«Κουράστηκα να τη φροντίζω, λυτρώθηκε από τα βάσανά της»: Ποιος δικαιούται να δολοφονεί από οίκτο; 

«Κουράστηκα να τη φροντίζω, λυτρώθηκε»: Ποιος δικαιούται να δολοφονεί από οίκτο;  Facebook Twitter
Ο οίκτος και το πάθος είναι δύο κίνητρα που οι άντρες έχουν μια άνεση να επικαλούνται όταν σκοτώνουν και εμείς, ως κοινωνία, έχουμε μάθει να νεύουμε καταφατικά. Εικονογράφηση: bianka/LIFO
0


«ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ ΝΑ ΤΗ ΦΡΟΝΤΙΖΩ,
λυτρώθηκε από τα προβλήματά της». Το γεγονός είναι αυτό: 50χρονος γιος σκότωσε με τρεις μαχαιριές την 84χρονη ανοϊκή, κατάκοιτη μητέρα του, της οποίας ήταν ο αποκλειστικός φροντιστής. Κάλεσε την αστυνομία, ενημέρωσε για την πράξη του και σχολίασε ότι η μητέρα του «λυτρώθηκε». 

Το θέμα μας σήμερα είναι ο οίκτος. Θέλω να κουβεντιάσουμε για τον οίκτο που οδηγεί σε έναν μεγαλόψυχο φόνο. Για την κατανόησή μας προς τους ανθρώπους που σκοτώνουν επειδή επωμίστηκαν δυσανάλογα βάρη, επειδή θυσιάζουν τη ζωή τους για τη φροντίδα των άλλων. Και θέλω να δούμε αν, όταν λέμε «άνθρωποι», εννοούμε τελικά και άντρες και γυναίκες. 

Αυτές τις μέρες διαβάζω ένα βιβλίο με τίτλο «Humanly Possible», της Sarah Bakewell. Το θέμα του είναι η ιστορία του ουμανισμού. Πιο συγκεκριμένα, το θέμα του είναι πώς διάφορες κουλτούρες και φιλοσοφίες, σε παγκόσμιο επίπεδο και συχνά ταυτόχρονα, κατέληγαν στην ιδέα ότι μέτρο του κόσμου πρέπει να είναι ο άνθρωπος και ότι η ανθρώπινη ζωή έχει αξία, όχι επειδή την απέκτησε λόγω τίτλου, χρημάτων ή διάκρισης, αλλά επειδή απλώς τη φέρει. Η ανθρώπινη ζωή έχει αξία επειδή «είναι», χωρίς να χρειάζονται άλλα επιχειρήματα. Έχουμε, προς το παρόν, δομήσει έναν πολιτισμό μέσα στον οποίο η αξία της ανθρώπινης ζωής είναι αδιαπραγμάτευτη. Με βάση αυτό διεκδικούμε ισχυρά συστήματα υγείας, με βάση αυτό είναι θέμα οι γενοκτονίες, με βάση αυτό δεν αφήνουμε τους ηλικιωμένους να πεθάνουν, με βάση αυτό, όταν ένα παιδί έχει κάποια σπάνια νόσο που η διαχείρισή της κοστίζει χιλιάδες ευρώ, λέμε «πρέπει να βρεθούν τα λεφτά», αντί να πούμε «ε, οκ, αυτό του έλαχε, ένα παιδί λιγότερο». Η ιδέα ότι η ζωή έχει αξία δεν είναι αυθόρμητη για την ανθρωπότητα. Είναι ένα κεκτημένο που έχει πάρει αιώνες να ριζώσει. Το βιβλίο εξηγεί έμμεσα πώς φτάσαμε να πιστεύουμε ότι, αν κάποιος έχει γεννηθεί, ζει μια ζωή που έχει αξία και όλοι μαζί πρέπει να τη διαφυλάξουμε.

