Κοινό περί δικαίου αίσθημα: Η παγίδα

Κοινό περί δικαίου αίσθημα: η παγίδα Facebook Twitter
Το κοινό περί δικαίου αίσθημα όπως το εισπράττεις σαν φωνή γύρω σου είναι πιο ανελέητο από τις αποφάσεις των τακτικών δικαστών.
0

ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΠΕΡΙ ΔΙΚΑΙΟΥ ΑΙΣΘΗΜΑ είναι έκφραση που ικανοποιεί διαφορετικές προσδοκίες. Άλλοτε καλείται στη «σκηνή» για να αθωώσει ή να απαλύνει τη θέση ενός κατηγορούμενου, άλλοτε την επικαλούμαστε για μεγαλύτερη αυστηρότητα και σκληρή αντιμετώπιση του παραβάτη ή του καταδικασθέντος.

Αν και φαίνεται ιδέα με κάποιο βάθος, το ότι οι κανόνες δικαιοσύνης επικοινωνούν με τις ηθικές διαισθήσεις και τα συναισθήματα των πολιτών και πως οι νόμοι λογοδοτούν στα ήθη, έχει γίνει έκφραση του συρμού.

Όλο και περισσότερο όμως το βλέπουμε σαν δικαιολογία για να κηρύξουμε μια απόφαση άδικη ή δίκαιη, αρεστή ή απεχθή, ανάλογα με τις υποκειμενικές εντυπώσεις ενός μικρού ή μεγαλύτερου πλήθους ανθρώπων.

Το κοινό περί δικαίου αίσθημα όμως σε ορισμένους έχει γίνει συνώνυμο μιας λαϊκής, ανεπίσημης, αυθεντικής δικαιοσύνης. Σαν κάποια αυθόρμητη ηθική σοφία που προορίζεται να «διορθώσει» την τύφλωση ή τη μονομέρεια δικαστικών αποφάσεων ή άλλων αποφάσεων της εξουσίας.

Αν πάμε όμως λίγο πιο κοντά τον φακό θα παρατηρήσουμε πως αυτή η αυθόρμητη ηθική σοφία μπορεί να δικαιολογεί την πιο χοντροειδή βαναυσότητα. Τι λέει το περί δικαίου αίσθημα για τον έμπορο ναρκωτικών («κρέμασμα’»), για τον ληστή που παραβίασε το οικιακό άσυλο («βρε, καραμπίνα χρειάζεται»), για τον τρομοκράτη («να σαπίσει στη φυλακή», αν είναι του άλλου χώρου, να αποφυλακιστεί γιατί η δικαιοσύνη δεν πρέπει να είναι εκδικητική, αν τυγχάνει να είναι ιδεολογικά συγγενής).

Όμως σε γενικές γραμμές, το κοινό περί δικαίου αίσθημα όπως το εισπράττεις σαν φωνή γύρω σου είναι πιο ανελέητο από τις αποφάσεις των τακτικών δικαστών: υπερασπίζεται ακόμα τη θανατική ποινή (που έχει καταργηθεί από δεκαετίες), καταργεί τεκμήρια αθωότητας, δικαιολογεί ανακριτικές τεχνικές της πιο «παλιάς σχολής».

Σε αντίθεση με τη μυθοποιημένη λαϊκή δικαιοσύνη με την οποία το ταυτίζουν, το κοινό περί δικαίου αίσθημα γίνεται όργανο της μιας ή άλλης μνησίκακης συσπείρωσης. Μόνο σε περιορισμένο βαθμό αποπνέει ένα πνεύμα θετικής διόρθωσης προβληματικών αποφάσεων ή κακών νόμων. Τις περισσότερες φορές εκφράζει απλώς μια επιθυμία ανελέητης τιμωρίας εκείνου ή εκείνης που πιστεύουμε πως εκπροσωπεί το κακό – δηλαδή το ιδεολογικό και πολιτισμικό σύμπαν των εχθρών μας.

Σε αντίθεση με τη μυθοποιημένη λαϊκή δικαιοσύνη με την οποία το ταυτίζουν, το κοινό περί δικαίου αίσθημα γίνεται όργανο της μιας ή άλλης μνησίκακης συσπείρωσης. Μόνο σε περιορισμένο βαθμό αποπνέει ένα πνεύμα θετικής διόρθωσης προβληματικών αποφάσεων ή κακών νόμων.

Τις περισσότερες φορές εκφράζει απλώς μια επιθυμία ανελέητης τιμωρίας εκείνου ή εκείνης που πιστεύουμε πως εκπροσωπεί το κακό – δηλαδή το ιδεολογικό και πολιτισμικό σύμπαν των εχθρών μας.

Έτσι, καθημερινά, το κοινό περί δικαίου αίσθημα χωρίζεται σε εκείνο που ευφραίνει το αριστερό/αναρχικό ακροατήριο και σε εκείνο που αγαλλιάζει τους δεξιούς ή απλώς τους αντι-συριζαίους πολίτες.

Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας στο μήνυμά της που «σκανδάλισε» πολλούς αισθάνθηκε την ανάγκη να υπενθυμίσει κάτι σημαντικό. Πως το κοινό περί δικαίου αίσθημα δεν μπορεί να είναι ανώτερο από το Σύνταγμα και τους νόμους ή, για να το πούμε διαφορετικά, πως είναι επικίνδυνη η αποθέωσή του ως συνταγής διόρθωσης μιας δικαστικής απόφασης.

Αυτό δεν σημαίνει κάποια «αντι-λαϊκή» ή αφ’ υψηλού περιφρόνηση για τα συναισθήματα της πλειοψηφίας. Επειδή όμως στις δημοκρατίες οι πλειοψηφίες δεν είναι σταθερά οι ίδιες αλλά σχηματίζονται και εναλλάσσονται, καμιά κυρίαρχη γνώμη μιας συγκεκριμένης στιγμής δεν μπορεί (και δεν πρέπει) να έχει υπέρμετρες αξιώσεις.

Το φιλτράρισμα του κοινού περί δικαίου αισθήματος από τα ρεύματα εχθροπάθειας του Facebook ή από τις καταιγιστικές καμπάνιες έξαλλων κατηγόρων το κάνει ακόμα πιο ακατάλληλο ως κριτήριο για την απονομή της δικαιοσύνης. Σε έναν κόσμο που πολλές αποφάσεις ή εκδοχές του μας εξοργίζουν ή μας αφήνουν μια γεύση απογοήτευσης, ένας εμφύλιος μεταξύ αντιμαχόμενων «αισθημάτων δικαίου» δεν οδηγεί πουθενά. Και αυτή την κρίσιμη αλήθεια έφερε η Κατερίνα Σακελλαροπούλου στη δημόσια σφαίρα, προκαλώντας την αδικαιολόγητη αγανάκτηση όσων βλέπουν παντού σκοτεινά σχέδια και δόλιες προθέσεις εναντίον τους.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Δημήτρης Παρασκευής: «Φέτος, έπειτα από καιρό, ο κορωνοϊός παρουσιάζει έξαρση»

Οπτική Γωνία / «Φέτος, έπειτα από καιρό, ο κορωνοϊός παρουσιάζει έξαρση»

Ο καθηγητής Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ, Δημήτρης Παρασκευής, εξηγεί γιατί κάθε φθινόπωρο αυξάνονται οι ιώσεις του αναπνευστικού, ποια είναι η εικόνα του Covid-19 στην Ελλάδα και ποια μέτρα πρέπει να πάρουμε εν όψει του χειμώνα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Στέλιος Νέστωρ: «Ό,τι έκανα, δεν το έκανα για να ρίξω τη δικτατορία αλλά γιατί ντρεπόμουνα» 

Θεσσαλονίκη / Στέλιος Νέστωρ: «Δεν ήμουν από αυτούς που κάθονται σπίτι τους, βγάζουν λεφτά, τρώνε και πίνουνε» 

Μια πολιτική φυσιογνωμία που έδινε πάντα ηχηρό «παρών» στα πολιτικά και πολιτιστικά πράγματα της Θεσσαλονίκης. Μιλώντας στη LiFO, ζωντανεύει ένα μεγάλο κομμάτι της ιστορίας της πόλης, από την Κατοχή και τη χούντα μέχρι την ίδρυση του Μεγάρου.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Κοινωνική κατοικία: Μπορεί το παράδειγμα της La Borda να εφαρμοστεί στην Αθήνα;

Συνεταιριστική κατοικία / Μπορούμε να αντιγράψουμε τη Βαρκελώνη και να λύσουμε το στεγαστικό;

Ενώ στην Ευρώπη παρατηρείται αναζωπύρωση των συνεταιριστικών στεγαστικών κινημάτων, στην Ελλάδα, ειδικά στην Αθήνα, η στεγαστική κρίση οξύνεται. Το παράδειγμα της La Borda στη Βαρκελώνη θα μπορούσε να δώσει τη λύση, χρειάζεται όμως πολιτική βούληση.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Ο Άγνωστος Στρατιώτης στη μάχη της πολιτικής εικόνας»

Βασιλική Σιούτη / Ο Άγνωστος Στρατιώτης στη μάχη της πολιτικής εικόνας

Η κυβέρνηση αξιοποίησε τη ρύθμιση για τη φύλαξη του Μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη για να αλλάξει την πολιτική ατζέντα και να ενισχύσει την απήχησή της στο συντηρητικό κοινό, παρά τις διαφοροποιήσεις ακόμη και μέσα στην κυβερνητική παράταξη.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λίγες λέξεις για τον Διονύση Σαββόπουλο

