε αυτό το σπάνιο σχετικά βιβλίο υπήρχαν δύο χειρόγραφα που γράφτηκαν στα Ιωάννινα το 1707 και 1712 και, προφανώς, με κάποιον τρόπο ήταν γνωστά στον δημιουργό του παράξενου αυτού δειγματολογίου. Τα χειρόγραφα αυτά πλέον βρίσκονται το ένα στην Εθνική Βιβλιοθήκη και το άλλο στη Μονή Σινά.

Ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι μερικά από τα απεικονιζόμενα ζώα είναι φανταστικά με καταγωγή από την αρχαιότητα. Για παράδειγμα, ο κιννάμωμος είναι ένα πτηνό που αναφέρει ο Ηρόδοτος ότι ζούσε σε μια άγνωστη ινδική χώρα και μάζευε στη φωλιά του κανέλα, απ' όπου με τη σειρά τους τη συνέλεγαν οι άνθρωποι (κιννάμωμος < cinnamon (αγγλ.) < κανέλλα) και τον μύθο αυτό αναπαράγει αυτούσιο ο Φιλής στο βιβλίο του.

Ο μαντιχώρας, από την άλλη, ήταν ένα μυθικό τετράποδο ζώο με καταγωγή από την Περσία, το οποίο είχε κεφάλι/πρόσωπο ανθρώπου «έχον τρεις τάξεις οδόντων», σώμα λιονταριού και ουρά σκορπιού. Πρώτη φορά αναφέρεται στο έργο Ινδικά (που έχει σωθεί μόνο σε σπαράγματα) ενός Κτησία, Έλληνα γιατρού που έζησε στην αυλή του Αρταξέρξη ΙΙ τον 4ο αι π.Χ.

Στη συνέχεια γίνεται αναφορά σε αυτό από διαφόρους αρχαίους συγγράφεις, από τον Αριστοτέλη και τον Παυσανία ως τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο και τον Φλάβιο Φιλόστρατο, για να περάσει στη μεσαιωνική παράδοση, ο Δάντης να δώσει τα χαρακτηριστικά του στο θηρίο με το όνομα Γηρυόνης που συναντούν ο ίδιος και ο Βιργίλιος στον Όγδοο Κύκλο της Κολάσεως, να χρησιμοποιηθεί ευρέως στην εραλδική εικονογραφία από τον 15ο αι. και ύστερα και να καταλήξει να απεικονίζει την Απάτη με πρόσωπο γυναίκας(!) σε μανιεριστικές απεικονίσεις του 17ου αι. Και, βέβαια, να βρει και μια θέση σε αυτό το παράξενο δειγματολόγιο τεράτων από τον 18ο αι σε μια άκρη της Ευρώπης.

Αρχαιολογία & Ιστορία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η Νεικώ της Σικίνου στο μικροσκόπιο - Τι λέει ο Έφορος Αρχαιοτήτων Κυκλάδων για το σπάνιο ταφικό εύρημα

Αρχαιολογία & Ιστορία / Η Νεικώ της Σικίνου στο μικροσκόπιο - Τι λέει ο Έφορος Αρχαιοτήτων Κυκλάδων για το σπάνιο ταφικό εύρημα

Μια από τις σημαντικότερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις των τελευταίων χρόνων έγινε πριν από λίγες μέρες στη διάρκεια αναστηλωτικών εργασιών στην Επισκοπή Σικίνου
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Τα Μυστικά του Θησαυροφυλακίου: Στο φως τα πολύτιμα αντικείμενα ενός άβατου για πρώτη φορά στο κοινό

Αρχαιολογία & Ιστορία / Τα Μυστικά του Θησαυροφυλακίου: Στο φως τα πολύτιμα αντικείμενα ενός άβατου

Από το άβατο του θησαυροφυλακίου του Αρχαιολογικού Μουσείου Πατρών στις βιτρίνες: Χρυσά και ασημένια κοσμήματα υψηλής αρχαιολογικής και καλλιτεχνικής αξίας φωτίζουν την αρχαία Αχαΐα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ: Ένας φεμινιστής (;) ζωγράφος και ένα πορτρέτο που αμφισβήτησε τις σεξουαλικές συμβάσεις της εποχής του

Πολιτισμός / Ο Σάρτζεντ ζωγράφιζε τις γυναίκες πέρα από τις σεξουαλικές συμβάσεις των καιρών τους

Κι όμως, υπήρχαν εποχές που τα πορτρέτα γυναικών θεωρούνταν προκλητικές, μόνο και μόνο επειδή εκείνες δεν έκρυβαν τη ζωντάνια, τη σεξουαλικότητα και τις επιθυμίες τους
NEWSROOM
100 χρόνια ΧΕΝ Αθηνών: Μια από τις πρώτες οργανώσεις που ενδιαφέρθηκαν για την εκπαίδευση των γυναικών

Αρχαιολογία & Ιστορία / 100 χρόνια ΧΕΝ Αθηνών: Μια από τις πρώτες οργανώσεις που ενδιαφέρθηκαν για την εκπαίδευση των γυναικών

«Μόνο θρησκευτική οργάνωση δεν είμαστε» λέει σήμερα η πρόεδρος της ΧΕΝ Αθηνών, εξηγώντας πώς μέσα στα χρόνια προσαρμόστηκαν στις σύγχρονες ανάγκες της κοινωνίας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Στα άδυτα του Τελεστηρίου: Τα Mεγάλα Ελευσίνια Μυστήρια

LiFO X 2023 ΕΛΕVΣΙΣ / Στα άδυτα του Τελεστηρίου: Τα Mεγάλα Ελευσίνια Μυστήρια

Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με την αρχαιολόγο Καλλιόπη Παπαγγελή για τις διασημότερες μυσταγωγικές τελετές των αρχαίων Ελλήνων σε ένα podcast της σειράς LiFO x 2023 ΕΛΕVΣΙΣ, σε συνεργασία με τη 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Από τον μύθο στη λατρεία: Η Δήμητρα και η Κόρη στην Ελευσίνα

