Τι γράφει η Gen-Z: Η λογοτεχνία που δημιουργεί αυτή η γενιά

ΕΠΕΞ Τι γράφει η Gen-Z; Facebook Twitter
Πέρα απ’ την προαιώνια ανάγκη του ατόμου να εκφραστεί, το γράψιμο σήμερα λαμβάνει και τον χαρακτήρα της αντίστασης στο υπάρχον. Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0

ΚΑΠΟΙΕΣ ΦΟΡΕΣ ΤΑ πράγματα συμβαίνουν όλα μαζί κι εκείνη η κοινή στιγμή δεν είναι ούτε σύμπτωση ούτε συγχρονικότητα, μόνο η ύφανση ενός «εδώ και σήμερα», «ένα στιλπνό παρόν που δονείται διακριτικά».¹ Θέλω να πω: πριν από έναν μήνα η LiFO έκανε ένα ρεπορτάζ γύρω από το «Τι διαβάζει η Gen-Z;»∙ πριν από δέκα μέρες συμμετείχα, μαζί με τον Φοίβο Οικονομίδη και τον Μιχάλη Μαλανδράκη, σε μια εκδήλωση του Βιβλιοτρόπιου με τίτλο «Η Gen-Z πεζογραφεί»∙ πριν από μία βδομάδα βρέθηκα, μαζί με άλλους οκτώ συγγραφείς που προσκάλεσε ο Αναγνώστης, σε μια συζήτηση γύρω απ’ τον τρόπο με τον οποίο οι νέες συγγραφικές γενιές σχετίζονται με την έως τώρα λογοτεχνική παραγωγή. Όλα αυτά, εξυπακούεται, γέννησαν διάφορες σκέψεις.

Τι γράφει η Gen-Z; Ποια λογοτεχνία δημιουργεί; Οφείλουμε να δείχνουμε προσοχή όταν προσεγγίζουμε αυτές τις ερωτήσεις, τόσο επειδή οι «γενιές» είναι (εν γένει) μη ενιαίες και τεχνητές όσο και επειδή η συγκεκριμένη γενιά περιλαμβάνει άτομα γεννημένα μεταξύ 1996 και το 2012, ως εκ τούτου πολλά μέλη της είναι ακόμα ανήλικα. Eνώ μπορεί κάποια στιγμή να γίνουν συγγραφείς, δεν έχουν παρουσιάσει ακόμα κάποιο δείγμα γραφής. Χωρίς να ξεχνάω αυτούς τους περιορισμούς, πιστεύω ότι μπορεί κανείς να εντοπίσει κάποια κοινά στοιχεία ως προς το τι γράφει η Gen-Z.

Οι υποχρεώσεις έχουν πολλαπλασιαστεί, η αβεβαιότητα έχει οξυνθεί, ο ελεύθερος χρόνος εξαφανίζεται και το άγχος οργιάζει. Βομβαρδιζόμαστε καθημερινά από διαρκώς εναλλασσόμενες πληροφορίες, εικόνες και ερεθίσματα που διασπούν την προσοχή και δομούν νέες μορφές εθισμού. Οι σιγουριές διαγράφονται. Η σιωπή έχει χαθεί.

Αρχικά, είναι εμφανές ότι τα νέα παιδιά δείχνουν μια ξεκάθαρη προτίμηση για την ποίηση. Συχνά, αυτή συνδυάζεται με το performance και γίνεται προφορική, σε επιτελέσεις spoken word και poetry slam. Αυτές οι μορφές είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς στους εικοσάρηδες δημιουργούς (και σ’ ένα εξίσου νεαρό κοινό), γεμίζοντας αίθουσες εκδηλώσεων και συσσωρεύοντας views στα μέσα. Τα μέλη της Gen-Z που πεζογραφούν είναι λίγα και συνήθως προτιμούν το διήγημα ή τη νουβέλα. Στις σπάνιες περιπτώσεις που γράφουν μυθιστόρημα, αυτό είναι σχεδόν πάντα ολιγοσέλιδο.

