Queer ήρωες στα αθηναϊκά θέατρα: Όσα σήμερα θεωρούνται δεδομένα ήταν κάποτε απαγορευμένα Facebook Twitter
Ρουμπίνη Βασιλακοπούλου, Μπέτυ Αρβανίτη στα «Πικρά Δάκρυα της Πέτρα φον Καντ», που ανέβηκε στο θέατρο της οδού Κεφαλληνίας το 1987

Queer ήρωες στα αθηναϊκά θέατρα: Όσα σήμερα θεωρούνται δεδομένα ήταν κάποτε απαγορευμένα

0

Είναι παρήγορον ότι η εξέγερσις εναντίον ενός έργου ωδήγησε προς συγκρότησιν επιτροπής διά την παρακολούθησιν των θεατρικών έργων. Διερχόμαστε στιγμάς ηθικής κρισιμότητος, κατά τας οποίας επιβάλλεται η προς όλα τα σημεία της κοινωνικής και της καθόλου ζωής μας μέριμνα. Το θέατρον δεν ήτο δυνατόν να παραμείνει εκτός της ακτίνος της μερίμνης αυτής». Αυτά έγραφε η εφημερίδα «Ελληνική» στις 6 Ιουνίου 1926 με αφορμή το ανέβασμα του έργου Η αιχμάλωτος του Εδουάρδου Μπουρντέ στο θέατρο Διονύσια, σε μετάφραση Κώστα Ουράνη, από τον θίασο της Κυβέλης, σημαντικής πρωταγωνίστριας του αστικού αθηναϊκού θεάτρου της εποχής.


Αυτά έγραφε η εφημερίδα «Ελληνική» στις 6 Ιουνίου 1926 με αφορμή το ανέβασμα του έργου Η αιχμάλωτος τουΕδουάρδου Μπουρντέ στο θέατρο Διονύσια, σε μετάφραση Κώστα Ουράνη, από τον θίασο της Κυβέλης, σημαντικής πρωταγωνίστριας του αστικού αθηναϊκού θεάτρου της εποχής. Το συγκεκριμένο έργο μεσουρανούσε στο Παρίσι ακριβώς το ίδιο διάστημα και σημείωσε ανάλογη εισπρακτική επιτυχία κι εδώ.

Χωρίς να θεωρηθεί στρατευμένος, ο διανοούμενος, ποιητής, ηθοποιός και σκηνοθέτης δεν έπαψε να τολμάει να ανεβάζει έργα ομοερωτικού χαρακτήρα καθόλη τη διάρκεια λειτουργίας του θεάτρου του

Έχοντας εξιτάρει την περιέργεια του φιλοθεάμονος κοινού, αφού το κεντρικό του θέμα είναι το «αρρωστημένο και καταστρεπτικό» πάθος μιας νέας γυναίκας για μια άλλη, και μάλιστα παντρεμένη, γυναίκα. Βέβαια, όσοι έσπευσαν να παρακολουθήσουν τη γαργαλιστική ιστορία απογοητεύτηκαν από την απουσία ερωτικών σκηνών, αλλά έβρισκαν το δράμα της νεαρής «αιχμαλώτου των ομοφύλων ορμών της» ιδιαίτερα ενδιαφέρον. Οι μόνες αντιδράσεις προήλθαν από τον Τύπο, που ασκούσε μεγάλη επιρροή στην κοινωνία και στην εξουσία.

Πάντως, στο φινάλε του έργου θριάμβευε η «φυσική τάξη των πραγμάτων» και αυτός ήταν ο λόγος που η ειδική επιτροπή που συστάθηκε για να εξετάσει την καταλληλότητα του τολμήματος απεφάνθη ότι ήταν ανάγκη να απαγορευτεί η συνέχιση των παραστάσεων. Όπως συναινούσε και ο Φώτος Πολίτης στην κριτική του στην «Πολιτεία»: «Το δράμα εκτυλίσσεται εντός του πλαισίου της συμβατικής ευπρέπειας, χωρίς να δίνη αφορμήν –από στενής σκηνικής απόψεως– εις διαμαρτυρίας ηθικολογικάς». Αυτή είναι η ιστορία της πρώτης καταγεγραμμένης παράστασης με ομοφυλοφιλικό θέμα στο ελληνικό θέατρο εν έτει 1926.

