ΕΔΩ ΚΑΙ ΜΙΑ ΟΚΤΑΕΤΙΑ, δύο διαδοχικές κυβερνήσεις επιχείρησαν να νομιμοποιήσουν τις θρησκευτικές σφαγές ζώων χωρίς αναισθητοποίηση, αλλά δεν τα έχουν καταφέρει. Με την επίκληση της προστασίας της θρησκευτικής ελευθερίας της μουσουλμανικής και της εβραϊκής κοινότητας της χώρας, προώθησαν σχετικές νομοθετικές πράξεις που ακυρώθηκαν και ρυθμίσεις που δεν προχώρησαν.
Οι απόπειρες που έγιναν να αλλάξει η νομοθεσία προσέκρουσαν στη σθεναρή αντίδραση του οικολογικού και φιλοζωικού κινήματος αλλά και χιλιάδων πολιτών που εναντιώθηκαν δημόσια.
Η συζήτηση αναζωπυρώνεται σήμερα, με την επιδίωξη διαμόρφωσης Εθνικής Στρατηγικής Halal, η οποία προβάλλεται ως αναγκαιότητα από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης «προκειμένου να ενισχυθεί η εξαγωγική δυναμική του ελληνικού αγροδιατροφικού τομέα στις μουσουλμανικές χώρες».
«Κάθε έμβιο ον έχει το δικαίωμα ζωής (...) και, εάν εκτρέφεται για τη διατροφή του ανθρώπου, πρέπει να στεγάζεται, να τρέφεται, να μεταφέρεται και να θανατώνεται χωρίς πρόκληση πόνου, στιγμιαία και ανώδυνα, δίχως καμία αγωνία. Καθολικά δικαιώματα, δίχως σύνορα και δίχως εξαιρέσεις».
Η αναισθητοποίηση των ζώων πριν από τη σφαγή είναι υποχρεωτική, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Ο λόγος είναι προφανής: να γίνει η διαδικασία όσο το δυνατό λιγότερη επώδυνη για τα ζώα αυτά. «Η απαίτηση αυτή δεν συνάδει πάντα με τη διαδικασία που ακολουθείται κατά τις θρησκευτικές σφαγές, τη shechita, που είναι η εβραϊκή μέθοδος σφαγής των ζώων για την παραγωγή κρέατος kosher, και τη halal, που είναι η μουσουλμανική μέθοδος για παραγωγή κρέατος halal», αναφέρεται χαρακτηριστικά στην έκθεση πέντε κτηνιάτρων του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, στην οποία καταγράφεται το νομικό πλαίσιο και οι διαδικασίες πιστοποίησης των κρεάτων halal και kosher.
Στην Ελλάδα σήμερα απαγορεύεται η θρησκευτική σφαγή των ζώων χωρίς αναισθητοποίηση, παρά τις νομοθετικές απόπειρες που έγιναν, αρχής γενομένης από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝ.ΕΛ. το 2017.
Τότε, με την απόφαση του υπουργού και αναπληρωτή υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης Ευάγγελου Αποστόλου και Γιάννη Τσιρώνη αντίστοιχα νομιμοποιήθηκε η σφαγή χωρίς αναισθησία, προκαλώντας σφοδρές αντιδράσεις.
Ενάντια στην κυβερνητική απόφαση στράφηκε η Πανελλήνια Φιλοζωική Ομοσπονδία (ΠΦΟ), η οποία κατέθεσε προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας και τελικά κέρδισε την ακύρωση της απόφασης.
Η τότε κυβέρνηση υποστήριξε ότι το ευρωπαϊκό δίκαιο επιτρέπει εξαίρεση για θρησκευτικές σφαγές σε αδειοδοτημένα σφαγεία με αυστηρούς όρους και ελέγχους. Επικαλέστηκε επίσης τη θρησκευτική ελευθερία μουσουλμάνων και εβραίων αλλά και μια γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, η οποία έκρινε με οριακή πλειοψηφία ότι οι θρησκευτικές σφαγές είναι σύμφωνες με το ισχύον ελληνικό δίκαιο.