Ο φόνος, όταν είναι ντυμένος με οίκτο, μοιάζει ρομαντικός, πράξη εξύψωσης, γενναίος εναγκαλισμός του μοιραίου. Ειδικά σε περιπτώσεις που παραείναι μεγάλη η ανάγκη για φροντίδα, ο φόνος μοιάζει με επαναστατική αντίσταση σε μια κοινωνία που αδιαφορεί και ένα κράτος που σφυρίζει ανέμελα.

Μέσα σε έναν πολιτισμό που υπερηφανεύεται για την ικανότητά του να εκτιμά την ανθρώπινη ζωή, πιστεύω ότι πρέπει να είμαστε προσεκτικές όταν προσφέρουμε κατανόηση σε ανθρώπους που με διάφορες αφορμές και επιχειρήματα αποφασίζουν να σκοτώσουν. Το «κουράστηκα να τη φροντίζω και τη λύτρωσα απ’ τα προβλήματά της» είναι απόλυτα ανθρώπινο. Είναι μια εξήγηση που ο μέσος άνθρωπος αποδέχεται. Ο φόνος, όταν είναι ντυμένος με οίκτο, μοιάζει ρομαντικός, πράξη εξύψωσης, γενναίος εναγκαλισμός του μοιραίου. Ειδικά σε περιπτώσεις που παραείναι μεγάλη η ανάγκη για φροντίδα, ο φόνος μοιάζει με επαναστατική αντίσταση σε μια κοινωνία που αδιαφορεί και ένα κράτος που σφυρίζει ανέμελα ενώ οι έχοντες ανάγκη ζουν σε βάρος της οικογένειάς τους. Ο φόνος, σε τέτοιες περιπτώσεις, μεταφράζεται πανεύκολα ως διαμαρτυρία απέναντι σ’ ένα κακό για το οποίο δεν υπάρχει σωτηρία. Αποβάλλει το «κακό», ο φονιάς δεν είναι τέρας αλλά ένας άνθρωπος σε απόγνωση. Και, πιστεύω, οι περισσότερες και οι περισσότεροι από μας βλέπουμε με κάποια συμπάθεια την απόγνωση. 

Στη μια πλευρά, λοιπόν, έχουμε τον φονιά που επικαλείται τον οίκτο. Η λύτρωση είναι πράξη συμπόνιας. Απ’ την άλλη πλευρά, έχουμε το κοινωνικό σύνολο που κρίνει. Ένα μέρος του θα νιώσει κατανόηση και συμπόνια. Και όταν συμβαίνει αυτό, όταν η επικοινωνία μεταξύ θύτη και κοινωνίας ολοκληρώνεται με την κατανόηση, κάθε, μα κάθε φορά, διαρρηγνύεται το κοινωνικό συμβόλαιο που λέει ότι «η ανθρώπινη ζωή έχει αξία». Ο οίκτος, αν και ανθρώπινος, είναι αυθαίρετος. Υπονοεί ότι κάποιος έχει δικαίωμα να αξιολογήσει το αν μια ζωή αξίζει να βιωθεί. Ο οίκτος είναι εξουσιαστικό συναίσθημα και αυτός που οικτίρει είναι από πάνω. Γι’ αυτό πιστεύω ότι, αν παρακολουθήσετε τα εγκλήματα που συμβαίνουν από οίκτο, θα δείτε συχνά άνδρες να οικτίρουν και να κόβουν το νήμα της ζωής κάποιας ή κάποιου. Ο οίκτος είναι εξουσιαστικός και όποιος έχει την εξουσία έτσι κι αλλιώς τον νιώθει ευκολότερα. 

