Πιο αργά, δεν προλαβαίνω

Πιο αργά, δεν προλαβαίνω Facebook Twitter
Για να δούμε τα πράγματα στις πραγματικές τους διαστάσεις, για να τα εντάξουμε σ’ ένα πλαίσιο ή μια θεωρία που ούτε τα μεγαλοποιεί ούτε τα κουτσουρεύει, χρειαζόμαστε απόσταση, χρόνο και προσοχή. Χρειαζόμαστε, δηλαδή, αυτά που στερούμαστε. Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0


ΗΘΕΛΑ ΝΑ ΓΡΑΨΩ κάτι για τους δασμούς του Τραμπ. Μετά, σκέφτηκα: ποιους δασμούς; Ήδη τα πράγματα άλλαξαν τόσο πολλές φορές. Μέχρι να γράψω το άρθρο, να το τσεκάρω, να το στείλω, να περάσει επιμέλεια, να σελιδοποιηθεί στο τεύχος, να τυπωθεί και να φτάσει στα σημεία διανομής, η κατάσταση μπορεί να έχει μεταβληθεί μία, δύο, μπορεί και τρεις φορές.

Αυτή η συνθήκη δεν αφορά μόνο τον «παράγοντα Τραμπ». Απεναντίας, αντανακλά μια ευρύτερη δυναμική επιτάχυνσης, θρυμματισμού και ρευστοποίησης του χρόνου: οι ρυθμοί είναι πιο έντονοι, οι εξελίξεις πιο καταιγιστικές, η ενημέρωση άμεση, ενσωματωμένη σε κάθε χώρο και στιγμή της καθημερινής ζωής.

«Εάν [στη νεωτερικότητα] ο χρόνος μετατράπηκε από κυκλικός σε ιστορικό, υπήρξαμε εσχάτως μάρτυρες της έλευσης μιας φασματικής ταυτοχρονίας που αντικαθιστά τον χρόνο με τα σπαράγματά του· μιας χρονικής ενδόρρηξης που αντικατοπτρίζεται σε μια ντεμέκ αιωνιότητα, στα ρηχά νερά της οποίας άπειρα πεπερασμένα αντικείμενα ανταγωνίζονται βάναυσα για την προσοχή μας».¹

Δεν βιώνουμε το παρόν ως μια σειρά από εξελίξεις με αιτίες και αποτελέσματα ούτε ως πτυχές ευρύτερων δυναμικών, αλλά ως απότομα ηλεκτρικά τινάγματα, αόριστα ερεθίσματα που προκαλούν μια σύντομη αντίδραση κι ύστερα υποχωρούν απ’ τη μνήμη μας, για να δώσουν τη θέση τους στο επόμενο σοκ.

Σε αυτό το καθεστώς διαρκούς συνδεσιμότητας και ασφυκτικής ενημέρωσης, χάνουμε τη δυνατότητα να κατανοήσουμε πραγματικά μια εξέλιξη, να την εξετάσουμε σφαιρικά, να δούμε τις πτυχές της, να ζυγίσουμε το βάρος της και την ποιότητά της. Τεράστια θαυμαστικά καινοτομίας συσκοτίζουν την αντίληψη του παρόντος, κραυγές φόβου και ενθουσιασμού πνίγονται σε μια στάσιμη θάλασσα αδιαφορίας.

Όλα είναι καινούργια, υπό την προϋπόθεση ότι το «καινούργιο» έχει χάσει κάθε ένταση και κάθε σημασία. Η δυνατότητα ένταξης μιας εξέλιξης σε ένα ιστορικό συνεχές, ανάλυσης αιτιών και πιθανών επιπτώσεων στο μέλλον χάνεται, αφού το «υπερπαρόν» μας, που είναι «πιο παρόν από το παρόν», «παραγκωνίζει με αγένεια τις άλλες χρονικές διαστάσεις, τις απορροφά».²

Δεν είναι απλώς ότι η καθημερινότητά μας έχει επιταχυνθεί, ότι η δουλειά ξεχύνεται σε κάθε τομέα της ζωής, έτσι που ο «ελεύθερος χρόνος» μοιάζει με κακό αστείο και ότι, συνεπώς, δεν έχουμε τον καιρό ή την ενέργεια για να εξετάσουμε τις εξελίξεις∙ είναι, ταυτόχρονα, ότι οι ίδιες οι εξελίξεις καλπάζουν με τρομακτικούς ρυθμούς, γλιστρούν μέσα απ’ τα χέρια μας, έτσι που, όταν προσπαθούμε να προσεγγίσουμε ένα ζήτημα, αυτό είναι πλέον παρελθόν, καθώς μια νέα είδηση απαιτεί την προσοχή μας.