Η ροπή της Gen-Z προς τη μικρή φόρμα οφείλεται, ως έναν βαθμό, στην περιορισμένη πείρα των δημιουργών, συνεπώς δεν είναι κάτι πρωτοφανές. Φυσικά και είναι πιο εύκολο να ξεκινάς με ένα έργο λιγότερο περίπλοκο και εκτενές. Σ’ ένα βαθύτερο, όμως, επίπεδο, αυτή η προτίμηση προκύπτει από την ίδια την εποχή. Ζούμε στους ρευστούς καιρούς της επισφάλειας, της ταχύτητας και της πληροφορίας.

Οι υποχρεώσεις έχουν πολλαπλασιαστεί, η αβεβαιότητα έχει οξυνθεί, ο ελεύθερος χρόνος εξαφανίζεται και το άγχος οργιάζει. Βομβαρδιζόμαστε καθημερινά από διαρκώς εναλλασσόμενες πληροφορίες, εικόνες και ερεθίσματα που διασπούν την προσοχή και δομούν νέες μορφές εθισμού. Οι σιγουριές διαγράφονται. Η σιωπή έχει χαθεί. Όλοι μας ζούμε σ’ αυτήν τη συνθήκη, μα η Gen-Z μεγάλωσε εντός της, γαλουχήθηκε απ’ αυτή, καθορίστηκε αναπόδραστα και ανεπιστρεπτί.

Η υποκειμενικότητα της Gen-Z –ευλύγιστη κι ευάλωτη, διχασμένη και θραυσματική– ευνοεί τη μικρή φόρμα. Οι αντικειμενικές της δυνατότητες, η (αποδεδειγμένη πλέον) αδυναμία της να συγκεντρωθεί για μεγάλα διαστήματα ή να αντιληφθεί τον κόσμο της με όρους σαφήνειας και συνοχής, καθιστούν τη «μακρά αφήγηση» ενός (συμβατικού) μυθιστορήματος ιδιαίτερα απαιτητική. Παράλληλα, οι περιορισμοί στον χρόνο και την αταραξία –ένα απ’ τα δύο είναι σίγουρα βασική προϋπόθεση της δημιουργίας– δυσχεραίνουν κάθε απόπειρα πεζογραφίας.

Η σχέση μεταξύ γενιάς και εποχής δεν καθορίζει μόνο τη φόρμα της γραφής της Gen-Z αλλά και τη θεματολογία που εκείνη επιλέγει όταν πεζογραφεί. Η πεζογραφία –ως η κατεξοχήν αναστοχαστική τέχνη που απορροφά το σήμερα και το ξερνά ως μύθο– τοποθετείται «κριτικά και κλινικά» στα φαινόμενα της εποχής. Ψηλαφεί, δηλαδή, τα συμπτώματα της ταχύτητας, της συνδεσιμότητας και της διαρκούς επικοινωνίας και ασκεί κριτική με την ιδιάζουσα ματιά μιας ζαλισμένης κοινωνιολόγου, ενός απαυδισμένου ψυχολόγου ή ενός πολυλογά ποιητή.

Το δεύτερο μυθιστόρημα του Μαλανδράκη, για παράδειγμα, ακολουθεί τον Χάρη Αλεξιάδη, ο οποίος, έχοντας βιώσει τη φρίκη του Σαράγιεβο ως πολεμικός ανταποκριτής, γυρνάει στην Αθήνα και γίνεται διάσημος τηλεπαρουσιαστής. Παρ’ όλο που η πλοκή αφορά την Ελλάδα των ’90s και των 2000s, της ιδιωτικής τηλεόρασης και του ενθουσιασμού, καθίσταται σαφές πως η συγγραφική φωνή δεν παύει να μιλά για το σήμερα και για τους χίλιους τρόπους με τους όποιους ξορκίζουμε το άλγος και το άγχος (και την πολιτική) καθώς ανοιγόμαστε σε διάφορα δίκτυα διασκέδασης και πληροφορίας.

Η σχέση με την εποχή –και, πιο συγκεκριμένα, ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιούμε τα ερεθίσματα του εξωτερικού κόσμου για ν’ απωθήσουμε τον πόνο– κατέχει περίοπτη θέση και στον Βορρά του Οικονομίδη. Εκεί, ο ήρωας θα δοκιμάσει τα πάντα για να μη χρειαστεί ν’ αντιμετωπίσει τις υπαρξιακές του δυσκολίες – θεάματα, επιφανειακές συναναστροφές, ουσίες, τόσο πολλοί εθισμοί που υπόσχονται την ίαση, ενώ την αναιρούνε.

