Μαρία Ρέσα: Όχι απλά το φετινό Νόμπελ Ειρήνης, αλλά ίσως ο πιο αγνός αντίλογος στη δικτατορία των social media

Μαρία Ρέσα: Όχι απλά το φετινό Νόμπελ Ειρήνης, αλλά ίσως ο πιο αγνός αντίλογος στη δικτατορία των social media Facebook Twitter
«Μέχρι τη μέρα που ανέβηκε ο Ντουτέρτε στην εξουσία μου ήταν απολύτως σαφές ότι επρόκειτο να στοχοποιηθεί, με τη βοήθεια των social media, όποιος αμφισβητούσε τον περίφημο πόλεμό του εναντίον των καρτέλ ναρκωτικών. Οι πρώτοι που βρέθηκαν στο στόχαστρο ήταν οι δημοσιογράφοι.»
0

Σε μία χώρα με γελοίους και παράφρονες ηγέτες, πόσα μπορεί να περιμένει ο πολίτης από τη δημοσιογραφία; Από τους λειτουργούς του Τύπου, ίσως; Αν μάλιστα μιλάμε για τις Φιλιππίνες, στους λιγότερο υπομονετικούς προκαλείται ένα μικρό μειδίαμα. Μιλάμε για τη χώρα που Πρόεδρό της έχει έναν μανιακό φονιά και αν όλα πάνε καλά (;), η ίδια αυτή χώρα θα βρεθεί στα χέρια ενός (πρώην) αθλητή ΜΜΑ, ο οποίος βαρέθηκε το «κλουβί» και τώρα ορέγεται πολιτική καριέρα. Αν δεν πάνε καλά, σημαίνει ότι την κατάσταση ανέλαβε η επόμενη γενιά Ντουτέρτε και συγκεκριμένα η κόρη του Προέδρου,  Σάρα, νυν δήμαρχος Νταβάο.

Τέλος πάντων από τον Ντουτέρτε στον Μάνι Πακιάο ο δρόμος δεν είναι μακρύς, ωστόσο, μετρά πολλούς νεκρούς, πολλή λογοκρισία και ελάχιστο κουράγιο για ερευνητική δημοσιογραφία. Βέβαια, το 2016, όταν ο Ντουτέρτε αναλάμβανε την προεδρία των Φιλιππίνων, προφανώς υπολόγιζε χωρίς τον βραχνά του Rappler.com και τη διευθύνουσα σύμβουλο και συνιδρύτρια του, Μαρία Ρέσα.

Είναι η γυναίκα που πριν από λίγα 24ώρα τιμήθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης, μαζί με τον Ρώσο συνάδελφό της, Ντμίτρι Μουράτοφ, σε μία ξεκάθαρη τοποθέτηση της Ακαδημίας για τις πιέσεις που δέχεται η ελεύθερη δημοσιογραφία σε όλον τον κόσμο.

Η Ρέσα που το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη τη γνωρίζει με ενδιαφέρον τώρα, δεν είναι από τις συνηθισμένες περιπτώσεις δημοσιογράφων που μετά από χρόνια συνεργασίας με ειδησεογραφικούς κολοσσούς, όπως το CNN, άπειρες βραβεύσεις και βιβλία που έγιναν best seller, καβάλησαν το καλάμι. Ήταν, και απ’ ό,τι όλα δείχνουν, παραμένει ένας κανονικός άνθρωπος που ακόμη και την ύψιστη τιμή του Νόμπελ τη βλέπει ως εργαλείο για να κάνει καλά τη δουλειά της.

Και επίσης, είναι μια γυναίκα που στα 58 της εννοεί εκτός από ρεπορτάζ να κάνει συχνά περάσματα από τις διαδηλώσεις και τις φυλακές της χώρας της, παράγοντας μόνο σοβαρή δημοσιογραφία με δεδομένα, με αποδείξεις, με διασταύρωση.