Ούτε, όμως, αρκεί να επικαλεστούμε τις θρυμματισμένες υποκειμενικότητές μας και την αόριστη αίσθηση μιας διαφορετικής, πιο γρήγορης πραγματικότητας, για να κατανοήσουμε αυτές τις δυναμικές. Η υπερπληροφόρηση και η παράφορη άνθηση των εξελίξεων συνιστά ένα ζήτημα πολιτικής οικονομίας. Από τη μία, είναι απόρροια του καταναλωτικού πυρήνα των μέσων ενημέρωσης και επικοινωνίας, των οποίων το κέρδος βασίζεται στη διαρκή παραγωγή αξιοσημείωτων νέων και ελκυστικού περιεχομένου. Από την άλλη, οι ίδιες οι κρατικές και κυβερνητικές πολιτικές ευνοούνται από τη σύγχυση που παράγει η πληροφοριακή, υπερπαροντική μας συνθήκη. Ο πολλαπλασιασμός των λόγων περί «κρίσης» και των γεγονότων που ορίζονται ως «κριτικής σημασίας» είναι ενδεικτικός: όπως τα «πάντα συγκλίνουν» όχι «προς κάποιο συμβάν […], μα προς τη γενικευμένη αποσυμβαντοποίηση» που συνεπάγεται ο αλγόριθμος,³ έτσι και η παλιά «κρίση» στην οικονομία ή στο πολιτικό σύστημα έχει αντικατασταθεί από απανωτές, ζωηρότατες μικροκρίσεις, από μια διαρκή κρίση που λειτουργεί ως κανονικότητα, που μας κρατάει σε εγρήγορση και δικαιολογεί την εφαρμογή κάθε είδους «εξαιρετικών» δυνάμεων.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο, δεν βιώνουμε το παρόν ως μια σειρά από εξελίξεις με αιτίες και αποτελέσματα ούτε ως πτυχές ευρύτερων δυναμικών, αλλά ως απότομα ηλεκτρικά τινάγματα, αόριστα ερεθίσματα που προκαλούν μια σύντομη αντίδραση κι ύστερα υποχωρούν απ’ τη μνήμη μας, για να δώσουν τη θέση τους στο επόμενο σοκ. Το σκωτζέζικο ντους των τραμπικών δεσμών δεν είναι κάτι εξαιρετικό, παρά μια αποκρυστάλλωση αυτών των διαδικασιών: θεαματική σαγήνη, φόβος που γίνεται ανακούφιση που γίνεται θυμός που γίνεται σύγχυση και ενθουσιασμός, όλα μέσα στους υδρατμούς της ανιστορικότητας.

Σε αυτό το πλαίσιο, οι εξελίξεις είναι πακέτα εντάσεων που κυλάνε χωρίς τριβή στην επιφάνεια των μυαλών μας, pixel και συχνότητες μιας συσκευής που θα μας κάνουν να γελάσουμε, ν’ αηδιάσουμε ή να αγχωθούμε, χωρίς να προσπαθήσουμε να τα κατανοήσουμε ή να τα υπερβούμε.

Για να δούμε τα πράγματα στις πραγματικές τους διαστάσεις, για να τα εντάξουμε σ’ ένα πλαίσιο ή μια θεωρία που ούτε τα μεγαλοποιεί ούτε τα κουτσουρεύει, χρειαζόμαστε απόσταση, χρόνο και προσοχή. Χρειαζόμαστε, δηλαδή, αυτά που στερούμαστε.


[1] Στέφανος Ρέγκας. 2019. «Το μέλλον ανήκει στο παρελθόν». Kaboom 6.
[2] Ό.π.
[3] Ό.π.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO. 

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ένα ελληνο-αλβανικό ανήκειν εν τη γενέσει;

