Τι είναι το τσουνάμι και πώς δημιουργείται;

Τι είναι το τσουνάμι και πώς δημιουργείται; Facebook Twitter
Φωτ: Getty
0

Ο χθεσινός σεισμός των 8,8 Ρίχτερ στην Ρωσία προκάλεσε άμεσες προειδοποιήσεις για τσουνάμι σε ολόκληρο τον Ειρηνικό, ξυπνώντας εφιαλτικές μνήμες από τις τραγωδίες του 2004 στον Ινδικό Ωκεανό και του 2011 στην Ιαπωνία.

Τελικά το τσουνάμι που ακολούθησε του μεγάλου σεισμού αποδείχθηκε λιγότερο καταστροφικό απ’ ό,τι αρχικά φοβούνταν οι κατά τόπους Αρχές. Τι είναι όμως το τσουνάμι και πώς δημιουργείται;

Το τσουνάμι (tsunami) είναι ιαπωνική λέξη και αποτελείται από δύο ιδεογράμματα που σημαίνουν μαζί "λιμάνι - κύματα". Το πρώτο που προφέρεται "tsu" σημαίνει "λιμάνι", ενώ το δεύτερο, "nami" σημαίνει "μέσα κύμα". Στο παρελθόν, τα tsunamis αναφέρονταν από το ευρύ κοινό ως παλιρροιακά κύματα (tidal waves) και από την επιστημονική κοινότητα ως θαλάσσια σεισμικά κύματα (seismic sea waves).

Ένα τσουνάμι είναι μια σειρά κυμάτων που δημιουργούνται από μια μεγάλη και απότομη μετατόπιση του ωκεανού. Οι ισχυροί σεισμοί κάτω ή κοντά στον ωκεάνιο πυθμένα αποτελούν τη συχνότερη αιτία δημιουργίας τσουνάμι, αν και κατολισθήσεις, ηφαιστειακή δραστηριότητα, ορισμένα καιρικά φαινόμενα και πτώση μετεωριτών μπορούν επίσης να προκαλέσουν τσουνάμι.

Τα τσουνάμι διαδίδονται ακτινικά προς όλες τις κατευθύνσεις από την πηγή τους και είναι ικανά να διασχίσουν ολόκληρες ωκεάνιες λεκάνες, να κινηθούν γύρω από νησιά και να εισχωρήσουν σε κόλπους, λιμνοθάλασσες και ποτάμια. Όταν φτάνουν στις ακτές, μπορεί να προκαλέσουν επικίνδυνες πλημμύρες και ισχυρά ρεύματα, επηρεάζοντας τη ναυσιπλοΐα και τις θαλάσσιες δραστηριότητες, ενώ τα φαινόμενα αυτά μπορεί να διαρκέσουν αρκετές ώρες ή ακόμα και ημέρες.

Παρότι τα τσουνάμι είναι σχετικά σπάνια, όταν εκδηλωθούν αποτελούν σοβαρή απειλή για τη ζωή και τις περιουσίες. Στο παρελθόν, τα τσουνάμι έχουν κοστίσει εκατοντάδες χιλιάδες ζωές και έχουν προκαλέσει ζημιές αξίας εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων σε όλο τον κόσμο.

Στα βαθιά νερά των ωκεανών, τα κύματα του τσουνάμι συχνά περνούν απαρατήρητα. Ωστόσο, όσο πλησιάζουν στις ακτές και το βάθος του νερού μειώνεται, αυξάνεται το ύψος τους. Η ταχύτητα με την οποία κινούνται τα κύματα του τσουνάμι εξαρτάται από το βάθος της θάλασσας: όσο πιο βαθιά είναι τα νερά, τόσο πιο γρήγορα κινείται το κύμα. Σε βαθιά νερά, τα κύματα αυτά μπορεί να αναπτύξουν ταχύτητες αντίστοιχες με εκείνες των αεροπλάνων και επιβραδύνουν μόνο όταν φτάσουν σε ρηχότερα νερά. Αν και συχνά αποκαλούνται “παλιρροϊκά κύματα”, ο όρος αυτός δεν είναι ακριβής, καθώς τα τσουνάμι δεν σχετίζονται με τις παλίρροιες — παρότι μια ενδεχόμενη σύμπτωση με άμπωτη ή πλημμυρίδα μπορεί να εντείνει τις καταστροφές.