Queer ήρωες στα αθηναϊκά θέατρα: Όσα σήμερα θεωρούνται δεδομένα ήταν κάποτε απαγορευμένα Facebook Twitter
Γελοιογραφία εφημερίδας του Ιουνίου 1926 για την παράσταση «Η αιχμάλωτος» του Εδουάρδου Μπουρντέ, από το θίασο Κυβέλης.


Η αναλόγου θέματος παράσταση Γκαρσόν του Βικτόρ Μαργκερίτ, με πρωταγωνίστριες τη Μαρίκα Κοτοπούλη και την Κατίνα Παξινού, μόλις τρία χρόνια αργότερα, τον Ιανουάριο του 1929, δεν άφησε κανένα στίγμα και κατέβηκε σχεδόν αμέσως. Καλύτερη τύχη είχαν οι Αθώες της Λίλιαν Χέλμαν το 1938 από τον θίασο της άλλης μεγάλης πρωταγωνίστριας Κατερίνας Ανδρεάδη, αλλά εκεί ο λεσβιασμός αποτελούσε μέρος μιας κακοήθους ίντριγκας εις βάρος της κεντρικής ηρωίδας. Έτσι κι αλλιώς, κανένα από αυτά τα έργα δεν διέθετε καταγγελτικό και αγωνιστικό χαρακτήρα υπεράσπισης της σεξουαλικής ταυτότητας των χαρακτήρων. Αντιθέτως, παρουσίαζε την ομοφυλοφιλία ως αρρωστημένο πάθος που ενίοτε οδηγεί σε καταστροφικές συνέπειες. Ήταν πολύ νωρίς για διαφορετικές προσεγγίσεις.


Στο μεγάλο λαϊκό θέατρο, δηλαδή στα μπουλούκια και στις επιθεωρήσεις, οι ομοφυλόφιλοι αποτελούσαν την ευχάριστη νότα, καρικατούρες που επιδίδονταν σε μια παραμορφωτική εκδοχή αγοραίας συμπεριφοράς. Επρόκειτο για αρτίστες που στην πλειοψηφία τους αυτοσαρκάζονταν, δίνοντας συνήθως πάσα στις πρωταγωνίστριες, π.χ. στη Σπεράντζα Βρανά, που θεωρούνταν μια χυμώδης γυναίκα-λαϊκό ίνδαλμα.


Κάποιοι, βέβαια, ξεχώρισαν και έγιναν αγαπητοί στο κοινό που διψούσε για τέτοιου είδους χοντροκοπιές. Θρυλικοί έχουν μείνει ο «μεταμορφωτής» Γιώργος Χριστοδούλου, ο οποίος, εκτός από γυναικείους αριστοφανικούς ρόλους, ερμήνευε, λένε, ξεκαρδιστικά τις «κακές» πεθερές, ο περίφημος Ζαζάς (κατά κόσμον Ανδρέας Ζουλάς, που πήρε το παρατσούκλι αυτό επειδή μιμούνταν καταπληκτικά τη Ζαζά Μπριλάντη), ο οποίος εμφανιζόταν στη Μάντρα του Αττίκ.

Queer ήρωες στα αθηναϊκά θέατρα: Όσα σήμερα θεωρούνται δεδομένα ήταν κάποτε απαγορευμένα Facebook Twitter
Ο κορυφαίος «μεταμορφωτής» γυναικείων ρόλων Γιώργος Χριστοδούλου της παλιάς αθηναϊκής επιθεώρησεις.

Πανύψηλος και γκροτέσκος, αυτός και ο παρτενέρ του, ο νάνος Αποστολάκης, προκαλούσαν τρομερό γέλιο. Υπήρχε και ο σπουδαίος κωμικός Κυριάκος Μαυρέας, που μιμούνταν, ανάμεσα σε άλλους γυναικείους ρόλους, πολύ πετυχημένα τη Βέμπο. Η παράδοση συνεχίστηκε για δεκαετίες, καλλιεργώντας στο πλατύ κοινό μια γυναικουλίστικη, παραμορφωτική και πέρα για πέρα υποτιμητική εικόνα του ομοφυλόφιλου άντρα.


