ΘΛΙΒΕΡΟ ΚΑΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟ
Ο βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας, Γιάννης Καλλιάνος, βλέπει να δακρύζει η εικόνα της Παναγίας στον Βύρωνα. Δεν ενδιαφέρουν τα κίνητρά του.
Το θλιβερό είναι ότι αφενός κάνει θεωρία αυτή την ειδωλολατρική ανοησία («υπάρχουν και κάποια γεγονότα που ίσως δεν μπορούν να εξηγηθούν επιστημονικά») και αφετέρου την «πουλάει» ως θρησκευτική ανεκτικότητα.
Το επικίνδυνο είναι ότι τροφοδοτεί τον ανορθολογισμό που ανθεί στην πανδημία, εναντίον του οποίου παλεύει και το κόμμα του και το μεγαλύτερο τμήμα της ελληνικής κοινωνίας. Δηλαδή, πλήρης ανευθυνότητα.
• • •
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗ ΤΙΜΩΡΙΑ
Η παραδειγματική τιμωρία αυτών που επιτέθηκαν στον καθηγητή Βασιλακόπουλο είναι απαραίτητη για σοβαρή αντιμετώπιση του τέταρτου κύματος.
Αν περάσει έτσι το γεγονός, το μήνυμα που εκπέμπεται είναι εντελώς αρνητικό.
Ας μιλήσει η κυβέρνηση όσο θέλει για «αυστηροποίηση» των μέτρων. Αυτά θα αντιμετωπιστούν σαν «παρόλες», ενόσω υπάρχει το ζωντανό παράδειγμα της ατιμωρησίας μιας τσαμπουκαλίδικης βιαοπραγίας.
• • •
ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥ ΧΕΙΡΟΤΕΡΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΡΑΜΠ
Την περασμένη βδομάδα, ο Εμ. Μακρόν εγκαινίασε το πρώτο μουσείο για την υπόθεση Ντρέιφους, το οποίο βρίσκεται στην οικία του Εμίλ Ζολά, τον πιο γνωστό υπερασπιστή του Εβραίου αξιωματικού που είχε κατηγορηθεί ως προδότης.
Η παρουσία του Μακρόν ερμηνεύτηκε ως έμπρακτη απάντηση στον Ερίκ Ζεμούρ, τον «Γάλλο Τραμπ» που δημοσκοπικά θεωρείται ότι θα είναι ο αντίπαλος του Μακρόν στον δεύτερο γύρο, μολονότι ακόμη δεν έχει δηλώσει ότι θα είναι υποψήφιος.
Ο Ζεμούρ ξεπλένει το καθεστώς του Βισύ που έστειλε στους θαλάμους αερίων δεκάδες χιλιάδες Εβραίους. Επιπλέον, αμφισβητεί την αθωότητα του Ντρέιφους, η οποία είναι ακλόνητα τεκμηριωμένη.
Η υπόθεση Ντρέιφους είχε διχάσει τη Γαλλία, και η ακροδεξιά ουδέποτε κατάπιε την ήττα της, που επισφραγίστηκε με την επίσημη αποκατάσταση του Ντρέιφους.
Το παράδοξο είναι ότι υπάρχουν Εβραίοι στη Γαλλία, οι οποίοι, εξαιτίας της αντίθεσής τους στους μουσουλμάνους, κωφεύουν στο αντισημιτικό παραλήρημα του Ζεμούρ, παρά την ξεκάθαρη θέση της εβραϊκής ηγεσίας στη χώρα.
Δεν είναι διόλου τυχαίο ότι η ισραηλινή εφημερίδα Haaretz δημοσιεύει άρθρο που θεωρεί τον Ζεμούρ «πολύ χειρότερο από τον Τραμπ» και «Εβραίο κληρονόμο ενός ιδιαζόντως μοχθηρού Γαλλικού κλάδου του αντισημιτικού εθνικισμού».
Πηγή: Le Monde, The Guardian, The Haaretz
• • •
ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΙ ΖΩΟΛΟΓΙΚΟΙ ΚΗΠΟΙ
Ο πρώην ποδοσφαιριστής, Κριστιάν Καρεμπέ, αποκάλυψε ότι, τη δεκαετία του 1930, ένας από τους ανθρώπους που ήταν φυλακισμένοι και εκτίθεντο σαν ζώα στον ζωολογικό κήπο του Αμβούργου, Χάγκενμπεκ, ήταν ο προπάππος του, Γουίλι Καρεμπέ.
Οι αποκαλύψεις του γερμανικού τηλεοπτικού δικτύου NDR προκάλεσαν αίσθηση. O ζωολογικός κήπος του Αμβούργου, όμως, δεν ήταν μια φρικτή εξαίρεση. Οι «ανθρώπινοι ζωολογικοί κήποι», όπως είναι γνωστοί σήμερα, δεν ήταν σπάνιοι στην περίοδο της αποικιοκρατίας.
