Πενήντα χρόνια Πολυτεχνείo. Ένα παγκόσμιο γεγονός;

Πενήντα χρόνια Πολυτεχνείo. Ένα παγκόσμιο γεγονός; Facebook Twitter
Μια παγκόσμια πλαισίωση πενήντα χρόνια μετά μας παρέχει τη διεθνική πυξίδα για το πώς θα πρέπει πλέον να διαβάσουμε αυτό το κομβικό γεγονός, πέρα από τον ελληνικό εξαιρετισμό. Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0


ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ενταχθεί το Πολυτεχνείο, η φοιτητική αυτή εξέγερση που σφράγισε την πορεία προς τη Γ’ Ελληνική Δημοκρατία και συνεχίζει να εμπνέει αλλά και να προκαλεί τόσες αντιδράσεις, σε μια σειρά κινημάτων που εκτυλίσσονταν αλλά και εννοιών που διαμορφώνονταν εκτός των ελληνικών συνόρων; Η απάντηση είναι πως ναι. Οι ίδιοι οι νέοι της εποχής εκείνης κατέτασσαν την εξέγερσή τους σε ένα πολύ ευρύ φάσμα εξεγέρσεων εντός και εκτός του ελληνικού ή ακόμα και του ευρωπαϊκού πλαισίου, παράδειγμα η Ταϊλανδη και η φοιτητικη εξεγερση εναντια στον δικτάτορα Κιτικαχόρν· «Απόψε θα γίνει της Ταϊλάνδης», ελεγε το συνθημα.

Και βέβαια η Χιλή, με τον Αλιέντε και τη δραματικη ανατροπή από τον στρατηγό Πινοτσέτ μολις δυο μήνες πριν από το Πολυτεχνείο, σόκαρε τους φοιτητές που έγραψαν σε τοίχους και τρόλεϊ τις λέξεις «Αλιέντε» και «Χιλή». Βέβαια, είχε προηγηθεί το Βιετνάμ, με τη γιεγιέ πλαισίωσή του από τον Σαββόπουλο ως την αποθέωση της σύγκρουσης Δαβίδ και Γολιάθ, του πάνοπλου αμερικανικού ιμπεριαλισμού και του φτωχού, υπανάπτυκτου παγκόσμιου Νότου. Η Παλαιστίνη επίσης εμφανιζόταν δειλά-δειλά ως ένα ακόμα αντιιμπεριαλιστικό ζητούμενο.

Το ζήτημα της αλληλεγγύης, της υπερεθνικής ταύτισης και η ενσυναίσθηση όσον αφορά τις μάχες των «άλλων» που είναι και δικές μας μάχες είναι η κολλητική ουσία όλων των παραπάνω. Εν τέλει η ελληνική δικτατορία αντιμετωπιζόταν ως ένα ακόμα παράδειγμα νεο-αποικιακής τάσης εκ μέρους των ΗΠΑ. Το παγκοσμιοτοπικό στοιχείο, λοιπόν, σε μια εποχή που κατεξοχήν προήγαγε μια υπερτοπική θέαση των γεγονότων είναι έντονο. Το γνωστό σύνθημα του Τσε Γκεβάρα «2, 3, χίλια Βιετνάμ» θα μεταφραζόταν αργότερα σε «2, 3, πολλά Πολυτεχνεία».

Το Πολυτεχνείο ξεχωρίζει ως γεγονός γιατί φέρει πολλά και διαφορετικά χαρακτηριστικά: τον αριστερισμό της κατάληψης και της εξώθησης της σύγκρουσης στα άκρα, τον τριτοκοσμισμό των συνθημάτων που συνδέουν τον εξεγερμένο πλανήτη με τους κολασμένους της γης, το αντικομφορμιστικό φαντασιακό του ’68.