«Με ανάλογη επιχειρηματολογία, το 2022 το ΥΠΑΑΤ, διά του υφυπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Σίμου Κεδίκογλου, επιχείρησε εκ νέου τη νομιμοποίηση της σφαγής χωρίς αναισθητοποίηση μέσω της κατάργησης του άρθρου 2 του ν. 1197/1981, που καθιστά απαγορευτική τη σφαγή των ζώων χωρίς αναισθητοποίηση.
Η κατάργηση του νόμου αυτού επιχειρήθηκε με την κατάθεση τροπολογίας σε άσχετο νομοσχέδιο του υπουργείου Εσωτερικών. Η κυβέρνηση όμως απέσυρε τη ρύθμιση, γιατί πάλι οι αντιδράσεις που υπήρξαν ήταν σφοδρές. Είναι χαρακτηριστικό ότι όταν το νομοσχέδιο ανέβηκε στη διαβούλευση, το άρθρο 50 με την επίμαχη ρύθμιση συγκέντρωσε 2.822 σχόλια –αριθμό ρεκόρ–, μέσω των οποίων πολίτες και οργανώσεις ζητούσαν να αποσυρθεί η συγκεκριμένη διάταξη.
Την αντίθεσή του για την κατάργηση της υποχρεωτικής αναισθητοποίησης είχε εκφράσει και ο Πανελλήνιος Κτηνιατρικός Σύλλογος: «Διατυπώνουμε την ξεκάθαρη εναντίωσή μας στο ενδεχόμενο αλλαγής του ισχύοντος νομοθετικού καθεστώτος και στην άρση της απαγόρευσης σφαγής ζώων χωρίς αναισθησία σεβόμενοι το δικαίωμα των μουσουλμάνων και εβραίων συμπολιτών μας οι οποίοι μπορούν να συνεχίσουν να διατρέφονται όπως έκαναν μέχρι το 2022 που ίσχυε η απαγόρευση».
Το βασικό επιχείρημα της σημερινής κυβέρνησης, όπως και της προηγούμενης για να νομοθετήσουν τις τελετουργικές σφαγές χωρίς αναισθησία, ήταν η εξαίρεση που προβλέπει ο ευρωπαϊκός κανονισμός 1099/2009: η κοινοτική νομοθεσία, αναγνωρίζοντας το δικαίωμα της θρησκευτικής ελευθερίας, προβλέπει εξαιρέσεις για τις θρησκευτικές σφαγές.
Όπως αναφέρουν στη LiFO νομικές πηγές που γνωρίζουν το ζήτημα: «Το κρίσιμο σημείο, όμως, είναι ότι η Ε.Ε. δεν επιβάλλει μια ενιαία γραμμή. Αντίθετα, αφήνει κάθε κράτος-μέλος να αποφασίσει αν θα υιοθετήσει αυστηρότερους κανόνες. Έτσι, δίνεται η δυνατότητα σε εθνικές κυβερνήσεις να απαγορεύσουν πλήρως τη σφαγή χωρίς αναισθητοποίηση. Με αυτόν τον τρόπο, η Ε.Ε. διασφαλίζει ότι υπάρχει ένα βασικό επίπεδο προστασίας για όλα τα ζώα στην Ευρώπη, αλλά παράλληλα σέβεται την αυτονομία και τις αξιακές επιλογές κάθε κράτους-μέλους, αφήνοντας χώρο για αυστηρότερη προστασία. Το άρθρο 26 του ίδιου κανονισμού είναι σαφές. Τα κράτη-μέλη μπορούν να διατηρούν ή να θεσπίζουν αυστηρότερους κανόνες για μεγαλύτερη προστασία των ζώων, άρα και να απαγορεύουν τη σφαγή χωρίς προηγούμενη αναισθητοποίηση, ακόμη και για θρησκευτικούς λόγους».