Το 1907 στην Αποικιακή Έκθεση του Παρισιού, και το 1904 στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, στην Παγκόσμια Έκθεση του Σεντ Λούις, οι θεατές πλήρωναν εισιτήριο για να βλέπουν τους «άγριους». Μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα συνεχίστηκαν οι ανθρώπινοι ζωολογικοί κήποι. Το 1958, στην Παγκόσμια Έκθεση στις Βρυξέλλες, πίσω από τον φράχτη που τους χώριζε από ένα κογκολέζικο χωριό, θεατές έδιναν τροφή σε ένα κοριτσάκι με ευρωπαϊκά ρούχα.
Το όνειδος των ανθρώπινων ζωολογικών κήπων — η παρουσίαση στο «πολιτισμένο» κοινό Αφρικανών και άλλων ιθαγενών σαν να ήταν ζώα — αποκαλύπτει τις βαθιές ρίζες του ρατσισμού στην κουλτούρα της Δύσης.
• • •
Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΣΕΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΛΙΣΑΒΟΝΑΣ
«Ποτέ δεν υπήρξε ωραιότερο πρωϊνό από εκείνο της 1ης Νοεμβρίου· ο ήλιος ήταν ολόλαμπρος. όλος ο ουρανός τελείως γαλήνιος και αίθριος· και δίχως το παραμικρό προμήνυμα του επερχόμενου γεγονότος, που μετέτρεψε την άλλοτε ανθούσα, πλούσια και πολυάνθρωπη πόλη σε σκηνικό υπέρτατου τρόμου και ερήμωσης… Ήταν το πρωϊνό αυτής της μοιραίας ημέρας, μεταξύ εννέα και δέκα [Ο Καντ προσδιορίζει την έναρξη του σεισμού στις 9:40 πμ], που καθόμουν στο διαμέρισμά μου τελειώνοντας ένα γράμμα, όταν τα χαρτιά και το τραπέζι άρχισαν να δονούνται με απαλή κίνηση…» Αμέσως μετά ο αιδεσιμότατος Charles Davy θα ακούσει μια φοβερή υποχθόνια βοή και, νοιώθοντας την κατοικία του να τραντάζεται συθέμελα, θα πεταχτεί έντρομος έξω στους δρόμους.
Άρχιζε ο σεισμός του 1755 που κατέστρεψε τη βασίλισσα των θαλασσών Λισαβόνα, συγκλόνισε όλη την Ευρώπη και έμελλε να αποκτήσει περίοπτη θέση στην ιστορία των φυσικών καταστροφών. Προπαντός, όμως, υπήρξε η αφετηρία για σημαντικές ανακατατάξεις στις ιδέες της εποχής. Λίγους μήνες μετά με το «Ποίημα για την καταστροφή της Λισαβόνας» και τέσσερα χρόνια αργότερα με το πολυδιαβασμένο Candide, ο Βολταίρος θα χρησιμοποιήσει την καταστροφή για να αποδιαρθρώσει τον τότε ηγεμονεύοντα οπτιμισμό τού «Τα πάντα είναι καλά» και του «καλύτερου από όλους τους δυνατούς κόσμους» του Αλεξάντερ Πόουπ και του Γκότφριντ Βίλχελμ Λάιμπνιτς.
Ο σεισμός έμεινε στην ιστορία ως ο «Μεγάλος Σεισμός της Λισαβόνας», εν μέρει για τις όντως τεράστιες καταστροφές του, κυρίως, όμως, γιατί προξένησε μεγάλο συγκινησιακό και διανοητικό σοκ, όχι μόνο στη θρησκόληπτη Πορτογαλία αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη. Το γεγονός βιώθηκε ως σημαντικό, ήταν αδύνατο να υποβαθμιστεί και άρα έπρεπε να αιτιολογηθεί. Στις προσπάθειες για την ερμηνεία του ενεπλάκησαν κληρικοί, θεολόγοι, επιστήμονες και φιλόσοφοι. Ιησουίτες, γιανσενιστές, προτεστάντες και καθολικοί, καθένας αναζητούσε τη δικαίωσή του από το γεγονός μέσα σε κλίμα έκδηλης αμηχανίας.