Τι προκαλεί ένα τσουνάμι;

Περίπου το 80% όλων των γνωστών τσουνάμι προκαλούνται από σεισμούς, οι οποίοι μετακινούν τον φλοιό της Γης και εκτοπίζουν το νερό, δημιουργώντας κύματα που εξαπλώνονται ταχύτατα προς κάθε κατεύθυνση. Δεν προκαλούν όμως όλοι οι σεισμοί τσουνάμι: για να συμβεί αυτό, πρέπει ο σεισμός να είναι αρκετά ισχυρός και να βρίσκεται κοντά στον βυθό, ώστε να προκαλέσει κάθετη μετατόπιση του ωκεάνιου πυθμένα και, κατά συνέπεια, του νερού που βρίσκεται ακριβώς από πάνω του. Καθώς ο βυθός ανυψώνεται ή βυθίζεται, το νερό πάνω του αναταράσσεται και προσπαθεί να ισορροπήσει, δημιουργώντας το τσουνάμι που διαδίδεται προς όλες τις κατευθύνσεις. Το μέγεθος της μετατόπισης του βυθού, η έκταση της περιοχής που επηρεάζεται (συχνά καθορίζεται από τη διάρκεια του σεισμού) και το βάθος του νερού, είναι βασικοί παράγοντες που καθορίζουν το μέγεθος ενός τσουνάμι. Επιπλέον, οι σεισμοί ενδέχεται να προκαλέσουν κατολισθήσεις που επίσης δημιουργούν τσουνάμι.

Πώς οι κατολισθήσεις προκαλούν τσουνάμι

Τσουνάμι μπορούν να προκληθούν όταν μια κατολίσθηση καταλήξει στο νερό, εκτοπίζοντάς το από πάνω (υπεδαφική) ή όταν μετακινείται υλικό κάτω από το νερό (υποθαλάσσια κατολίσθηση), προκαλώντας μετατόπιση νερού μπροστά και πίσω από την κατολίσθηση. Το μέγεθος του τσουνάμι εξαρτάται από την ποσότητα του υλικού της κατολίσθησης, την ταχύτητά της και το βάθος στο οποίο κινείται. Τα τσουνάμι που προκαλούνται από κατολισθήσεις ενδέχεται να είναι μεγαλύτερα κοντά στην πηγή τους και να πλήξουν τις ακτές μέσα σε λίγα λεπτά, συνήθως χωρίς καμία προειδοποίηση, αλλά χάνουν ταχύτατα την ενέργειά τους και σπάνια επηρεάζουν μακρινές ακτές.

Η πλειοψηφία των κατολισθήσεων που προκαλούν τσουνάμι οφείλεται σε σεισμούς, αλλά άλλες δυνάμεις, όπως η βαρύτητα, ο άνεμος ή έντονες βροχοπτώσεις, μπορούν να προκαλέσουν αποσταθεροποίηση απότομων ή ήδη ασταθών πλαγιών. Ορισμένοι σεισμοί, αν και δεν είναι αρκετά ισχυροί για να παράγουν απευθείας τσουνάμι, μπορεί να προκαλέσουν κατολίσθηση, η οποία με τη σειρά της να οδηγήσει στη δημιουργία τσουνάμι. Ένα τσουνάμι από κατολίσθηση μπορεί να συμβεί ταυτόχρονα ή ανεξάρτητα από ένα σεισμικό τσουνάμι, περιπλέκοντας το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης και αυξάνοντας τις απώλειες.

