[Απο τον Βαγγέλη Μακρή]
«Φωτογραφίζω για να δημιουργήσω ένα κόσμο δικό μου»
Ποιος είναι ο λόγος που γίνατε φωτογράφος;
Ξεκινάμε με την δυσκολότερη ερώτηση κατά τη γνώμη μου. Την κάνω πάντα σ αυτούς που έρχονται να παρακολουθήσουν τα μαθήματα μου και σπανιότατα παίρνω απάντηση. Φωτογραφίζω για να δημιουργήσω ένα κόσμο δικό μου, διαφορετικό από την πραγματική ζωή, χρησιμοποιώντας όμως στοιχεία από την πραγματικότητα, που με βοηθούν να συνθέσω αυτά που βρίσκονται σκόρπια μέσα μου, όπως ένα παιχνίδι που υπήρχε στα περιοδικά με σταυρόλεξα, όπου ενώνοντας τις τελείες προέκυπτε ένα σκίτσο.
Έχετε πει ότι η διαδικασία της φωτογράφισης επιδρά πάνω σας όπως η ψυχανάλυση. Ποιο είναι η σημαντικότερη γνώση που αποκτήσατε για τον εαυτό σας τα χρόνια που ασχολείστε με την φωτογραφία;
Τρόμαξα! Κατάλαβα ότι γνωρίζουμε πολύ καλύτερα τους γύρω μας, όμως ο ίδιος μας ο εαυτός, μας είναι παντελώς άγνωστος και όχι τόσο τέλειος όσο πιστεύουμε.
Από τα πρόσωπα που έχετε φωτογραφίσει την μεγαλύτερη εντύπωση μου έκαναν τα παιδιά. Μοιάζουν σαν να έχουν ωριμάσει πρόωρα, σαν μικροί ενήλικες. Είναι έτσι;
Αν και για μένα δεν είναι έτσι, τα παιδιά τα φωτογραφίζω γιατί είναι ανέμελα (σε όποιες συνθήκες και να ζουν), δεν υπάρχει επιτήδευση στο ύφος τους και είναι γεμάτα ζωή όπως θα έπρεπε να είναι η ζωή και για τους ενήλικες, οι οποίοι όμως συνηθίζουν να υποδύονται ρόλους, το ζητούμενο για μένα, είναι στις φωτογραφίες μου ο καθένας να βλέπει κάτι διαφορετικό, να βλέπει (ίσως) τον εαυτό του.
Διδάσκετε σε Φωτογραφικές ομάδες. Αν βλέπατε ότι ένας μαθητής σας δεν έχει ταλέντο στη φωτογραφία και χάνει τον χρόνο του, θα του το λέγατε;
Νομίζω πως θα αναγνώριζα ένα ταλέντο, όταν το συναντούσα, αν και πιστεύω ότι εγώ δεν το έχω. Όλοι προσπαθούμε, με πολύ μόχθο, να ανέβουμε την ίδια σκάλα και ακολουθούμε τα ίδια πατήματα. Για μένα σημαντικό είναι κάποιος να αρχίσει να βλέπει, γιατί οι περισσότεροι κοιτάμε αλλά δε βλέπουμε. Αν είναι ειλικρινής με τον εαυτό του και βλέπει, τότε θα έχουν ενδιαφέρον και οι φωτογραφίες του, αλλά και φωτογραφίες να μη βγάλει, θα έχει ενδιαφέρον η ζωή του, γιατί θα απολαμβάνει αυτό που βλέπει. Όπως γράφει και ο Ρίλκε «Μαθαίνω να βλέπω. Δεν ξέρω πού οφείλεται αυτό, όλα εισχωρούν βαθύτερα μέσα μου δίχως να σταματούν εκεί που άλλοτε έπαιρναν ένα τέλος. Έχω ένα εσωτερικό που αγνοούσα. Όλα τώρα πηγαίνουν εκεί μέσα. Δεν ξέρω τι συμβαίνει εκεί»
Σπάνια κάνετε ταξίδια. Δεν έχετε ανάγκη τις διαφορετικές εικόνες που μπορεί να σας προσφέρει ένας άγνωστος τόπος;
Θα σας απαντήσω με τα λόγια του Φ. Πεσσόα «Τι μπορεί να μου δώσει η Κίνα που η ψυχή μου δεν μου το έχει δώσει; Κι αν η ψυχή μου δεν μπορεί να μου το δώσει, πως θα μου το δώσει η Κίνα, εφόσον με την ψυχή μου θα δω την Κίνα, αν ποτέ τη δω;»
Θυμάστε κάποια φωτογραφία που να σας δυσκόλεψε πάρα πολύ. Μπορείτε να μοιραστείτε την εμπειρία μαζί μας;
Νομίζω όλες οι φωτογραφίες με δυσκολεύουν το ίδιο, αλλά με την ερώτησή σας, μου θυμίσατε μια φωτογραφία μου. Πριν μερικά χρόνια ξεκίνησα να πάω σε ένα παραδοσιακό πανηγύρι, που γίνεται επάνω στα βουνά, περίπου 2 ώρες μακριά από το σπίτι μου, μέσα από ένα ορεινό χωματόδρομο. Είχα σκοπό να βγάλω πολλές φωτογραφίες τις 3 μέρες που θα διαρκούσε το πανηγύρι. Έφτασα στην τοποθεσία, άνοιξα την πόρτα του αυτοκινήτου για να κατέβω, είδα το κάδρο που δημιουργήθηκε, έβγαλα την φωτογραφία και επειδή ένοιωσα τόσο πλήρης, κατάλαβα ότι δεν υπήρχε λόγος να βγάλω άλλες φωτογραφίες, έκλεισα την πόρτα και επέστρεψα στο σπίτι με αυτή τη μια και μοναδική φωτογραφία.
Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που σας έρχεται στο μυαλό όταν ακούτε την λέξη «instagram»;
Το «instagram» δεν το γνωρίζω καθόλου, αλλά στο μυαλό μου έρχεται η λέξη επικοινωνία.
Ποιοι είναι οι λόγοι που κάνουν την Κομοτηνή τόσο ενδιαφέρουσα για ένα φωτογράφο;
Η Κομοτηνή είναι μια πολυπολιτισμική πόλη, αυτό έχει ενδιαφέρον αλλά νομίζω κάθε πόλη και περιοχή έχει ενδιαφέρον, άλλωστε όπως είπαμε και παραπάνω το ενδιαφέρον το δημιουργεί ο φωτογράφος και όχι το θέμα.
Μπορείτε να θυμηθείτε μια αξέχαστη παιδική σας φωτογραφία;
Ναι μια φωτογραφία ασπρόμαυρη κολλημένη πάνω σε ξύλο, που μας έβγαλε ένας φωτογράφος που επισκέφτηκε το δημοτικό σχολείο, νομίζω το 1975 και από τότε είναι κρεμασμένη στο ίδιο σημείο του πατρικού μου σπιτιού. Πώς λοιπόν να την ξεχάσω, αφού τη βλέπω, σχεδόν καθημερινά.
Ποια είναι η γνώμη σας για τους παπαράτσι;
Ο παπαράτσι χρησιμοποιεί την φωτογραφία για να δείξει το εικονιζόμενο θέμα, αντίθετα ο φωτογράφος χρησιμοποιεί το εικονιζόμενο θέμα για να δείξει την φωτογραφία.
Πότε αισθάνεστε ικανοποιημένος με μια φωτογραφία σας;
Αν δανειστώ τα λόγια του Αντόνιο Ταμπούκι «Ξέρεις, όταν η πραγματικότητα, που είναι συμπαγής σαν τσιμέντο, για μια στιγμή, σαν από θεια χάρη, ανοίγει μια σχισμή κι εσύ μπορείς να ρίξεις μια ματιά στο εσωτερικό της και καταλαβαίνεις… είναι σαν ένα μικρό θαύμα.» και του Οδυσσέα Ελύτη «με τις ξόβεργες μπορεί να πιάνεις πουλιά, δεν πιάνεις ποτέ το κελαηδητό τους», νιώθω ικανοποιημένος όταν αισθανθώ ότι σε μια φωτογραφία μου «είδα μέσα από τη σχισμή…» ή «έπιασα το κελαηδητό…».
Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σας φωτογράφοι;
Όλοι που μας έδωσαν τη χαρά να δούμε πέρα από τον δικό μας κόσμο και κατάφεραν να δημιουργήσουν νέα σύμπαντα διαφορετικά μεταξύ τους που αν δεν υπήρχαν αυτοί δεν θα είχαμε τη χαρά να τα δούμε ποτέ και τα οποία συνεχίζουν να μας τροφοδοτούν με την λάμψη τους ακόμη και μετά το χαμό των δημιουργών τους, είτε Μπρεσόν λέγονται, είτε Κερτέζ λέγονται, όπως και να λέγονται.
Πολλές φωτογραφίες σας μοιάζουν με πλάνο φιλμ νουάρ. Όπως εκείνη με το παιδί που φαίνεται να σημαδεύει ένα σπασμένο τζάμι ή η άλλη με ένα παιδί πάλι και μια σκοτεινή αντρική φιγούρα που στέκεται πίσω του στην είσοδο ενός εγκαταλελειμμένου κτιρίου. Σας αρέσουν οι αστυνομικές ταινίες;
Δε μ αρέσουν οι αστυνομικές ταινίες, μου είναι βαρετές, αλλά γενικά τα τελευταία χρόνια δεν βλέπω κινηματογράφο, προτιμώ τη λογοτεχνία.
Το φως νομίζω ότι παίζει στις φωτογραφίες σας σημαντικό ρόλο. Ποιο είναι το κατάλληλο φως για εσάς;
Βέβαια, το φως είναι πολύ σημαντικό για τη φωτογραφία, είναι το συστατικό της στοιχείο. Δεν υπάρχει γενικά ιδανικό φως αλλά ανάλογα με το θέμα υπάρχει το φως που θα το αναδείξει. Αν επανέρθω στο ερώτημα σας για τα ταξίδια, θα πω ότι ο σημαντικότερος λόγος για να ταξιδέψει ένας φωτογράφος είναι το διαφορετικό φως κάθε τόπου και όχι οι «νέες παραστάσεις».
Ο Αμερικανός επικοινωνιολόγος PaulLevinson έχει πει: «Αν μια εικόνα αξίζει χίλιες λέξεις τότε γιατί όλες οι φωτογραφίες έχουν λεζάντα;». Ποια είναι η γνώμη σας για αυτό; Σας ρωτάω γιατί στις δικές σας φωτογραφίες που έχετε αναρτήσει στο siteσας δεν είδα καμία λεζάντα!
Θα συμφωνήσω και εγώ, η φωτογραφία που έχει λεζάντα λέει μόνο τις λέξεις της λεζάντας ενώ η φωτογραφία που δεν έχει λέει χίλιες λέξεις. Αν αυτό που προκύπτει από μία φωτογραφία μπορούσα να το περιγράψω με λόγια, δε θα έβγαζα τη φωτογραφία. Από την στιγμή που βάζω λεζάντα, φυλακίζω τη φωτογραφία σε ένα νόημα (μήνυμα), ενώ το ζητούμενο είναι ο κάθε θεατής να τη δει με τα δικά του και μόνο.
Περισσότερα για τον Πέτρο Κοτζαμπάση και την δουλειά του εδώ
σχόλια