Καλοκαίρι 2019 στην Αντίπαρο και αποφασίζω να πάρω μαζί μου Φίλιπ Ροθ. Η παρέα μου με χάνει. Η παραλία όπου λιώνω με τις ώρες επιλέγεται με μόνο κριτήριο την ευκολία της ανάγνωσης. Κοντά σε μίνι μάρκετ για αναγνωστικά καύσιμα (μπίρες και ετοιματζίδικο φραπέ), με σκιά από δέντρα, για να ακουμπάω ρομαντικά στους κορμούς χωρίς να καίγομαι, και απόμερη ησυχία, χωρίς οικογένειες που φωτογραφίζονται για το οικογενειακό Ιnstagram account.

 

Το βιβλίο κάνει αυτό που περιμένω. Με αρπάζει και δεν μ' αφήνει. Κολυμπώ και το σκέφτομαι. Ξαπλώνω στην άμμο και το σκέφτομαι. Αυτή η φτηνή ευτυχία όπου ακούς τζιτζίκια και διαβάζεις ένα βιβλίο εντελώς γαμάτο, αυτή η ευτυχία με βρίσκει. Χουφτώνω τον Ροθ με αλάτι, του αφήνω δαχτυλιές άμμου.

 

Στη σελίδα 50 κόβω ό,τι άλλο περιλαμβάνουν οι διακοπές και απλώς παραδίνομαι. Μου 'ρχεται να μιλήσω γι' αυτό στην παρέα μου. Οι περισπούδαστες λογοτεχνικές αναλύσεις μου παίρνουν για απάντηση ένα «ψήνεσαι για ψάρι σήμερα;» κι αντί να πω αυτό που όντως σκέφτομαι, λέω «ναι, στη γνωστή ταβέρνα;».

 

Πρόσφατα, το δίκτυο HBO ανακοίνωσε ότι θα κάνει τη Συνωμοσία εναντίον της Αμερικής (εκδόσεις Πόλις, μτφρ.: Ηλίας Μαγκλίνης) σειρά. Έτσι, βρέθηκε η αφορμή για να πω επιτέλους αυτό που σκέφτομαι κάθε καλοκαίρι σε ξερονήσια, ατέλειωτα καράβια, άγνωστες παραλίες και τρισάθλια κάμπινγκ: όλοι πρέπει να διαβάσουν τον μεγάλο Αμερικανό συγγραφέα Φίλιπ Ροθ.

 

Χαίρομαι που υπάρχω σ' έναν κόσμο όπου κυκλοφορούν βιβλία του Φίλιπ Ροθ. Η προσπάθεια κατανόησης αυτού ακριβώς του κόσμου θα ήταν φτωχότερη χωρίς αυτόν.

 

Η Συνωμοσία εναντίον της Αμερικής είναι μυθιστόρημα και θεωρείται απ' τα καλύτερά του. Μπορεί κανείς ν' αρχίσει με αυτό. Αλλά δεν υπάρχει, νομίζω, βιβλίο του Ρoθ που να μην αξίζει να διαβαστεί (διαθέσιμα σε προσεγμένες μεταφράσεις από τις εκδόσεις Πόλις).

 

Το Παντρεύτηκα έναν κομμουνιστή, ένα μεγάλο αμερικανικό μυθιστόρημα που ξεκινά απ' την αντικομμουνιστική μανία και καταλήγει στους αποτυχημένους γάμους, το Ζώο που ξεψυχά (σπόιλερ: εσύ είσαι αυτό), όπου το σώμα από εργαλείο ηδονής, απολαυστικής εξουθένωσης σε γήπεδα και τίμιες χειρωνακτικές δουλειές, μετατρέπεται σε μόνιμη απειλή θανάτου για όσους, αναπόφευκτα, το κατοικούν, το Αμερικανικό Ειδύλλιο, με το αριστουργηματικό ξέσκισμα της αμερικανικής ευτυχίας και της αγίας αμερικανικής οικογένειας, Το Σύνδρομο Πόρτνοϊ, με την άψογη μανούλα και το σεξουαλικό κοκομπλόκο, το Καθένας, που στάζει φόβο θανάτου σε όλες του τις σελίδες, αυτά και όλα τα υπόλοιπα έργα του ‒όλα‒ αξίζει να διαβαστούν. Πώς; Ξεκινώντας με αυτό που ταιριάζει στον καθένα στη φάση που βρίσκεται, αυτό που του λέει κάτι και τον γλιτώνει. Για όλους έχει ο Φίλιπ Ροθ.

 

Δεν υπάρχει, νομίζω, βιβλίο του Ρoθ που να μην αξίζει να διαβαστεί (διαθέσιμα σε προσεγμένες μεταφράσεις από τις εκδόσεις Πόλις).
Δεν υπάρχει, νομίζω, βιβλίο του Ρoθ που να μην αξίζει να διαβαστεί (διαθέσιμα σε προσεγμένες μεταφράσεις από τις εκδόσεις Πόλις).