Αυτό, όπως μας λένε, υπαγορεύει και η ακυρωτική απόφαση του ΣτΕ, στην οποία αναφέρεται χαρακτηριστικά πως «εσφαλμένα θεώρησε ο κανονιστικός νομοθέτης ότι δεσμευόταν από το άρθρο 4 παρ. 4 του εν λόγω Κανονισμού να επιτρέψει τη θρησκευτική σφαγή χωρίς προηγούμενη αναισθητοποίηση των ζώων, παρά το γεγονός ότι η διάταξη της παρ. 2 του άρθρου 2 του ν. 1197/1981 που απηχεί τις σύγχρονες και σύμφωνες με το δίκαιο της Ε.Ε. αντιλήψεις περί της μεταχείρισης των ζώων κατά τη σφαγή τους απαγορεύει ήδη τη θανάτωση θηλαστικών στα σφαγεία χωρίς προηγούμενη αναισθητοποίηση».
Η Εθνική Στρατηγική Halal και οι αντιδράσεις
Οι αντιδράσεις και ο προβληματισμός που υπάρχει στη δημόσια συζήτηση για τις θρησκευτικές σφαγές επανήλθαν στη δημοσιότητα μετά από μια ανακοίνωση του Χρήστου Κέλλα, υφυπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Τον περασμένο Ιούλιο, ο υφυπουργός, μιλώντας σε εκδήλωση της Εθνικής Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών με κεντρικό θέμα «Πρότυπα Halal και οι προοπτικές των ελληνικών εξαγωγικών επιχειρήσεων στις μουσουλμανικές αγορές», μίλησε για την ανάγκη Εθνικής Στρατηγικής Halal και ενίσχυσης της εξαγωγικής δυναμικής του ελληνικού αγροδιατροφικού τομέα. «Η Στρατηγική Halal για την Ελλάδα δεν είναι υπόθεση ενός φορέα. Είναι εθνική υπόθεση. Και πρέπει να δουλέψουμε μαζί –με σχέδιο, τεχνογνωσία και πίστη– για να δώσουμε στα ελληνικά προϊόντα τη θέση που τους αξίζει στο ράφι, στο τραπέζι και στην καρδιά του διεθνούς καταναλωτή», υπογράμμισε χαρακτηριστικά.
Η τοποθέτηση αυτή άνοιξε εκ νέου τη συζήτηση για τα όρια μεταξύ της εξαγωγικής στόχευσης και των θεσμικών εγγυήσεων ευζωίας, με το ισχύον νομοθετικό να αποτελεί το σημείο αναφοράς.
Η Ειρήνη Μολφέση, πρόεδρος της Πανελλήνιας Φιλοζωικής Ομοσπονδίας, του φορέα που προσέφυγε στο ΣτΕ και έχει πρωτοστατήσει στις παρεμβάσεις για το θέμα, σημειώνει: «Διαβάζοντας τις πρόσφατες δηλώσεις του υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων κ. Κέλλα, μαθαίνουμε ότι οι σφαγές halal είναι “εθνική υπόθεση”! Πώς προέκυψε αυτό; Από πού προκύπτει η δήθεν ανάγκη μας, ως έθνους και ως οικονομίας, να εισέλθουμε σε αυτήν τη διχαστική βιομηχανία;».
Υποστηρίζει επίσης ότι «από το 2017 μέχρι σήμερα μεθοδεύεται η κατάργηση της απαγόρευσης σφαγής ζώων χωρίς προηγούμενη αναισθησία, που ισχύει στην Ελλάδα από το 1981. Είναι όμως η πρώτη φορά που η πρόθεση μετατροπής της Ελλάδας σε κέντρο παραγωγής και εξαγωγής halal και kosher κρέατος προβάλλεται από την κυβέρνηση ως άνοιγμα της οικονομίας της χώρας και επιχειρηματική ευκαιρία, δηλαδή κάτι σαν Σχέδιο Μάρσαλ της ελληνικής κτηνοτροφίας!».
Η ίδια συνεχίζει λέγοντας ότι «η νομοθέτηση, το 1981, επί κυβέρνησης Κωνσταντίνου Καραμανλή και με υπουργό Γεωργίας τον διακεκριμένο νομικό και καθηγητή Αθανάσιο Κανελλόπουλο, της υποχρεωτικής αναισθητοποίησης των ζώων πριν από τη σφαγή τους ακολουθούσε τις αξίες του ευρωπαϊκού νομικού πολιτισμού για τα ζώα». Και προσθέτει: «Το 2022, η κυβέρνηση παρουσίασε την απόφασή της να καταργήσει την απαγόρευση σφαγής ζώων χωρίς αναισθησία προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι θρησκευτικές επιταγές της μουσουλμανικής και εβραϊκής κοινότητας στην Ελλάδα. Ανάγκες που ήδη υπερκαλύπτονται με εισαγωγές kosher και halal κρέατος».