Τι είναι το meteotsunami;

Μεγάλοι καταιγίδες στη θάλασσα ή σε μεγάλες υδάτινες λεκάνες μπορούν να προκαλέσουν meteotsunami, τα οποία, όπως και τα σεισμικά τσουνάμι, μπορεί να αποβούν καταστροφικά.

Τα meteotsunami προκαλούνται από αιφνίδιες μεταβολές της ατμοσφαιρικής πίεσης, που συνδέονται συχνά με έντονα και ταχύτατα κινούμενα καιρικά φαινόμενα, όπως δυνατές καταιγίδες, θύελλες και μέτωπα κακοκαιρίας. Η καταιγίδα γεννά ένα κύμα που κατευθύνεται προς την ακτή και ενισχύεται, όταν βρεθεί πάνω από ρηχή υφαλοκρηπίδα ή εισέλθει σε κόλπο, λιμάνι ή άλλο παράκτιο γεωμορφολογικό χαρακτηριστικό.

Έχουν καταγραφεί meteotsunami με ύψος ακόμα και 1,8 μέτρα (6 πόδια) και παρατηρούνται σε πολλές περιοχές του κόσμου, όπως οι Μεγάλες Λίμνες, ο Κόλπος του Μεξικού, η Ατλαντική ακτή, καθώς και στη Μεσόγειο και την Αδριατική Θάλασσα. Η διάκριση μεταξύ meteotsunami και σεισμικού τσουνάμι είναι δύσκολη, καθώς τα χαρακτηριστικά τους σχεδόν ταυτίζονται. Μπορούν επίσης να συγχέονται με το φαινόμενο της πλημμυρίδας από άνεμο ή με τα κύματα seiche. Αυτές οι αβεβαιότητες δυσχεραίνουν την πρόγνωση και άμεση προειδοποίηση για meteotsunami. Ωστόσο, οι επιστήμονες έχουν εντοπίσει ορισμένες ατμοσφαιρικές συνθήκες που ευνοούν τη δημιουργία τους και συνεχίζουν να τα μελετούν.

Με πληροφορίες από  National Oceanic and Atmospheric Administration

Περιβάλλον
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ευρωπαϊκά χέλια: Οικολογική κρίση και λαθρεμπόριο

Περιβάλλον / Το «μαύρο χρυσάφι» των νερών: Πώς η Ευρώπη χάνει τα χέλια της από το παγκόσμιο λαθρεμπόριο

Η παράνομη διακίνηση ευρωπαϊκών χελιών απειλεί το είδος, με λαθρεμπόρους να χρησιμοποιούν σύνθετες διαδρομές για εξαγωγή στην Ασία. Η Ιαπωνία και η Ευρώπη προσπαθούν να σώσουν το χέλι μέσω συντονισμένων δράσεων και τοπικής εκτροφής
LIFO NEWSROOM
Πώς η αποψίλωση απειλεί τον καφέ - Η νέα παγκόσμια κρίση έρχεται από τη Βραζιλία

Περιβάλλον / Πώς η αποψίλωση απειλεί τον καφέ - Η νέα παγκόσμια κρίση έρχεται από τη Βραζιλία

Η αποψίλωση των δασών για την καλλιέργεια καφέ απειλεί να καταστρέψει το ίδιο το ρόφημα που αγαπά ο κόσμος - Νέα έρευνα της Coffee Watch αποκαλύπτει πώς η εξαφάνιση των δασών μειώνει τις βροχοπτώσεις και απειλεί τη βιωσιμότητα της παραγωγής καφέ παγκοσμίως
LIFO NEWSROOM
Χελώνα Καρέρα: 6.100 φωλιές στον Κυπαρισσιακό Κόλπο - Έκκληση για άμεση εφαρμογή του εθνικού σχεδίου δράσης