Σωματικός, αηδιαστικός, διεστραμμένος, εντελώς εξοικειωμένος με τα ανθρώπινα, αληθινός μάστορας με τις λέξεις, τίγκα στη θανατίλα και στη μισανθρωπίλα, πανέξυπνος, αδιανόητα επίκαιρος, ο συγγραφέας Φίλιπ Ροθ μπορεί να γραπώσει και τον πιο αδιάφορο και να τον κάνει αναγνώστη. Τουλάχιστον έτσι νομίζω εγώ.

 

Οι χαρακτήρες του παίρνουν μια γεύση απ' τη ζωή, πιάνουν σκληρές χειρωνακτικές δουλειές, ανέρχονται κοινωνικά, ξεφτιλίζονται, ζηλεύουν, κάνουν σεξ και μετά μαραζώνουν σε κάποιο χειρουργείο, στον γάμο τους που χάλασε, σε μια καθημερινότητα καθηκόντων και πνιγηρής συμμόρφωσης με λάθος σχέδια ζωής, με βασικό τους μέλημα να μη δυσαρεστηθεί η μανούλα, η σπαστική κόρη, ο μπαμπάκας ή η θεόμουρλη σύζυγος. Συχνά πιάνονται μες στα δίχτυα της Ιστορίας και της πολιτικής και η εντελώς προσωπική τους ζωή που συμβαίνει μόνο σε αυτούς τους ίδιους γίνεται κομμάτι μιας ροής γεγονότων που συνταράσσουν ταυτόχρονα πολλούς. Αυτό γίνεται και στη Συνωμοσία εναντίον της Αμερικής.

 

Στη Συνωμοσίαο Ροθ φαντάζεται μια εναλλακτική ιστορία. Αντί να βγει ο Ρούσβελτ τα κρίσιμα χρόνια πριν και κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, την Αμερική κυβερνά ένας δημοφιλής πιλότος, ο Λίντμπεργκ, που απευθύνεται στον λαό του με δυο-τρεις φράσεις κάθε φορά (θυμίζει κάτι;) και υπόσχεται ότι τα προβλήματα της Ευρώπης θα μείνουν στην Ευρώπη, ότι η Αμερική δεν θα εμπλακεί στον πόλεμο κατά του Χίτλερ.

 

Ο Πρόεδρος δέχεται τιμές απ' τους ναζί και αφήνει τη χώρα να γίνει έρμαιο του μίσους για τους Εβραίους. Η οικογένεια Ρoθ συντρίβεται απ' τις εξελίξεις. Ο σκληρά εργαζόμενος μπαμπάς, από παράδειγμα επιτυχούς κοινωνικής ανόδου, γίνεται ένας «Εβραίος φαφλατάς» σε ελεύθερη πτώση, τσακίζεται απ' τον πολιτικό εφιάλτη. Ο αδερφός Ρoθ πάει σε «εκπαιδευτικό πρόγραμμα» και γαλουχείται με ιδέες του στυλ «πρώτα η Αμερική».

 

Επόμενο χτύπημα στην οικογενειακή γαλήνη, η θεία. Τρελαμένη μεγαλομανής, γίνεται αυλοκόλακας της εξουσίας και δουλεύει συστηματικά την τέχνη της δικαιολόγησης απάνθρωπων αποφάσεων. Η εναλλακτική ιστορία του Ρoθ δεν είναι και τόσο εναλλακτική, αν σκεφτούμε την ιστορία της Ευρώπης. Κι αν σκεφτούμε το τώρα; Ανατριχιαστική.

 

Δεν μπορώ να το κρύψω. Χαίρομαι που υπάρχω σ' έναν κόσμο όπου κυκλοφορούν βιβλία του Φίλιπ Ροθ. Η προσπάθεια κατανόησης αυτού ακριβώς του κόσμου θα ήταν φτωχότερη χωρίς αυτόν. Όσο για τη λογοτεχνία, δεν ξέρω αν θα την αγαπούσα τόσο αν δεν είχε τύχει σε κάτι διακοπές στην Ικαρία, κάμποσα χρόνια πριν, να ξεμείνω από βιβλία και μια φίλη να μού πασάρει, λιγδιασμένο απ' το αντηλιακό και το αλάτι, το Ανθρώπινο Στίγμα. «Καλά, βρε βλάκα, ακόμα δεν έχεις διαβάσει Φίλιπ Ροθ;», μου είπε, «άσε ό,τι κάνεις». Δεν της το 'χω πει, ευκαιρία τώρα: ευχαριστώ!

 

 

The Plot Against America - HBO trailer

 

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO