Το κινητό στην τσάντα ή για τον θρίαμβο μιας ιδεολογίας

Το κινητό στην τσάντα ή για τον θρίαμβο μιας ιδεολογίας Facebook Twitter
Οι «θεσμοί» έχουν εκ προοιμίου ηττηθεί, αφού προσυπογράφουν το ξεπέρασμά τους και τη μετατροπή τους σε αδύναμες μηχανές παραπόνων, συστάσεων και ποινών. Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0


ΣΕ ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ άπειρα βίντεο με ομιλίες του που κυκλοφορούν στο ίντερνετ, ο Σλαβόι Ζίζεκ εξηγεί για το είδος της «εντολής» (commandement) που απευθύνεται σ’ εμάς στις σύγχρονες επιτρεπτικές κοινωνίες μέσα από μια ιδιαίτερη μορφή. Η μορφή αυτή είναι ένα διπλό νεύμα, μια διπλή γλώσσα. Δίνεται μια εντολή ή ορίζεται μια απαγόρευση με την κοινή πεποίθηση ότι η εντολή θα παραβιαστεί. Με άλλα λόγια, προκρίνονται ή θεσπίζονται πράγματα που εκ παραλλήλου και συγχρόνως υπονομεύονται και αναιρούνται.

Σκεφτόμουν, ας πούμε, την εντολή (απαγορευτικό) για τα κινητά στο σχολείο που θεσπίστηκε από την κυβέρνηση και τον κ. Πιερρακάκη, ενώ έχει συζητηθεί και δοκιμάζεται, και σε σκληρότερες εκδοχές, σε πολλές άλλες χώρες. Συναντούμε πια εκκλήσεις ειδικών ψυχικής υγείας, πολιτικών που μιλούν ως «πατέρες» ή «μητέρες» και άλλων παραγόντων που στρέφονται γύρω από μια εκδοχή έντονης σύστασης ή κατά περίπτωση περιορισμού.

Ο μαθητής-χρήστης έρχεται έτσι ενώπιον δυο πολύ αντιφατικών μεταξύ τους μηνυμάτων. Από τη μια ο θεσμικός-πατρικός κόσμος τού λέει να μην πέφτει με τα μούτρα σε κάτι και από την άλλη η αγορά και όλα της τα διεγερτικά παραρτήματα τον προτρέπει στο αντίθετο.

Την ίδια στιγμή, ωστόσο, από τους πόρους του διαδικτύου και στα πιο συμβατικά κανάλια προαναγγέλλεται η κυκλοφορία του νέου, αναβαθμισμένου iPhone. Tην ίδια στιγμή που η φιλελεύθερη Βεστάγκερ επιβεβαιώνει πρόστιμα και φόρους για την Apple (δισεκατομμυρίων), η Apple θριαμβεύει στο πεδίο της δημοφιλούς κουλτούρας και της οικονομίας των επιθυμιών. Ο μαθητής-χρήστης έρχεται έτσι ενώπιον δυο πολύ αντιφατικών μεταξύ τους μηνυμάτων. Από τη μια ο θεσμικός-πατρικός κόσμος τού λέει να μην πέφτει με τα μούτρα σε κάτι και από την άλλη η αγορά και όλα της τα διεγερτικά παραρτήματα τον προτρέπει στο αντίθετο.

Είναι υποκρισία; Ψέμα; Μια απάτη με την έννοια της συνειδητής παραπλάνησης; Όχι. Το διπλό νεύμα είναι η ίδια η σύγχρονη ιδεολογία και ο τρόπος της να μας απευθύνεται στην καθημερινότητα. Όχι μια ιδεολογία απελευθέρωσης της φαντασίας ούτε μια ιδεολογία του νόμου και της τάξης, όπως πιστεύουν ακόμα πολλοί μέσα στην αριστερά και στον αντιεξουσιαστικό χώρο.