Έχοντας επενδύσει ένα μεγάλο μέρος των χρημάτων που έβγαλε από τη δουλειά της στο μοναδικό ανεξάρτητο ειδησεογραφικό δίκτυο των Φιλιππίνων, η Ρέσα γνωρίζει εδώ και χρόνια την αξία του διαδικτύου και των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης, είτε αυτά χρησιμοποιούνται για καλό, είτε ως όπλο παραπληροφόρησης και προπαγάνδας.

Και κυρίως, γνωρίζει ότι οι Φιλιππίνες είναι για την Αμερική, ό,τι το καναρίνι στο τούνελ του μεταλλωρύχου. Όπως, χαρακτηριστικά έχει πει πριν από λίγα χρόνια σε ομιλία της στο Πρίνστον (το πανεπιστήμιο από το οποίο αποφοίτησε), το «σκάνδαλο Cambridge Analytica  πρώτα ξέσπασε σε εμάς και μετά στις ΗΠΑ. Πρώτα εδώ διαπιστώσαμε το εύρος των παραβιασμένων λογαριασμών για τους οποίους είχε δημιουργηθεί τόση αναστάτωση»...

Δεν υπερβάλλει εδώ η Ρέσα. Βάσει των στατιστικών, ένα 97% των Φιλιππινέζων έχει πρόσβαση στο internet και ενημερώνεται ανελλιπώς από όποιο ειδησεογραφικό δίκτυο μπορεί να του προσφέρει έγκυρη ενημέρωση, ενώ σερφάρει ακατάπαυστα στο Facebook. «Γι’ αυτό ακριβώς έστησα το Rappler στις Φιλιππίνες», έχει παραδεχθει χαριτολογώντας και ταυτόχρονα γνωρίζοντας πόσο εύκολο είναι να χειραγωγηθούν ΜΜΕ και social media στη χώρα της.

«Ένα ψέμα που θα ειπωθεί και θα γραφτεί 1000 φορές, γίνεται αλήθεια», εξηγεί η ίδια με πικρή πείρα, καθώς υπήρξε από τις πρώτες δημοσιογράφους που κατανόησαν πλήρως τον τρόπο λειτουργίας των έμμισθων trolls, τη στοχοποίηση γυναικών και τους βαθύτερους κινδύνους που το astroturfing έκρυβε για τη δημοκρατία.

Όμως, για εκείνην είναι οι καιροί, η τεχνολογία και ο παγκόσμιος λαϊκισμός που ξεχύθηκε σαν κατάρα τα τελευταία χρόνια που ευνοεί την παραπληροφόρηση. «Η καρδιά της δημοκρατίας είναι τα γεγονότα», συνηθίζει να λέει στις ομιλίες της και γνωρίζει καλά πώς αυτή η καρδιά μπορεί να τεμαχιστεί real time στο Facebook και ενώ θα φαίνεται ποιος την τεμαχίζει, όλοι να μπορούν να πειστούν ότι το έκανε κάποιος άλλος.

«Ένα ψέμα που θα ειπωθεί και θα γραφτεί 1000 φορές, γίνεται αλήθεια», εξηγεί η ίδια με πικρή πείρα, καθώς υπήρξε από τις πρώτες δημοσιογράφους που κατανόησαν πλήρως τον τρόπο λειτουργίας των έμμισθων trolls, τη στοχοποίηση γυναικών και τους βαθύτερους κινδύνους που το astroturfing έκρυβε για τη δημοκρατία.

Πολύ πριν εκδηλωθεί η φονική δράση και ο ακραίος μισογυνισμός του Ντουτέρτε, πολύ πριν –με κομμένη την ανάσα- ο πλανήτης παρακολουθήσει τον Τραμπ να διαλύει το Καπιτώλιο με ένα κάλεσμα που εξαπλώθηκε μέσω των social media, η Ρέσα γνώριζε τους μηχανισμούς κατασκευής, διάδοσης, εγκαθίδρυσης και κεφαλαιοποίησης ενός ψέματος (ή και πολλών) με τη βοήθεια των κοινωνικών δικτύων.

