Τι γράφει η Gen-Z: Η λογοτεχνία που δημιουργεί αυτή η γενιά

ΕΠΕΞ Τι γράφει η Gen-Z; Facebook Twitter
Πέρα απ’ την προαιώνια ανάγκη του ατόμου να εκφραστεί, το γράψιμο σήμερα λαμβάνει και τον χαρακτήρα της αντίστασης στο υπάρχον. Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0

ΚΑΠΟΙΕΣ ΦΟΡΕΣ ΤΑ πράγματα συμβαίνουν όλα μαζί κι εκείνη η κοινή στιγμή δεν είναι ούτε σύμπτωση ούτε συγχρονικότητα, μόνο η ύφανση ενός «εδώ και σήμερα», «ένα στιλπνό παρόν που δονείται διακριτικά».¹ Θέλω να πω: πριν από έναν μήνα η LiFO έκανε ένα ρεπορτάζ γύρω από το «Τι διαβάζει η Gen-Z;»∙ πριν από δέκα μέρες συμμετείχα, μαζί με τον Φοίβο Οικονομίδη και τον Μιχάλη Μαλανδράκη, σε μια εκδήλωση του Βιβλιοτρόπιου με τίτλο «Η Gen-Z πεζογραφεί»∙ πριν από μία βδομάδα βρέθηκα, μαζί με άλλους οκτώ συγγραφείς που προσκάλεσε ο Αναγνώστης, σε μια συζήτηση γύρω απ’ τον τρόπο με τον οποίο οι νέες συγγραφικές γενιές σχετίζονται με την έως τώρα λογοτεχνική παραγωγή. Όλα αυτά, εξυπακούεται, γέννησαν διάφορες σκέψεις.

Τι γράφει η Gen-Z; Ποια λογοτεχνία δημιουργεί; Οφείλουμε να δείχνουμε προσοχή όταν προσεγγίζουμε αυτές τις ερωτήσεις, τόσο επειδή οι «γενιές» είναι (εν γένει) μη ενιαίες και τεχνητές όσο και επειδή η συγκεκριμένη γενιά περιλαμβάνει άτομα γεννημένα μεταξύ 1996 και το 2012, ως εκ τούτου πολλά μέλη της είναι ακόμα ανήλικα. Eνώ μπορεί κάποια στιγμή να γίνουν συγγραφείς, δεν έχουν παρουσιάσει ακόμα κάποιο δείγμα γραφής. Χωρίς να ξεχνάω αυτούς τους περιορισμούς, πιστεύω ότι μπορεί κανείς να εντοπίσει κάποια κοινά στοιχεία ως προς το τι γράφει η Gen-Z.

Οι υποχρεώσεις έχουν πολλαπλασιαστεί, η αβεβαιότητα έχει οξυνθεί, ο ελεύθερος χρόνος εξαφανίζεται και το άγχος οργιάζει. Βομβαρδιζόμαστε καθημερινά από διαρκώς εναλλασσόμενες πληροφορίες, εικόνες και ερεθίσματα που διασπούν την προσοχή και δομούν νέες μορφές εθισμού. Οι σιγουριές διαγράφονται. Η σιωπή έχει χαθεί.

Αρχικά, είναι εμφανές ότι τα νέα παιδιά δείχνουν μια ξεκάθαρη προτίμηση για την ποίηση. Συχνά, αυτή συνδυάζεται με το performance και γίνεται προφορική, σε επιτελέσεις spoken word και poetry slam. Αυτές οι μορφές είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς στους εικοσάρηδες δημιουργούς (και σ’ ένα εξίσου νεαρό κοινό), γεμίζοντας αίθουσες εκδηλώσεων και συσσωρεύοντας views στα μέσα. Τα μέλη της Gen-Z που πεζογραφούν είναι λίγα και συνήθως προτιμούν το διήγημα ή τη νουβέλα. Στις σπάνιες περιπτώσεις που γράφουν μυθιστόρημα, αυτό είναι σχεδόν πάντα ολιγοσέλιδο.

Η ροπή της Gen-Z προς τη μικρή φόρμα οφείλεται, ως έναν βαθμό, στην περιορισμένη πείρα των δημιουργών, συνεπώς δεν είναι κάτι πρωτοφανές. Φυσικά και είναι πιο εύκολο να ξεκινάς με ένα έργο λιγότερο περίπλοκο και εκτενές. Σ’ ένα βαθύτερο, όμως, επίπεδο, αυτή η προτίμηση προκύπτει από την ίδια την εποχή. Ζούμε στους ρευστούς καιρούς της επισφάλειας, της ταχύτητας και της πληροφορίας.