Το μόνο βέβαιο είναι ότι σε αυτή την ιδεολογία η Apple (και οι αντίστοιχοι παραγωγοί μηχανών επιθυμίας και απόλαυσης) θα «θριαμβεύει» ακόμα και όταν καλείται να πληρώσει σοβαρά πρόστιμα ή κάποιο από τα προϊόντα της μείνει για λίγη ώρα στη μαθητική τσάντα. Γιατί, με μια έννοια, η Apple είναι η ουσία της σύγχρονης οικονομικής ιδεολογίας καθώς εμπεδώνεται και υλοποιείται στην πραγματικότητα, ανεξάρτητα από τις συστάσεις, τις εντολές και τους κανόνες των ειδικών ή των πολιτικών. Είναι η ρητορική του αναπότρεπτου που καταλήγει, όπως έγραφε πρόσφατα ένας Έλληνας νεοφιλελεύθερος, στο «όποιος δεν προσαρμοστεί πεθαίνει» (κοινό έδαφος ωμού δαρβινισμού και ολοκληρωτικής αγοράς).

Τα αντικείμενα (μοντέλα) πρέπει να αποσύρονται γρήγορα για να αντικαθίστανται από ένα επόμενο προϊόν με επαυξημένες ιδιότητες και πρόσθετα. Μια πιο συντηρητική ή πιο χρονοτριβούσα εκδοχή κατανάλωσης είναι κακή, σαν τη χρήση που έκαναν μέχρι πρότινος όσοι πίστευαν πως ένα κινητό είναι πραγματικά τηλέφωνο και όχι μια ολιστική εμπειρία.

Το πρόβλημα βρίσκεται, έτσι, στη διαλεκτική μεταξύ κανόνα και παράβασης, μεταξύ «εντολής» και «αδιαφορίας για την εντολή». Είναι μια διαλεκτική με άνισους όρους. Ο νικητής θα είναι πάντα το δεύτερο σκέλος. Δεν μπορεί να υπάρξει σύγχρονη (καπιταλιστική) οικονομία δίχως ενεργή υπονόμευση των μέτρων για αποτροπή των «καταχρήσεων». Η καταχρηστική και υπερβολική χρήση είναι η λογική μιας οικονομίας που, όπως ξέρουμε, αφορά περισσότερο την παραγωγή φαντασιώσεων και δευτερευόντως την επίλυση πρακτικών προβλημάτων.

Δεν υπάρχει κανένας επαρκής κοινωνικός λόγος να υπάρξει ένα iPhone 16 στη θέση του προηγούμενου μοντέλου. Ωστόσο, όπως βλέπουμε, όλα πρέπει να δείχνουν πως η απόλαυση του χρήστη θα ενταθεί και θα ενισχυθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε αυτό για το οποίο δεν υπήρχε καμιά ανάγκη να υπάρξει να πρέπει υποχρεωτικά να συμβεί και να γιορταστεί.

Οι «θεσμοί» έχουν εκ προοιμίου ηττηθεί, αφού προσυπογράφουν το ξεπέρασμά τους και τη μετατροπή τους σε αδύναμες μηχανές παραπόνων, συστάσεων και ποινών. Μοιάζουν έτσι με τις κουρασμένες τελετές εγκαινίων στα σχολεία τον Σεπτέμβρη, τελετές που καλούνται να παριστάνουν ότι κάτι συνεχίζει να υπάρχει, κανένας όμως πια δεν το υπολογίζει ως κάτι ισχυρό και δεσμευτικό.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Ρεπορτάζ / Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Τα πρόσφατα ατυχήματα με αστικά λεωφορεία φέρνουν στο προσκήνιο το θέμα της εκχώρησης συγκοινωνιακού έργου στα ΚΤΕΛ και καταγγελίες για θεσμικές αστοχίες. Οι εμπλεκόμενες πλευρές μιλάνε στη LiFO.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Ένα ελληνο-αλβανικό ανήκειν εν τη γενέσει;