Η γενεακή ταύτιση με το ’68 του Παρισιού, της Ρώμης, του Βερολίνου και του Μπέρκλεϊ είναι μία ακόμα διεθνής συνιστώσα του ελληνικού κινήματος, παρότι έμμεση και συχνά υπαινικτική. Οι Έλληνες αντικαθεστωτικοί φοιτητές μοιράζονταν με το ’68 την απόρριψη της ψυχροπολεμικής συνθήκης, ενώ κι εκείνοι βίωναν εν μέρει τα προβλήματα που προκαλούσε η λεγόμενη μαζικοποίηση των πανεπιστημίων, αντιδρώντας στη σκληρή ακαδημαϊκή ιεραρχία. Ο έντονος τριτοκοσμικισμός και η εντυπωσιακή παρουσία των αριστεριστών, αλλά και η απόρριψη του κοινωνικού συντηρητισμού και ένα αίτημα μεγαλύτερης προσωπικής απελευθέρωσης στο ελληνικό κίνημα, παρότι δεν μπορούν να συγκριθούν με την ένταση του ’68, συνομιλούσαν παρ’ όλα αυτά μαζί του.

Παρά τους περιορισμούς της λογοκρισίας, μοιράζονταν με τους 68άρηδες ένα κοινό θεωρητικό οπλοστάσιο μέσα από κοινά πολιτικά διαβάσματα αλλά και κοινές κινηματογραφικές αναφορές που ενέτειναν την αυτο-εικόνα μιας εξεγερμένης γενιάς με κοινά συμφραζόμενα. Την ίδια στιγμή, βέβαια, αντιμετώπιζαν ένα βάναυσο δικτατορικό καθεστώς όπου συνθήματα όπως «η φαντασία στην εξουσία» έμοιαζαν εκτός τόπου και χρόνου.

Το Πολυτεχνείο, λοιπόν, ξεχωρίζει ως γεγονός γιατί φέρει πολλά και διαφορετικά χαρακτηριστικά: τον αριστερισμό της κατάληψης και της εξώθησης της σύγκρουσης στα άκρα, τον τριτοκοσμισμό των συνθημάτων που συνδέουν τον εξεγερμένο πλανήτη με τους κολασμένους της γης, το αντικομφορμιστικό φαντασιακό του ’68. Επιπλέον, φέρει το τραύμα των αντιθέσεων εντός του εξόριστου ΚΚΕ αλλά και την υπο διαμόρφωση ευρωκομμουνιστική τάση της «νέας αριστεράς» που προσωποποιούσε η ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος. Αλλά παλεύει και για κλασικά, θα λέγαμε, φιλελεύθερα αιτήματα –ίσως εν αγνοία του–, όπως η ελευθερία της έκφρασης, της παιδείας και του συνδικαλισμού.

Ανάλογα στοιχεία φέρουν εν μέρει τα αντικαθεστωτικά κινήματα στην Ισπανία και στην Πορτογαλία αλλά και χώρες του πρώην Ανατολικού Μπλοκ, όπως η Πολωνία, βεβαίως η Τσεχοσλοβακία, αλλά ακόμα και η γειτονική Γιουγκοσλαβία. Όμως η αιματηρή κατάληξη απαντά μόνο σε φοιτητικά ξεσπάσματα, σε δικτατορίες ή και δημοκρατίες της Λατινικής Αμερικής, όπως στο Μεξικό ή στην Αργεντινή – το περίφημο Cordobazo, πράγμα που το διαφοροποιεί από τον υπόλοιπο εξεγερμένο ευρωπαϊκό Νότο. Αυτό είναι εν μέρει το κράμα του Πολυτεχνείου, φτιαγμένο από τόσο διαφορετικά μεταξύ τους υλικά, που το καθιστά τόσο εμβληματικό.

Ο Νοέμβρης του ’73, όμως, κουβαλά στις πλάτες του και άλλες επιρροές από το διεθνές πλαίσιο εκείνης της εποχής. Συμβαίνει σε μια στιγμή υποτιθέμενης αποσυμφόρησης του ψυχροπολεμικού ανταγωνισμού που όμως τσαλαβουτούσε στα απόνερα της σοβιετικής εισβολής της Τσεχοσλοβακίας το ’68 και στο απόγειο των αντιθέσεων μεταξύ κέντρου και περιφέρειας και των αντιαποικιακών αγώνων στις αφρικανικές αποικίες της Πορτογαλίας λίγο πριν από την Επανάσταση των Γαριφάλων. Το ’73 συμπίπτει με τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ και τη μεγάλη πετρελαϊκή κρίση, τροφοδοτώντας τη γνωστή θεωρία συνωμοσίας πως τον Μαρκεζίνη τον έριξαν οι Αμερικανοί γιατί κράτησε στάση ουδετερότητας στην αραβοϊσραηλινή διένεξη.