Παράλληλα, σε πάρτι της Κατοχής και «εντός των τειχών», ο πολυτάλαντος Γιάννης Τσαρούχης μεταμφιεζόταν σε Τραβιάτα και Θαΐδα, τραγουδώντας ολόκληρα οπερατικά έργα με κοινό τον κύκλο καλλιεργημένων φίλων του στον οποίο ανήκαν η Κοτοπούλη και ο Βεάκης. Μετά από μια τέτοια βραδιά με άριες ειπώθηκε —και έχει μείνει θρυλικό— το σχόλιο της Ελένης Παπαδάκη: «Γιάννη μου, ήσουνα υπέροχος. Και όπου δεν έφτανε η φωνή σου, έφτανε η βεντάλια σου!». Με τη συνδρομή που άφηναν οι θεατές συγκεντρώνονταν λεφτά για τους αντάρτες, ενώ στην Απελευθέρωση έδωσε μια ολόκληρη παράσταση στη σκηνή του θεάτρου της κυρίας Κατερίνας.


Το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου έδωσε διεθνώς ώθηση σε μια νέα γενιά συγγραφέων, η οποία αμφισβητούσε τις αξίες που είχαν οδηγήσει στον όλεθρο και στον θάνατο εκατομμύρια ανθρώπους. Μέσα από αυτούς προέκυψαν έργα όπου το θέμα της ομοφυλοφιλίας αναφερόταν με λιγότερο ή περισσότερο υπαινικτικό τρόπο, κυρίως σε χώρες όπου επίσημα παρέμενε παράνομη η ερωτική συνεύρεση μεταξύ ενηλίκων του ίδιου φύλου.

Η πλέον αξιόλογη περίπτωση ομοφυλόφιλου συγγραφέα ήταν αυτή του Τενεσί Ουίλιαμς, από τους κορυφαίους της μεταπολεμικής γενιάς της Αμερικής, έργα του οποίου ανέβασε κατά κανόνα ο Κάρολος Κουν στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης. Έχει μείνει ιστορικό το πρώτο ανέβασμα του Γυάλινου Κόσμου, τη χειμερινή περίοδο 1946-1947, σε μουσική Μάνου Χατζιδάκι και με πρωταγωνιστές τον ίδιο τον Κουν και την Έλλη Λαμπέτη. Η μετάφραση είναι του ποιητή Νίκου Σπάνια, πριν αυτός μεταναστεύσει στην Αμερική για να μπορέσει να ζήσει ως ανοιχτά ομοφυλόφιλος στην αχανή Νέα Υόρκη.

Αλλά ο Κουν ήταν και ο πρώτος που τόλμησε να σκηνοθετήσει το Κεκλεισμένων των θυρών του Ζαν Πολ Σαρτρ το 1955, όπου ένας εκ των τριών ρόλων είναι ξεκάθαρα λεσβιακός. Την ίδια χρονιά ανέβηκε από τον θίασο του Δημήτρη Μυράτ η Λυσσασμένη Γάτα του Ουίλιαμς, ενώ το 1959 το Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι, και πάλι στο Τέχνης.

Η δημοσιογραφική πένα ήταν πάντα εκείνη που σχολίαζε αρνητικά, μιλώντας για «διαστροφή», ενώ το κοινό ακολουθούσε από ενδιαφέρον ή σκανδαλιστική διάθεση. Τι να πει κανείς για το ότι στην πρώτη παρουσίαση του έργου Τσάι και συμπάθεια του Ρόμπερτ Άντερσον από τη Νέα Σκηνή του Κωστή Λειβαδέα αφαιρέθηκε οποιαδήποτε αναφορά στην ομοφυλοφιλία;

Για τουλάχιστον δύο δεκαετίες τρεις ανυπέρβλητοι καλλιτέχνες, ο Κάρολος Κουν, ο Μάνος Χατζιδάκις και ο Γιάννης Τσαρούχης, προχώρησαν και εν πολλοίς καθόρισαν την τέχνη του θεάτρου μέσα από πρωτοποριακές και τολμηρές προτάσεις που συχνά έκρυβαν στοιχεία ομοερωτικής αισθητικής και θεματικής, αν και δεν ήταν πάντα όσο τολμηροί ή αποκαλυπτικοί θα περίμενε κανείς.