Ενώ ισχυρίζεται ότι, εφόσον το αρμόδιο υπουργείο θέτει στη δημόσια συζήτηση θέμα «εθνικής στρατηγικής», το ζήτημα των θρησκευτικών σφαγών καθιστά τη θεσμική πρόβλεψη του 1981 κενό γράμμα: «Τρία χρόνια μετά, έχοντας απέναντί της το ΣτΕ και την κοινωνία, η κυβέρνηση επιχειρεί να παρακάμψει τις αντιδράσεις, ισχυριζόμενη ότι η σφαγή και αφαίμαξη θα πραγματοποιούνται εντός του τρέχοντος νομικού πλαισίου, δηλαδή με προηγούμενη αναισθησία. Πρόκειται περί πλάνης. Όταν μιλάμε για τέτοια κλίμακα (“εθνική στρατηγική”), πρέπει να είναι σαφές σε όλους ότι αυτό ισοδυναμεί με την de facto κατάργηση των διατάξεων του 1981, για τον απλό λόγο ότι η χρόνια υποστελέχωση των κτηνιατρικών υπηρεσιών δεν αφήνει κανένα περιθώριο επίβλεψης των σφαγών/των σφαγείων. Είναι τουλάχιστον προβληματικό μια κυβέρνηση να αντιλαμβάνεται και να παρουσιάζει ένα νομικό και ηθικό κεκτημένο του πολιτισμού μας ως εμπόδιο στην οικονομική μας πρόοδο», λέει.
Στην εύλογη ερώτηση πώς επιτρέπεται η παραγωγή κρέατος με πιστοποίηση halal, τη στιγμή που η ελληνική νομοθεσία απαγορεύει τη σφαγή χωρίς αναισθητοποίηση, το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης απαντά ότι «προϋπόθεση είναι η προαναισθητοποίηση των ζώων, σύμφωνα με το ισχύον νομικό πλαίσιο για την προστασία της ευζωίας τους».
Όπως διευκρινίζουν πηγές του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, η ηλεκτρική αναισθητοποίηση θεωρείται συμβατή σε κάποιες περιπτώσεις με τις απαιτήσεις του ισλαμικού δικαίου, όπως εφαρμόζονται από αρκετούς φορείς πιστοποίησης. Η εστίαση στη διαμόρφωση Εθνικής Στρατηγικής Halal και όχι Kosher διαμορφώνεται δηλαδή επειδή ακριβώς, από πλευράς ισλαμικού τελετουργικού, γίνεται αποδεκτή η αναστρέψιμη αναισθητοποίησης των ζώων πριν από τη σφαγή. «Η πρακτική αυτή, δηλαδή με προσωρινή απώλεια αισθήσεων του ζώου συνήθως με τη μέθοδο της ηλεκτρονάρκωσης, καθιστά εφικτή την παραγωγή halal κρέατος εντός του υφιστάμενου νομικού πλαισίου. Αντιθέτως, η εβραϊκή σφαγή (kosher) απορρίπτει πλήρως κάθε μορφή αναισθητοποίησης, γεγονός που καθιστά τη νομιμοποίησή της στη χώρα ανέφικτη υπό τους ισχύοντες κανόνες».
Μας εξηγούν επίσης ότι η σχετική διαδικασία πιστοποίησης διενεργείται από ιδιωτικούς οργανισμούς, οι οποίοι αναγνωρίζονται από διεθνείς πιστοποιητικούς φορείς halal. Το ελληνικό κράτος δεν παρεμβαίνει στην εγκυρότητα των πιστοποιητικών αλλά περιορίζεται στον έλεγχο των σφαγείων όσον αφορά τη συμμόρφωση με την εθνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία περί ευζωίας των ζώων και την υποχρεωτική εφαρμογή αναισθητοποίησης πριν από τη σφαγή.