Οι υποχρεώσεις έχουν πολλαπλασιαστεί, η αβεβαιότητα έχει οξυνθεί, ο ελεύθερος χρόνος εξαφανίζεται και το άγχος οργιάζει. Βομβαρδιζόμαστε καθημερινά από διαρκώς εναλλασσόμενες πληροφορίες, εικόνες και ερεθίσματα που διασπούν την προσοχή και δομούν νέες μορφές εθισμού. Οι σιγουριές διαγράφονται. Η σιωπή έχει χαθεί. Όλοι μας ζούμε σ’ αυτήν τη συνθήκη, μα η Gen-Z μεγάλωσε εντός της, γαλουχήθηκε απ’ αυτή, καθορίστηκε αναπόδραστα και ανεπιστρεπτί.

Η υποκειμενικότητα της Gen-Z –ευλύγιστη κι ευάλωτη, διχασμένη και θραυσματική– ευνοεί τη μικρή φόρμα. Οι αντικειμενικές της δυνατότητες, η (αποδεδειγμένη πλέον) αδυναμία της να συγκεντρωθεί για μεγάλα διαστήματα ή να αντιληφθεί τον κόσμο της με όρους σαφήνειας και συνοχής, καθιστούν τη «μακρά αφήγηση» ενός (συμβατικού) μυθιστορήματος ιδιαίτερα απαιτητική. Παράλληλα, οι περιορισμοί στον χρόνο και την αταραξία –ένα απ’ τα δύο είναι σίγουρα βασική προϋπόθεση της δημιουργίας– δυσχεραίνουν κάθε απόπειρα πεζογραφίας.

Η σχέση μεταξύ γενιάς και εποχής δεν καθορίζει μόνο τη φόρμα της γραφής της Gen-Z αλλά και τη θεματολογία που εκείνη επιλέγει όταν πεζογραφεί. Η πεζογραφία –ως η κατεξοχήν αναστοχαστική τέχνη που απορροφά το σήμερα και το ξερνά ως μύθο– τοποθετείται «κριτικά και κλινικά» στα φαινόμενα της εποχής. Ψηλαφεί, δηλαδή, τα συμπτώματα της ταχύτητας, της συνδεσιμότητας και της διαρκούς επικοινωνίας και ασκεί κριτική με την ιδιάζουσα ματιά μιας ζαλισμένης κοινωνιολόγου, ενός απαυδισμένου ψυχολόγου ή ενός πολυλογά ποιητή.

Το δεύτερο μυθιστόρημα του Μαλανδράκη, για παράδειγμα, ακολουθεί τον Χάρη Αλεξιάδη, ο οποίος, έχοντας βιώσει τη φρίκη του Σαράγιεβο ως πολεμικός ανταποκριτής, γυρνάει στην Αθήνα και γίνεται διάσημος τηλεπαρουσιαστής. Παρ’ όλο που η πλοκή αφορά την Ελλάδα των ’90s και των 2000s, της ιδιωτικής τηλεόρασης και του ενθουσιασμού, καθίσταται σαφές πως η συγγραφική φωνή δεν παύει να μιλά για το σήμερα και για τους χίλιους τρόπους με τους όποιους ξορκίζουμε το άλγος και το άγχος (και την πολιτική) καθώς ανοιγόμαστε σε διάφορα δίκτυα διασκέδασης και πληροφορίας.

Η σχέση με την εποχή –και, πιο συγκεκριμένα, ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιούμε τα ερεθίσματα του εξωτερικού κόσμου για ν’ απωθήσουμε τον πόνο– κατέχει περίοπτη θέση και στον Βορρά του Οικονομίδη. Εκεί, ο ήρωας θα δοκιμάσει τα πάντα για να μη χρειαστεί ν’ αντιμετωπίσει τις υπαρξιακές του δυσκολίες – θεάματα, επιφανειακές συναναστροφές, ουσίες, τόσο πολλοί εθισμοί που υπόσχονται την ίαση, ενώ την αναιρούνε.

Μέσω αυτής της διαλεκτικής, η εποχή τροφοδοτεί τη θεματολογία των έργων της Gen-Z. Ταυτόχρονα, όμως, το ασίγαστο περιβάλλον μας εγείρει ερωτήματα ως προς την ίδια τη χειρονομία της γραφής. Σε αντίθεση με την εποχή, το γράψιμο είναι αργό∙ απαιτεί συγκέντρωση, μοναξιά και προσοχή. Πώς φτάνει εκεί το αγχώδες και κατακερματισμένο υποκείμενο της Gen-Z;

Πέρα απ’ την προαιώνια ανάγκη του ατόμου να εκφραστεί, το γράψιμο σήμερα λαμβάνει και τον χαρακτήρα της αντίστασης στο υπάρχον. Γράφοντας επιβραδύνουμε, αποσιωπούμε την πληροφορία, υψώνουμε τείχη απέναντι στην επικοινωνιακή της φλυαρία, δημιουργούμε απ’ την αρχή μια εξαιρετικά πολυπληθή μοναξιά.