Queer ήρωες στα αθηναϊκά θέατρα: Όσα σήμερα θεωρούνται δεδομένα ήταν κάποτε απαγορευμένα Facebook Twitter
Ο Γιώργος Μαρίνος στη θρυλική «Οδό Ονείρων».

Στη θρυλική Οδό Ονείρων, τον Ιούνιο του 1962, ο Χατζιδάκις έβαλε τον πρωτοεμφανιζόμενο Γιώργο Μαρίνο να τραγουδάει «Μα ένα αγόρι έχει την αγάπη για ντροπή», ενώ την ίδια χρονιά ο Κουν, στην Ιστορία του ζωολογικού κήπου του Έντουαρντ Άλμπι, αποσιωπά την ερωτική αναζήτηση και απόγνωση ενός νέου άντρα στο Σέντραλ Παρκ, δίνοντας έμφαση στη σκληρότητα της απρόσωπης μητρόπολης. Ήδη, μερικά χρόνια πριν, το 1957, είχε αποφύγει να φωτίσει την ομοφυλόφιλη πλευρά του κεντρικού ήρωα στο Ψηλά από τη γέφυρα του Άρθουρ Μίλερ.


Η δεκαετία του '60 χαρακτηρίστηκε διεθνώς από αισιοδοξία σχετικά με θέματα πολιτικά και κοινωνικά. Η Ελλάδα, έχοντας βγει από έναν Εμφύλιο και κλυδωνιζόμενη από πολιτικές ανακατατάξεις, δεν μπορούσε να συντονιστεί σε αυτό το επίπεδο. Παρ' όλα αυτά, προσπάθειες γίνονταν και από καιρό σε καιρό εμφανίζονταν θεατρικά έργα με ομοφυλοφιλικές αναφορές από περιφερειακές σκηνές, όπως το θέατρο Πορεία του Αλέξη Δαμιανού.

Στην κεντρική θεατρική πιάτσα, πάντως, ο Σκοτωμός της αδελφής Τζορτζ, ανεβασμένος από την κυρία Κατερίνα, αν και κωμωδία, σόκαρε το αθηναϊκό κοινό και κατέβηκε άρον-άρον. Λίγο μετά, η χούντα, με την προληπτική λογοκρισία και τις ηθικοπλαστικές τάσεις που απέρρεαν από τα χριστιανοπατριωτικά ιδεώδη, δεν άφηνε χώρο για θεατρικές ακροβασίες.


Η Μεταπολίτευση, μαζί της με τη γενικότερη ανάταση, έφερε και την ερωτική συνειδητοποίηση. Αυτό είχε ως συνέπεια την έκρηξη της queer δραματουργίας. Οι πρώτες σοβαρές απόπειρες έγιναν από δύο πρωτοποριακά σχήματα, το Θέατρο Έρευνας του Δημήτρη Ποταμίτη και το Ασκητικό Θέατρο του Κωνσταντίνου Μάριου. Ο Ποταμίτης ήταν ένας γνωστός ηθοποιός, οπότε η επιλογή του να δημιουργήσει μια πρωτοποριακή σκηνή εκτός κέντρου, στου Ζωγράφου, ήδη από το 1973 μετρούσε ακόμα περισσότερο.

Χωρίς να θεωρηθεί στρατευμένος, ο διανοούμενος, ποιητής, ηθοποιός και σκηνοθέτης δεν έπαψε να τολμάει να ανεβάζει έργα ομοερωτικού χαρακτήρα καθόλη τη διάρκεια λειτουργίας του θεάτρου του Χαρακτηριστικά αναφέρουμε το Έκβους του Πίτερ Σάφερ το 1975, σε μετάφραση Τζένης Μαστοράκη, το Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι το 1976, σε διασκευή της Ροζίτας Σώκου, το Καμάκι ή η τεχνική του ονείρου του Γιώργου Μανιώτη και την Ερωτική Τριλογία του Χάρβεϊ Φίρσταϊν το 1983, σε μετάφραση του ποιητή Ανδρέα Αγγελάκη. Δέκα χρόνια αργότερα, το 1993, ήταν ο πρώτος που ανέβασε το Άγγελοι στην Αμερική του Τόνι Κούσνερ.

