Τα «μυστικά» πιο σπάνιας φάλαινας στον κόσμο αναζητούν οι επιστήμονες, στην πρώτη -στην ιστορία- μελέτη του συγκεκριμένου πλάσματος.
Η πιο σπάνια φάλαινα στον κόσμο μετρά μόλις επτά καταγραφές μελών του είδους της που έχουν εντοπιστεί ποτέ και ονομάστηκε φάλαινα με δόντια φτυαριού. Σχεδόν τίποτα δεν είναι γνωστό για το αινιγματικό αυτό είδος - όμως σήμερα Δευτέρα, μια μικρή ομάδα επιστημόνων και ειδικών συγκεντρώθηκε στη Νέα Ζηλανδία γύρω από μια σχεδόν τέλεια διατηρημένη τέτοια φάλαινα, ελπίζοντας να αποκωδικοποιηθούν δεκαετίες μυστηρίου.
«Δεν μπορώ να σας πω πόσο εκπληκτικό είναι», είπε ο Anton van Helden, ανώτερος σύμβουλος θαλάσσιας επιστήμης για την υπηρεσία διατήρησης της Νέας Ζηλανδίας, ο οποίος έδωσε το όνομά της στη φάλαινα με τα δόντια φτυαριού για να τη διακρίνει από άλλα είδη με ράμφος. «Για μένα προσωπικά, είναι απίστευτο», είπε ενθουσιασμένος στο Associated Press.
Ο Van Helden μελετά τις ραμφοφάλαινες για 35 χρόνια, αλλά σήμερα ήταν η πρώτη φορά που συμμετείχε σε νεκροτομή της ποικιλίας με δόντια φτυαριού. Στην πραγματικότητα, η προσεκτική μελέτη του πλάσματος -- το οποίο ξεβράστηκε νεκρό σε μια παραλία της Νέας Ζηλανδίας τον Ιούλιο -- είναι η πρώτη που πραγματοποιήθηκε ποτέ.
Κανένας δεν έχει δει ποτέ ζωντανή τη φάλαινα αυτή στη θάλασσα. Η λίστα με όσα δεν γνωρίζουν οι επιστήμονες για τις φάλαινες με δόντια φτυαριού είναι μεγαλύτερη από αυτή με όσα γνωρίζουν. Δεν ξέρουν πού ζουν οι φάλαινες στον ωκεανό, γιατί δεν έχουν εντοπιστεί ποτέ στην άγρια φύση ή πώς μοιάζει ο εγκέφαλός τους. Όλες οι φάλαινες με ράμφος έχουν διαφορετικά συστήματα στομάχου και οι ερευνητές δεν γνωρίζουν πώς το συγκεκριμένο είδος επεξεργάζεται την τροφή τους. Δεν γνωρίζουν ούτε πώς πέθανε.
Την επόμενη εβδομάδα, οι ερευνητές που μελετούν το ζώο, που είναι αρσενικό μήκους πέντε μέτρων στο κέντρο γεωργικών ερευνών κοντά στην πόλη Ντουνεντίν, ελπίζουν να ανακαλύψουν όλες αυτές τις πληροφορίες.
«Μπορεί να υπάρχουν εντελώς νέα παράσιτα για την επιστήμη που απλώς ζουν σε αυτή τη φάλαινα», είπε ο van Helden, ο οποίος ενθουσιάζεται που έχει την ευκαιρία να μάθει πώς το είδος παράγει ήχο και τι τρώει. «Ποιος ξέρει τι θα ανακαλύψουμε;», λέει.
Μόνο έξι άλλες φάλαινες με δόντια του φτυαριού έχουν βρεθεί ποτέ, αλλά όλες όσες ανακαλύφθηκαν ανέπαφες, θάφτηκαν προτού το τεστ DNA μπορέσει να επαληθεύσει την ταυτότητά τους.
Η Νέα Ζηλανδία είναι ένα «hotspot» για φάλαινες, με περισσότερα από 5.000 να εντοπίζονται εκεί από το 1840, σύμφωνα με το αρμόδιο υπουργείο της χώρας. Τα πρώτα οστά φάλαινας με δόντια φτυαριού βρέθηκαν το 1872 στο νησί Pitt της Νέας Ζηλανδίας. Μια άλλη ανακάλυψη έγινε σε ένα υπεράκτιο νησί τη δεκαετία του 1950 και τα οστά ενός τρίτου βρέθηκαν στο νησί Robinson Crusoe της Χιλής το 1986.