Guest Editors / Μεταξύ ελληνικότητας και αλβανικότητας 

Μια έρευνα επιβεβαιώνει ότι η αλβανική μετανάστευση στην Ελλάδα αναδιαμορφώνει ριζικά τις έννοιες της ταυτότητας και του ανήκειν, αποκαλύπτοντας τις προκλήσεις και τις προοπτικές αυτής της νέας πραγματικότητας.
ΙΛΙΡΙΝΤΑ ΜΟΥΣΑΡΑΙ
ΕΠΕΞ Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Περιβάλλον / Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο για τη θαλάσσια ζωή και μπλόκαρε, έστω προσωρινά, τα σχέδια για εξορύξεις στον ανεξερεύνητο βυθό. Ο Andrew Sweetman μιλά στη LiFO για την έρευνα που έγινε απροσδόκητα viral και συγκρούστηκε με κολοσσούς, πολιτικές αποφάσεις και… το TikTok.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Ακροβατώντας / Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Τι σημασία έχουν τα μεγάλα σκάνδαλα, όταν η απειλή είναι μπροστά μας, όπως οι καραβιές Λίβυων και Σουδανών μεταναστών και πολιτικών προσφύγων που καταφθάνουν στη νότια Κρήτη και εισβάλλουν ανεξέλεγκτα στην πατρίδα;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Ο δημοσιογράφος της «Εφημερίδας των Συντακτών» και του e-tetRadio μιλά για την εφημερίδα, επιβεβαιώνοντας τις τελικές συζητήσεις με τον Δημήτρη Μελισσανίδη, για την κρίση της αριστεράς, την επιστροφή του Αλέξη Τσίπρα και το μέλλον του Τύπου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Οπτική Γωνία / «Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Ο θεατρικός σκηνοθέτης Guy Ben-Aharon, που βρέθηκε πρόσφατα στην Αθήνα, γράφει στη LiFO για την απόρριψη που βιώνει τόσο στην πατρίδα του όσο και στο εξωτερικό ως Ισραηλινός που υποστηρίζει την ελευθερία της Παλαιστίνης. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
«Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Οπτική Γωνία / «ΟΠΕΚΕΠΕ: Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έστειλε πριν από λίγο καιρό στη Βουλή τη δικογραφία για Αυγενάκη και Βορίδη, αλλά η ΝΔ δεν βλέπει ποινικές ευθύνες υπουργών στο σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ και επιμένει ότι πρόκειται για «διαχρονικές παθογένειες». 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Γιατί κανείς δεν μας προστατεύει από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Οπτική Γωνία / Γιατί δεν μας προστατεύει κανείς από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Η Κομισιόν στέλνει τη χώρα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επειδή δεν έχει υιοθετήσει τα απαραίτητα σχέδια δράσης για την ηχορρύπανση. Τι σημαίνει αυτό για την καθημερινότητά μας; Μιλά στη LiFO ο ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ, Γεώργιος Παπανικολάου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ένας κανονικός αφελληνισμός

Οπτική Γωνία / Ένας κανονικός αφελληνισμός

Στη θέση εκείνων των ξένων που καλλιεργούσαν μια αληθινή σχέση με την Ελλάδα, πολλαπλασιάζονται τα φιμέ τζάμια των υπερπολυτελών τζιπ, αόρατοι και αδιάφοροι μεσάζοντες, αγοραστές επαύλεων που υπενοικιάζονται ή έχουν γίνει φρούρια με μικρούς ιδιωτικούς στρατούς τραμπούκων.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Δημήτρης Νανόπουλος: «Ζούμε το τέλος του ανθρώπου και τη γέννηση ενός νέου τύπου ύπαρξης»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Νανόπουλος: «Ζούμε το τέλος του ανθρώπου και τη γέννηση ενός νέου τύπου ύπαρξης»

Ο διακεκριμένος ακαδημαϊκός και θεωρητικός φυσικός μιλά για την προέλευση της συνείδησης, τoν εγκέφαλο ως κβαντική μηχανή και το μέλλον του ανθρώπου ως υβριδίου τεχνολογίας και βιολογίας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Η ομοφοβία δεν είναι ιδεολογική τοποθέτηση αλλά μια μορφή βίας»

Οπτική Γωνία / «Η ομοφοβία δεν είναι ιδεολογική τοποθέτηση αλλά μια μορφή βίας»

Ένα 13χρονο παιδί δεν άντεξε την ομοφοβία και έδωσε τέλος στη ζωή του. Ο ψυχίατρος-ψυχαναλυτής Σάββας Σαββόπουλος εξηγεί πώς μπορούν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί να εντοπίσουν έγκαιρα τα σημάδια της αυτοκτονικής διάθεσης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