Queer ήρωες στα αθηναϊκά θέατρα: Όσα σήμερα θεωρούνται δεδομένα ήταν κάποτε απαγορευμένα Facebook Twitter
Δημήτρης Ποταμίτης, Πάνος Χατζηκουτσέλης στο έργο «Το Καμάκι» του Γιώργου Μανιώτη.


Ο Κωνσταντίνος Μάριος, ηθοποιός και σκηνοθέτης, ίδρυσε το Ασκητικό Θέατρο στην Κυψέλη, στην αίθουσα Ασκός, και ανέβασε μια σειρά αποκαλυπτικών έργων που έκαναν αίσθηση. Με το δικό του Τι να κάνουμε μ' αυτό το ψόφιο παγόνι που δεν λέει να λιώσει; ταξίδεψε το 1980 μέχρι την Ιταλία, όπου και βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ Μονόπρακτων του Αρέτσο, και το 1981, η παράστασή του Η μοίρα και τα μάτια των αντρών του Τζον Χέρμπερτ, αν και έτυχε μεγάλης προβολής από τον Τύπο, χαρακτηρίστηκε «ακατάλληλη κάτω των 18 ετών». Ίσως γιατί ο Σπύρος Μπιμπίλας έδινε το πρώτο γκέι φιλί στο ελληνικό θέατρο στον Γιώργο Κροντήρη. Ο Μάριος, πάντως, ήταν εκείνος που το 1989 ανέβασε στο θέατρο Ριάλτο την Κανονική Καρδιά του Λάρι Κρέιμερ, το πρώτο έργο με θέμα το AIDS, γεγονός που απέτρεψε μεγάλη μερίδα του κοινού από το να το παρακολουθήσει.

 
Η γενικότερη ευφορία των αρχών των '80s σηματοδοτήθηκε από μια σειρά μεγάλων επιτυχιών – όλες συνέπεσαν το 1982. Καταρχάς, ο Λάκκος της Αμαρτίας του Γιώργου Μανιώτη από το Λαϊκό Πειραματικό Θέατρο του Λεωνίδα Τριβιζά στο θέατρο Πορεία, που διαδραματιζόταν σε μια πιάτσα τρανς, έργο δραματικό και βίαιο, το οποίο έκανε μεγάλη εντύπωση στο αθηναϊκό κοινό.

Επίσης, η ιταλική κομεντί Ξανθιά φράουλα του Νίνο Μπελέι σε μετάφραση του Κώστα Ταχτσή και σκηνοθεσία του ιταλοτραφούς Γιάννη Διαμαντόπουλου, με τους νέους τότε Κώστα Αρζόγλου, Ηλία Λογοθέτη και το μετέπειτα sex symbol Πάνο Μιχαλόπουλο – ήταν η πρώτη φορά που το αθηναϊκό κοινό έβλεπε επί σκηνής ένα αντρικό ερωτικό τρίο, που συζούσε και τα μέλη του μπλέκονταν μεταξύ τους σε ίντριγκες.

Τέλος, το περίφημο Μπεντ του Μάρτιν Σέρμαν, σε μετάφραση και σκηνοθεσία του Γιώργου Θεοδοσιάδη, με τους Γιάννη Φέρτη, Πέτρο Φυσσούν, Γιώργο Μοσχίδη, Αλέξανδρο Αντωνόπουλο και τον Αλέξη Γεωργίου σε ρόλο τραβεστί, το οποίο διαδραματίζεται σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης της ναζιστικής Γερμανίας. Έκτοτε το έργο έχει ανέβει ουκ ολίγες φορές.

Αξιομνημόνευτη, όμως, ήταν και η παράσταση Πρόσωπα φυσικά και αλλόκοτα του Τζουζέπε Πατρόνι-Γκρίφι, και πάλι σε σκηνοθεσία Διαμαντόπουλου, όπου, εκτός της Ντίνας Κώνστα και του Μάνου Τσιλιμίδη ανέβηκαν στη σκηνή για πρώτη φορά ένας μαύρος, ο Ιλάνγκα, και μια ακτιβίστρια τραβεστί, η Μπέττυ.