Η αλληλουχία DNA το 2002 απέδειξε ότι και τα τρία δείγματα ήταν του ίδιου είδους — και ότι ήταν διακριτό από άλλες φάλαινες με ράμφος. Ωστόσο, οι ερευνητές που μελετούσαν το θηλαστικό δεν μπορούσαν να επιβεβαιώσουν εάν το είδος είχε εξαφανιστεί μέχρι το 2010, όταν δύο ολόκληρες φάλαινες με τα δόντια του φτυαριού, και οι δύο νεκρές, ξεβράστηκαν σε μια παραλία της Νέας Ζηλανδίας. Κανένα όμως δεν έχει μελετηθεί προηγουμένως.
Σήμερα, το έβδομο ον του είδους του, περιτριγυρισμένο από επιστήμονες με λευκές ποδιές που μετρούσαν και φωτογράφιζαν, εμφανίστηκε σχετικά άψογο, χωρίς να δίνει καμία ένδειξη για τον θάνατό του. Οι ερευνητές επεσήμαναν σημάδια από δαγκώματα καρχαρία - που θεωρούνται αναμενόμενα και όχι η αιτία θανάτου.
Η νεκροτομή του πλάσματος θα είναι μεθοδική και πιο αργή από το συνηθισμένο, επειδή πραγματοποιείται σε συνεργασία με τους Μαορί, τους ιθαγενείς της Νέας Ζηλανδίας. Για τους Μαορί, οι φάλαινες είναι ταόνγκα -- ένας πολύτιμος θησαυρός -- και το πλάσμα θα αντιμετωπίζεται με την ευλάβεια που αποδίδεται σε έναν πρόγονό τους.
Μέλη του τοπικού iwi, ή της φυλής, θα είναι παρόντα σε όλη τη νεκροτομή και θα συμμετέχουν σε κάθε απόφαση, γεγονός που επιτρέπει να μοιραστούν την παραδοσιακή γνώση και να τηρήσουν τα έθιμά τους, όπως το να απαγγέλουν καράκια -- μια προσευχή -- για το πλάσμα πριν ξεκινήσει η μελέτη του.
«Σύμφωνα με τις πεποιθήσεις μας και τις παραδόσεις μας, αυτή η φάλαινα είναι ένα δώρο της Τανγκαρόα, της θεότητας του ωκεανού», είπε ο Tumai Cassidy από τους ντόπιους Te Rūnanga Ōtākou. «Είναι πολύ σημαντικό για εμάς να σεβαστούμε αυτό το δώρο και να τιμήσουμε τη φάλαινα».
Το iwi θα κρατήσει το οστό της γνάθου και τα δόντια της φάλαινας στο τέλος της ανατομής, πριν ο σκελετός της εκτεθεί σε μουσείο. Για την αναπαραγωγή αυτών των τμημάτων θα χρησιμοποιηθεί τρισδιάστατη εκτύπωση με βάση μια αξονική τομογραφία που λήφθηκε από το κεφάλι της φάλαινας αυτή την εβδομάδα.
«Όλα δημιουργούν μια πιο πλούσια εικόνα για αυτό το είδος, αλλά μας λένε επίσης πώς αλληλεπιδρά με τους ωκεανούς μας», είπε ο Cassidy.
Πιστεύεται ότι οι φάλαινες με τα δόντια φτυαριού ζουν στον τεράστιο Νότιο Ειρηνικό Ωκεανό, όπου βρίσκονται μερικές από τις βαθύτερες ωκεάνιες τάφρες του κόσμου. Οι φάλαινες με ράμφος είναι οι βαθύτεροι δύτες του ωκεανού για τροφή και σπάνια μπορούν να βγουν στην επιφάνεια, προσθέτοντας στο μυστήριο που τις περιβάλλει.
«Αυτό που μας ενδιαφέρει δεν είναι μόνο πώς πέθανε, αλλά κυρίως πώς έζησε», είπε η Τζόι Ράιντενμπεργκ, συγκριτικός ανατόμος από την Ιατρική Σχολή Icahn στο Όρος Σινά στη Νέα Υόρκη. «Ανακαλύπτοντας πώς ζει το είδος, ελπίζουμε να βρούμε ανακαλύψεις που μπορούμε να εφαρμόσουμε πίσω στην ανθρώπινη κατάσταση».
Με πληροφορίες από Associated Press
