Το κινητό στην τσάντα ή για τον θρίαμβο μιας ιδεολογίας

Το κινητό στην τσάντα ή για τον θρίαμβο μιας ιδεολογίας Facebook Twitter
Οι «θεσμοί» έχουν εκ προοιμίου ηττηθεί, αφού προσυπογράφουν το ξεπέρασμά τους και τη μετατροπή τους σε αδύναμες μηχανές παραπόνων, συστάσεων και ποινών. Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0


ΣΕ ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ άπειρα βίντεο με ομιλίες του που κυκλοφορούν στο ίντερνετ, ο Σλαβόι Ζίζεκ εξηγεί για το είδος της «εντολής» (commandement) που απευθύνεται σ’ εμάς στις σύγχρονες επιτρεπτικές κοινωνίες μέσα από μια ιδιαίτερη μορφή. Η μορφή αυτή είναι ένα διπλό νεύμα, μια διπλή γλώσσα. Δίνεται μια εντολή ή ορίζεται μια απαγόρευση με την κοινή πεποίθηση ότι η εντολή θα παραβιαστεί. Με άλλα λόγια, προκρίνονται ή θεσπίζονται πράγματα που εκ παραλλήλου και συγχρόνως υπονομεύονται και αναιρούνται.

Σκεφτόμουν, ας πούμε, την εντολή (απαγορευτικό) για τα κινητά στο σχολείο που θεσπίστηκε από την κυβέρνηση και τον κ. Πιερρακάκη, ενώ έχει συζητηθεί και δοκιμάζεται, και σε σκληρότερες εκδοχές, σε πολλές άλλες χώρες. Συναντούμε πια εκκλήσεις ειδικών ψυχικής υγείας, πολιτικών που μιλούν ως «πατέρες» ή «μητέρες» και άλλων παραγόντων που στρέφονται γύρω από μια εκδοχή έντονης σύστασης ή κατά περίπτωση περιορισμού.

Ο μαθητής-χρήστης έρχεται έτσι ενώπιον δυο πολύ αντιφατικών μεταξύ τους μηνυμάτων. Από τη μια ο θεσμικός-πατρικός κόσμος τού λέει να μην πέφτει με τα μούτρα σε κάτι και από την άλλη η αγορά και όλα της τα διεγερτικά παραρτήματα τον προτρέπει στο αντίθετο.

Την ίδια στιγμή, ωστόσο, από τους πόρους του διαδικτύου και στα πιο συμβατικά κανάλια προαναγγέλλεται η κυκλοφορία του νέου, αναβαθμισμένου iPhone. Tην ίδια στιγμή που η φιλελεύθερη Βεστάγκερ επιβεβαιώνει πρόστιμα και φόρους για την Apple (δισεκατομμυρίων), η Apple θριαμβεύει στο πεδίο της δημοφιλούς κουλτούρας και της οικονομίας των επιθυμιών. Ο μαθητής-χρήστης έρχεται έτσι ενώπιον δυο πολύ αντιφατικών μεταξύ τους μηνυμάτων. Από τη μια ο θεσμικός-πατρικός κόσμος τού λέει να μην πέφτει με τα μούτρα σε κάτι και από την άλλη η αγορά και όλα της τα διεγερτικά παραρτήματα τον προτρέπει στο αντίθετο.

Είναι υποκρισία; Ψέμα; Μια απάτη με την έννοια της συνειδητής παραπλάνησης; Όχι. Το διπλό νεύμα είναι η ίδια η σύγχρονη ιδεολογία και ο τρόπος της να μας απευθύνεται στην καθημερινότητα. Όχι μια ιδεολογία απελευθέρωσης της φαντασίας ούτε μια ιδεολογία του νόμου και της τάξης, όπως πιστεύουν ακόμα πολλοί μέσα στην αριστερά και στον αντιεξουσιαστικό χώρο.