Το 1982, πάντως, πραγματοποιείται και το πρώτο ανέβασμα έργου του Τζο Όρτον Τα γούστα του κυρίου Σλόαν από το Απλό Θέατρο των Χρήστου Πολίτη και Αντώνη Αντύπα, η έκδοση των Τριών gay μονόπρακτων του Ανδρέα Αγγελάκη, το ανέβασμα του Μικροαστικού Δικαίου του Παύλου Μάτεσι στο Θέατρο του Πειραιά από τον Τάκη Βουτέρη, ο οποίος ερμήνευσε και το επεισόδιο «Φτερό», που πολλά χρόνια μετά, το 2017 συγκεκριμένα, επανέλαβε ο Αλέκος Συσσοβίτης στην παράσταση Αμάραντα της bijoux de kant.

Queer ήρωες στα αθηναϊκά θέατρα: Όσα σήμερα θεωρούνται δεδομένα ήταν κάποτε απαγορευμένα Facebook Twitter
Κώστας Αρζόγλου, Ηλίας Λογοθέτης και το μετέπειτα sex symbol Πάνος Μιχαλόπουλος ήταν το επί σκηνής αντρικό ερωτικό τρίο της ιταλικής κομεντί «Ξανθιά φράουλα» του Νίνο Μπελέι.

Την ίδια χρονιά ιδρύεται το Θέατρο Περιθώριο του Σάββα Αξιώτη στο Μεταξουργείο, στο παλιό σπίτι του ομοφυλόφιλου ποιητή Σταύρου Βαβούρη, όπου τα χρόνια που ακολούθησαν ανέβασε, ανάμεσα σε άλλα, την Μπαλάντα της φυλακής του Ρέντινγκ του Όσκαρ Ουάιλντ, τις Δούλες του Ζενέ –πρώτη φορά ερμηνευμένες από άντρες– και το Όργιο του Πιερ Πάολο Παζολίνι. Να σημειωθεί ότι το 1981 δημοσιεύτηκε ο μοναδικός θεατρικός μονόλογος που έγραψε ο Γιώργος Ιωάννου, Η μεγάλη άρκτος, στο περιοδικό «Θέατρο», κείμενο που η bijoux de kant και ο Γιάννης Σκουρλέτης ενέταξαν το 2012 στο Είσαι σκοπός και γύρω μου χορεύουν τσοπανόσκυλα, όπου ο Στράτος Τζώρτζογλου υποδύθηκε την τραβεστί.

Μια περίπτωση στην οποία οφείλουμε να αναφερθούμε είναι ο Γιώργος Μαρίνος και τα απενοχοποιημένα one man shows του που όχι μόνο άφησαν εποχή αλλά οδήγησαν σε μια τεράστια, θριαμβευτική καριέρα. Όλα ξεκίνησαν εν μέσω της χούντας, από την μπουάτ Νέος Ρήγας, όπου τραγουδούσε, σατίριζε διασημότητες, αυτοσαρκαζόταν και έπαιζε ολόκληρους μονολόγους σε κείμενα του Παύλο Μάτεσι αρχικά, καθιερώνοντας ένα εντελώς δικό του show πίστας και συνεχίζοντας με τον Γιάννη Ξανθούλη από το 1979 έως το 1989, όταν υπέγραψε μέρος των κειμένων στο υποτίθεται αυτοβιογραφικό Μόνο άντρες, σε μουσική Σταμάτη Κραουνάκη και σκηνοθεσία Ανδρέα Βουτσινά. Αυτή η παράσταση ήταν παταγώδης αποτυχία.

Ο Μαρίνος, ο οποίος κυριάρχησε για σχεδόν δύο δεκαετίες στο κέντρο Μέδουσα ως ένας απίστευτα ταλαντούχος σόουμαν, αποτέλεσε το μεγάλο άλλοθι της μεσαίας τάξης για «αποδοχή» του διαφορετικού. Οι μικροαστικής αντίληψης αυτοσαρκασμοί του βόλευαν μια ολόκληρη συνομοταξία ανθρώπων να αποδέχεται, χαριτολογώντας, μια σκαμπρόζικη και ανάλαφρη εκδοχή της ομοφυλοφιλίας, αλλά όχι και ίδιους τους ομοφυλόφιλους ως ισότιμους.