Το 2017 στο Twitter τρένταρε το hashtag #ArrestMariaRessa.  Όλοι ξέρουμε τη δύναμη των trends στο Twitter και για τη δημοσιογράφο δεν θα ήταν η πρώτη φορά που θα βρισκόταν με χειροπέδες και ορδή αστυνομικών να τη συνοδεύει. Η μάχη με τον Ντουτέρτε και την προπαγάνδα του, την εγκληματική δράση του και τον στραγγαλισμό των ΜΜΕ στις Φιλιππίνες, έχει ξεκινήσει πολύ πριν το 2016, ωστόσο κορυφώθηκε, όταν με έγγραφα άρχισε να αποκαλύπτει τις θερμές συνομιλίες του με τον Τραμπ, κάτι που την έθεσε στο στόχαστρο για τα καλά.

Η «εντολή» του hashtag θα είχε επιτυχία, αν ο κόσμος δεν γνώριζε τη δημοσιογράφο κι αν δεν ήταν υπεράνω κάθε αμφισβήτησης η αξιοπιστία και η μεθοδολογία βάσει της οποίας εργάζεται η ομάδα συνεργατών του Rappler.

(Μέχρι στιγμής η Ρέσα, έχει συλληφθεί μία φορά για δημοσίευση ψευδών ειδήσεων από το καθεστώς Ντουτέρτε και μετρά μια καταδίκη για παράβαση ενός αμφιλεγόμενου νόμου των Φιλιππίνων για έγκλημα στον κυβερνοχώρο. Αυτή τη στιγμή, παρά το Νόμπελ, αντιμετωπίζει ποινές που ενδέχεται να μεταφραστούν σε 5ετή φυλάκιση...Μαζί με τα παραπάνω έχει να αντιμετωπίσει και τα τσιράκια του Προέδρου, τις ενέδρες κατά ζωής και τα απειλητικά μηνύματα σε όλο το φάσμα των social media, τόσο των δικών της όσο και του  Rappler).

Παρ’ όλα αυτά, η δημοσιογράφος όχι μόνο δεν πτοείται, αλλά συνεχίζει να μιλά ανοιχτά, με ντοκουμέντα για τη μεθοδολογία του Facebook σε ό,τι αφορά τη σκαλέτα των ειδήσεων ανά τον κόσμο και για τη συνεργασία του με τις απανταχού παραφρονημένες κυβερνήσεις για την προώθηση της εκάστοτε ατζέντας τους. Πριν από περίπου 2 χρόνια «φώναζε» μέσω των ρεπορτάζ και των ανταποκρίσεών της ότι η χειραγώγηση λογαριασμών του FB –ειδικά στις Φιλιππίνες- ήταν ένα πεδίο δοκιμών, ένα πείραμα, για την αλλαγή των δομών εξουσίας παγκοσμίως και μία σίγουρη απειλή για τη δημοκρατία.

«Άρχισα να αντιλαμβάνομαι το 2012 την αλλαγή του κλίματος. Μέχρι τη μέρα που ανέβηκε ο Ντουτέρτε στην εξουσία μου ήταν απολύτως σαφές ότι επρόκειτο να στοχοποιηθεί, με τη βοήθεια των social media, όποιος αμφισβητούσε τον περίφημο πόλεμό του εναντίον των καρτέλ ναρκωτικών. Οι πρώτοι που βρέθηκαν στο στόχαστρο ήταν οι δημοσιογράφοι. Νομίζω ότι παρακολουθούμε την έναρξη ενός δυστοπικού μέλλοντος», είχε δηλώσει λίγο πριν το ΤΙΜΕ την ανακηρύξει ως μία προσωπικότητα της χρονιάς και «Φύλακα» της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας.

Για τη Ρέσα η άνοδος του Ντουτέρτε στην εξουσία πάει χέρι – χέρι με τη «δραστηριότητα» συγκεκριμένων λογαριασμών στο Facebook που κατάφεραν να επηρεάσουν τα μέγιστα το εκλογικό αποτέλεσμα, αλλά και –στην αρχή- την άποψη πολλών πολιτών για το «θεάρεστο έργο» του ξεπαστρέμματος «ναρκοβαρόνων» και συνεργατών τους.