«Δεν μπορεί να γίνει τίποτα άλλο εκτός από ηλεκτρική αναισθητοποίηση. Το πρότυπο του halal το επιτρέπει», αναφέρουν αρμόδιες πηγές του υπουργείου, διευκρινίζοντας ότι «η ίδια διαδικασία δεν είναι δυνατή στην περίπτωση του kosher κρέατος, καθώς ο εβραϊκός νόμος δεν επιτρέπει οποιαδήποτε μορφή αναισθητοποίησης», λένε.
Σύμφωνα με την έκθεση για το νομικό πλαίσιο και τις διαδικασίες πιστοποίησης για τις θρησκευτικές σφαγές, την οποία έχουν συντάξει κτηνίατροι των Γενικών Διευθύνσεων Βιώσιμης Ζωικής Παραγωγής και Κτηνιατρικής, αναφέρονται τα εξής:
«Ορισμένες μουσουλμανικές αρχές δεν θεωρούν ότι η αναισθητοποίηση πριν από τη σφαγή παραβιάζει τους νόμους που καθορίζονται στο Κοράνι. Για τον λόγο αυτό, σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, κάποιοι Μουσουλμάνοι έχουν αποδεχθεί, υπό προϋποθέσεις, την αναισθησία πριν από την αφαίμαξη. Για παράδειγμα, στο Ηνωμένο Βασίλειο, το 80% περίπου των ζώων που υποβάλλονται σε σφαγή halal έχουν προηγουμένως αναισθητοποιηθεί με εγκεκριμένες μεθόδους από φορείς πιστοποίησης κρέατος halal. Από την άλλη, οι Εβραίοι είναι απολύτως αντίθετοι, καθώς, σύμφωνα με τον εβραϊκό νόμο, οποιαδήποτε αναισθητοποίηση θεωρείται “τραυματισμός” για το ζώο και δεν επιτρέπεται».
Οι εξελίξεις στην Ευρώπη
Τι γίνεται όμως στην Ευρώπη με τις θρησκευτικές σφαγές; Τον Δεκέμβριο του 2020 το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ), το οποίο είναι αρμόδιο για την ερμηνεία του ενωσιακού δικαίου, έκρινε ότι τα κράτη-μέλη έχουν το δικαίωμα να επιβάλουν την αναισθητοποίηση των ζώων πριν από τη σφαγή, ακόμη και όταν πρόκειται για θρησκευτικές πρακτικές όπως η halal ή η kosher.
Το Δικαστήριο δεν απαγόρευσε τις θρησκευτικές σφαγές αλλά ξεκαθάρισε ότι οι εθνικές αρχές μπορούν, για λόγους ζωικής ευημερίας, να μην επιτρέπουν καμία παρέκκλιση από τον γενικό κανόνα της αναισθητοποίησης, υπό την προϋπόθεση ότι χρησιμοποιείται αναστρέψιμη μέθοδος, η οποία δεν προκαλεί τον θάνατο του ζώου. Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι τα κράτη-μέλη μπορούν να επιβάλουν τη χρήση ηλεκτρονάρκωσης, δηλαδή την προσωρινή απώλεια αισθήσεων του ζώου χωρίς πρόκληση θανάτου, χωρίς να παραβιάζουν την αρχή της θρησκευτικής ελευθερίας, όπως προστατεύεται από τη Χάρτα Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε.
Σε ανάλογη κατεύθυνση κινήθηκε και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), το οποίο επικύρωσε την απαγόρευση της σφαγής χωρίς αναισθητοποίηση που ισχύει στις περιοχές της Φλάνδρας και της Βαλλονίας του Βελγίου.