Ο οίκτος και το πάθος είναι δύο κίνητρα που οι άντρες έχουν μια άνεση να επικαλούνται όταν σκοτώνουν και εμείς, ως κοινωνία, έχουμε μάθει να νεύουμε καταφατικά. Θεωρώ δεδομένο ότι όλες και όλοι ξέρετε μια μάνα ή μια γιαγιά που επί δέκα-είκοσι χρόνια φρόντιζε τη μάνα της, την πεθερά της, μια μακρινή γηραιά συγγενή, τον θείο, τον πατέρα, τον παππού, το ζεύγος υπέργηρων της οικογένειας. Θεωρώ δεδομένο ότι έχετε παρευρεθεί σε κηδείες στις οποίες το σχόλιο ήταν «ε, η γιαγιά ξεκουράστηκε και η μητέρα μου δεν άντεχε άλλο». Θεωρώ δεδομένο ότι ξέρετε μία ή περισσότερες γυναίκες που έκαναν αγόγγυστα μπάνιο, καθάριζαν από κόπρανα και ούρα, τάιζαν ηλικιωμένους που δεν μπορούσαν πια να αυτοεξυπηρετηθούν. Ξέρετε επίσης σίγουρα μητέρες ανάπηρων παιδιών ή παιδιών με αυτισμό που δεν μπορούν και δεν θα μπορέσουν ποτέ να αυτοεξυπηρετηθούν και που η ζωή τους εξαρτάται ολότελα, κάθε μέρα, από τη ζωή της φροντίστριάς τους. 

Θα νιώθαμε κατανόηση για μια μητέρα που σκοτώνει το αυτιστικό παιδί της από οίκτο; Δεν θεωρώ δεδομένη την απάντηση, η ερώτηση είναι αληθινή. Θα νιώθαμε οίκτο για μια σύζυγο που πνίγει τον ανοϊκό σύζυγό της, όπως συνέβη, με αντεστραμμένα τα φύλα, στην ταινία «Amour»; Θα νιώθαμε συμπόνια για μια κόρη που μαχαιρώνει τρεις φορές στο κεφάλι τον κατάκοιτο πατέρα της; O τρόπος με τον οποίο διαθέτουμε τη συμπόνια μας φανερώνει τις προτεραιότητές μας. Κάθε συμπόνια και κάθε απαξίωση είναι μια μεταμφιεσμένη αξιολόγηση. Το αν κατανοούμε ή δεν κατανοούμε έναν φόνο δείχνει και το ποιος πιστεύουμε ότι έχει δικαίωμα να ζήσει. 

Η ανθρωπότητα θα άλλαζε αν οι φροντίστριες του κόσμου φόνευαν από κούραση. Αν οι γυναίκες έλεγαν «δεν μπορώ άλλο, θα σε ανακουφίσω απ’ τα βάσανά σου», θα είχαμε άλλη κοινωνία, άλλη κοινωνική συνοχή, άλλη οικονομία, ολότελα άλλη διάθεση πόρων. Θα προσφέραμε στις φόνισσες την κατανόησή μας; Η απάντηση δεν είναι δεδομένη σε καμία περίπτωση· όταν ο Παπαδιαμάντης δημιούργησε μια δολοφόνο που σκοτώνει από οίκτο, μας σφράγισε για πάντα, μας ρώτησε κάτι που μας δίχασε.

Αν και το θέμα έχει έμφυλες διαστάσεις, δεν είναι έμφυλο. Είναι βαθιά αξιακό. Αν πιστεύουμε ότι κάποιος μπορεί να αφαιρέσει μια ζωή επειδή η ζωή αυτή απαιτεί πολύ κόπο για να διατηρηθεί, παίρνουμε μια θέση. Το θέμα είναι οι συνέπειες που έχει αυτή η θέση και τι σημαίνει αν συμφωνήσουν πολλοί άνθρωποι μαζί μας. Όταν ο φόνος είναι η τελευταία λύση που βλέπουμε στη δυσανάλογη επιβάρυνση της ζωής ενός ανθρώπου, έχουμε συμφωνήσει με ένα ιδιαίτερο είδος, ας πούμε, καταχρηστικά, αυτοδικίας και έχουμε αποδεχτεί πλήρως μέσα μας την ιδέα ότι είμαστε μόνοι, χωρίς βοήθεια και ότι θα επιβιώσει ο ισχυρότερος. Αν πιστεύουμε κάτι τέτοιο, έχει καλώς. Δεν θα πρέπει ωστόσο να απορήσουμε όταν η πίστη αυτή γίνει καθολική και αποφασίσουν να λυτρώσουν κάποιον αυτοί και αυτές που ως τώρα υπέμεναν αδιαμαρτύρητα. 