Τέλος, είναι η εποχή της κατάρρευση του συστήματος ισοτιμιών του Μπρέτον Γουντς και η απαρχή της ηγεμονίας του νεοφιλελευθερισμού με την επελαύνουσα παγκοσμιοποίηση ή, όπως έχει σωστά λεχθεί, το «σοκ του παγκόσμιου» (shock of the global). Είναι ακριβώς η στιγμή που στην Ελλάδα μαινόταν η οργή για τον πληθωρισμό και τον τιμάριθμο και πλήθος κοινωνικών κατηγοριών, από τους αγρότες των Μεγάρων μέχρι τους οικοδόμους της Αθήνας, ήταν σε αναβρασμό, ενώ το «πείραμα Μαρκεζίνη» έδινε χώρο για τον συντονισμό μαζικής αντικαθεστωτικής διαμαρτυρίας και δράσης.

Άρα η ελληνική περίπτωση κινείται σε ένα ευρυτερο πλαίσιο διαμαρτυρίας και αντίστασης αλλά και γενικών ανακατατάξεων και τεκτονικών αλλαγών. Μια παγκόσμια πλαισίωση πενήντα χρόνια μετά μας παρέχει τη διεθνική πυξίδα για το πώς θα πρέπει πλέον να διαβάσουμε αυτό το κομβικό γεγονός, πέρα από τον ελληνικό εξαιρετισμό.

Ο Κωστής Κορνέτης διδάσκει Σύγχρονη Ιστορία στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Οπτική Γωνία
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΕΠΕΞ Δημήτρης Παπαχρήστος

Οι Αθηναίοι / Δημήτρης Παπαχρήστος: «Το μόνο που θέλαμε ήταν να αλλάξουμε τα πράγματα με όπλο τη νεανική μας τρέλα»

Γεννήθηκε στην Εύβοια, ζει στα Εξάρχεια. Δημοσιογράφος, συγγραφέας και ραδιοφωνικός παραγωγός, υπήρξε εκφωνητής του ραδιοφωνικού σταθμού του Πολυτεχνείου κατά την εξέγερση του Νοέμβρη του 1973 και δεν σταμάτησε ποτέ να αγωνίζεται.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Χούντα, καταστολή, αντίσταση και πολιτική βία

Radio Lifo / Χούντα, καταστολή, αντίσταση και πολιτική βία

Ο Θοδωρής Αντωνόπουλος συζητά με τον ιστορικό Πολυμέρη Βόγλη για τη σημασία της επετείου του Πολυτεχνείου με έναυσμα το τελευταίο του βιβλίο του όπου φωτίζει μια εν πολλοίς άγνωστη και αποσιωπημένη πλευρά της αντίστασης στη δικτατορία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η φωτιά στο Γηροκομείο Πατρών και τα πορίσματα που αλλάζουν τα δεδομένα

Ρεπορτάζ / Η φωτιά στο Γηροκομείο Πατρών και τα πορίσματα που αλλάζουν τα δεδομένα

Ενώ τα πορίσματα της Πυροσβεστικής δεν εντοπίζουν στοιχεία εμπρησμού, δύο φοιτητές εξακολουθούν να κρατούνται προσωρινά για τη φωτιά στην περιοχή του Γηροκομείου Πατρών, με την υπόθεση να ξυπνά μνήμες από παλαιότερες δικαστικές πλάνες.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Η σάγκα της Μονής Σινά

Ρεπορτάζ / Μυστήριο, βία, σκάνδαλα και διαπλοκή: Η σάγκα της Μονής Σινά

Από την έρημο Σινά και την Ιερουσαλήμ μέχρι το Φανάρι, από το Κάιρο και την Αθήνα μέχρι τις Βρυξέλλες, εκτυλίσσεται μια εκκλησιαστική-διπλωματική υπόθεση που θα μπορούσε να γίνει ταινία.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Γιατί ο δήμος Αθηναίων αδιαφορεί για την αρχαία κοίτη του Ιλισού; 

