Για δεκαετίες, οι ηγέτες του Ιράν έχτιζαν ένα δίκτυο συμμαχικών παραστρατιωτικών οργανώσεων στη Μέση Ανατολή που μοιράζονταν το μίσος για το Ισραήλ και την Αμερική, με στόχο την περιφερειακή επιρροή και την προστασία του καθεστώτος. Ωστόσο, καθώς το θεοκρατικό καθεστώς παλεύει πλέον για την ίδια του την επιβίωση, οι σύμμαχοί του απουσιάζουν από τη δράση.
Η Χεζμπολάχ του Λιβάνου, που κάποτε θεωρούνταν η ισχυρότερη οργάνωση στον λεγόμενο Άξονα της Αντίστασης του Ιράν, δεν έχει εκτοξεύσει ούτε έναν πύραυλο από τότε που το Ισραήλ επιτέθηκε στο Ιράν. Οι στρατιωτικές της δυνατότητες και η ηγεσία της έχουν αποδεκατιστεί από τις ισραηλινές δυνάμεις τον τελευταίο χρόνο. Η Χαμάς, η παλαιστινιακή μαχητική οργάνωση, είναι σκιά του εαυτού της μετά από 20 μήνες πολέμου με το Ισραήλ, που είχε ως αποτέλεσμα να σκοτωθούν οι ηγέτες της και να καταστραφεί η Γάζα.
Στο Ιράκ, οι σιιτικές πολιτοφυλακές που υποστηρίζονται από το Ιράν δεν έχουν στοχεύσει αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις, όπως έκαναν στο παρελθόν. Η πολιτοφυλακή των Χούθι στην Υεμένη εκτόξευσε αρκετούς πυραύλους προς το Ισραήλ την Κυριακή, αλλά από τότε παραμένει σιωπηλή.
Οι σκληροί πόλεμοι έχουν αφήσει τους συμμάχους του Ιράν επιφυλακτικούς απέναντι στο Ισραήλ, που έχει αποδείξει συντριπτική στρατιωτική και πληροφοριακή υπεροχή. Κάποιοι εστιάζουν πλέον στα δικά τους συμφέροντα και έχουν πολλά να χάσουν από μια κλιμάκωση, όπως μέλη των ιρακινών πολιτοφυλακών που πλέον πλουτίζουν από τον πετρελαϊκό τομέα. Άλλοι, όπως η Χεζμπολάχ, προσπαθούν να ανασυγκροτηθούν και εκφράζουν παράπονα για την έλλειψη στήριξης από την Τεχεράνη κατά τον πόλεμο της οργάνωσης με το Ισραήλ, σύμφωνα με Άραβες διπλωμάτες που συνομιλούν τακτικά με την ομάδα. «Για όλα αυτά τα δίκτυα αυτή τη στιγμή, το ζητούμενο είναι η επιβίωση», δήλωσε ο Ρενάντ Μανσούρ, ερευνητής και διευθυντής του Iraq Initiative στο Chatham House. «Όλοι κατανοούν την οργή τέτοιων στρατιωτικών εκστρατειών».
Ωστόσο, σύμφωνα με διπλωμάτες και αναλυτές, οι υπολογισμοί αυτοί πιθανότατα θα αλλάξουν για ορισμένες από τις συμμαχικές πολιτοφυλακές του Ιράν αν οι ΗΠΑ συμμετάσχουν σε βομβαρδισμούς κατά του Ιράν. Το ενδεχόμενο οι ΗΠΑ να τροφοδοτήσουν έναν νέο πόλεμο στη Μέση Ανατολή είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα προκαλέσει αντι-αμερικανική οργή, βίαιη αντίδραση και αλληλεγγύη με το Ιράν στον μουσουλμανικό κόσμο.
Η αυτοσυντήρηση έρχεται μετά από χρόνια σταδιακής παρακμής της ιρανικής ισχύος στη Μέση Ανατολή, που κορυφώθηκε με τη μαζική επίθεση του Ισραήλ την περασμένη Παρασκευή. Τον Ιανουάριο του 2020, αμερικανικό drone σκότωσε τον στρατηγό Κασέμ Σολεϊμανί, που θεωρούνταν ο δεύτερος ισχυρότερος άνδρας του Ιράν μετά τον ανώτατο ηγέτη Αλί Χαμενεΐ. Ο Σολεϊμανί ήταν υπεύθυνος για τη στήριξη των ιρανικών συμμάχων στην περιοχή.