Το μόνο βέβαιο είναι ότι σε αυτή την ιδεολογία η Apple (και οι αντίστοιχοι παραγωγοί μηχανών επιθυμίας και απόλαυσης) θα «θριαμβεύει» ακόμα και όταν καλείται να πληρώσει σοβαρά πρόστιμα ή κάποιο από τα προϊόντα της μείνει για λίγη ώρα στη μαθητική τσάντα. Γιατί, με μια έννοια, η Apple είναι η ουσία της σύγχρονης οικονομικής ιδεολογίας καθώς εμπεδώνεται και υλοποιείται στην πραγματικότητα, ανεξάρτητα από τις συστάσεις, τις εντολές και τους κανόνες των ειδικών ή των πολιτικών. Είναι η ρητορική του αναπότρεπτου που καταλήγει, όπως έγραφε πρόσφατα ένας Έλληνας νεοφιλελεύθερος, στο «όποιος δεν προσαρμοστεί πεθαίνει» (κοινό έδαφος ωμού δαρβινισμού και ολοκληρωτικής αγοράς).

Τα αντικείμενα (μοντέλα) πρέπει να αποσύρονται γρήγορα για να αντικαθίστανται από ένα επόμενο προϊόν με επαυξημένες ιδιότητες και πρόσθετα. Μια πιο συντηρητική ή πιο χρονοτριβούσα εκδοχή κατανάλωσης είναι κακή, σαν τη χρήση που έκαναν μέχρι πρότινος όσοι πίστευαν πως ένα κινητό είναι πραγματικά τηλέφωνο και όχι μια ολιστική εμπειρία.

Το πρόβλημα βρίσκεται, έτσι, στη διαλεκτική μεταξύ κανόνα και παράβασης, μεταξύ «εντολής» και «αδιαφορίας για την εντολή». Είναι μια διαλεκτική με άνισους όρους. Ο νικητής θα είναι πάντα το δεύτερο σκέλος. Δεν μπορεί να υπάρξει σύγχρονη (καπιταλιστική) οικονομία δίχως ενεργή υπονόμευση των μέτρων για αποτροπή των «καταχρήσεων». Η καταχρηστική και υπερβολική χρήση είναι η λογική μιας οικονομίας που, όπως ξέρουμε, αφορά περισσότερο την παραγωγή φαντασιώσεων και δευτερευόντως την επίλυση πρακτικών προβλημάτων.

Δεν υπάρχει κανένας επαρκής κοινωνικός λόγος να υπάρξει ένα iPhone 16 στη θέση του προηγούμενου μοντέλου. Ωστόσο, όπως βλέπουμε, όλα πρέπει να δείχνουν πως η απόλαυση του χρήστη θα ενταθεί και θα ενισχυθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε αυτό για το οποίο δεν υπήρχε καμιά ανάγκη να υπάρξει να πρέπει υποχρεωτικά να συμβεί και να γιορταστεί.

Οι «θεσμοί» έχουν εκ προοιμίου ηττηθεί, αφού προσυπογράφουν το ξεπέρασμά τους και τη μετατροπή τους σε αδύναμες μηχανές παραπόνων, συστάσεων και ποινών. Μοιάζουν έτσι με τις κουρασμένες τελετές εγκαινίων στα σχολεία τον Σεπτέμβρη, τελετές που καλούνται να παριστάνουν ότι κάτι συνεχίζει να υπάρχει, κανένας όμως πια δεν το υπολογίζει ως κάτι ισχυρό και δεσμευτικό.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Yπήρξε έστω και μία μέρα τα τελευταία 15 χρόνια που δεν μπήκες Instagram; Δεν υπήρξε. Δεν είσαι ο μόνος.

Social Media / Yπήρξε έστω και μία μέρα τα τελευταία 15 χρόνια που δεν μπήκες Instagram; Δεν υπήρξε. Δεν είσαι ο μόνος.

Kαθορίζει την εικόνα μας, τη διάθεσή μας, τα οικονομικά μας, καθορίζει τον τρόπο που ζούμε. Θα έλεγε κανείς πως, μετά την έλευσή του, μια πετυχημένη selfie, σαν την περίφημη selfie των Oscar του 2014, αλλάζει τον μικρόκοσμο που ζούμε. Ο Χαράλαμπος Τσέκερης, κύριος ερευνητής ΕΚΚΕ και πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής & Τεχνοηθικής, αναλύει το φαινόμενο Instagram.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Αυτό που πραγματικά συνδέει τα κινήματα διαμαρτυρίας της Γενιάς Ζ ανά τον πλανήτη