Περιβάλλον / Χελώνα Καρέττα: 6.100 φωλιές στον Κυπαρισσιακό Κόλπο - Έκκληση για άμεση εφαρμογή του εθνικού σχεδίου δράσης

Παρά τα εντυπωσιακά αποτελέσματα της ωοτοκίας, οι ανθρωπογενείς πιέσεις (παραβιάσεις, υποβάθμιση οικοτόπων) συνεχίζονται σε ακτή και θάλασσα
LIFO NEWSROOM
Mattias Klum: Η Γη θα επιβιώσει — το θέμα είναι αν εμείς θα παραμείνουμε άξιοι της ομορφιάς της

Περιβάλλον / Mattias Klum: Η Γη θα επιβιώσει — το θέμα είναι αν εμείς θα παραμείνουμε αντάξιοι της ομορφιάς της

Ο διακεκριμένος Σουηδός φωτογράφος και σκηνοθέτης μιλά για τη βιοποικιλότητα, την περιβαλλοντική κρίση και πώς η τέχνη μπορεί να εμπνεύσει δράση και συνείδηση.
ΦΙΛΙΩ ΡΑΓΚΟΥ
Μικροπλαστικά: Τα παπούτσια πεζοπορίας «μολύνουν» τα βουνά – Τι δείχνει νέα έρευνα

Περιβάλλον / Μικροπλαστικά: Τα παπούτσια πεζοπορίας «μολύνουν» τα βουνά – Τι δείχνει νέα έρευνα

Νέα έρευνα στις λίμνες των Adirondack αποκαλύπτει ότι τα παπούτσια και τα ρούχα πεζοπορίας είναι σημαντική πηγή μικροπλαστικών στη φύση. Οι επιστήμονες καλούν τη βιομηχανία και τους λάτρεις της πεζοπορίας να δράσουν
LIFO NEWSROOM
Κλιματική κρίση: Η ξηρασία απειλεί τη βρετανική φύση - Σκαντζόχοιροι και πουλιά πεθαίνουν από δίψα

Περιβάλλον / Κλιματική κρίση: Η ξηρασία απειλεί τη βρετανική φύση - Σκαντζόχοιροι και πουλιά πεθαίνουν από δίψα

Η Natural England προειδοποιεί ότι η ξηρασία στη Βρετανία έχει προκαλέσει σοβαρή οικολογική κρίση: σκαντζόχοιροι, πουλιά και σολομοί πεθαίνουν, οι υγρότοποι στεγνώνουν και οι πυρκαγιές καταστρέφουν προστατευόμενες περιοχές
LIFO NEWSROOM
Κλιματική κρίση: Τα δάση της Αυστραλίας άλλαξαν - Εκπέμπουν περισσότερο άνθρακα απ’ όσο απορροφούν

Περιβάλλον / Κλιματική κρίση: Τα δάση της Αυστραλίας άλλαξαν - Εκπέμπουν περισσότερο άνθρακα απ’ όσο απορροφούν

Tο φαινόμενο αυτό στα δάση της Αυστραλίας ξεκίνησε πριν από περίπου 25 χρόνια, όταν οι κορμοί και τα κλαδιά των δέντρων άρχισαν να εκπέμπουν περισσότερο διοξείδιο απ’ ό,τι απορροφούν
LIFO NEWSROOM
Οι ήρωες της φύσης: Πώς τα πουλιά προσαρμόζονται στην κλιματική κρίση

Περιβάλλον / Οι ήρωες της φύσης: Πώς τα πουλιά προσαρμόζονται στην κλιματική κρίση

Από θαλασσοπούλια που κυνηγούν τυφώνες έως αηδόνια που πετούν πάνω από τη Σαχάρα, η φύση προσαρμόζεται εντυπωσιακά στην κλιματική αλλαγή - Νέα έρευνα αποκαλύπτει τα απίστευτα ταξίδια και τις προκλήσεις των μεταναστευτικών πουλιών στον πλανήτη
LIFO NEWSROOM