Η έκρηξη της σύγκρουσης μετά τις επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, που άφησαν περίπου 1.200 νεκρούς και 250 ομήρους, σήμανε μια σειρά πλήγματων στο Ιράν, καθώς το Ισραήλ στοχοποίησε συστηματικά τη Χαμάς και τη Χεζμπολάχ. Το Ιράν έκανε ελάχιστα για να βοηθήσει τις δύο οργανώσεις στη μάχη με το Ισραήλ.
Στα τέλη του 2023 και πέρυσι, ισραηλινά αεροπορικά πλήγματα σκότωσαν ανώτατους διοικητές των Φρουρών της Επανάστασης στη Δαμασκό, αποδυναμώνοντας τον ιρανικό έλεγχο στη Συρία. Το Ιράν δεν έδωσε εντολή στις συμμαχικές πολιτοφυλακές στο Ιράκ να βοηθήσουν στην αποτροπή της ανταρτικής επίθεσης που ανέτρεψε τον Σύρο δικτάτορα Μπασάρ αλ-Άσαντ τον Δεκέμβριο, αποσύροντας τελικά τις δυνάμεις του και τερματίζοντας μια δεκαετία ιρανικής επιρροής. «Πολλοί από αυτούς αναρωτιούνται αν τώρα είναι η ώρα για αντίσταση ή αν είναι η ώρα να κρατήσουν χαμηλό προφίλ και να μείνουν εκτός της σύγκρουσης», δήλωσε ο Μανσούρ για τις ιρανικές παραστρατιωτικές ομάδες.
Οι ισραηλινές επιθέσεις έχουν αποδυναμώσει και ταπεινώσει την Τεχεράνη, πλήττοντας πυρηνικές εγκαταστάσεις, οπλικά συστήματα, ενεργειακή υποδομή, αλλά και κυβερνητικά και στρατιωτικά στελέχη. Αυτό που έχει ιδιαίτερα σοκάρει τους συμμάχους του Ιράν είναι πως οι επιθέσεις αποκάλυψαν το βάθος της διείσδυσης της ισραηλινής κατασκοπείας στο Ιράν. Το Ισραήλ κατάφερε να επιτεθεί με drones από το εσωτερικό της χώρας και είχε στοχευμένες πληροφορίες για πολλούς κορυφαίους στρατιωτικούς και πληροφοριοδότες της Τεχεράνης. «Φαντάζομαι ότι ήταν σοκαριστικό για τους Χούθι να δουν πόσο βαθιά έχει διεισδύσει η κατασκοπεία στο Ιράν», δήλωσε η Ελίζαμπεθ Κένταλ, ειδική στη Μέση Ανατολή και επικεφαλής του Girton College στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. «Πιθανότατα σκέφτονται ότι πρέπει να κρατήσουν χαμηλό προφίλ αυτή τη στιγμή. Αν αρχίσουν να κινούνται, θα αποκαλύψουν τις θέσεις τους».
Στο Ιράκ, οι ηγέτες των σιιτικών πολιτοφυλακών είναι πλέον ιδιαίτερα προσεκτικοί με τη χρήση της τεχνολογίας. Χρησιμοποιούν προσωρινούς τηλεφωνικούς αριθμούς και αλλάζουν συχνά αριθμούς, ενώ σπάνια εμφανίζονται στο διαδίκτυο. «Όλοι φοβούνται το Ισραήλ», δήλωσε ο Μανσούρ.
Η Χεζμπολάχ έχει καταδικάσει δημόσια τα ισραηλινά πλήγματα στο Ιράν. Άτομο που γνωρίζει τις σκέψεις της οργάνωσης ανέφερε ότι το Ιράν είναι ικανό να διαχειριστεί τη σύγκρουση χωρίς βοήθεια από συμμάχους, προσθέτοντας ότι η Χεζμπολάχ τηρεί στάση αναμονής.
Η οργάνωση δεν επιθυμεί να εμπλακεί σε νέο πόλεμο, σύμφωνα με Άραβες διπλωμάτες που συνομιλούν τακτικά με τα στελέχη της. Προς το παρόν, η Χεζμπολάχ θέλει να επικεντρωθεί στην ανασυγκρότηση των δυνατοτήτων και των οικονομικών της, σύμφωνα με τους ίδιους διπλωμάτες.
Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι παραμένουν εντάσεις λόγω της έλλειψης στήριξης που έλαβε η οργάνωση κατά τη διάρκεια του πολέμου με το Ισραήλ. Μία μέρα πριν από την επίθεση του Ισραήλ, ο ηγέτης της Χεζμπολάχ, Ναΐμ Κάσεμ, εμφανίστηκε ως Λιβανέζος πολιτικός σε τηλεοπτική συνέντευξη, χωρίς ιρανικές σημαίες ή φωτογραφίες του Χαμενεΐ στο γραφείο του, υποδηλώνοντας μια διακριτική στροφή προς τις λιβανέζικες ρίζες της οργάνωσης.
Μετά την εξουδετέρωση των επικοινωνιακών μέσων και τον θάνατο του ηγέτη της Χεζμπολάχ, Χασάν Νασράλα, κάποια μέλη θεωρούν ότι το Ιράν δεν έκανε αρκετά για να προστατεύσει την οργάνωση, σύμφωνα με τους διπλωμάτες. Κάποια στελέχη της Χεζμπολάχ αποδίδουν μέρος των αποτυχιών στις υπηρεσίες πληροφοριών των Φρουρών της Επανάστασης.
Στο Ιράκ, όπου υπάρχουν δεκάδες φιλοϊρανικές σιιτικές πολιτοφυλακές, μόνο μία ομάδα έχει εκδώσει ανακοίνωση. Η Καταέμπ Χεζμπολάχ δήλωσε την Κυριακή ότι το Ιράν δεν χρειάζεται στρατιωτική βοήθεια για να αποτρέψει το Ισραήλ, αλλά αν οι ΗΠΑ μπουν στον πόλεμο, θα στοχεύσει αμερικανικούς στόχους σε όλη την περιοχή. Σύμφωνα με Άραβες διπλωμάτες, ο Ιρακινός πρωθυπουργός Μοχάμεντ αλ-Σουντάνι ασκεί πιέσεις στους ηγέτες των πολιτοφυλακών να μείνουν εκτός σύγκρουσης και να αποφύγουν προκλητική ρητορική.
Η εστίαση των ιρακινών πολιτοφυλακών έχει επίσης αλλάξει. Πολλοί ηγέτες έχουν εισέλθει στην κυβέρνηση, αποκτώντας πρόσβαση σε κρατικά συμβόλαια και στην επικερδή πετρελαϊκή οικονομία του Ιράκ. Παρότι πολλοί παραμένουν πιστοί στο Ιράν, λαμβάνουν αποφάσεις με βάση το προσωπικό τους συμφέρον.«Έχουν επωφεληθεί από τη σταθερότητα του Ιράκ και τις υψηλές τιμές του πετρελαίου για να αναπτύξουν οικονομικές αυτοκρατορίες», δήλωσε ο Μανσούρ.
Όσον αφορά τους Χούθι, παρά τη ρητορική και το σύνθημά τους για θάνατο στην Αμερική και το Ισραήλ, η ομάδα δεν ήταν ποτέ πλήρως εξαρτημένη από το Ιράν. Το οπλοστάσιό τους έχει επίσης αποδυναμωθεί σημαντικά από εβδομάδες αμερικανικών αεροπορικών πληγμάτων τον Μάρτιο και τον Απρίλιο. «Η πολιτική των Χούθι είναι πρώτα οι ίδιοι», δήλωσε η Κένταλ. «Δεν θα ρισκάρουν για τον ανώτατο ηγέτη του Ιράν. Θα κάνουν ό,τι είναι καλύτερο για τους ίδιους». Άλλοι αναλυτές εκτιμούν ότι οι Χούθι περιμένουν την κατάλληλη στιγμή για να εμπλακούν, ενώ η Τεχεράνη δίνει προτεραιότητα στη διπλωματική επίλυση. «Οι Χούθι παραμένουν σε στενό συντονισμό με το Ιράν και η περιορισμένη εμπλοκή τους στη συνεχιζόμενη σύγκρουση Ιράν-Ισραήλ φαίνεται να είναι υπολογισμένη», δήλωσε ο Άχμεντ Νάγκι, ανώτερος αναλυτής για την Υεμένη στο International Crisis Group.
Με πληροφορίες από Wall Street Journal