Στο δικαστήριο προσέφυγαν επτά μη κυβερνητικές οργανώσεις μουσουλμανικών και εβραϊκών κοινοτήτων, οι οποίες υποστήριξαν ότι οι τοπικοί κανονισμοί παραβιάζουν τη θρησκευτική ελευθερία. Το Δικαστήριο απέρριψε τους ισχυρισμούς, σημειώνοντας ότι η υποχρέωση χρήσης αναστρέψιμης αναισθητοποίησης, συνήθως μέσω ηλεκτρονάρκωσης, δεν αναιρεί την ουσία της θρησκευτικής πρακτικής. Επιπλέον, το ΕΔΔΑ αναγνώρισε ότι η προστασία της ευζωίας των ζώων μπορεί να θεωρηθεί έκφανση της «δημόσιας ηθικής», επιτρέποντας έτσι στα κράτη-μέλη να υιοθετούν μέτρα που περιορίζουν ορισμένες θρησκευτικές πρακτικές, εφόσον αυτά βασίζονται σε ευρύτερες ηθικές και κοινωνικές αξίες.
Στο πλαίσιο αυτό, ο Γιώργος Δημητρίου, πρώην περιφερειακός σύμβουλος Αττικής και επικεφαλής της Οικολογικής Συμμαχίας, επισημαίνει ότι η «θρησκευτική σφαγή» χωρίς αναισθητοποίηση απαγορεύεται ήδη σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, στις οποίες, εκτός από την Ελλάδα, συγκαταλέγονται η Δανία, η Σουηδία, η Σλοβενία, η Ελλάδα, η Πολωνία, η Κύπρος, η Φλαμανδία και η Βαλλονία του Βελγίου, η Ελβετική Συνομοσπονδία, η Νορβηγία, η Ισλανδία και το Λιχτενστάιν.
Ο ίδιος αναφέρεται και στην επιστημονική τεκμηρίωση από την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA), δηλώνοντας:
«Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων έχει εκπονήσει προ πολλού αναλυτική έκθεση σχετικά με την ορθή μεταχείριση κατά τη σφαγή, σύμφωνα με την οποία η αναισθητοποίηση είναι περισσότερο από υποχρεωτική, διαφορετικά τίθενται σοβαρά θέματα ευζωίας των ζώων. Χωρίς αναισθητοποίηση, ο χρόνος μεταξύ της κοπής των μεγάλων αιμοφόρων αγγείων και της απώλειας των αισθήσεων είναι έως 20 δευτερόλεπτα στα πρόβατα, έως 25 δευτερόλεπτα στους χοίρους, έως 2 λεπτά στα βοοειδή και έως 2½ λεπτά στα πουλερικά. Η κοπή των μεγάλων αιμοφόρων αγγείων, με σκοπό την ταχεία αιμορραγία, συνεπάγεται σημαντική βλάβη των ιστών σε περιοχές όπου βρίσκονται οι υποδοχείς του πόνου, ενώ η ταχεία μείωση της αρτηριακής πίεσης που ακολουθεί και η εισπνοή αίματος στην τραχεία λόγω της αιμορραγίας εκμαιεύουν αφόρητη αγωνία, φόβο και πανικό στο ζώο που έχει τις αισθήσεις του». Καταλήγοντας, υπογραμμίζει:
«Κάθε έμβιο ον έχει το δικαίωμα ζωής σύμφωνα με τον ρυθμό και τις συνθήκες που αντιστοιχούν στο είδος του, δικαιούται φροντίδα, προσοχή και προστασία από τον άνθρωπο και, εάν εκτρέφεται για τη διατροφή του ανθρώπου, πρέπει να στεγάζεται, να τρέφεται, να μεταφέρεται και να θανατώνεται χωρίς πρόκληση πόνου, στιγμιαία και ανώδυνα, δίχως καμία αγωνία. Καθολικά δικαιώματα, δίχως σύνορα και δίχως εξαιρέσεις αναφορικά με πολιτιστικά περιβάλλοντα, θρησκευτικές συνειδήσεις ή και παραδόσεις».
Οι θρησκευτικές σφαγές
Οι τελετουργικές σφαγές που εφαρμόζονται στο πλαίσιο των εβραϊκών και ισλαμικών παραδόσεων περιγράφονται, απ’ όσους τις υποστηρίζουν, ως πρακτικές που αποσκοπούν στην πρόκληση του ελάχιστου δυνατού πόνου στο ζώο. Σύμφωνα με αυτή την αντίληψη, όταν η διαδικασία πραγματοποιείται σωστά και με αυστηρή τεχνική ακρίβεια, η απώλεια των αισθήσεων θεωρείται άμεση. Επιπλέον, ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται στον ρόλο του εκδοροσφαγέα, ο οποίος δεν αντιμετωπίζεται απλώς ως τεχνικός εκτελεστής αλλά ως πρόσωπο με ηθική και θρησκευτική ευθύνη απέναντι στην κοινότητα στην οποία ανήκει.
