Σαν σήμερα το βράδυ εγκατέλειψε τον μάταιο αλλά και μοναδικό τούτο κόσμο στα 65 της η Άννα Μανιάνι στις 26 Σεπτεμβρίου του 1973, λίγες ώρες μόνο μετά από την πρεμιέρα της τελευταίας ταινίας που εμφανίστηκε ποτέ (Correva l’anno di grazia 1870) στο πλευρό του Μαρτσέλο Μαστρογιάνι.
Ο καρκίνος στο πάγκρεας έδωσε τέλος σε μια θυελλώδη ζωή που έμοιαζε με σενάριο από τις ταινίες της. Ο προτελευταίος της ρόλος ήταν ένα τιμητικό πέρασμα την προηγούμενη χρονιά στο Roma του Φελίνι – η τρίτη ταινία με την αιώνια πόλη στον τίτλο της όπου έπαιξε μετά τη Ρώμη, ανοχύρωτη πόλη (1947) του Ροσελίνι, που κατοχύρωσε τη μεγαλειώδη ισχύ της στο παγκόσμιο σινεμά, και το Μάμα Ρόμα (1962) του Παζολίνι.
Μία από τις πιο γνωστές ατάκες της άλλωστε ήταν και η εξής: «Δεν υπάρχουν, αγάπη μου, μεγάλα πάθη. Υπάρχουν μόνο μικροί έρωτες που μπορεί να κρατήσουν λίγο ή λίγο παραπάνω».
Όλες αυτές τις ταινίες τις είδα για πρώτη φορά σε αφιερώματα στην τηλεοπτική «Κινηματογραφική Λέσχη», προηγουμένως όμως είχα δει, θυμάμαι, σε πολύ τρυφερή ηλικία (και πάλι στην τηλεόραση) αυτήν τη δύναμη της (μεσογειακής) φύσης σε αμερικανικές ταινίες όπως ο Φυγάς, πλάι στον Μάρλον Μπράντο, στο «Στιγματισμένο Ρόδο» (για την ερμηνεία της στο οποίο κέρδισε και το Όσκαρ) πλάι στον Μπαρτ Λάνκαστερ και στο ελεγειακό μελόδραμα «Άγριος είναι ο άνεμος» (Wild is the Wind, απ’ όπου και το ομώνυμο τραγούδι που θα διασκεύαζε μοναδικά ο Bowie δύο δεκαετίες αργότερα) πλάι στον Άντονι Κουίν.
Κι εκεί όμως ήταν τόσο εκφραστική, εκρηκτική, εκστατική, συγχρόνως γήινη και απόκοσμη η παρουσία της, οι χαρακτηριστικές κινήσεις (τα χέρια της στον λαιμό, οι παλάμες στο κούτελο) και το μαγνητικό βλέμμα της – στοιχεία αμίμητα, που επιχείρησαν πάντως να μιμηθούν πολλές μεγάλες ηθοποιοί που ήρθαν αργότερα (κάποιες από τις πιο μελοδραματικές ερμηνείες της Μέριλ Στριπ, ειδικά στις Γέφυρες του Μάντισον, μοιάζουν με φόρο τιμής στη Μανιάνι).
Οι διάσημες ιταλικές ταινίες της, όμως, είναι αυτές που την καθιέρωσαν ως «το σύμβολο μιας κατεστραμμένης χώρας αλλά επίσης και ως το σύμβολο της πιθανής της αναγέννησης». Ο Αλμπέρτο Μοράβια έλεγε ότι η Άννα Μανιάνι είχε κατορθώσει «να κάνει κάτι που συμβαίνει εξαιρετικά σπάνια στον κόσμο του σινεμά και του θεάτρου: να συγχωνεύσει τη δική της μετεωρική πορεία με τη μυστηριώδη και αμφιλεγόμενη τροχιά αυτού του κομήτη που αποκαλείται… Ιστορία».
Υπάρχει ένα πολύ ωραίο ντοκιμαντέρ του 2019 (είχε προβληθεί πριν από τρία χρόνια νομίζω στις Νύχτες Πρεμιέρας) με τίτλο Το πάθος της Άννα Μανιάνι («La passione di Anna Magnani), όπου σε κάποιο σημείο την ρωτάει ένας δημοσιογράφος ποιες ήταν οι μεγαλύτερες χαρές της ζωής της. Η απόκρισή της είναι μια παγερή σιωπή. Κρατά την αναπνοή της και ανασηκώνει το βλέμμα σαν να προσπαθεί να σκεφτεί κάποια πολύ μεγάλη χαρά και να μην τη βρίσκει.
Μία από τις πιο γνωστές ατάκες της άλλωστε ήταν και η εξής: «Δεν υπάρχουν, αγάπη μου, μεγάλα πάθη. Υπάρχουν μόνο μικροί έρωτες που μπορεί να κρατήσουν λίγο ή λίγο παραπάνω». Πιο ελπιδοφόρο, πάντως, είναι το κομμάτι «Anna verrà» που της είχε αφιερώσει καμιά δεκαπενταριά χρόνια μετά τον θάνατό της ο σπουδαίος Ναπολιτάνος τραγουδοποιός Pino Daniele (και μου το είχαν μάθει κάτι Ιταλοί ένα καλοκαιρινό βράδυ κάποτε στην Κεφαλονιά): «Η Άννα θα ’ρθει ξανά και θα είναι μια ηλιόλουστη μέρα και τότε, ναι, θα σ’ αναζητήσω, για να ονειρευτούμε ξανά, ναι ξανά…».