 
Ο Ανδρέας Βουτσινάς, επίσης, υπήρξε μια ιδιάζουσα περίπτωση. Αφιχθείς εκ Παρισίων αρχές της δεκαετίας του '80, όπου διέπρεψε ως σκηνοθέτης σοβαρού ρεπερτορίου, έχοντας στις αποσκευές του και μια θητεία στο Actors Studio της Νέας Υόρκης, κυκλοφορούσε με ένα σκυλάκι Μαλτέζ ανα χείρας, μαζί με το οποίο υποκλινόταν ακόμα και στην Επίδαυρο, και έκανε σημαντικές καλλιτεχνικές και πρωτοφανείς εισπρακτικές επιτυχίες. Ένα προϊόν της πρώτης περιόδου του ΠΑΣΟΚ που έφερε έναν άλλο αέρα στα πράγματα, σε συνδυασμό με queer αισθητική, χιούμορ και αμέτρητους υπαινιγμούς γκέι σάτιρας, όπου χωρούσαν, εισάγοντας ταυτόχρονα την έννοια του camp.

Ανάμεσα στις μεγάλες του επιτυχίες ήταν και μια Λυσιστράτη το 1986 με ανδρική διανομή και τον Λάκη Λαζόπουλο στον ομώνυμο ρόλο. Ο τελευταίος υπέγραψε το κείμενο και τους στίχους μαζί με τη Λίνα Νικολακοπούλου, ενώ η μουσική ήταν του Σταμάτη Κραουνάκη. Τον ίδιο χειμώνα, ο Διαγόρας Χρονόπουλος σκηνοθέτησε τους Σταμάτη Φασουλή και Γρηγόρη Βαλτινό στο Φιλί της γυναίκας αράχνης του Μανουέλ Πουίνγκ, ενώ ο Μίνως Βολανάκης ανέβασε με μια αμιγώς queer αισθητική τον Έμπορο της Βενετίας του Σαίξπηρ στο θέατρο Πόρτα της Ξένιας Καλογεροπούλου. Όμως η μεγάλης σημασίας παράσταση γκέι προβληματισμού της εποχής ήταν τα Πικρά δάκρυα της Πέτρα φον Καντ του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ σε σκηνοθεσία Ρούλας Πατεράκης, με την οποία εγκαινίασε το θέατρό της η Μπέτυ Αρβανίτη το 1987 στην οδό Κεφαλληνίας.

 

Ενός λεπτού σιγή (1995)


Ειδική μνεία, φυσικά, πρέπει να γίνει στην Ομάδα Εδάφους του Δημήτρη Παπαϊωάννου, ο οποίος, ασχολούμενος με το χοροθέατρο, εισήγαγε την προσωπική του αισθητική, διαμορφωμένη και από τη μαθητεία του δίπλα στον Τσαρούχη, με έντονα queer στοιχεία, ενώ σε αρκετές παραστάσεις η γκέι θεματολογία ήταν κυρίαρχη. Χαρακτηριστικότερες περιπτώσεις είναι το Δωμάτιο ΙΙ (1988), τα Φεγγάρια (1992), ενώ το Ενός λεπτού σιγή (1995), βασισμένο στα «Τραγούδια της αμαρτίας» του Μάνου Χατζιδάκι και σε ποίηση Ντίνου Χριστιανόπουλου και Γιώργου Χρονά, συμπληρωμένο από το «Requiem» του Γιώργου Κουμεντάκη, ήταν ένας φόρος μνήμης στα θύματα του AIDS, αφιερωμένο στη μνήμη του Αλέξη Μπίστικα.


Το 1995, στην περίφημη «Κατάληψη Καλλιτεχνών», όπου παρουσίαζε τις παραστάσεις του ο Παπαϊωάννου, ανέβηκαν οι Υπηρέτριες του Ζαν Ζενέ ως μια queer εκδοχή με αγόρια από το Θέατρο Δωματίου της Άντζελας Μπρούσκου σε μετάφραση του Παναγιώτη Ευαγγελίδη και μουσική των Stereo Nova. Τα επόμενα χρόνια τα γκέι έργα ή έργα με γκέι χαρακτήρες έγιναν σταδιακά κοινός τόπος.