Οπτική Γωνία / Λίγες λέξεις για τον Διονύση Σαββόπουλο

«Ό,τι όμως και αν υπήρξε ο Διονύσης Σαββόπουλος, είχε τη δόνηση, τον λοξό τόνο, μια διάθεση μεταμόρφωσης και γιορτής. Επέστρεφε σε μια πάμφωτη αυλή, περιμένοντας τους φίλους, το νόημα της συνάθροισης».
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
ΕΠΕΞ Στην εποχή του Οφθαλμού

Ιλεκτρίσιτυ / Στην εποχή του Οφθαλμού

Οι κρίσεις ευνοούν την εξουσία, διατηρώντας ένα επίπεδο φόβου μες στην κοινωνία, νομιμοποιώντας μέτρα που ανακουφίζουν τον φόβο αυξάνοντας τον έλεγχο, και δημιουργώντας ευκαιρίες για τη διοχέτευση του κεφαλαίου.
ΧΑΡΗΣ ΚΑΛΑΪΤΖΙΔΗΣ
Μετά τα ερείπια της Γάζας: ποιος μπορεί να χτίσει ξανά την ελπίδα;;

Οπτική Γωνία / Η Γάζα μετά τον πόλεμο: Υπάρχει ελπίδα;

Η καθηγήτρια της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ και μέλος του Κέντρου Ερευνών για το Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο, Μαρία Γαβουνέλη, αναλύει τις προκλήσεις της ανοικοδόμησης, τον ρόλο της Ευρώπης και της Ελλάδας και το αβέβαιο μέλλον μιας λύσης δύο κρατών.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πόσοι ηλικιωμένοι ζουν μόνοι και κανείς δεν τους αναζητά;

Ακροβατώντας / Πόσοι ηλικιωμένοι ζουν μόνοι και κανείς δεν τους αναζητά;

Οι μοναχικοί θάνατοι ηλικιωμένων ανθρώπων είναι ένα φαινόμενο που ολοένα εντείνεται και στη χώρα μας, όπως και σε ολόκληρο τον κόσμο. Ας μπει στον δημόσιο διάλογο, μήπως πειστούν οι αρμόδιοι ότι πρόκειται για ένα σοβαρό θέμα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Πελοπόννησος: Σιδηρόδρομος ή ποδηλατόδρομος;

Ρεπορτάζ / Πελοπόννησος: Σιδηρόδρομος ή ποδηλατόδρομος;

Η προκήρυξη διαγωνισμών για την εκπόνηση μελετών που αφορούν τη χρήση της ιστορικής σιδηροδρομικής γραμμής Πελοποννήσου ως ποδηλατοδρόμου έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις. Διατυπώνονται σοβαρές επιφυλάξεις για την οριστική απώλεια μιας εμβληματικής υποδομής με υψηλή ιστορική, τουριστική και συγκοινωνιακή αξία.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Πολιτική κινητικότητα που δεν αλλάζει τίποτα 

Οπτική Γωνία / Πολιτική κινητικότητα που δεν αλλάζει τίποτα 

Οι δημοσκοπήσεις αποτυπώνουν ξανά τη φθορά εμπιστοσύνης προς το πολιτικό σύστημα, με κυβέρνηση και αντιπολίτευση να δείχνουν ανήμπορες να ανατρέψουν το κλίμα απαξίωσης, όπως και οι νέοι παίκτες – που είναι παλιοί. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
«Ο Ρόμπερτ Κένεντι Τζ. κάνει επίθεση στη δημόσια υγεία»

Υγεία / «Ο Ρόμπερτ Κένεντι Τζ. κάνει επίθεση στη δημόσια υγεία»

Δημήτρης Δασκαλάκης: Ο διακεκριμένος ελληνικής καταγωγής λοιμωξιολόγος, που παραιτήθηκε πρόσφατα από επιτελική θέση  καταγγέλλοντας το υπουργείο Υγείας των ΗΠΑ για εξωθεσμικές πιέσεις και αντιεπιστημονικές πρακτικές, μιλά για την απόφασή του, τη δημόσια υγεία στην Αμερική, τον Covid, τον HIV αλλά και την αφύπνιση του επικίνδυνου «ιού» του φασισμού.   
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει τη «φέτα ΠΟΠ»;

Ρεπορτάζ / Γιατί η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει τη «φέτα ΠΟΠ»;

Πάνω από 312.000 θανατώσεις ζώων, φόβοι για lockdown και απειλή για μείωση των εξαγωγών του εθνικού προϊόντος μας εξαιτίας της ευλογιάς των προβάτων. Εμβολιασμός ή εκρίζωση του ιού; Ειδικοί μιλούν στη LiFO για το τι διακυβεύεται πραγματικά.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