Guest Editors / Μεταξύ ελληνικότητας και αλβανικότητας 

Μια έρευνα επιβεβαιώνει ότι η αλβανική μετανάστευση στην Ελλάδα αναδιαμορφώνει ριζικά τις έννοιες της ταυτότητας και του ανήκειν, αποκαλύπτοντας τις προκλήσεις και τις προοπτικές αυτής της νέας πραγματικότητας.
ΙΛΙΡΙΝΤΑ ΜΟΥΣΑΡΑΙ
ΕΠΕΞ Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Περιβάλλον / Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο για τη θαλάσσια ζωή και μπλόκαρε, έστω προσωρινά, τα σχέδια για εξορύξεις στον ανεξερεύνητο βυθό. Ο Andrew Sweetman μιλά στη LiFO για την έρευνα που έγινε απροσδόκητα viral και συγκρούστηκε με κολοσσούς, πολιτικές αποφάσεις και… το TikTok.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Ακροβατώντας / Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Τι σημασία έχουν τα μεγάλα σκάνδαλα, όταν η απειλή είναι μπροστά μας, όπως οι καραβιές Λίβυων και Σουδανών μεταναστών και πολιτικών προσφύγων που καταφθάνουν στη νότια Κρήτη και εισβάλλουν ανεξέλεγκτα στην πατρίδα;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Ο δημοσιογράφος της «Εφημερίδας των Συντακτών» και του e-tetRadio μιλά για την εφημερίδα, επιβεβαιώνοντας τις τελικές συζητήσεις με τον Δημήτρη Μελισσανίδη, για την κρίση της αριστεράς, την επιστροφή του Αλέξη Τσίπρα και το μέλλον του Τύπου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Οπτική Γωνία / «Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Ο θεατρικός σκηνοθέτης Guy Ben-Aharon, που βρέθηκε πρόσφατα στην Αθήνα, γράφει στη LiFO για την απόρριψη που βιώνει τόσο στην πατρίδα του όσο και στο εξωτερικό ως Ισραηλινός που υποστηρίζει την ελευθερία της Παλαιστίνης. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
«Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Οπτική Γωνία / «ΟΠΕΚΕΠΕ: Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έστειλε πριν από λίγο καιρό στη Βουλή τη δικογραφία για Αυγενάκη και Βορίδη, αλλά η ΝΔ δεν βλέπει ποινικές ευθύνες υπουργών στο σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ και επιμένει ότι πρόκειται για «διαχρονικές παθογένειες». 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Γιατί κανείς δεν μας προστατεύει από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Οπτική Γωνία / Γιατί δεν μας προστατεύει κανείς από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Η Κομισιόν στέλνει τη χώρα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επειδή δεν έχει υιοθετήσει τα απαραίτητα σχέδια δράσης για την ηχορρύπανση. Τι σημαίνει αυτό για την καθημερινότητά μας; Μιλά στη LiFO ο ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ, Γεώργιος Παπανικολάου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ένας κανονικός αφελληνισμός

Οπτική Γωνία / Ένας κανονικός αφελληνισμός

Στη θέση εκείνων των ξένων που καλλιεργούσαν μια αληθινή σχέση με την Ελλάδα, πολλαπλασιάζονται τα φιμέ τζάμια των υπερπολυτελών τζιπ, αόρατοι και αδιάφοροι μεσάζοντες, αγοραστές επαύλεων που υπενοικιάζονται ή έχουν γίνει φρούρια με μικρούς ιδιωτικούς στρατούς τραμπούκων.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Δημήτρης Νανόπουλος: «Ζούμε το τέλος του ανθρώπου και τη γέννηση ενός νέου τύπου ύπαρξης»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Νανόπουλος: «Ζούμε το τέλος του ανθρώπου και τη γέννηση ενός νέου τύπου ύπαρξης»

Ο διακεκριμένος ακαδημαϊκός και θεωρητικός φυσικός μιλά για την προέλευση της συνείδησης, τoν εγκέφαλο ως κβαντική μηχανή και το μέλλον του ανθρώπου ως υβριδίου τεχνολογίας και βιολογίας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Η ομοφοβία δεν είναι ιδεολογική τοποθέτηση αλλά μια μορφή βίας»

Οπτική Γωνία / «Η ομοφοβία δεν είναι ιδεολογική τοποθέτηση αλλά μια μορφή βίας»

Ένα 13χρονο παιδί δεν άντεξε την ομοφοβία και έδωσε τέλος στη ζωή του. Ο ψυχίατρος-ψυχαναλυτής Σάββας Σαββόπουλος εξηγεί πώς μπορούν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί να εντοπίσουν έγκαιρα τα σημάδια της αυτοκτονικής διάθεσης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Antinero: Καταγγελία-μαμούθ για το μεγαλύτερο πρόγραμμα δασικής πρόληψης

Ρεπορτάζ / Antinero: Πώς το «μεγαλύτερο πρόγραμμα δασικής πρόληψης» έγινε πεδίο καταγγελιών

Με εκατομμύρια ευρώ να έχουν ήδη διατεθεί, το πρόγραμμα Antinero μπαίνει στο στόχαστρο: 213 φορείς και πολίτες υπέβαλαν αναφορά στην Ε.Ε., αμφισβητώντας τη νομιμότητα και την αποτελεσματικότητά του.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