Τα πρόσωπα του Νοέμβρη

πολυτεχνείο Facebook Twitter
Ίσως πλέον, τόσες δεκαετίες μετά, μια ολόκληρη ζωή μετά, τα ερωτήματα που έχουν μεγαλύτερη σημασία είναι όσα συνέθεσαν μια ενότητα πνευμάτων και διαθέσεων, πέρα και πάνω από τις μάχες γραμμών, πολιτικής άποψης και ιδεολογικής δικαίωσης.
0



ΤΟΝ ΟΚΤΩΒΡΗ ΤΟΥ 2019
κυκλοφόρησε ένα μεγάλο σε όγκο βιβλίο, με επιμέλεια και εισαγωγή του ιστορικού Ιάσονα Χανδρινού. Τίτλος του: Όλη νύχτα εδώ - Μια προφορική ιστορία της εξέγερσης του Πολυτεχνείου (εκδόσεις Καστανιώτη). Πρόκειται για τη συλλογή δεκάδων αφηγήσεων, από λίγες έως περισσότερες σελίδες, από γνωστούς και πολύ λιγότερο γνωστούς συμμέτοχους εκείνων των ημερών του Νοεμβρίου. Η έκδοση ξεσήκωσε θόρυβο και αντιδράσεις, αφού ο Χανδρινός ενέταξε στο corpus και κάποιες ελάχιστες συνεντεύξεις ανθρώπων της άλλης (χουντικής, καθεστωτικής) πλευράς, που άφησαν το δηλητήριό τους.

Όμως, ως ψηφιδωτό και σύνθεση, το Όλη νύχτα εδώ είναι εντυπωσιακό, όχι τόσο λόγω όγκου όσο επειδή ανεβάζει στη σκηνή του λόγου και πρόσωπα που δεν είχαν πάρει τον λόγο, εκθέτοντας με πληρέστερο τρόπο όψεις που δεν είχαν αναδειχτεί μέσα σε εκείνες τις αθηναϊκές μέρες και νύχτες μιας εξέγερσης που είχε τα πάντα: και κομματικά διλήμματα, και τακτικές κινήσεις και συναίσθημα που γινόταν αποκοτιά και θάρρος ή έξαρση. Είχε, πάνω απ' όλα, μια νεότητα, ένα πάθος, μια χρήση της πόλης ως τόπου όπου κάποιοι χιλιάδες ανακάλυψαν αυτό που άλλαξε, έκτοτε, τη ζωή τους. Περισσότερο ενδιαφέρον, λοιπόν, από τα γνωστά και τετριμμένα έχουν τα πρόσωπα που μιλούν άλλοτε καθωσπρέπει, άλλοτε αθυρόστομα και ελαφρώς απομυθοποιητικά και άλλοτε ξεδιπλώνοντας με χιούμορ ιστορίες της τότε ζωής. 

Είναι η εποχή που τρυφερές ψυχές απαντούσαν «αρειμάνια» και νομίζω πως δεν υπάρχει πιο ταιριαστός χαρακτηρισμός γι' αυτή την εποχή όπου η υπερπολιτική γινόταν όχημα προσωπικής έκφρασης και απελευθέρωσης. Αρειμάνια τσιγάρα, μουστάκια, έρωτες, λόγια. 

Όταν διάβασα το βιβλίο αυτό έκανα τη σκέψη πως ορισμένα από τα θέματα που συζητούμε συχνά κάθε 17η Νοέμβρη είναι λίγο σαν να κρούουμε ανοιχτές θύρες: το αν, ας πούμε, ήταν αριστερό ή απλώς αντιδικτατορικό το Πολυτεχνείο (μα, κατά 95% ήταν αριστερό και αριστερίστικο μάλιστα στην αρχική ιδέα της κατάληψης) ή το αν έγινε στη συνέχεια πολιτικό πολυεργαλείο (προφανώς: για ταριχευτές εξεγέρσεων, για κατηγόρους της μεταπολιτευτικής κουλτούρας, για ποζάτους ανατρεπτικούς αλλά και όψιμους αρνητές της σημασίας της εξέγερσης του Πολυτεχνείου). 

ολη νυχτα εδω
Όλη νύχτα εδώ - Μια προφορική ιστορία της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, Εισαγωγή-επιμέλεια: Ιάσονας Χανδρινός, εκδόσεις Καστανιώτη