LiFO X 2023 ΕΛΕVΣΙΣ / Από τον μύθο στη λατρεία: Η Δήμητρα και η Κόρη στην Ελευσίνα

Η Αγιάτη Μπενάρδου μιλά με την αρχαιολόγο Καλλιόπη Παπαγγελή για το Ιερό της Δήμητρας και της Κόρης, ένα από τα σημαντικότερα αρχαία λατρευτικά κέντρα της αρχαιότητας και τον ρόλο του στα Ελευσίνα Μυστήρια σε ένα podcast της σειράς LiFO x 2023 ΕΛΕVΣΙΣ, σε συνεργασία με τη 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
10 ντοκουμέντα για τα 50 χρόνια του Πολυτεχνείου

Αρχαιολογία & Ιστορία / 10 ντοκουμέντα για τα 50 χρόνια του Πολυτεχνείου

Τα βιβλία και τα ρεπορτάζ που έχουν φωτίσει τα γεγονότα είναι εκατοντάδες. Κατά καιρούς παρουσιάζονται άγνωστα ντοκουμέντα, ανακαλύπτονται αρχεία και κυκλοφορούν νέα, σημαντικά βιβλία. Τιμώντας την επέτειο, αναζητήσαμε και παρουσιάζουμε δέκα λιγότερο γνωστά ντοκουμέντα για το Πολυτεχνείο.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΕΛΑΣΑΚΗΣ
Στρατόπεδο Συγκέντρωσης Παύλος Μελάς: Ένας ξεχασμένος τόπος μνήμης

Ιστορία μιας πόλης / Στρατόπεδο Συγκέντρωσης Παύλος Μελάς: Ένας ξεχασμένος τόπος μνήμης

Ποια είναι η ιστορία του στρατοπέδου Παύλος Μελάς πριν από την Κατοχή και πώς μετατράπηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης την περίοδο από το 1941 μέχρι το 1944; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον ιστορικό Στράτο Δορδανά για τα ιστορικά γεγονότα που έλαβαν χώρα πίσω από τις βαριές πύλες του στρατοπέδου.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Γιατί επισκεπτόμαστε σήμερα έναν αρχαιολογικό χώρο;

LiFO X 2023 ΕΛΕVΣΙΣ / Μυστήριο 20 Performing Arts Initiator – Αφηγηματική Αρχαιολογία

O Χρήστος Παρίδης συζητά με την ερμηνεύτρια, performer και ερευνήτρια Ελένη Μολέσκη για τη συμμετοχή της στη δράση, η οποία επιστρέφει μέσα στον Νοέμβριο, στο πλαίσιο της 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ο Χαμογελαστός Ιππότης, το αριστούργημα που έγινε meme

Πολιτισμός / Ο Γελαστός Ιππότης, το αριστούργημα που έγινε meme

Ο κόσμος της Τέχνης και της pop κουλτούρας αγαπά με πάθος αυτόν τον πίνακα του Φρανς Χαλς, ενώ πολύ συχνά θεωρείται το αντίστοιχο της Μονα Λίζα, αναφορικά με το αινιγματικό χαμόγελο αυτού του παιχνιδιάρη άνδρα
NEWSROOM
Η συναρπαστική ιστορία της μούμιας της Θεσσαλονίκης

Ιστορία μιας πόλης / Η συναρπαστική ιστορία της μούμιας του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης

H Αγιάτη Μπενάρδου μιλά με την Αγγελική Κουκουβού, προϊσταμένη του Τμήματος Εκθέσεων, Επικοινωνίας και Εκπαίδευσης του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, για μια αξιομνημόνευτη ταφή στην πόλη.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Μπέτανι Χιουζ: «Από την Εποχή του Χαλκού και μετά, κύριο γνώρισμα του πολιτισμού μας είναι η πλεονεξία, ένα ανδρικό κατά βάση γνώρισμα»  

Αρχαιολογία & Ιστορία / Μπέτανι Χιουζ: «Το Συμπόσιο του Πλάτωνα ήταν ένα dinner party με μουσική, χορό, φλερτ και κρασί»

Μια γόνιμη κουβέντα με την επιφανή Βρετανίδα ιστορικό, συγγραφέα και παραγωγό, στο περιθώριο μιας διάλεξης για το «ευ ζην» που έδωσε πρόσφατα στην Ελλάδα.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Το ανέκδοτο ημερολόγιο ενός στρατιώτη από το αλβανικό μέτωπο

Ντοκουμέντο / Το ανέκδοτο ημερολόγιο ενός στρατιώτη από το αλβανικό μέτωπο

Η LiFO δημοσιεύει για πρώτη φορά ένα καθηλωτικό ντοκουμέντο, το ημερολόγιο του στρατιώτη Ιωάννη Μπαρμπέρη που καταγράφει την πορεία, με τα πόδια, προς το αλβανικό μέτωπο αλλά και σκηνές πολέμου.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΕΛΑΣΑΚΗΣ
Η βιομηχανική κληρονομιά της Ελευσίνας και η τοπική κοινωνία

LiFO X 2023 ΕΛΕVΣΙΣ / Η βιομηχανική κληρονομιά της Ελευσίνας και η τοπική κοινωνία

Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τη Μαρία Σαμπατακάκη τι σημαίνει για την τοπική κοινωνία η βιομηχανική κληρονομιά της Ελευσίνας, σε ένα podcast της σειράς LiFO x 2023 ΕΛΕVΣΙΣ, σε συνεργασία με τη 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