Ωστόσο, η άποψη αυτή δεν βρίσκει έρεισμα στην επιστημονική κοινότητα. «Δεν υπάρχει κανένα κτηνιατρικό συλλογικό όργανο στην Ευρώπη που να αποδέχεται ότι οι σφαγές χωρίς αναισθητοποίηση είναι ανώδυνες για το ζώο», επισημαίνουν στη LiFO πηγές που γνωρίζουν τις επιστημονικές απόψεις που έχουν διατυπωθεί για το ζήτημα.
Οι δύο βασικές μορφές θρησκευτικής σφαγής που εφαρμόζονται σε εβραϊκές και μουσουλμανικές κοινότητες είναι η shechita και το halal αντίστοιχα. Παρότι οι διαφορές μεταξύ kosher και halal κρέατος είναι μικρές, οι κανόνες που διέπουν τη διαδικασία είναι ιδιαίτερα αυστηροί και στις δύο περιπτώσεις. Στην εβραϊκή παράδοση, η shechita εφαρμόζεται μόνο σε συγκεκριμένα είδη ζώων και πουλερικών και η σφαγή πραγματοποιείται με μία μόνο, συνεχόμενη τομή στον λαιμό του ζώου, το οποίο βρίσκεται σε πλήρη συνείδηση. Το μαχαίρι (chalaf) πρέπει να είναι απολύτως λείο και να μην παρουσιάζει φθορές. Η διαδικασία εκτελείται από ένα εκπαιδευμένο ως προς τις γενικές αρχές ανατομίας των ζώων (shochet) άτομο, το οποίο είναι και υπεύθυνο για τον μεταγενέστερο έλεγχο των οργάνων του ζώου. Αντίστοιχα, στη σφαγή halal, ο εκδοροσφαγέας πρέπει να είναι ενήλικος μουσουλμάνος με πιστοποιημένη κατάρτιση, γνώστης των θεμελιωδών κανόνων της ισλαμικής πρακτικής. Το ζώο τοποθετείται με κατεύθυνση προς τη Μέκκα. Τη στιγμή της σφαγής ο εκδοροσφαγέας προφέρει τη λέξη «Bismillah» που σημαίνει «στο όνομα του Αλλάχ». Η αναφορά στο όνομα του Αλλάχ γίνεται για κάθε ζώο που σφάζεται, διαφορετικά το σφάγιο δεν θεωρείται halal.
Παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα εξακολουθεί να εισάγει πάνω από το 80 % του μοσχαρίσιου κρέατος που καταναλώνει, προωθείται η ανάπτυξη παραγωγής halal κρέατος με στόχο τις εξαγωγές σε μια παγκόσμια αγορά που υπερβαίνει τα 2,5 τρισ. δολάρια. Αν εγκριθεί η σχετική νομοθεσία, ανάλογη δυναμική θα αναπτυχθεί και για το kosher κρέας, για το οποίο επίσης υπάρχει μεγάλο εξαγωγικό ενδιαφέρον.
Ωστόσο, η κατεύθυνση αυτή αναδεικνύει μια βασική αντίφαση: η χώρα αναζητά εξαγωγικές ευκαιρίες χωρίς καν να έχει διασφαλίσει την αυτάρκεια της εγχώριας παραγωγής, ώστε να καλύπτει πρώτα τις δικές της ανάγκες.
Ταυτόχρονα, η ευζωία των ζώων παραμένει μη διαπραγματεύσιμη. Πρόσφατες αποφάσεις του Δικαστηρίου της Ε.Ε. και του ΕΔΔΑ επικύρωσαν το δικαίωμα των κρατών να απαιτούν αναισθητοποίηση ακόμα και για τελετουργικές σφαγές. Οποιαδήποτε εθνική στρατηγική συγκεκριμένο στον τομέα δεν μπορεί να αγνοήσει τις εξελίξεις αυτές.