Πεζογραφώντας ανακαλύπτουμε μια άλλη χρήση της γλώσσας, έναν κώδικα που δεν είναι πληροφοριακός, επικοινωνιακός ή αλγοριθμικός, έναν ρυθμό που οικοδομεί καινούργιες συγκινήσεις, νέες σχέσεις με τα πράγματα, τα πλάσματα ή το σύμπαν. Η λογοτεχνία, συνεπώς, δεν λειτουργεί μοναχά ως η ύψιστη περιπέτεια αλλά και ως «μια υπεξαίρεση του λόγου», υφαίνοντας «κενά μη-επικοινωνίας», «διακοπές» που ίσως μας βοηθάνε «να ξεφεύγουμε από τον έλεγχο».²


[1] Ευγένιος Αρανίτσης, Λάθη Τεσσάρων Εποχών, «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», 2005.
[2] Ζιλ Ντελέζ, στο Deleuze-Negri: To επαναστατικό γίγνεσθαι και τα πολιτικά δημιουργήματα, μτφρ. Nomadic Universality, 2022 [1990].

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η Gen Z αγαπάει τη γιαγιά που πλέκει στο πανηγύρι του χωριού

The Happy Reader / Η Gen Z αγαπάει τη γιαγιά που πλέκει στο πανηγύρι του χωριού

Η Γενιά Ζ γράφει και διαβάζει, καταρρίπτοντας τα στερεότυπα. Βιογραφίες, ταξιδιωτικοί οδηγοί και υγεία οδηγούν τους Ευρωπαίους στα βιβλιοπωλεία. Οι γιοι του Μάρκες, Ροδρίγκο και Γκονζάλες, απολογούνται για το δικαίωμά τους στο έργο του πατέρα τους. Εκδοτικό γεγονός, η μετάφραση του πρώτου μυθιστορήματος του Τζέιμς Μπόλντουιν.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Guest Editors / Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Η πατριαρχία είναι παντού: στην οικονομία, στην κοινωνία, στην ψυχολογία, στην αισθητική, στον πολιτισμό, σε ολόκληρη την ανθρώπινη κατάσταση. Όταν σκεφτόμαστε το πολιτικό, δεν γίνεται να μη σκεφτόμαστε το φεμινιστικό.
ΝΙΚΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
«Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οπτική Γωνία / «Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οι παγκόσμιες και περιφερειακές επιπτώσεις της σύγκρουσης στη Γάζα και τα αδιέξοδα του Παλαιστινιακού. Μιλά στη LiFO ο δρ. Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών και κύριος ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Τριαντάφυλλος Καρατράντος.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια ομάδα μαθητών κατασκεύασε ρομπότ που καθαρίζει τις θάλασσες

Περιβάλλον / Πώς μια ομάδα μαθητών από τον Άλιμο έφτιαξε ρομπότ που καθαρίζει τον βυθό;

Το Greek Seabot είναι το υποβρύχιο ρομπότ που δημιούργησε μια μαθητική ομάδα από το ΕΠΑΛ Αλίμου για να βοηθήσει στον καθαρισμό των βυθών από πλαστικά και απορρίμματα. Μιλούν στη LIFO οι μαθητές για τα κίνητρά τους και το όραμά τους για ένα πιο καθαρό περιβάλλον.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Οι αλλαγές που φέρνουν στο μεταναστευτικό η πρόσφατη απόφαση της Λειψίας και η νέα πολιτική του Μερτς/ Μεταναστευτικό: Από τη Μέρκελ στον Μερτς και η αλλαγή που φέρνει η απόφαση της Λειψίας

Βασιλική Σιούτη / Μεταναστευτικό: Πώς επηρεάζει την Ελλάδα η αλλαγή πολιτικής της Γερμανίας;

Μετά την εκλογή του Φρίντριχ Μερτς, η Γερμανία αυστηροποιεί τη μεταναστευτική πολιτική της και αναζητά τρόπους για να εξαιρεθεί από την υποχρέωση εφαρμογής της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, ώστε να μην κάνει δεκτά νέα αιτήματα ασύλου.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες; 

Οπτική Γωνία / Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες ενώ δεν έχουμε να φάμε;