Το Θέατρο του Νότου/Αμόρε του Γιάννη Χουβαρδά εισήγαγε μια σύγχρονη δραματουργία με απίστευτες σκηνοθετικές και ερμηνευτικές ελευθερίες που όντως ταίριαζαν στο πνεύμα των έργων αυτών. Αναφέρουμε ενδεικτικά το Shopping & Fucking του Μαρκ Ρέινβεχιλ σε σκηνοθεσία Θωμά Μοσχόπουλου, που έκανε θραύση ειδικά στις νεαρές ηλικίες. Ανάλογη περίπτωση ήταν και το σπαρακτικό Καθαροί, πια της Σάρα Κέιν που σκηνοθέτησε ο Λευτέρης Βογιατζής το 2001, σε μετάφραση Τζένης Μαστοράκη.


Αξίζει να αναφερθούμε σε μια περφόρμανς του χειμώνα του 1999 που άφησε εποχή. Ο εικαστικός Κωνσταντίνος Κακανιάς, παράλληλα με την έκθεσή του στην γκαλερί Καμχή στην οδό Σοφοκλέους, έστησε μια παράσταση με τίτλο Ναι, ναι, ναι, όπου εμφανιζόταν ο ίδιος ντυμένος Μαντώ Μαυρογένους, ο σκηνοθέτης Πάνος Κούτρας με γυναικείο παλτό Αντρέ Κουρέζ, ο αντικέρ Δημήτρης Ξανθούλης ως Τζάκι Ο, διάφορες Φιλιππινέζες των βορείων προαστίων με όπλα και μαύροι μετανάστες ντυμένοι τσολιάδες.

Το queer έκανε την παρουσία του αισθητή ως αντίστιξη στην αστική ηθική. Το millenium έμπαινε δυναμικά και σαρωτικά. Και με τη μεγάλη επιτυχία του έργου του Τέρενς ΜακΝάλι, Στάση Κουταλιού στο θέατρο Αποθήκη, τελευταίου στη σειρά των παλιού τύπου γκέι παραστάσεων, η αισθητική της νέας εποχής σταδιακά έπαψε να είναι απλώς αναπαραστατική, απορρίπτοντας ολοκληρωτικά τη συναισθηματική προσέγγιση, αποκαλύπτοντας μια περισσότερο ανατρεπτική και επιθετική ταυτότητα και προτείνοντας νέες ερμηνείες ακόμα και σε κλασικά έργα. Έκτοτε δεν έχει πάψει να μας εκπλήσσει, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, στις μεγάλες σκηνές και στους πλέον απίθανους χώρους.

ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΑΥΤΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΙΣ 8.6.2019

Lgbtqi+
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Όλες οι παραστάσεις ελληνικού θεάτρου που θα δούμε στο Φεστιβάλ Αθηνών

Θέατρο / Όλες οι παραστάσεις ελληνικού θεάτρου που θα δούμε στο Φεστιβάλ Αθηνών

Γι' ακόμα μια χρονιά, το Φεστιβάλ Αθηνών μας συστήνει τις δουλειές νέων, ως επί το πλείστον, Ελλήνων δημιουργών που καταπιάνονται με φιλόδοξα εγχειρήματα της σύγχρονης ελληνικής ή ευρωπαϊκής δραματουργίας.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ
Βγες και Πες: Η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα ξορκίζει τον φόβο και αφηγείται τις ιστορίες της

Lgbtqi+ / Βγες και Πες: Η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα ξορκίζει τον φόβο και αφηγείται τις ιστορίες της

Το #vgeskaipes είναι μια online καμπάνια που επιθυμεί να παροτρύνει την ευρύτερη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, αλλά και όποια άτομα βιώνουν διακρίσεις, να πάρουν ένα κινητό, μια κάμερα και να πουν τη δική τους ιστορία – και αυτήν τη φορά να τους ακούσουν
ΜΕΡΟΠΗ ΚΟΚΚΙΝΗ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Proud Seniors: Η πρώτη φιλοξενία ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμου σε πρόγραμμα Στέγασης και Υποστήριξης

Ελλάδα / Proud Seniors: Η πρώτη φιλοξενία ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμου σε πρόγραμμα Στέγασης και Υποστήριξης

«Με την αναστολή των ενεργειών για τη λειτουργία του πρώτου Ξενώνα Φιλοξενίας ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων από τη νέα δημοτική αρχή της Αθήνας, η κοινότητα μας παραμένει χωρίς κανένα δίκτυ στοιχειώδους προστασίας»
NEWSROOM