Μέσω αυτής της διαλεκτικής, η εποχή τροφοδοτεί τη θεματολογία των έργων της Gen-Z. Ταυτόχρονα, όμως, το ασίγαστο περιβάλλον μας εγείρει ερωτήματα ως προς την ίδια τη χειρονομία της γραφής. Σε αντίθεση με την εποχή, το γράψιμο είναι αργό∙ απαιτεί συγκέντρωση, μοναξιά και προσοχή. Πώς φτάνει εκεί το αγχώδες και κατακερματισμένο υποκείμενο της Gen-Z;

Πέρα απ’ την προαιώνια ανάγκη του ατόμου να εκφραστεί, το γράψιμο σήμερα λαμβάνει και τον χαρακτήρα της αντίστασης στο υπάρχον. Γράφοντας επιβραδύνουμε, αποσιωπούμε την πληροφορία, υψώνουμε τείχη απέναντι στην επικοινωνιακή της φλυαρία, δημιουργούμε απ’ την αρχή μια εξαιρετικά πολυπληθή μοναξιά.

Πεζογραφώντας ανακαλύπτουμε μια άλλη χρήση της γλώσσας, έναν κώδικα που δεν είναι πληροφοριακός, επικοινωνιακός ή αλγοριθμικός, έναν ρυθμό που οικοδομεί καινούργιες συγκινήσεις, νέες σχέσεις με τα πράγματα, τα πλάσματα ή το σύμπαν. Η λογοτεχνία, συνεπώς, δεν λειτουργεί μοναχά ως η ύψιστη περιπέτεια αλλά και ως «μια υπεξαίρεση του λόγου», υφαίνοντας «κενά μη-επικοινωνίας», «διακοπές» που ίσως μας βοηθάνε «να ξεφεύγουμε από τον έλεγχο».²


[1] Ευγένιος Αρανίτσης, Λάθη Τεσσάρων Εποχών, «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», 2005.
[2] Ζιλ Ντελέζ, στο Deleuze-Negri: To επαναστατικό γίγνεσθαι και τα πολιτικά δημιουργήματα, μτφρ. Nomadic Universality, 2022 [1990].

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η Gen Z αγαπάει τη γιαγιά που πλέκει στο πανηγύρι του χωριού

The Happy Reader / Η Gen Z αγαπάει τη γιαγιά που πλέκει στο πανηγύρι του χωριού

Η Γενιά Ζ γράφει και διαβάζει, καταρρίπτοντας τα στερεότυπα. Βιογραφίες, ταξιδιωτικοί οδηγοί και υγεία οδηγούν τους Ευρωπαίους στα βιβλιοπωλεία. Οι γιοι του Μάρκες, Ροδρίγκο και Γκονζάλες, απολογούνται για το δικαίωμά τους στο έργο του πατέρα τους. Εκδοτικό γεγονός, η μετάφραση του πρώτου μυθιστορήματος του Τζέιμς Μπόλντουιν.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Ρεπορτάζ / Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Τα πρόσφατα ατυχήματα με αστικά λεωφορεία φέρνουν στο προσκήνιο το θέμα της εκχώρησης συγκοινωνιακού έργου στα ΚΤΕΛ και καταγγελίες για θεσμικές αστοχίες. Οι εμπλεκόμενες πλευρές μιλάνε στη LiFO.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Ένα ελληνο-αλβανικό ανήκειν εν τη γενέσει;