Μέχρι σήμερα δεν έχει αλλάξει άποψη. Θεωρεί ότι το δώρο της τεχνολογίας, αντί να βοηθήσει την ανθρωπότητα, έχει γίνει όπλο εναντίον της δημοκρατίας –και της ανθρώπινης ζωής- στα χέρια λίγων. Όταν οι περισσότεροι βλέπουν μικρο-στόχευση (στοχοποίηση, δηλαδή, μικρών κατηγοριών πολιτών) η Ρέσα ανησυχεί για τη μεγάλη εικόνα. Αυτή που θα εγκαθιδρύσει μία παγκόσμια δικτατορία, χωρίς να έχουν προηγηθεί αναγκαστικά πραξικοπήματα ή ένοπλες συγκρούσεις. Αυτό που έρχεται, για τους περισσότερους δεν έχει καν μορφή. Για τη Ρέσσα είναι το μεγάλο πλάνο, στο οποίο με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο, ερήμην μας ή όχι, συμμετέχουμε όλοι, δημιουργώντας τον αλγόριθμο μίας εξοντωτικής δυστοπίας.

Τα γεγονότα της πρόσφατης περιόδου, με τις απανωτές αποκαλύψεις για τις πρακτικές του Facebook δικαιώνουν τη δημοσιογράφο. Απομένει να φανεί, αν το Νόμπελ της δόθηκε για να ακουστεί πιο δυνατά η φωνή της –όπως άλλωστε και στον Ρώσο συνάδελφό της, Ντμίτρι Μουράτοφ- ή για να παρηγορηθούν οι ενοχές της Σουηδικής Ακαδημίας για τα τεκταινόμενα στον Τύπο ανά τον κόσμο.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Νόμπελ Ειρήνης: Στους δημοσιογράφους Μαρία Ρέσα και Ντμίτρι Μουράτοφ - «Για τον αγώνα τους υπέρ της ελευθερίας έκφρασης»

Διεθνή / Νόμπελ Ειρήνης: Στους δημοσιογράφους Μαρία Ρέσα και Ντμίτρι Μουράτοφ - «Για τον αγώνα τους υπέρ της ελευθερίας έκφρασης»

«Με τη βράβευσή τους υπογραμμίζεται η σπουδαιότητα προάσπισης των θεμελιωδών δικαιωμάτων ελευθερίας έκφρασης και ελευθεροτυπίας»
THE LIFO TEAM
Το facebook, ένα απέραντο Μακελειό

Στάθης Τσαγκαρουσιάνος / Το facebook, ένα απέραντο Μακελειό

Ό,τι πιο σάπιο  έχει αναφανεί στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, έχει αναπτυχθεί στη θερμοκοιτίδα των σόσιαλ. Γραμμένο με άνεση, θράσος και μίσος. Με πιο πρόσφατο και πιο επικίνδυνο το λεγόμενο «αντιεμβολιαστικό κίνημα».
ΣΤΑΘΗΣ ΤΣΑΓΚΑΡΟΥΣΙΑΝΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Βαθαίνει η κρίση εμπιστοσύνης, αλλά κανένας δεν πτοείται 

Βασιλική Σιούτη / Βαθαίνει η κρίση εμπιστοσύνης, αλλά κανένας δεν πτοείται 

Στην Ελλάδα η κοινή γνώμη έχει τη χειρότερη άποψη για τα πολιτικά κόμματα της χώρας, αλλά αυτό δεν μοιάζει να πτοεί κανέναν, παρά τον υπαρκτό κίνδυνο απονομιμοποίησης του πολιτικού συστήματος. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Ο Γιάννης Σίνα Ούγκο Αντετοκούνμπο…

Ακροβατώντας / Ο Γιάννης Σίνα Ούγκο Αντετοκούνμπο και ο κάθε Γιάννης

Σαν αυτόν υπάρχουν χιλιάδες ακόμα άνθρωποι που ζουν στη χώρα μας, πολλές χιλιάδες «καταραμένοι» που για διάφορους λόγους έφτασαν και φτάνουν ως εδώ με κάτι καρυδότσουφλα, σε μια προσπάθεια να επιβιώσουν.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Η φωτιά στο Γηροκομείο Πατρών και τα πορίσματα που αλλάζουν τα δεδομένα