Οπτική Γωνία / Αυτό που πραγματικά συνδέει τα κινήματα διαμαρτυρίας της Γενιάς Ζ ανά τον πλανήτη

Το κόστος ζωής, η ανισότητα, η διαφθορά, ο νεποτισμός, η βιαιότητα των δυνάμεων καταστολής: αυτά είναι τα ζητήματα που απασχολούν τα κινήματα της Γενιάς Ζ και όχι τόσο τα memes ή τα καρτούν.
THE LIFO TEAM
Όταν οι αστυνομικοί γίνονται τηλεσχολιαστές, κάτι πάει στραβά στη χώρα

Οπτική Γωνία / Όταν οι αστυνομικοί γίνονται τηλεσχολιαστές, κάτι πάει στραβά στη χώρα

Δεν μιλάμε πια για ειδικούς αναλυτές θεμάτων ασφάλειας, αλλά για έναν νέο τύπο τηλεοπτικού ιεροκήρυκα: ο αστυνομικός που εξηγεί, καθοδηγεί και κρίνει τα πάντα «με τάξη και ασφάλεια».
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Αναστασία Ντραγκομίροβα: «Στήριξη δεν υπάρχει από πουθενά, αλλά έχω μάθει να μην γκρινιάζω»

Αθλητισμός / Αναστασία Ντραγκομίροβα: «Στήριξη δεν υπάρχει, αλλά έχω μάθει να μην γκρινιάζω»

H ανερχόμενη αθλήτρια του ελληνικού στίβου έχει μάθει να μην αφήνει το παρελθόν να την κρατά πίσω, τροφοδοτείται από το συναίσθημα, έχει στόχο τους Ολυμπιακούς και ζωγραφίζει παντού, ακόμα και στο δέρμα της.
ΜΙΝΑ ΚΑΛΟΓΕΡΑ
Γιατί ανοίγει ξανά η υπόθεση θανάτου της Μαίρης Χρονοπούλου

Ρεπορτάζ / Γιατί ανοίγει ξανά η υπόθεση θανάτου της Μαίρης Χρονοπούλου

Δύο χρόνια μετά τον θάνατο της αγαπητής ηθοποιού, η υπόθεση βρίσκεται στο Τμήμα Ανθρωποκτονιών και ερευνάται εκ νέου. Κοντινοί της άνθρωποι ισχυρίζονται ότι «δεν ήταν ατύχημα, αλλά εγκληματική ενέργεια».
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Η γενιά αυτή τολμά όσα δεν τολμήσαμε εμείς και της αξίζει κάθε στήριξη!»

Οπτική Γωνία / Αμπντελά Ταϊά: «Η γενιά αυτή τολμά όσα δεν τολμήσαμε εμείς και της αξίζει κάθε στήριξη!»

Ο Μαροκινός συγγραφέας και σκηνοθέτης, κάτοικος Γαλλίας πλέον και γνωστός στην Ελλάδα από το υπέροχο μυθιστόρημα «Η ζωή με το δικό σου φως», μιλά με θαυμασμό για την εξέγερση της νεολαίας που συνταράσσει την πατρίδα του.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Νίκος Χασαπόπουλος: «Παραλίγο να πεθάνω από τη σκευωρία της Novartis»

Συνέντευξη / Νίκος Χασαπόπουλος: «Παραλίγο να πεθάνω από τη σκευωρία της Novartis»

Μετά από μισό αιώνα στο «Βήμα», ο Νίκος Χασαπόπουλος μιλά για πρώτη φορά για την πιο δύσκολη απόφαση της ζωής του, τις στιγμές που έζησε δίπλα σε Λαμπράκη, Ψυχάρη και πρωθυπουργούς, αλλά και για το μεγάλο λάθος του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ένας άλλος «Μεσοπόλεμος»: Το μένος για τα θύματα (που γίνονται φωνή)

Οπτική Γωνία / Ένας άλλος «Μεσοπόλεμος»: Το μένος για τα θύματα (που γίνονται φωνή)

Έχουμε ένα καινούργιο συναίσθημα, όχι το κλασικό της εποχής των φασισμών, δηλαδή τον φόβο μη βρεθεί κανείς στη θέση των κατώτερων, όσων έμειναν πίσω ή «από κάτω». Πλέον βλέπει κανείς μένος για τα θύματα που μιλάνε.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