Την ατμόσφαιρα της εποχής περιγράφει ο Γκαίτε, ηλικίας έξι ετών όταν συνέβη η καταστροφή:
«Ωστόσο, η γαλήνη της παιδικής ψυχής αναστατώθηκε βαθύτατα, για πρώτη φορά, από μιαν ασυνήθιστη παγκόσμια καταστροφή… Ίσως ποτέ πριν ο Δαίμονας του Τρόμου δεν σκόρπισε τόσο γρήγορα και δυνατά τη φρίκη πάνω στη γη. Το παιδί, που ήταν αναγκασμένο να ακούει να επαναλαμβάνονται όλα αυτά, επηρεάστηκε βαθιά. Ο Θεός, ο δημιουργός και φύλακας του ουρανού και της γης, που το πρώτο άρθρο του Credo τον παρουσίαζε πάνσοφο και πανοικτίρμονα, δεν συμπεριφέρθηκε καθόλου ως πατέρας, αφού κτύπησε αδιάκριτα δικαίους και αδίκους. Μάταια η νεανική ψυχή προσπαθούσε να απαλλαγεί από αυτές τις εντυπώσεις. ήταν τόσο λίγο ικανή όσο και οι σοφοί και οι θεολόγοι που δεν μπορούσαν να συμφωνήσουν για το πώς θα εξηγούσαν ένα παρόμοιο φαινόμενο» (Goethe, Poésie et vérité: Souvenirs de ma vie, Aubier, Paris, 1941, σ. 25).
• • •
150 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΒΑΛΕΡΥ
Μέσα στην τριετία 1895-1897, ο Πωλ Βαλερύ (30 Οκτωβρίου 1871 – 20 Ιουλίου 1945) δημοσίευσε την «προγραμματική διακήρυξή» του — οι μεγάλοι τομείς που θα τον απασχολήσουν στην υπόλοιπη ζωή του.
Το 1895, δημοσιεύει την «Εισαγωγή στη μέθοδο του Λεονάρντο ντα Βίντσι» (μτφ. Ελισάβετ Βαρώνου, 2004), η οποία εγκαινιάζει τη «Διανοητική Κωμωδία» με σταθερό της υπόδειγμα τον «μεγάλο Ιπτάμενο-άνθρωπο», το συνεχές μέλημά του σε ολόκληρη τη ζωή του: πώς λειτουργεί η ανθρώπινη σκέψη, με ποιους μηχανισμούς επινοεί νέες σχέσεις ανάμεσα στον εαυτό της και τον κόσμο, ποιες είναι οι δυνατότητες και τα όριά της, με ποιον τρόπο δημιουργεί τεχνήματα που ενσωματώνονται και επιβιώνουν στον κόσμο.
Το 1896, δημοσιεύει το πρώτο ποιητικό του έργο, τη «Μια βραδιά με τον κύριο Τεστ», που η χώρα μας γνώρισε από τις μεταφράσεις δύο σπουδαίων ποιητών μας, του Γιώργου Σεφέρη (1928) και του Τίτου Πατρίκιου (1995).
Τα δύο αυτά έργα, όπως και αρκετά άλλα, είναι γνωστά στη χώρα μας. Απεναντίας, το τρίτο είναι σχεδόν άγνωστο.
Το 1897, δημοσιεύει το δοκίμιο «Η γερμανική κατάκτηση» στο λονδρέζικο New Review — τίτλος του εκδότη, αλλά ο Βαλερύ θα επανέλθει το 1915 στον αρχικό τίτλο «Μια μεθοδική κατάσταση». Στο πρώτο αυτό πολιτικό του δοκίμιο αναλύει τη «μέθοδο», δηλαδή την εργαλειακή λογική, των Γερμανών η οποία οργανώνει σε ενιαίο σύστημα την επιστήμη, τον στρατό και ιδίως την οικονομία, και της οποίας η νίκη στο οικονομικό και στρατιωτικό πεδίο οδηγεί σε αναπόφευκτη κατάκτηση εθνών. Όταν το επανέκδοσε το 1915, ο Mercure de France σημειώνει: «Μας φαίνεται ενδιαφέρον να δείξουμε ότι, είκοσι χρόνια πριν από τα τρέχοντα γεγονότα [τον Πρώτο παγκόσμιο Πόλεμο], Γάλλοι είχαν διεισδύσει στην ωραία ψυχή που οι Γερμανοί εκδηλώνουν στον... έκθαμβο κόσμο».
• • •
ΤΟ ΡΗΤΟ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ
Ο καλύτερος τρόπος για να πραγματοποιήσεις τα όνειρά σου είναι να ξυπνήσεις.
Ο σύγχρονος άνθρωπος δεν εργάζεται πλέον σε ό,τι δεν μπορεί να συμπτυχθεί.
Πολιτική είναι η τέχνη να αποτρέπεις τους ανθρώπους να συμμετέχουν σε υποθέσεις που φυσιολογικά τους αφορούν.
— Πωλ Βαλερύ