Πιο πολύ από αυτά αξίζει, νομίζω, να σταθούμε σε εκείνες τις μαρτυρίες που βγάζουν την υπαρξιακή και πολιτική αλήθεια εκείνων των ημερών μέσα από την προσωπική ματιά. Και αν είναι δυνατό, με χιούμορ, με γλυκόπικρη αίσθηση απολογισμού. Δεν έχει εδώ καμιά σημασία αν προσυπογράφουμε μια πολιτική ανάλυση, τη ρητορική περί αδικαίωτων αγώνων ή την προσπάθεια κάποιων σημερινών να βρουν και στο 2021 την ανάγκη ενός 1973 (στη γνωστή τηλεμεταφορά της χουντικής καταστολής μέχρι και στα περιοριστικά μέτρα της πανδημίας). Όλα αυτά είναι μικρά και συχνά άστοχα. Και δεν μπορούν να σβήσουν τα αιμάτινα ίχνη της Ιστορίας, που δεν ήταν κάτι μεγάλο και υπερβατικό: ίχνη παιδιών ήταν, μαθητών και φοιτητών. Και ενός λαού του κέντρου της πόλης, ενός κόσμου αχαρτογράφητης σύγκρουσης που παίχτηκε έξω από το Ίδρυμα, στη Στουρνάρη, στη Μάρνης, στα στενά. Γιατί στο ευρύτερο Πολυτεχνείο πήραν μέρος και παιδιά γεννημένα το 1957 και κύριοι γεννημένοι τη δεκαετία του Μεταξά, μαθητές νυχτερινών γυμνασίων και αστοί επαγγελματίες.

Από τις πολλές αφηγήσεις που συνέλεξε για μια δεκαετία ο Χανδρινός διαλέγω εδώ λίγες γραμμές της αρχιτεκτόνισσας Τασούλας Λαζαρίδου που πέθανε προ καιρού. Η δική της μαρτυρία, όπως και αυτή του Δημήτρη Κουμάνταρου, του Γιώργου Οικονόμου, που τραυματίστηκε βαριά, και κάποιων άλλων μού φάνηκαν να διαθέτουν μια ξεχωριστή φλόγα ειλικρίνειας, έναν λυγμό που συνυπάρχει με το γέλιο και μια βαθύτερα ανθρώπινη διάσταση αγάπης.

Λέει, λοιπόν, η Τασούλα Λαζαρίδου, μιλώντας, κάποια στιγμή, για την Παρασκευή, τις ώρες δηλαδή προτού μπει το τανκ:

«Τώρα, την Παρασκευή. Για το πρωί δεν θυμάμαι, όμως το απόγευμα η κατάσταση μύριζε θάνατο. Ήτανε τελείως φανερό, δηλαδή. Άρχισαν οι πρώτοι νεκροί. Εγώ θυμάμαι ετοιμοθάνατο να σηκώνει τη γροθιά του πάνω στο φορείο. Κατά τις 8 η ώρα το βράδυ η Καρυστιάνη μού είπε ότι κατεβαίνει ο στρατός. Εν τω μεταξύ, είχε έρθει ο μακαρίτης ο πατέρας μου απ’ την Τοσίτσα και μου ’λεγε: "Έλα για λίγο στο σπίτι, να σε δει η μάνα σου, που είναι με Βάλιουμ" και του απάντησα αρειμάνια: "Απόψε όλοι πεθαίνουμε!". Εγώ, για να μην κάνω και τον μάγκα, έπαθα κρίση πανικού, ήθελα να φύγω από την Πατησίων. Αλλά μέσα σε μια στιγμή συνειδητοποίησα ότι, αν φύγω, χάνω ό,τι πολυτιμότερο έχω αποκτήσει στη ζωή μου απ’ αυτή την ιστορία: το "εμείς"».

Δεν ξέρω αν είναι αντιπροσωπευτική η εκδοχή, όμως κάπου εδώ μπορούμε να σταθούμε: στη στιγμή που κάποιοι άνθρωποι, νέοι και νέες, έπεσαν μέσα στην Ιστορία, φεύγοντας από το σπίτι, χαράζοντας ένα όριο ανάμεσα στο μεγάλο πλάνο του «εμείς» και στην οικογενειακή γαλήνη, ανάμεσα στην αυτοσυντήρηση και σε μια εμπειρία αυθυπέρβασης – μέσα όμως σε σχέσεις, σε έρωτες και σε συσπάσεις καθόλα αντιηρωικές και πεζές. Είναι η εποχή που τρυφερές ψυχές απαντούσαν «αρειμάνια» και νομίζω πως δεν υπάρχει πιο ταιριαστός χαρακτηρισμός γι' αυτή την εποχή όπου η υπερπολιτική γινόταν όχημα προσωπικής έκφρασης και απελευθέρωσης. Αρειμάνια τσιγάρα, μουστάκια, έρωτες, λόγια. 

Ίσως πλέον, τόσες δεκαετίες μετά, μια ολόκληρη ζωή μετά, τα ερωτήματα που έχουν μεγαλύτερη σημασία είναι όσα συνέθεσαν μια ενότητα πνευμάτων και διαθέσεων, πέρα και πάνω από τις μάχες γραμμών, πολιτικής άποψης και ιδεολογικής δικαίωσης. Και κάτω από αυτή την αφανή ενότητα πνευμάτων και διαθέσεων, το πώς συντελέστηκε η γρήγορη ωρίμανση μιας γενιάς που στη συνέχεια σκορπίστηκε σε άπειρες, διαφορετικές διαδρομές, συμβάλλοντας θετικά και αρνητικά στη θεσμική δημιουργία της μεταπολιτευτικής Ελλάδας.