Ρεπορτάζ / Η φωτιά στο Γηροκομείο Πατρών και τα πορίσματα που αλλάζουν τα δεδομένα

Ενώ τα πορίσματα της Πυροσβεστικής δεν εντοπίζουν στοιχεία εμπρησμού, δύο φοιτητές εξακολουθούν να κρατούνται προσωρινά για τη φωτιά στην περιοχή του Γηροκομείου Πατρών, με την υπόθεση να ξυπνά μνήμες από παλαιότερες δικαστικές πλάνες.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Η σάγκα της Μονής Σινά

Ρεπορτάζ / Μυστήριο, βία, σκάνδαλα και διαπλοκή: Η σάγκα της Μονής Σινά

Από την έρημο Σινά και την Ιερουσαλήμ μέχρι το Φανάρι, από το Κάιρο και την Αθήνα μέχρι τις Βρυξέλλες, εκτυλίσσεται μια εκκλησιαστική-διπλωματική υπόθεση που θα μπορούσε να γίνει ταινία.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Γιατί ο δήμος Αθηναίων αδιαφορεί για την αρχαία κοίτη του Ιλισού; 

Ρεπορτάζ / Γιατί ο δήμος Αθηναίων αδιαφορεί για την αρχαία κοίτη του Ιλισού; 

Αντί να απομακρύνει το Ολυμπιακό Κολυμβητήριο που έχει χτιστεί επάνω της, ο δήμαρχος το ανακαινίζει, παραβλέποντας αυτήν τη ζώνη τεράστιας ιστορικής, αρχαιολογικής και περιβαλλοντικής σημασίας. 
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Με αντιπολίτευση την ακρίβεια 

Οπτική Γωνία / Με αντιπολίτευση την ακρίβεια 

Ο πρωθυπουργός, με τα μέτρα που εξήγγειλε, έδωσε το καθαρό στίγμα της φιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής του, αφήνοντας το πεδίο ανοιχτό για μια πιο αριστερή αντιπολίτευση, της οποίας οι προτάσεις αναμένονται.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Τι κομίζει ο Αλέξης Τσίπρας;

Οπτική Γωνία / Τι κομίζει ο Αλέξης Τσίπρας;

Προβάλλοντας πλέον έναν ήπιο «κριτικο-μνημονιακό» τόνο, ο Αλέξης Τσίπρας καταλήγει σε ένα πενιχρό σχήμα: τη διαμάχη μεταξύ της αναπτυξιακής Ελλάδας και της κλεπτοκρατίας, την αντίθεση έντιμης-παραγωγικής χώρας με μια μικρή μερίδα διεφθαρμένων και τις προσβάσεις τους στο κράτος.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Τι ακριβώς συμβαίνει με τα αυγά στην Ελλάδα;

Ρεπορτάζ / Τι ακριβώς συμβαίνει με τα αυγά στην Ελλάδα – να ανησυχούμε ή όχι;

Μελέτη του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του ΕΚΠΑ καταγράφει για πρώτη φορά στην Ελλάδα την παρουσία PFAS σε αυγά ελευθέρας βοσκής, αναδεικνύοντας το ζήτημα των «παντοτινών χημικών».
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Μητσοτάκης στη ΔΕΘ: Απάντηση στη δυσαρέσκεια για την ανάπτυξη που δεν μοιράζεται

Πολιτική / Μητσοτάκης στη ΔΕΘ: Απάντηση στη δυσαρέσκεια για την ανάπτυξη που δεν μοιράζεται

Ο πρωθυπουργός με την ομιλία του στη ΔΕΘ θα προσπαθήσει να απαντήσει στους πολίτες που δεν έχουν δει ως τώρα την οικονομική ανάπτυξη που διαφημίζει η κυβέρνηση, παρουσιάζοντας τα μέτρα που θα ανακοινώσει ως απτή απόδειξη.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