Ρεπορτάζ / Γιατί ο δήμος Αθηναίων αδιαφορεί για την αρχαία κοίτη του Ιλισού; 

Αντί να απομακρύνει το Ολυμπιακό Κολυμβητήριο που έχει χτιστεί επάνω της, ο δήμαρχος το ανακαινίζει, παραβλέποντας αυτήν τη ζώνη τεράστιας ιστορικής, αρχαιολογικής και περιβαλλοντικής σημασίας. 
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Με αντιπολίτευση την ακρίβεια 

Οπτική Γωνία / Με αντιπολίτευση την ακρίβεια 

Ο πρωθυπουργός, με τα μέτρα που εξήγγειλε, έδωσε το καθαρό στίγμα της φιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής του, αφήνοντας το πεδίο ανοιχτό για μια πιο αριστερή αντιπολίτευση, της οποίας οι προτάσεις αναμένονται.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Τι κομίζει ο Αλέξης Τσίπρας;

Οπτική Γωνία / Τι κομίζει ο Αλέξης Τσίπρας;

Προβάλλοντας πλέον έναν ήπιο «κριτικο-μνημονιακό» τόνο, ο Αλέξης Τσίπρας καταλήγει σε ένα πενιχρό σχήμα: τη διαμάχη μεταξύ της αναπτυξιακής Ελλάδας και της κλεπτοκρατίας, την αντίθεση έντιμης-παραγωγικής χώρας με μια μικρή μερίδα διεφθαρμένων και τις προσβάσεις τους στο κράτος.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Τι ακριβώς συμβαίνει με τα αυγά στην Ελλάδα;

Ρεπορτάζ / Τι ακριβώς συμβαίνει με τα αυγά στην Ελλάδα – να ανησυχούμε ή όχι;

Μελέτη του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του ΕΚΠΑ καταγράφει για πρώτη φορά στην Ελλάδα την παρουσία PFAS σε αυγά ελευθέρας βοσκής, αναδεικνύοντας το ζήτημα των «παντοτινών χημικών».
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Μητσοτάκης στη ΔΕΘ: Απάντηση στη δυσαρέσκεια για την ανάπτυξη που δεν μοιράζεται

Πολιτική / Μητσοτάκης στη ΔΕΘ: Απάντηση στη δυσαρέσκεια για την ανάπτυξη που δεν μοιράζεται

Ο πρωθυπουργός με την ομιλία του στη ΔΕΘ θα προσπαθήσει να απαντήσει στους πολίτες που δεν έχουν δει ως τώρα την οικονομική ανάπτυξη που διαφημίζει η κυβέρνηση, παρουσιάζοντας τα μέτρα που θα ανακοινώσει ως απτή απόδειξη.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Πεθαίνοντας ως δημοσιογράφος στη Γάζα

Ακροβατώντας / Πόσο αξίζει η ζωή ενός Παλαιστίνιου δημοσιογράφου στη Γάζα;

Σίγουρα όχι όσο ενός που προέρχεται από τη Δύση, τουλάχιστον για τον ισραηλινό στρατό. Γιατί ο δυτικός κόσμος σίγουρα θα αντιδρούσε με μεγαλύτερη ένταση αν οι δημοσιογράφοι που έχασαν τη ζωή τους είχαν άλλες εθνικότητες.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Εξάρθρωση της «μαφίας της Κρήτης» σε μία από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις της ΕΛ.ΑΣ.

Ρεπορτάζ / Εξάρθρωση της «μαφίας της Κρήτης» σε μία από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις της ΕΛ.ΑΣ.

Διακίνηση ναρκωτικών και όπλων, εκβιασμοί και αμφιλεγόμενες συναλλαγές ακινήτων/φιλέτων της μοναστηριακής περιουσίας περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, η δικογραφία που έφερε στη Δικαιοσύνη το κύκλωμα το οποίο δρούσε με επίκεντρο τα Χανιά.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