Οπτική Γωνία
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ο Κωστής Κορνέτης συνθλίβει έναν μεταπολιτευτικό μύθο για το Πολυτεχνείο

Βιβλίο / Ο Κωστής Κορνέτης συνθλίβει έναν μεταπολιτευτικό μύθο για το Πολυτεχνείο

Ο ιστορικός και συγγραφέας του βιβλίου «Τα παιδιά της δικτατορίας» που απέσπασε το βραβείο Edmund Keeley μιλά στο LIFO.gr για τα ελληνικά '60s και τις παρανοήσεις σχετικά με τη χούντα.
AΠΟ ΤΗΝ ΤΑΤΙΑΝΑ ΛΙΑΝΗ
Μαύρο + Άσπρο: Η αγαπημένη μου ταινία μυθοπλασίας «για το Πολυτεχνείο»

Δημήτρης Πολιτάκης / Μαύρο + Άσπρο: Η αγαπημένη μου ταινία μυθοπλασίας «για το Πολυτεχνείο»

Η ταινία που γύρισε ο Θανάσης Ρεντζής με τον Νίκο Ζερβό το 1973, σε σενάριο του πρώτου, με κεντρικό χαρακτήρα έναν φοιτητή της Καλών Τεχνών, θα έπρεπε κανονικά να είναι απείρως πιο γνωστή. Ποτέ δεν είναι αργά όμως.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Ρεπορτάζ / Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Τα πρόσφατα ατυχήματα με αστικά λεωφορεία φέρνουν στο προσκήνιο το θέμα της εκχώρησης συγκοινωνιακού έργου στα ΚΤΕΛ και καταγγελίες για θεσμικές αστοχίες. Οι εμπλεκόμενες πλευρές μιλάνε στη LiFO.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Ένα ελληνο-αλβανικό ανήκειν εν τη γενέσει;

Guest Editors / Μεταξύ ελληνικότητας και αλβανικότητας 

Μια έρευνα επιβεβαιώνει ότι η αλβανική μετανάστευση στην Ελλάδα αναδιαμορφώνει ριζικά τις έννοιες της ταυτότητας και του ανήκειν, αποκαλύπτοντας τις προκλήσεις και τις προοπτικές αυτής της νέας πραγματικότητας.
ΙΛΙΡΙΝΤΑ ΜΟΥΣΑΡΑΙ
ΕΠΕΞ Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Περιβάλλον / Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο για τη θαλάσσια ζωή και μπλόκαρε, έστω προσωρινά, τα σχέδια για εξορύξεις στον ανεξερεύνητο βυθό. Ο Andrew Sweetman μιλά στη LiFO για την έρευνα που έγινε απροσδόκητα viral και συγκρούστηκε με κολοσσούς, πολιτικές αποφάσεις και… το TikTok.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Ακροβατώντας / Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Τι σημασία έχουν τα μεγάλα σκάνδαλα, όταν η απειλή είναι μπροστά μας, όπως οι καραβιές Λίβυων και Σουδανών μεταναστών και πολιτικών προσφύγων που καταφθάνουν στη νότια Κρήτη και εισβάλλουν ανεξέλεγκτα στην πατρίδα;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Ο δημοσιογράφος της «Εφημερίδας των Συντακτών» και του e-tetRadio μιλά για την εφημερίδα, επιβεβαιώνοντας τις τελικές συζητήσεις με τον Δημήτρη Μελισσανίδη, για την κρίση της αριστεράς, την επιστροφή του Αλέξη Τσίπρα και το μέλλον του Τύπου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Οπτική Γωνία / «Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Ο θεατρικός σκηνοθέτης Guy Ben-Aharon, που βρέθηκε πρόσφατα στην Αθήνα, γράφει στη LiFO για την απόρριψη που βιώνει τόσο στην πατρίδα του όσο και στο εξωτερικό ως Ισραηλινός που υποστηρίζει την ελευθερία της Παλαιστίνης. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
«Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Οπτική Γωνία / «ΟΠΕΚΕΠΕ: Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έστειλε πριν από λίγο καιρό στη Βουλή τη δικογραφία για Αυγενάκη και Βορίδη, αλλά η ΝΔ δεν βλέπει ποινικές ευθύνες υπουργών στο σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ και επιμένει ότι πρόκειται για «διαχρονικές παθογένειες». 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Γιατί κανείς δεν μας προστατεύει από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Οπτική Γωνία / Γιατί δεν μας προστατεύει κανείς από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Η Κομισιόν στέλνει τη χώρα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επειδή δεν έχει υιοθετήσει τα απαραίτητα σχέδια δράσης για την ηχορρύπανση. Τι σημαίνει αυτό για την καθημερινότητά μας; Μιλά στη LiFO ο ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ, Γεώργιος Παπανικολάου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ένας κανονικός αφελληνισμός

Οπτική Γωνία / Ένας κανονικός αφελληνισμός

Στη θέση εκείνων των ξένων που καλλιεργούσαν μια αληθινή σχέση με την Ελλάδα, πολλαπλασιάζονται τα φιμέ τζάμια των υπερπολυτελών τζιπ, αόρατοι και αδιάφοροι μεσάζοντες, αγοραστές επαύλεων που υπενοικιάζονται ή έχουν γίνει φρούρια με μικρούς ιδιωτικούς στρατούς τραμπούκων.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