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Πρακτικά Νομικά: Θα πάω φυλακή αν σκοτώσω τον θύτη μου; 

Οπτική Γωνία / Θα πάει φυλακή μια γυναίκα που θα σκοτώσει τον κακοποιητή της;

Μια συζήτηση με τη δικηγόρο Μαριάννα Βασιλείου για το «Σύνδρομο Κακοποιημένης Γυναίκας», τη δευτερογενή θυματοποίηση, και τη σημασία της άμυνας στο ελληνικό ποινικό δίκαιο.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Κάποτε στην Αμερική…

Ακροβατώντας / Η αμερικανική δημοκρατία οδεύει προς το τέλος της

Η κυβέρνηση Τραμπ έχει επιδοθεί σε ανελέητο κυνηγητό όσων αμφισβητούν την αλήθεια της. Κυνηγάει δημοσιογράφους, παρουσιαστές, ακτιβιστές, αντιφρονούντες, δικαστές, όποιον τολμήσει να την αμφισβητήσει.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Χωρίς αναισθητικό, χωρίς δικαιώματα: Τι συμβαίνει με τις θρησκευτικές σφαγές στην Ελλάδα;

Ρεπορτάζ / Χωρίς αναισθητικό: Τι συμβαίνει με τις θρησκευτικές σφαγές για halal και kosher στην Ελλάδα;

Παρά τις προσπάθειες νομιμοποίησης του εβραϊκού και ισλαμικού τρόπου σφαγής των ζώων χωρίς αναισθητοποίηση, το νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα δεν έχει αλλάξει. Η σχεδιαζόμενη Εθνική Στρατηγική Halal επαναφέρει το θέμα.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
H εξέγερση της «κανονικότητας»

Οπτική Γωνία / H εξέγερση της «κανονικότητας»

Μια τάση που θέλει να προσελκύσει μετριοπαθή ακροατήρια, αντλώντας από μια ψευδή εκδοχή της Ιστορίας, η οποία θέλει τον δυτικό πολιτισμό να υποφέρει ή να παρακμάζει γιατί τάχα έπεσε θύμα του ανθρωπισμού του.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
EPEJERGAS HIV/AIDS: Σύντομα θα αποτελεί παρελθόν;

Οπτική Γωνία / HIV/AIDS: Σύντομα θα αποτελεί παρελθόν;

Οι κρίσιμοι σταθμοί μιας δύσκολης πορείας που ξεκίνησε το 1981, οπότε πιστοποιήθηκαν τα πρώτα κρούσματα HIV, μέχρι σήμερα, που στόχος πια είναι η πλήρης ύφεση της νόσου, με ορίζοντα την επίτευξη της ίασης.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Πάνος Ρούτσι: Ο απεργός πείνας που συγκλονίζει την Ελλάδα

Οπτική Γωνία / Πάνος Ρούτσι: Ο απεργός πείνας που συγκλονίζει την Ελλάδα

Επιστρατεύοντας το ύστατο μέσο πίεσης, ο Πάνος Ρούτσι ζητά δικαιοσύνη για τα Τέμπη και άδεια για να ξεθάψει το παιδί που έχασε στο μοιραίο τρένο, ώστε να ταυτοποιηθεί και να γίνουν τοξικολογικές εξετάσεις.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Από τα drones μέχρι την τεχνητή νοημοσύνη: Η Κίνα αλλάζει την παγκόσμια ασφάλεια