Guest Editors / Μεταξύ ελληνικότητας και αλβανικότητας 

Μια έρευνα επιβεβαιώνει ότι η αλβανική μετανάστευση στην Ελλάδα αναδιαμορφώνει ριζικά τις έννοιες της ταυτότητας και του ανήκειν, αποκαλύπτοντας τις προκλήσεις και τις προοπτικές αυτής της νέας πραγματικότητας.
ΙΛΙΡΙΝΤΑ ΜΟΥΣΑΡΑΙ
ΕΠΕΞ Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Περιβάλλον / Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο για τη θαλάσσια ζωή και μπλόκαρε, έστω προσωρινά, τα σχέδια για εξορύξεις στον ανεξερεύνητο βυθό. Ο Andrew Sweetman μιλά στη LiFO για την έρευνα που έγινε απροσδόκητα viral και συγκρούστηκε με κολοσσούς, πολιτικές αποφάσεις και… το TikTok.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Ακροβατώντας / Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Τι σημασία έχουν τα μεγάλα σκάνδαλα, όταν η απειλή είναι μπροστά μας, όπως οι καραβιές Λίβυων και Σουδανών μεταναστών και πολιτικών προσφύγων που καταφθάνουν στη νότια Κρήτη και εισβάλλουν ανεξέλεγκτα στην πατρίδα;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Ο δημοσιογράφος της «Εφημερίδας των Συντακτών» και του e-tetRadio μιλά για την εφημερίδα, επιβεβαιώνοντας τις τελικές συζητήσεις με τον Δημήτρη Μελισσανίδη, για την κρίση της αριστεράς, την επιστροφή του Αλέξη Τσίπρα και το μέλλον του Τύπου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Οπτική Γωνία / «Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Ο θεατρικός σκηνοθέτης Guy Ben-Aharon, που βρέθηκε πρόσφατα στην Αθήνα, γράφει στη LiFO για την απόρριψη που βιώνει τόσο στην πατρίδα του όσο και στο εξωτερικό ως Ισραηλινός που υποστηρίζει την ελευθερία της Παλαιστίνης. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
«Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Οπτική Γωνία / «ΟΠΕΚΕΠΕ: Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έστειλε πριν από λίγο καιρό στη Βουλή τη δικογραφία για Αυγενάκη και Βορίδη, αλλά η ΝΔ δεν βλέπει ποινικές ευθύνες υπουργών στο σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ και επιμένει ότι πρόκειται για «διαχρονικές παθογένειες». 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Γιατί κανείς δεν μας προστατεύει από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Οπτική Γωνία / Γιατί δεν μας προστατεύει κανείς από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Η Κομισιόν στέλνει τη χώρα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επειδή δεν έχει υιοθετήσει τα απαραίτητα σχέδια δράσης για την ηχορρύπανση. Τι σημαίνει αυτό για την καθημερινότητά μας; Μιλά στη LiFO ο ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ, Γεώργιος Παπανικολάου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ένας κανονικός αφελληνισμός

Οπτική Γωνία / Ένας κανονικός αφελληνισμός

Στη θέση εκείνων των ξένων που καλλιεργούσαν μια αληθινή σχέση με την Ελλάδα, πολλαπλασιάζονται τα φιμέ τζάμια των υπερπολυτελών τζιπ, αόρατοι και αδιάφοροι μεσάζοντες, αγοραστές επαύλεων που υπενοικιάζονται ή έχουν γίνει φρούρια με μικρούς ιδιωτικούς στρατούς τραμπούκων.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Δημήτρης Νανόπουλος: «Ζούμε το τέλος του ανθρώπου και τη γέννηση ενός νέου τύπου ύπαρξης»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Νανόπουλος: «Ζούμε το τέλος του ανθρώπου και τη γέννηση ενός νέου τύπου ύπαρξης»

Ο διακεκριμένος ακαδημαϊκός και θεωρητικός φυσικός μιλά για την προέλευση της συνείδησης, τoν εγκέφαλο ως κβαντική μηχανή και το μέλλον του ανθρώπου ως υβριδίου τεχνολογίας και βιολογίας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Η ομοφοβία δεν είναι ιδεολογική τοποθέτηση αλλά μια μορφή βίας»

Οπτική Γωνία / «Η ομοφοβία δεν είναι ιδεολογική τοποθέτηση αλλά μια μορφή βίας»

Ένα 13χρονο παιδί δεν άντεξε την ομοφοβία και έδωσε τέλος στη ζωή του. Ο ψυχίατρος-ψυχαναλυτής Σάββας Σαββόπουλος εξηγεί πώς μπορούν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί να εντοπίσουν έγκαιρα τα σημάδια της αυτοκτονικής διάθεσης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