Αν νομίζετε ότι η επίδειξη πλούτου προκαλεί σήμερα κοινωνική κατακραυγή, πλανάστε. Άνθρωποι που δυσκολεύονται οικονομικά, αντί να βιώσουν ταξική αφύπνιση, βλέποντας πώς ζει η δισεκατομμυριούχος σταρ του TikTok, θέλουν να μάθουν τα πάντα γι' αυτήν.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανήλικοι στην πρώτη γραμμή: Το νέο πρόσωπο της ακροδεξιάς στη Θεσσαλονίκη

Ελλάδα / 13χρονα παιδιά σε νεοναζιστικές συμμορίες: Πώς φτάσαμε εδώ;

Όλο και περισσότεροι έφηβοι και νέοι φαίνεται να γοητεύονται από ακροδεξιές ιδεολογίες. Τι σηματοδοτεί η έκρηξη αυτού του επικίνδυνου φαινομένου; Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, Άρης Στυλιανού.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
« Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Οπτική Γωνία / «Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Ο επίκουρος καθηγητής Φιλοσοφίας της Θρησκείας της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ και διδάκτορας των πανεπιστημίων Βοστώνης και Λουβέν Χαράλαμπος Βέντης μιλά για την εκλογή του νέου Πάπα, την «επιστροφή» της θρησκείας και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα η Καθολική και η Ορθόδοξη Εκκλησία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει…

Οπτική Γωνία / Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει

Την τελευταία δεκαετία, όλα σχεδόν έχουν αλλάξει στην ελληνική κοινωνία, ιδιαίτερα σε εκείνο το κομμάτι της που βρισκόταν παραδοσιακά και ιστορικά απέναντι στη συντηρητική παράταξη.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πως θα το ξοδέψεις

Ρεπορτάζ / Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πώς θα το ξοδέψεις

Η απόφαση της κυβέρνησης να καταβάλλεται το επίδομα ανεργίας και άλλες κοινωνικές παροχές σε προπληρωμένη κάρτα, με πλαφόν 50% στην ανάληψη μετρητών, προκαλεί την αγανάκτηση των δικαιούχων. Σχολιάζουν στη LIFO άνεργοι πολίτες, ο γενικός γραμματέας της ΓΣΕΕ και εκπρόσωποι κλάδων που πλήττονται.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Empty the Tanks»: Σώστε τα δελφίνια!

Ρεπορτάζ / «Empty the Tanks»: Πότε θα σταματήσει η αιχμαλωσία των δελφινιών;

Η παγκόσμια καμπάνια «Empty the Tanks» εναντιώνεται στην αιχμαλωσία και την εκμετάλλευση των δελφινιών. Πώς εκφράζεται η κινητοποίηση στην Ελλάδα και ποια η τύχη των δελφινιών του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου; Μιλούν στη LIFO εκπρόσωποι οργανώσεων, αλλά και ο ιδρυτής του Αττικού Πάρκου.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Οπτική Γωνία / Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Τα Τέμπη συνεχίζουν να πυροδοτούν εντάσεις μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, αντιθέτως στα ελληνοτουρκικά και στο θέμα της πώλησης των Eurofighter στην Τουρκία που απασχόλησε την επικαιρότητα, η κριτική για τη στάση της κυβέρνησης από το ΠΑΣΟΚ και τον ΣΥΡΙΖΑ είναι σε χαμηλούς τόνους.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Aθήνα / Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Τα πεζοδρόμια στην καρδιά της πόλης έχουν παραδοθεί στα τουριστικά καταστήματα, αποκλείοντας τους πιο ευάλωτους πολίτες, ενώ η Αθήνα χάνει τον βασικό λόγο ύπαρξής της: να είναι μια πόλη για ανθρώπους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Έχετε «επιστροφή φόρου»: Οι συχνότερες περιπτώσεις phishing

Οπτική Γωνία / «Έχετε επιστροφή φόρου, πατήστε εδώ»: Πώς να γλιτώσεις από το phishing

Παραπλανητικά μηνύματα, αποκάλυψη προσωπικών δεδομένων, χακάρισμα τραπεζικών λογαριασμών. Το phishing είναι πιο συχνό και πολύ πιο επικίνδυνο πιο επικίνδυνο απ' ό,τι νομίζουμε. Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Κυβερνοασφάλειας στο Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Πειραιώς και επικεφαλής της Εθνικής Ομάδας Κυβερνοασφάλειας, Χρήστος Ξενάκης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Το χρονικό των χαμένων βίντεο των Τεμπών

Οπτική Γωνία / Το χρονικό των χαμένων βίντεο των Τεμπών

Η υπόθεση των χαμένων βίντεο των Τεμπών αναδεικνύει, για ακόμη μία φορά, λανθασμένους χειρισμούς που έγιναν σε κρίσιμες φάσεις της ανακριτικής διαδικασίας, αφήνοντας πλήθος αναπάντητων ερωτημάτων.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