Οπτική Γωνία / Από τα drones μέχρι το AI: Η Κίνα αλλάζει την παγκόσμια ασφάλεια

Πώς η στρατιωτική άνοδος της Κίνας και η στρατηγική σύμπλευση με τη Ρωσία διαμορφώνουν τις ευρωπαϊκές και παγκόσμιες προκλήσεις για την ασφάλεια; Μιλά στη LiFO ο δρ. Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών και κύριος ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Τριαντάφυλλος Καρατράντος.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Τζέφρι Σακς: «Ο Τραμπ είναι διχαστικός και επικίνδυνος»

Οπτική Γωνία / Τζέφρι Σακς: «Ο Τραμπ είναι διχαστικός και επικίνδυνος»

Γιατί οι Ηνωμένες Πολιτείες μοιάζουν πιο διχασμένες από ποτέ; Και πού οφείλεται η άνοδος της πολιτικής βίας; Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Οικονομικών και διευθυντής του Κέντρου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Αντιδράσεις στην Πάρο για την τουριστική επένδυση στις Κολυμπήθρες ή Συλλογή υπογραφών κατά της στρατηγικής επένδυσης στην Πάρο

Ρεπορτάζ / Στις Κολυμπήθρες της Πάρου θα χτιστεί ένα τεράστιο ξενοδοχείο. Γιατί;

Η τοπική κοινωνία αντιδρά στην κατασκευή μεγάλου τουριστικού συγκροτήματος, προειδοποιώντας για αλλοίωση του τοπίου και επιβάρυνση των ήδη πιεσμένων υποδομών του νησιού.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Βαθαίνει η κρίση εμπιστοσύνης, αλλά κανένας δεν πτοείται 

Βασιλική Σιούτη / Βαθαίνει η κρίση εμπιστοσύνης, αλλά κανένας δεν πτοείται 

Στην Ελλάδα η κοινή γνώμη έχει τη χειρότερη άποψη για τα πολιτικά κόμματα της χώρας, αλλά αυτό δεν μοιάζει να πτοεί κανέναν, παρά τον υπαρκτό κίνδυνο απονομιμοποίησης του πολιτικού συστήματος. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Ο Γιάννης Σίνα Ούγκο Αντετοκούνμπο…

Ακροβατώντας / Ο Γιάννης Σίνα Ούγκο Αντετοκούνμπο και ο κάθε Γιάννης

Σαν αυτόν υπάρχουν χιλιάδες ακόμα άνθρωποι που ζουν στη χώρα μας, πολλές χιλιάδες «καταραμένοι» που για διάφορους λόγους έφτασαν και φτάνουν ως εδώ με κάτι καρυδότσουφλα, σε μια προσπάθεια να επιβιώσουν.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Η φωτιά στο Γηροκομείο Πατρών και τα πορίσματα που αλλάζουν τα δεδομένα

Ρεπορτάζ / Η φωτιά στο Γηροκομείο Πατρών και τα πορίσματα που αλλάζουν τα δεδομένα

Ενώ τα πορίσματα της Πυροσβεστικής δεν εντοπίζουν στοιχεία εμπρησμού, δύο φοιτητές εξακολουθούν να κρατούνται προσωρινά για τη φωτιά στην περιοχή του Γηροκομείου Πατρών, με την υπόθεση να ξυπνά μνήμες από παλαιότερες δικαστικές πλάνες.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Η σάγκα της Μονής Σινά

Ρεπορτάζ / Μυστήριο, βία, σκάνδαλα και διαπλοκή: Η σάγκα της Μονής Σινά

Από την έρημο Σινά και την Ιερουσαλήμ μέχρι το Φανάρι, από το Κάιρο και την Αθήνα μέχρι τις Βρυξέλλες, εκτυλίσσεται μια εκκλησιαστική-διπλωματική υπόθεση που θα μπορούσε να γίνει ταινία.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