Όταν κοιτάς τον χάρτη και ψάχνεις τα νησιά, το μάτι σου δεν θα πέσει στα δύο αυτά μικρά, αδελφά νησάκια της Χίου, τα Ψαρά και τις Οινούσσες. Βρεθήκαμε ευτυχώς τυχαία, δυστυχώς μόνο για μία ημέρα στο καθένα.
Ταξιδεύοντας, αναγκαστικά λόγω δρομολογίου, νύχτα για Χίο, τις ώρες τις δύσκολες που προσπαθείς μέσα στη βαθιά νύχτα να μισοκοιμηθείς, η άγκυρα που έπεσε και τα σίδερα που «έτρεμαν» έδωσαν τέλος στις λιγοστές ελπίδες για ύπνο.
Από το κατάστρωμα η Μαύρη Ράχη φαινόταν επιβλητική στο μισοσκόταδο, η μικρή Χώρα διακρινόταν καθαρά. Ο λιγοστός κόσμος βγήκε νωχελικά και ήσυχα από το αμπάρι κι εμείς συνεχίσαμε για Χίο. Η εικόνα μού έμεινε και η ιστορία πάντα κεντρίζει.
«Ψυρίη» το ονομάζει ήδη ο Όμηρος στην Οδύσσεια, σε μια πολύ μικρή αναφορά στον νόστο του Νέστορα, για τη Μαύρη Ράχη έγραψε ο Σολωμός στο ολιγόστιχο ποίημά του για το νησί, το έπος και την τραγωδία και ο Κάλβος στις ωδές του, στην καταστροφή αναφέρεται κι ο Γύζης στον πίνακά του.
Η Χώρα είναι όμορφη, λευκή, λιτή, με τα απαραίτητα· έχει καφέ, ταβέρνες, atm, φαρμακείο, φούρνο και μάρκετ. Ωραία απογευματινή βόλτα προς το Μνημείο της Μαύρης Ράχης, το Παλαιόκαστρο, τον Άγιο Νικόλαο. Ενδιαφέρον έχουν τα λίγα προεπαναστατικά σπίτια που επέζησαν της καταστροφής, όπως και τα Σπιτάλια, λοιμοκαθαρτήρια στα οποία παρέμεναν οι Ψαριανοί γυρνώντας από τα ταξίδια τους – τώρα λειτουργούν ως καφέ-εστιατόριο.
Εδώ γεννήθηκε και μεγάλωσε ο Κωνσταντίνος Κανάρης, ο ναύαρχος Νικόδημος και ο Παπανικολής, τεράστια η συμβολή του νησιού στον αγώνα του '21. Η διαμονή τελευταία στιγμή είναι μάλλον απίθανη, τα ελάχιστα δωμάτια ήδη γεμάτα, οπότε μόνη λύση η εκδρομή αυθημερόν από το λιμανάκι της Βολισσού.
Η Χώρα είναι όμορφη, λευκή, λιτή, με τα απαραίτητα· έχει καφέ, ταβέρνες, atm, φαρμακείο, φούρνο και μάρκετ. Ωραία απογευματινή βόλτα προς το Μνημείο της Μαύρης Ράχης, το Παλαιόκαστρο, τον Άγιο Νικόλαο. Ενδιαφέρον έχουν τα λίγα προεπαναστατικά σπίτια που επέζησαν της καταστροφής, όπως και τα Σπιτάλια, λοιμοκαθαρτήρια στα οποία παρέμεναν οι Ψαριανοί γυρνώντας από τα ταξίδια τους – τώρα λειτουργούν ως καφέ-εστιατόριο.
Βγαίνοντας από τη Χώρα, στο Αρχοντίκι βρίσκεις τον αρχαιολογικό χώρο, όπου βρέθηκαν 50 μυκηναϊκοί τάφοι με πλούσια κτερίσματα. Συνεχίζοντας προς το βόρειο άκρο του νησιού, 9 χιλιόμετρα από τη Χώρα –η μέγιστη διαδρομή που μπορείς να κάνεις–, βρίσκεται η μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, χτισμένη τέλη 18ου αι., που διαθέτει σημαντική βιβλιοθήκη με σπάνια βιβλία και χειρόγραφα. Από την καταστροφή και λεηλασία της μονής γλίτωσε η εικόνα «Κοίμησις της Θεοτόκου» που τώρα βρίσκεται στη Σύρο και έχει αναγνωριστεί ως πρώιμο έργο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου.
Το μοναστήρι είναι επισκέψιμο κυρίως ένα δεκαήμερο τον Αύγουστο για τη γιορτή της Παναγίας. Άλλον οικισμό πλην της Χώρας δεν θα συναντήσεις, μόνο αρκετά εκκλησάκια και μελίσσια. Στο φαγητό ξεχωρίζουν τα φρέσκα θαλασσινά και το κατσικάκι. Τα Ψαρά φημίζονται επίσης για το καθαρό, θυμαρίσιο μέλι τους, πράγμα λογικό, αφού δεν βλέπεις βλάστηση πέρα από λίγα αρμυρίκια στις παραλίες, οι οποίες είναι πολλές και υπέροχες. Το γαλήνιο αυτό νησί μοιάζει να ζει ήρεμα και αυτόνομα, αδιαφορώντας πλήρως για πολλά από αυτά που μας αγχώνουν.
